6

Wincenty Okoń, przyszły profesor, pedagog i historyk nauki, urodził się 22 stycznia

1914 roku we wsi Chojeniec, leżącej w połowie drogi między Chełmem a Lublinem,

w licznej rodzinie – miał siedmioro rodzeństwa.

Od najwcześniejszych lat interesował się książkami, sam nauczył się czytać

w wieku 5 lat.

Kandydował do Seminarium Nauczycielskiego w Chełmie.

Zdał egzamin nauczycielski oraz rozpoczął studia pedagogiczne w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie.

Brał udział w tajnym nauczaniu

Swą rozprawę doktorską na temat zabawy w procesie wychowania W. Okoń ukończył wiosną 1948 roku.

W czerwcu obronił w Uniwersytecie Łódzkim, czyli po dwóch latach

od złożenia egzaminu magisterskiego.

Na zaproszenie profesora Bogdana Suchodolskiego dr Wincenty Okoń przeniósł się w 1949 roku do Katedry Pedagogiki Ogólnej Uniwersytetu Warszawskiego na stanowisko adiunkta.

Był to trudny okres dla rozwoju nauk społecznych, okres czystek ideologicznych

i usuwania z pracy wybitnych naukowców. Samokrytykę musieli złożyć wtedy profesorowie: Stefan Baley, Zygmunt Mysłakowski i Bogdan Suchodolski,

a Stefan Nawroczyński został z dniem 31 sierpnia 1948 roku w trybie nadzwyczajnym

przeniesiony na emeryturę.

W takiej sytuacji dr W. Okoń porzucił swe zainteresowania naukowe efektywnością nazistowskiego wychowania, a za namową Aleksandra Kamińskiego i Konstantego Lecha zajął się zagadnieniami dydaktyki.

Wybrał odmienny sposób uprawiania nauki i zajmowania się problemami wychowania. Nie interesowało go zagadnienie, jakie wychowanie być powinno, ale jakie być może, jaką funkcję ma spełniać oraz czy daje szansę rzeczywistego kształtowania ludzi, oddziaływania na ich umysł i charakter bądź takiego na nich wpływania, by sami chcieli zmieniać siebie i kształtować swoją osobowość.

W latach 60 W. Okoń zorganizował dla nauczycieli nowatorów dwa kursy wakacyjne. Opracowano na nich zasady tworzenia w kraju sieci szkół „pilotujących”, które stosowały nowe rozwiązania dydaktyczne

i organizacyjne, m.in. metody problemowe i zróżnicowane formy pracy grupowej.

W 1955 roku, czyli w siedem lat po doktoracie, Wincenty Okoń otrzymał tytuł profesora

nadzwyczajnego, a w 1966 profesora zwyczajnego, i aż do końca września 1984 roku był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, Pełnił tam liczne funkcje, np. w latach 1958–1960 dziekana Wydziału Pedagogicznego, a przez długie lata – przewodniczącego Rady Wydziału.

W 1973 Profesor został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, członkiem

rzeczywistym został w 1983 roku

Zmarł 18 października 2011r.

OSIĄGNIĘCIA

• Do jednych z najważniejszych osiągnięć Profesora Wincentego Okonia należy opracowanie teorii nauczania problemowego, czyli intencjonalnego tworzenia sytuacji problemowych – praktycznych bądź teoretycznych – pobudzających ucznia do zrozumienia istoty problemu

• Zagadnienia nie tylko wiedzy i świadomości intelektualnej nauczyciela, ale także świata wartości, uczuć, woli i charakteru ucznia

• Sformułowanie teorii kształcenia wielostronnego, traktującej człowieka jako harmonijnie funkcjonującą całość: poznającą świat, przeżywającą go i zmieniającą

• Prowadzenie badań empirycznych i porównawczych

• Znaczącym wątkiem w twórczości Profesora była historia oświaty i myśli pedagogicznej w Polsce, dzieje postaci odgrywających istotną rolę w rozwoju edukacji

• Charakterystyka pojęć pedagogicznych, ujednolicenie terminologii w naukach o wychowaniu

• Współpraca międzynarodowa, która skutkuje przekładem wielu jego ksiązek na języki obce a nawet wydania obcojęzyczne

Honoris causa

Wiele uwagi poświęcił Profesor Okoń zagadnieniu kształcenia nauczycieli oraz pozycji i godności tego zawodu, jak również doskonaleniu metod pracy czynnych nauczycieli. Wygłosił dla osób nauczających setki wykładów: w szkołach, na kursach, w zakładach kształcenia nauczycieli, na konferencjach oraz w radiu i telewizji.

Za swą znaczącą działalność pedeutologiczną w 1980 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie. Natomiast 5 grudnia 2006 roku w Warszawie – siedzibie rektoratu Uniwersytetu Warszawskiego – odbyła się ceremonia wręczenia panu Profesorowi Wincentemu Okoniowi dyplomu doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego.<zdj>

TWÓRCZOŚĆ

• Proces nauczania

• Zarys dydaktyki ogólnej

• U podstaw problemowego uczenia się

• Szkoły eksperymentalne w świecie

• Elementy dydaktyki szkoły wyższej

• Słownik Pedagogiczny

• Nauczanie problemowe we współczesnej szkole

• Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej

• Zabawa a rzeczywistość

• Rzecz o edukacji nauczycieli

• Wizerunki sławnych pedagogów polskich

• Nowy słownik pedagogiczny

• Wszystko o wychowaniu <zdj x2>

7 Zasad nauczania

1.Zasada systematyczności
2.Zasada poglądowości
3.Zasada samodzielności
4.Zasada związku teorii z praktyką
5.Zasada efektywności
6.Zasada przystępności
7.Zasada indywidualizacji i uspołecznienia

Zasada systematyczności

Jest to jedna z zasad decydująca o skuteczności świadomych poczynań ludzi w procesie
nauczania – uczenia się.

Mówiąc o systematyczności mamy na myśli w procesie nauczania logicznie uporządkowany układ treści nauczania.
Ta logiczność układu treści powinna wystepowac nie tylko w ramach jednego zagadnienia czy przedmiotu, a w obrebie całego programu nauczania. Należy przyjać tutaj, że nowe wiadomości powinny opierać się na
materiale już opanowanym, a przy tym same stanowiły podstawe dla materiału, który ma być opanowany.

Zasada ta wymaga od nauczyciela i ucznia skrupulatności w wypełnianiu codziennych obowiazków szkolnych.

W mysl tej zasady nauczyciel w swojej pracy dydaktycznej powinien uwzglednic nastepujace reguły:

• Znać stan wiedzy wyjściowej uczacych się.

• Ustalać, tzw. merytoryczny środek ciężkosci każdego tematu.

• Zaznajamiać uczacych się z nowym materiałem dopiero po uprzednim podzieleniu omawianego tematu na punkty i podpunkty realizowane kolejno.

• Wprowadzac streszczenia i systematyzujące powtórzenia nie tylko na poczatku danych zajec ale też na ich zakonczenie.

• W celu wdrążenia uczących się do poprawnego formułowania swoich wypowiedzi należy zwracać uwagę na sposób i formułe wyrażania myśli tych osób.

• Od najmłodszych lat powinno sie każdą osobe wdrążać do pracy samodzielnej oraz stwarzać jej możliwosci rozwiazywania zadań wymagajacych dłuższego i systematycznego wysiłku.

Zasada ta zaleca nie tylko przestrzeganie tych reguł w zaznajamianiu uczniów z nowym materiałem, w systematycznym przygotowaniu się do zajec i starannej analizie ich tematu, ale również równomierne zadawanie uczniom prac domowych, częste stosowanie sprawdzianów i oceny wyników nauczania przez nauczyciela.

ZASADA POGLĄDOWOŚCI

Zasade pogladowości należy interpretować bardzo szeroko mówiac, o wykorzystaniu wszelkich dróg prowadzacych do bezpośredniego poznania rzeczywistości.
Wsród tych dróg wymienia się :
po pierwsze droge polegajaca na kojarzeniu rzeczy i słów,
po drugie na kojarzeniu słów, rzeczy i działania.

Zasada efektywności

Obszar funkcjonowania tej zasady zaznacza się pomiędzy celami kształcenia i osiągnięciami szkolnymi. Zasada ta dotyczy więc optymalizacji czynników takich jak:
* metody pracy nauczyciela oraz uczniów
* ilość czasu przeznaczonego na wykonanie zadania
* wiadomości uczniów
* sprawności uczniów
* inteligencja i zdolności uczniów
* wykształcenie oraz kultura pedagogiczna nauczyciela
* środowisko rodzinne i rówieśnicze

Zasada przystępności

Dobór materiału nauczania przez nauczyciela wymaga wzięcia przez niego pod uwagę przystępności tych treści dla uczniów oraz dostosowania metod nauczania do ich poziomu tak, by pozwalały one na optymalną pracę na lekcji oraz podczas zajęć pozalekcyjnych.

Stopniowanie trudności w procesie nauczania wyraża się w przechodzeniu:

• od rzeczy bliskich do dalekich

• od rzeczy łatwych do trudnych

• od rzeczy znanych do nieznanych

Zasada indywidualizacji i uspołecznienia

Jest to zasada zależności interesów jednostki od interesów zbiorowości. Tradycyjna szkoła traktuje ucznia jako jednostkę odizolowaną od pozostałych członków zbiorowości, co nie przygotowuje go do aktywnego udziału w późniejszym życiu zawodowym oraz społecznym. Należy dbać o uspołecznienie uczniów tworząc z nich pełnowartościowe istoty społeczne dzięki przekazywaniu im odpowiedniej wiedzy o świecie oraz kwalifikacji ogólnych i zawodowych, które umożliwią im zarówno stanie się pełnowartościowymi członkami społeczeństwa jak i realizowanie w tym społeczeństwie swoich indywidualnych celów życiowych.

Metody nauczania

metody asymilacji wiedzy- podające, które wymagają uczenia się przez przyswajanie, oparte są na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym (metody szczegółowe: opis, opowiadanie, wykład, pogadanka, dyskusja, praca z książką, uczenie się programowania)

metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy- problemowe, które wymagają uczenia się przez odkrywanie, opierają się na twórczej aktywności poznawczej - rozwiązywaniu problemów, np.  metody szczegółowe i klasyczna, metoda przypadków, sytuacyjna, burza mózgów, mikronauczanie, gry dydaktyczne

metody waloryzacyjne – eksponujące, które wymagają uczenia się przez przeżywanie, opierają się na aktywności emocjonalno- artystycznej, np.  metody szczegółów, impresywne I ekspresyjne

metody praktyczne, które wymagają uczenia się przez działanie, opierają się na aktywności praktyczno- technicznej, zmieniającej otoczenie, np. metody szczegółowe, czyli ćwiczebne i realizacji zadań wytwórczych

POGLĄDY PEDEUTOLOGICZNE

Zdaniem Wincentego Okonia nie ma na świecie takiego systemu pedagogicznego, który by lekceważył rolę nauczyciela w procesie edukacji. Uważa on również, że nie można mieć żadnych wątpliwości, co do tego, że dobre kształcenie i dobre wychowanie może być jedynie dziełem dobrego nauczyciela – wychowawcy.

Nauczyciel jako człowiek

Zalety człowieka, który pragnie zostać nauczycielem nie mogą mieć charakteru uniwersalnego- ich dobór i jakość zależne są bowiem nie tylko od epoki historycznej i sytuacji ekonomiczno- społecznej, ale także od typu pracy wychowawczo- dydaktycznej, jaką nauczyciel ma wykonywać.

Za pierwszą właściwość nauczycielską można przyjąć prawość i stałość charakteru w połączeniu ze sprawiedliwością w postepowaniu względem innych. W połączeniu z konsekwencją i wytrwałością w pokonywaniu przeszkód te cechy sprzyjają kształtowaniu się autorytetu nauczyciela, bez którego nie może być mowy o jego wpływie na wychowanie młodego pokolenia. Ważnym czynnikiem wpływającym na autorytet nauczyciela jest jego poziom intelektualno- kulturalny.

Inną ogólną właściwością dobrego nauczyciela jest postawa twórcza, wyrażająca się w potrzebie i umiejętności realizowania twórczej pracy w dziedzinie związanej z wykonywaniem zawodu. Może to być praca naukowa w zakresie przyrodoznawstwa, krajoznawstwa, języka i literatury, historii, pedagogiki lub psychologii, może to być twórczość artystyczna lub techniczna.

Stosunek nauczyciela do uczniów

Zdaniem Wincentego Okonia w oczach wychowanków tajemnica powodzenia wysiłków nauczycieli zależy głównie od tego, czy są sprawiedliwi, wymagający i stanowczy, a przy tym cierpliwi i wyrozumiali oraz serdeczni i usposobieni do młodzieży przyjaźnie. Nauczyciel powinien umieć oddziaływać tak na intelekt wychowanków jak i na ich uczucia i wolę działania. Trafne jest porównanie pracy nauczyciela z pracą artysty- jak artysta kształtuje w sposób twórczy określone tworzywo, pokonując jego opór, tak nauczyciel postępuje ze swoim tworzywem- uczniem pojedynczym czy zespołem uczniów lub klasą szkolną, pokonując opory ze strony wychowanków.

Unikaniu niepowodzeń w pracy nauczyciela w znacznej mierze zapobiega dobra znajomość psychiki wychowanka, jaka daje teoria i praktyka psychologiczna, idąca w parze z wiedzą pedagogiczną, popartą własnym doświadczeniem. Nauczyciel musi posiadać umiejętność reagowania na własne niepowodzenia pedagogiczne. Niepowodzeń tych ne unikanie zdaniem W. Okonia nawet najlepszy nauczyciel.

Szczególną cechą działalności wychowawczej jest upodobnianie się tworzywa do twórcy, wychowanka do wychowawcy. Upodobnienie owo może mieć miejsce zarówno wówczas, gdy wychowawca reprezentuje niepożądane cechy charakteru i umysłowości, jak i wtedy gdy cechują go wysokie walory osobiste, połączone z mistrzostwem pedagogicznym. Szczytem tego mistrzostwa jest doprowadzenie do tego, by uczeń jako „przedmiot” wychowania stał się w całym tego słowa znaczeniu podmiotem wychowania, aby przez to procesy wychowania i kształcenia były wspierane przez procesy samowychowania i samokształcenia. Podmiotem wychowania może stać się nie tylko jednostka, lecz także zespół uczniów, klasa, organizacja młodzieżowa czy szkoła.

Stosunek nauczyciela do społeczeństwa.

Działalność nauczyciela- kształcenie i wychowywanie innych – jest czynnością społeczną, mającą na celu spowodowanie pożądanych zmian w osobowości postepowaniu wychowanków. Działalność ta ma ogromne znaczenie dla rozwoju społeczeństwa i narodu, dla sprawy postępu społecznego w kraju i w świcie. Cechą osobowości, która skłania nauczyciela do walki o prawdę, o sprawiedliwość, o postęp społeczny zdaniem W. Okonia jest uspołecznienie. Przeciwieństwem uspołecznienia jest postawa egoistyczna. Granica uspołecznienia przebiega zatem między wartościami społecznymi („dobro” społeczeństwa, „dobro” narodu) a wartościami egoistycznymi („dobro” osobiste). Walorem osobowościowym nauczyciela w płaszczyźnie społecznej jest zaś zaangażowanie w kształtowanie własnego narodu, udział w życiu publicznym.

O zawodzie nauczyciela

Współcześni nauczyciele spełniają wiele zadań. Zadania te traktowane są niejako jako role społeczne nauczycieli.

Pierwszy i najbardziej ugruntowany w tradycji nauczycielskiej zespół zadań obejmuje transmitowanie wiedzy i doświadczenia, w celu przygotowania młodych pokoleń do życia w społeczeństwie ludzi dorosłych.

Druga grupa zadań dotyczy rozwijania sił twórczych i zdolności innowacyjnych młodzieży. Składa się na nie wiele różnorodnych czynności nauczycieli, jak wspomaganie procesów samodzielnego rozwiązywania zagadnień teoretycznych i praktycznych- o różnym stopniu trudności.

Trzecia grupa zadań nauczycielskich odnosi się do kształtowania postaw i charakteru uczniów. Nawet najlepsze wyposażenie uczniów w wiedzę i wszelkie sprawności nie gwarantuje tego, że będą ludźmi pełnowartościowymi: pracowitymi i sprawiedliwymi. Charakter jednostki zdaniem W. Okonia jest stałą zgodnością postepowania jednostki z uznawanymi przez nią zasadami i wartościami.

Zadania czwartej grupy polegają na organizowaniu działalności praktycznej dzieci i młodzieży, jak również na stwarzaniu warunków do ich samorzutnej działalności.

Posługiwanie się środkami kształcenia i wychowania- tradycyjnymi i nowoczesnymi- to kolejny zespół zadań zawodowych nauczyciela. W nowoczesnych zakładach kształcenia nauczycieli duży nacisk kładzie się na te właśnie umiejętności, lecz także na wyrobienie przyzwyczajenia do posługiwania się środkami w celu zwiększenia wydajności nauczycielskiej pracy.

Kolejne zadanie stanowią umiejętności związane ze sprawdzaniem i ocenianiem osiągnięć szkolnych uczniów. Wymaga to dobrego poznania uczniów, gruntownej znajomości materiału, znajomości metod i narzędzi pomiaru. Najbardziej złożona czynnością zawodowa jest tu sporządzanie testów dydaktycznych.

Oprócz wyżej wymienionych zadań pedagog wymienia kilka innych- niejako obocznych, lecz bardzo ważnych w pracy współczesnego nauczyciela. Obejmują one przygotowanie uczniów do kształcenia równoległego i do uczenia się przez całe życie. Kształcenie równoległe wiąże się z umiejętnością wykorzystywania do rozwoju własnej osobowości środków masowego przekazu, jak książka, prasa, radio, telewizja, teatr, kino, muzea.

Istnieje jeszcze wiele innych zadań zawodowych nauczyciela- m.in. : organizowanie zajęć pozalekcyjnych, przygotowywanie i prowadzenie wycieczek szkolnych, kierowanie procesami orientacji szkolnej i zawodowej. Oparte na tym systemie wiedzy i sprawności kompetencje nauczycielskie dobrze służą mnożeniu owoców wychowania.

W badaniach przeprowadzanych przez Władysława Okonia cechami nauczyciela wysuwającymi się na pierwszy plan są: sprawiedliwość, konsekwencja, cierpliwość oraz wyrozumiałość.