Sylwia Jahl, 2a
Na ile obywatel może bronić się przed przestępczością?
Jednostka funkcjonująca w społeczeństwie przez całe życie narażona jest na zetknięcie się z różnego rodzaju przestępstwami. Łamanie prawa nie jest rzeczą nową, a funkcjonująca w społeczeństwie jednostka, od zalania dziejów, zmuszona jest do przeciwdziałania i zwalczania czynów niezgodnych z obowiązującym prawem. W swojej pracy zamierzam przedstawić możliwe sposoby obrony przed przestępczością i pogwałceniem obowiązującego prawa.
Przez pojęcie przestępczości rozumie się zbiór czynów zabronionych pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, na określonym obszarze terytorialnym. Jako zjawisko społeczne stanowi zagrożenie dla obowiązującego porządku prawnego. Prawo polskie czynu, którego społeczne niebezpieczeństwo jest znikome nie definiuje, jako przestępstwa.
Przede wszystkim obrona przed przestępczością została zagwarantowana przez obowiązujące prawo. Określa ono jakie zachowanie jest sprzeczne z prawem. Obywatel na drodze sądowej ma możliwość dochodzenia zadośćuczynienia za wyrządzoną krzywdę, czy naruszenie mienia przez wydanie przez sąd sprawiedliwego wyroku na sprawcę przestępstwa. Obywatel może wnieść pozew do sądu, a domaganie się ukarania przestępcy jest mu prawnie zagwarantowane przez Konstytucję Rzeczpospolitej Polskiej. Według Konstytucji w Polsce władzę sądowniczą sprawują sądy i trybunały, m.in. sądy powszechne, Sąd Najwyższy, czy Trybunał Konstytucyjny. Konstytucja gwarantuje ich odrębność i niezależność od innych władz. Jedną z obowiązujących w polskim sądownictwie zasad jest instancyjność będąca gwarancją możliwości odwołania się od wyroku, co dotyczyć może zarówno niepoczuwającego się do winy sprawcy przeciw któremu postawione zarzuty nie są do końca jasne i oczywiste, jak i nie mającego poczucia „iż sprawiedliwości stało się zadość” pokrzywionego obywatela. Niestety jednak niekiedy tym sposobem postępowanie ciągnie się latami, a zadowolenie obu stron jest przecież wręcz nierealne.
Państwo gwarantuje obywatelom bezpieczeństwo – takie przynajmniej ma zadanie i w mniejszym lub większym stopniu się z niego wywiązuje. Ochronę przed przestępczością stanowią głównie służby bezpieczeństwa – straż miejska, funkcjonariusze policji. O tym jak ważna jest ich rola w społeczeństwie świadczy fakt, iż to właśnie policję wzywamy w miejsce przestępstwa jako pierwszą. Aby służby gwarantowane nam przez państwo jako ochrona przed przestępczością ważna jest edukacja –od najmłodszych lat. Mając do dyspozycji policję, która gotowa jest nieść pomoc obywatelom w sytuacji zagrożenia, nierzadko narażając życie dla zachowania ładu i porządku w społeczeństwie, warto jest uczyć dzieci szacunku do służb porządkowych, a także nie przedstawiać w świetle ludzi, których należy się bać - bardziej niżeli samych przestępców.
Nie zawsze jednak obywatel może liczyć natychmiastowo na pomoc policji. Dlatego też prawo polskie gwarantuje obywatelom prawo do obrony koniecznej - Art.25. § 1. Kodeksu Karnego „Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.”. Trudno wyobrazić sobie sytuację, że w momencie, gdy obywatel zostanie napadnięty z nożem w ręku, napastnik grozi mu śmiercią, ten będzie dzwonił na policję. Naturalnym odruchem każdego człowieka jest obrona w reakcji na atak – zostało to uwzględnione także w prawie. Jednak jak pokazuje przykład mieszkańca Łodzi – Józefa Banasiaka, głównego bohatera artykułu Andrzeja Goszczyńskiego „Obrona niekonieczna” zamieszczonego w „Polityce” nr25/1003 (2406), działanie w obronie własnego życia może sprawić, że to ofiarę będzie uważać się za przestępcę. Niestety prawo w tej kwestii jest dość niejasne i jak zostało zapisane w/w artykule takie zachowanie w pewnym sensie staje się „nieopłacalne”, gdyż często obrona własnego zagrożonego życia przepłacana jest karą pozbawienia wolności.
Aby prawo było dobre i coraz lepsze warto zainteresować się tym kto to prawo stanowi. Biorąc udział w wyborach – obojętnie jakiej rangi – ważne jest aby o kandydatach na ważniejsze urzędy wiedzieć jak najwięcej. Wybierając rzetelną władzę, kierującą się zasadami moralnymi i poszanowaniem godności drugiego człowieka można mieć nadzieję, że ustawy wydawane w późniejszym czasie przez właśnie te organy władzy nie pogorszą stanu naszego bezpieczeństwa. Warto przypomnieć sobie czasy komunizmu, gdy obywatele nie mieli żadnego wpływu na władze. W państwie non stop dochodziło do zbrodni w niewyjaśnionych okolicznościach, ludzie należący do partii czuli się bezkarni, społeczeństwo było zastraszane, a donosicielstwo było na porządku dziennym. Warto więc korzystać z możliwości wyboru organów władzy, jeśli istnieje możliwość korzystania z zagwarantowanego w Konstytucji RP prawa wyborczego. Ustanawiane przez rząd prawo w znacznym stopniu warunkuje liczbę popełnianych przestępstw, m.in. przez zwiększanie sankcji karnych za określony czyn stanowiący zagrożenie oraz dążenia w jak najjaśniejszy sposób sformułowania przepisów (aby nie pozostawiać niedomówień) dla bezpieczeństwa zwykłego obywatela.
Jednym z dość istotnych sposobów walki z przestępczością jest zwyczajne nie kuszenie losu i nie dopuszczanie do sytuacji zagrożenia. W dzisiejszych czasach jest to mniej skomplikowane niż dawniej. W walce z przestępczością stoi naprzeciw wszechobecny monitoring, nowoczesne i skuteczne technologie antywłamaniowe w dość przystępnych cenach, systemy alarmowe i wiele innych. Przechowywanie pieniędzy w banku jest także jedną z form ochrony przed przestępcami – ważne jest aby dla potencjalnego przestępcy wydać się ofiarą nie wartą zainteresowania. Duże znaczenie w budzeniu świadomości obywateli mają także wszelkiego rodzaju akcje ostrzegawcze – wyczulają one obywateli, budząc ich czujność poprzez billboardy, plakaty na przystankach autobusowych lub tramwajowych. Niesamowicie ważną rolę odgrywają media – pozwalają pogłębić znajomość przysługujących praw, a także wyuczają konkretnych zachowań - w sposób przystępny dla widza przedstawiają czyhające na ludzi zagrożenia, z których często nie zdają sobie sprawy i myślą, że ich one nie dotyczą (np. „Kryminalni” lub „W11”).
W dobie dzisiejszego rozwoju technologii, błyskawicznego rozwoju sieci internetowej, także mamy do czynienia z przestępstwami – w tym wypadku komputerowymi. Obywatel może paść ofiarą przestępstwa komputerowego przeciwko ochronie informacji (np. hacking komputerowy), mieniu (np. oszustwa komputerowe), powszechnemu bezpieczeństwu, wiarygodności dokumentów, a także popularnemu piractwu – tak powszechnemu dziś kopiowaniu, rozpowszechnianiu i publikowaniu chronionych prawami autorskimi programów, utworów, gier i filmów. Kary za przestępstwa komputerowe są przewidziane w kodeksie karnym. W obronie obywateli przed tego typu przestępstwami wychodzą naprzeciw akcje społeczne krytykujące nielegalne ściąganie plików objętych prawami autorskimi (np. akcja gazety „Metro” przeciw piractwu internetowemu). Także rynek wychodzi naprzeciw konsumentom narażonym na akty sieciowej przestępczości oferując bardzo często darmowe zabezpieczenie w formie programów zapewniających obronę przed hakerami i crack erami.
Obywatel może bronić się także przed przestępstwami z racji wglądu do bazy danych przestępców poszukiwanych listami gończymi w Internecie (pod adresem www.poszukiwani.policja.pl). Tym samym każdy obywatel może przyczynić się do ochrony innych obywateli zgłaszając fakt, iż widział przestępcę i pomóc go w ten sposób namierzyć wskazując gdzie ostatni raz go widział, czy też miejsce jego pobytu. Schwytanie każdego przestępcy i jego resocjalizacja przyczynia się do poprawy bezpieczeństwa ogółu społeczeństwa.
Wśród popełnianych przestępstw poważną rolę odgrywają przestępstwa gospodarcze – wszelkiego rodzaju wyłudzenia i inne oszustwa finansowe. Ciekawym i dobrym sposobem służącym ochronie przed oraz ograniczeniu tego typu przestępstw było stworzenie programów wspierających przedsiębiorczość - Krajowego Rejestru Długów czy Krajowego Rejestru Sądowego, gdzie piętnuje się niewiarygodnych partnerów w biznesie, tworzy się listy dłużników. Kolejnym innowacyjnym programem jest Biała Lista rozwijająca się w niezwykłym tempie i poszerzająca swój zakres terytorialny. Biała Lista służący dostarczaniu informacji o wiarygodności podmiotów gospodarczych.
Kolejnym ważnym i stanowiącym zagrożenie głównie dla ustroju demokratycznego przestępstwem jest korupcja. Skutkuje ona przede wszystkim spadkiem zaufania do instytucji publicznych, nieefektownym wykorzystaniem finansów publicznych oraz obejmowaniem stanowisk państwowych przez osoby nieodpowiednie. Dla obrony obywatela przed tym zjawiskiem państwo położyło nacisk na tworzenie mechanizmów kontroli nad politykami (CBA). Zmniejszeniu skali problemu jakim jest korupcja służyć ma także kształtowanie moralności publicznej, odpowiednich postaw społecznych, czy próba wpływu na zmianę mentalności przez wszelakie akcje przeciw wykorzystywaniu stanowiska publicznego do realizacji własnych interesów.
Uważam, że z problemem przestępczości obywatel może walczyć na wiele sposobów ma wiele możliwości ku temu. Każde działanie mające na celu zmniejszenie przestępczości w jakimś stopniu obniża jej poziom. Należy pamiętać, iż nie mamy możliwości kierować zachowaniem osób łamiących prawo i stanowiących zagrożenie dla reszty społeczeństwa, aczkolwiek podejmując działania anty przestępcze, jesteśmy w stanie przestępczość ograniczyć. Mając możliwość wyboru władzy, tym samym kształtujemy prawo, które w znacznym stopniu warunkuje liczbę popełnianych przestępstw. Korzystając z możliwości nowoczesnych technologii, pomocy policji, a także mając do dyspozycji własny zdrowy rozsądek i znajomość własnych praw (m.in. prawa do samoobrony) i korzystając ze współpracy międzyludzkiej obywatel ma duże szanse uniknąć sytuacji, w której stanie się ofiarą przestępstwa.
Strona |