45 min
Najstarsza pieĘł
polska
Scenariusz lekcji z wykorzystaniem burzy mózgów i metody plakatu
Faza realizacyjna
Cele lekcji:
1. Na polecenie nauczyciela uczniowie zapoznajÄ… si´
Uczeł
:
z informacjami zawartymi w  KontekĘcie i  Warto
" odpowiada na pytania dotyczące treĘci i budowy utwo-
c
b
wiedzieç na s. 80 i . Ochotnicy prezentujÄ… naj-
ru  Bogurodzica ,
waŻniejsze wiadomoĘci na temat  Bogurodzicy i Ęred-
" czyta i słucha ze zrozumieniem,
niowiecznych autorów.
" wskazuje w wierszu archaizmy,
2. Wyznaczona osoba głoĘno czyta tekst pieĘni zamiesz-
" opisuje nastrój pieĘni,
d
czony na s. 80 podr´cznika . Uczniowie wskazujÄ…
" odszukuje informacje w tekĘcie,
wyrazy, których znaczenia nie rozumiejÄ…. Nast´pnie
" wskazuje w utworze nadawc´ oraz adresatów,
zestawiajÄ… je z podobnymi sÅ‚owami wyst´pujÄ…cymi we
" wymienia cechy charakteryzujące pieĘł
jako gatunek
współczesnej polszczyęnie. Na tej podstawie ustalają,
literacki,
co znaczą Ęredniowieczne wyrazy. Nauczyciel napro-
" przedstawia w postaci plakatu najwaŻniejsze pragnie-
wadza uczniów na właĘciwe odpowiedzi i uzupełnia
nia współczesnego człowieka,
poszczególne spostrzeŻenia. Wnioski zostają zapisane
" jest Ęwiadomy roli dziedzictwa kulturowego,
na tablicy (przykładowe odpowiedzi zawarto w Mate-
" aktywnie uczestniczy w lekcji,
riałach dla nauczyciela).
" z zaangaŻowaniem pracuje w zespole,
e
3. Nauczyciel zadaje uczniom pytania z çwiczeÅ‚
1. ,
" rozwija wraÅ»liwoĘç plastycznÄ… i estetycznÄ… oraz kre-
g
f
2. i 3.  Po przeczytaniu... (podr´cznik, s. 80).
atywne działanie,
Wybrane osoby w trakcie udzielania odpowiedzi przy-
" dba o kultur´ oraz poprawnoĘç j´zyka podczas budo-
taczają właĘciwe fragmenty tekstu.
wania wypowiedzi ustnej i pisemnej.
4. Uczniowie wykonujÄ… zadanie z otrzymanej od nauczy-
ciela karty pracy. Uzupełniają podane zdania i tworzą
Metody:
notatk´ na temat poznanego utworu. Ch´tni prezentu-
" metody aktywizujące  burza mózgów, plakat,
jÄ… gotowe schematy na forum klasy.
" rozmowa kierowana,
5. Na polecenie nauczyciela uczniowie zapoznajÄ… si´
" praca z tekstem.
h
z treĘciÄ…  WaÅ»nej wiadomoĘci ze s. 81 podr´cznika .
Wybrana osoba wyjaĘnia, co to jest archaizm.
Formy pracy:
6. Z pomocÄ… nauczyciela uczniowie wykonujÄ… çwiczenie
indywidualna, grupowa, zbiorowa. i
5.  Po przeczytaniu... ze s. 81 . WypisujÄ… z wiersza
archaizmy i dzielą je na wyrazy, które wyszły z uŻycia,
Ârodki dydaktyczne: oraz na sÅ‚owa o zmienionej formie gramatycznej
lub brzmieniowej.
" podr´cznik do ksztaÅ‚cenia literackiego i kulturowego
7. Uczniowie uzasadniają, Że  Bogurodzica jest pieĘnią
 SÅ‚owa na czasie 1 (s. 80 81),
(çwiczenie 6.  Po przeczytaniu... ze s. 81 podr´cznika
" fragment filmu  KrzyŻacy w reŻyserii A. Forda,
j ). Ochotnik wymienia cechy gatunkowe utworu.
" karta pracy  Anonimowe arcydzieło ,
" duŻe arkusze papieru, flamastry.
Przebieg lekcji:
 SÅ‚owa na czasie 1
Faza wprowadzajÄ…ca
i
a
1. CzynnoĘci organizacyjne: sprawdzenie obecnoĘci,
d
podanie tematu lekcji.
b
2. Nauczyciel prezentuje fragment filmu  KrzyŻacy ,
j
w którym wykonywana jest pieĘł
 Bogurodzica (çwi-
h
a
czenie  Zanim przeczytasz... ze s. 80 ). Po wysłu- l
c
chaniu utworu inicjuje burz´ mózgów i zadaje uczniom
k
pytania.
" Jakie wraŻenia wywołuje pieĘł
?
e
" Jaki jest nastrój utworu?
" Czy wedÅ‚ug Was  Bogurodzica mogÅ‚aby byç wyko-
f
nywana współczeĘnie? W jakich okolicznoĘciach?
g
Wskazana osoba zapisuje wszystkie odpowiedzi na
tablicy. Nast´pnie wspólnie wybierane sÄ… najtrafniej-
Podr´cznik do ksztaÅ‚cenia literackiego
sze propozycje, a nauczyciel krótko podsumowuje spo-
i kulturowego, s. 80 81
strzeŻenia uczniów.
1
Faza podsumowujÄ…ca
1. Nauczyciel dzieli uczniów na pi´ç grup. ZespoÅ‚y otrzy- 2. Liderzy zespołów kolejno prezentujÄ… prace. Nauczyciel
mujÄ… duÅ»e arkusze papieru i flamastry. KaÅ»da druÅ»y- krótko ocenia zaangaÅ»owanie i pomysÅ‚owoĘç kaÅ»dej
na przygotowuje plakat, na którym przedstawia trzy  grupy oraz estetyk´ plakatów.
według niej najwaŻniejsze  pragnienia współczesnych 3. Zadanie domowe:
ludzi. Umieszcza na nim równieÅ» hasÅ‚a odnoszÄ…ce si´ Wykonaj çwiczenie 8.  Po przeczytaniu... ze s. 81 pod-
do poszczególnych propozycji. W ten sposób uczniowie r´cznika do ksztaÅ‚cenia literackiego i kulturowego .
l
k
realizujÄ… çwiczenie  Mam pomysÅ‚... ze s. 81 .
Materia"y dla nauczyciela
Przykładowe wnioski dotyczące znaczenia wyrazów pochodzących z  Bogurodzicy
Bogurodzica  matka Boga; dawne sÅ‚owo rodzica oznaczajÄ…ce matk´ współczeĘnie nie istnieje,
ale wyst´puje wyraz rodzic odnoszÄ…cy si´ zarówno do matki, jak i do ojca.
SÅ‚awiena  we współczesnej polszczyÄ™nie wyst´puje wyraz sÅ‚awiona zamiast sÅ‚awiena.
Zyszczy  dzisiaj nie uÅ»ywamy juÅ» tego sÅ‚owa, ale jego cz´Ä˜ç jest obecna w wyrazie pozyskaj.
SpuĘci  sÅ‚owa tego nie uÅ»ywa si´ współczeĘnie, jest jednak podobne do czasownika spuĘç.
BoÅ»yc  wyraz niewyst´pujÄ…cy współczeĘnie, utworzony na podobieÅ‚
stwo rzeczownika
kasztelanic, czyli syn kasztelana.
ZboŻny  słowo to jest związane z wyrazem zboŻe; oznacza dostatek.
Przebyt  wyraz, który nie wyst´puje we współczesnej polszczyÄ™nie; jego znaczenie moÅ»na
wywnioskowaç z podobieÅ‚
stwa do słowa byt.
'
Karta pracy
Anonimowe arcydzieło
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Imi´ i nazwisko
Wpisz w odpowiednie miejsca schematu właĘciwe dokoł
czenia zdał
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Data Klasa
Podmiot liryczny  Bogurodzicy to
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
W pierwszej cz´Ä˜ci utworu osoba mówiÄ…ca zwraca si´ do
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
aby .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
W drugiej zwrotce wiersza prosi
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
o .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
2 x 45 min
2 x 45 min
45 mi
45 minn
JakÄ… postaw´ wybraç?
45 min
Scenariusz lekcji z wykorzystaniem burzy mózgów
2. Nauczyciel pyta, co oznacza termin archaizm. W razie
Cele lekcji:
trudnoĘci z udzieleniem odpowiedzi odsyła uczniów do
Uczeł
:
 WaŻnej wiadomoĘci ze s. 81. Ochotnicy wymieniają
" wyjaĘnia terminy: archaizm, horacjanizm, epikureizm,
przykÅ‚ady archaizmów wyst´pujÄ…cych w wierszu
stoicyzm, pieĘł
,
i podajÄ… ich znaczenie.
" analizuje i interpretuje  PieĘł
XX Jana Kochanow-
3. Wskazane osoby okreĘlajÄ… nadawc´ i adresata pieĘni.
skiego, odpowiadając na pytania dotyczące jej treĘci
UzasadniajÄ… swoje wypowiedzi, przytaczajÄ…c odpo-
oraz budowy,
wiednie fragmenty utworu (çwiczenie 1.  Po przeczy-
" odszukuje informacje w tekĘcie,
c
taniu... ze s. 154 podr´cznika ).
" wskazuje w utworze archaizmy, a nast´pnie wyjaĘnia
4. Na polecenie nauczyciela uczniowie wykonujÄ… çwicze-
ich znaczenie,
e
d
nia 2. i 3.  Po przeczytaniu... . OpisujÄ… sytuacj´,
" korzysta ze słownika,
w której znajduje si´ podmiot liryczny, oraz okreĘlajÄ…
" charakteryzuje nadawc´ i adresata wiersza,
nastrój wiersza. Nast´pnie zapisujÄ… w zeszytach przy-
" okreĘla nastrój utworu,
kÅ‚ady czterech Ęrodków stylistycznych wyst´pujÄ…cych
" nazywa uŻyte w wierszu Ęrodki stylistyczne,
w pieĘni i podają ich nazwy.
" podaje propozycje zasad, których przestrzeganie gwa-
5. Uczniowie wykonujÄ… çwiczenie 4.  Po przeczytaniu...
rantuje współczesnemu czÅ‚owiekowi dobrÄ… zabaw´,
f
ze s. 154 . WymieniajÄ… zasady dobrej zabawy oraz
" wypowiada si´ na temat przesÅ‚ania tekstu,
przedstawiajÄ… swoje opinie na ich temat.
" dostrzega uniwersalne doĘwiadczenia wpisane w dzie-
6. Nauczyciel poleca uczniom ustaliç za pomocÄ… burzy
Å‚a literackie,
mózgów, jak powinien brzmieç współczesny kodeks
" z zaangaŻowaniem uczestniczy w dyskusji,
dobrej zabawy. Wszystkie osoby podają przykłady
" dba o kultur´ oraz poprawnoĘç j´zyka podczas budo-
reguł, których przestrzeganie gwarantuje  ich zda-
wania wypowiedzi ustnej i pisemnej.
niem  miÅ‚e sp´dzenie czasu. Propozycje zapisywane
są na tablicy. Uczniowie wspólnie wybierają najtraf-
Metody:
niejsze zasady i uzupeÅ‚niajÄ… tabel´ z zadania 1. z karty
" metoda aktywizująca  burza mózgów,
pracy otrzymanej od nauczyciela.
g
" rozmowa kierowana,
7. Wskazana osoba głoĘno czyta  Kontekst ze s. 153 .
" praca z tekstem.
Pozostali uczniowie uwaŻnie słuchają, po czym odpo-
wiadajÄ… na pytania zadawane przez nauczyciela.
Formy pracy: " Do czego odwoÅ‚ywaÅ‚ si´ poeta w pieĘniach?
" Jaka jest tematyka tych utworów?
indywidualna, zbiorowa.
" Czym wyróŻnia si´ postawa horacjaÅ‚
ska?
" W jaki sposób horacjanizm przejawia si´ w pieĘniach
Ârodki dydaktyczne:
Jana Kochanowskiego?
" podr´cznik do ksztaÅ‚cenia literackiego i kulturowego
Po wykonaniu zadania uczniowie zapisujÄ… w zeszytach
 SÅ‚owa na czasie 1 (s. 81, 153 154),
odpowiedzi na pytania zamieszczone w çwiczeniu 5.
" karta pracy  Zasady dobrej zabawy ,
h
 Po przeczytaniu... ze s. 154 podr´cznika .
" słownik frazeologiczny.
Przebieg lekcji:
 SÅ‚owa na czasie 1
Faza wprowadzajÄ…ca
c
a
1. CzynnoĘci organizacyjne: sprawdzenie obecnoĘci,
d
podanie tematu lekcji.
e
b
2. Uczniowie zapoznajÄ… si´ z hasÅ‚ami ze  SÅ‚ownika
g h
mitów i tradycji kultury W. Kopalił
skiego, dotyczÄ…-
f
cymi stoicyzmu i epikureizmu (fragmenty zamieszczo-
no w MateriaÅ‚ach dla ucznia). Nast´pnie wykonujÄ…
a
çwiczenie  Zanim przeczytasz... ze s. 153 . Po uzu-
pełnieniu schematów informacjami na temat filozofii
stoickiej i epikurejskiej ch´tni prezentujÄ… notatki.
Faza realizacyjna
1. Uczniowie czytają  PieĘł
XX Jana Kochanowskiego
b
(podr´cznik, s. 153 ) i, korzystajÄ…c z przypisów,
Podr´cznik do ksztaÅ‚cenia literackiego
wyjaĘniają fragmenty tekstu, które są dla nich niezro-
i kulturowego, s. 153 154
zumiałe.
3
2. Nauczyciel poleca uczniom, aby okreĘlili, która filozo-
Faza podsumowujÄ…ca
fia  horacjanizm, epikureizm czy stoicyzm  jest bliÅ»-
1. Uczniowie odszukują w słowniku frazeologicznym
sza ich postawie Å»yciowej. Ch´tni przedstawiajÄ… swoje
znaczenie wyraÅ»enia zÅ‚oty Ęrodek. Nast´pnie przed-
opinie.
stawiajÄ… propozycje odpowiedzi na pytanie: Co sÄ…dzisz
3. Zadanie domowe:
na temat Życia zgodnie z zasadą  złotego Ęrodka ?. Na
Wykonaj çwiczenie  Mam pomysÅ‚... ze s. 154 podr´cz-
koniec wykonujÄ… zadanie 2. z karty pracy i odczytujÄ…
i
nika do kształcenia literackiego i kulturowego .
tekst dotyczący wymowy  PieĘni XX .
'
Materia"y dla ucznia
Informacje na temat stoicyzmu i epikureizmu
EPIKUREIZM  kierunek filoz. stworzony przez Epikura, poszukujÄ…cy odpowiedzi na pytanie,
jak Å»yç, aby byç szcz´Ä˜liwym; a wi´c post´powaç rozsÄ…dnie, Å»yç w spokoju, wierzyç Ęwiadectwu
zmysłów, odrzucajÄ…c przesÄ…dy i wiar´ we wpÅ‚ywy siÅ‚ nadnaturalnych; jedynym dobrem jest
przyjemnoĘç (a. brak bólu), którÄ… daje doskonaÅ‚a harmonia ciaÅ‚a i umysÅ‚u, pÅ‚ynÄ…ca z prostego,
cnotliwego i sprawiedliwego Życia, nie zakłóconego przez strach przed bogami i Ęmiercią [...].
STOICYZM  zasady (system filozoficzny) szkoły filoz. stoików, załoŻonej w III p.n.e. przez
Zenona z Kitionu (na Cyprze), oparte na etyce surowej cnoty, polegającej na zachowaniu równo-
wagi duchowej nie zakłóconej radoĘciÄ… ani smutkiem, na wyzbyciu si´ nami´tnoĘci i Å»yciu zgod-
nym z naturÄ… i rozumem [...].
'
Karta pracy
Zasady dobrej zabawy
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Imi´ i nazwisko
1
Na podstawie  PieĘni XX oraz własnych spostrzeŻeł
uzupełnij
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tabel´.
Data Klasa
Zasady dobrej zabawy wymienione w  PieĘni XX Współczesny kodeks dobrej zabawy
2
Uzupełnij tekst dotyczący wymowy  PieĘni XX Jana Kochanowskiego.
Skorzystaj ze słownictwa z ramki.
Horacy, złoty Ęrodek, stoicyzm i epikureizm
W  PieĘni XX Jan Kochanowski powtarza za : carpe diem  chwytaj
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
dzieł
, korzystaj z kaÅ»dej chwili. Poeta pojmuje t´ myĘl jako zach´t´ do biesiadowania w gronie
przyjaciół i cieszenia si´ urokami Å»ycia. Autor pieĘni pami´ta jednak równieÅ» o zasadach
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  wie, Å»e miÅ‚o szaleç, ale tylko wtedy, kiedy czas po temu.
KaÅ»dy czÅ‚owiek musi bowiem umiej´tnie poÅ‚Ä…czyç radosne korzystanie z danych mu chwil z roz-
sÄ…dkiem i powagÄ…, czyli znaleÄ™ç dla siebie .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4