PARAZYTOLOGIA
ćw. 10
to co jest kursywą jest od profesora

RZĄD: Echinostomida
RODZINA: Echinostomatidae
GATUNEK: Echinostoma revoltum
Echinochasmus perfoliatus

RZĄD: Strigeidida
RODZINA: Strigeidae
GATUNEK: Alaria alata

RODZINA: Schistosomatidae
GATUNEK: Schistosoma mansoni
Schistosoma japonicum
Schistosoma haematobium

RODZINA ECHINOSTOMATIDAE

- trematodozy jelit ptaków
- przywry z tej rodziny mają wydłużony kształt, długość od kilku do kilkunastu milimetrów
- cechują się obecnością nerkowatego kształtu kołnierzyka zaopatrzonego w kolce, który otacza od strony
grzbietowej przyssawkę gębową

inne gatunki: Echinoparyphium recervatum - pasożytuje w jelicie cienkim kur, kaczek i wielu dzikich ptaków
wodnych
Hypodereum conoideum - pasożytuje w jelicie cienkim kaczek, gęsi i kurowatych


ECHINOSTOMA REVOLTUM _________________________________________________________________

- pasożytuje w jelitach ślepych i prostnicy kaczek, gęsi, kurowatych i wielu innych gatunków ptaków
- w Polsce stwierdzana u kur, indyków, kaczek domowych i dzikich

MORFOLOGIA

długość: 9-12 mm
szerokość: 0,8-3 mm

- kształt wydłużony z mięsistym kołnierzem wokół przyssawki gębowej z 37 kolcami
- drobne kolce występują też na oskórku w przedniej części ciała
- przyssawka brzuszna większa od gębowej
- jajnik płatowaty ułożony w linii środkowej, przed połową ciała pasożyta, za nim szeregowo znajdują się
płatowate jądra
- pęcherzyki żółtkowe ułożone są wzdłuż boków ciała
- zakończenie narządów płciowych powyżej przyssawki brzusznej

- jaja o rozmiarze 90-126 x 59-71 µm

CYKL ROZWOJOWY

żywiciel pośredni: I - ślimak wodny (Limnea Planorbis, Helisoma, Viviparus i Valvata) - rozwijają się w nich
cerkarie
II - kijanka, żaba, albo ten sam gatunek ślimaka

- występuje 2 żywicieli pośrednich (2x ślimak wodny lub ślimak wodny + kijanka)

żywiciel ostateczny: - liczne ptaki (kaczki, gęsi, kury, indyki i inne), czasem ssaki

umiejscowienie: w prostnicy i jelicie ślepym

- w pierwszym żywicielu pośrednim miracydia po wniknięciu rozwijają się w sporocysty, redie i cerkarie
- po wniknięciu cerkarii do drugiego żywiciela pośredniego powstają metacerkarie
- inwazje występują u ptaków korzystających ze zbiorników wodnych, w których bytują żywiciele pośredni

OBRAZ KLINICZNY

patogeneza: - intensywne inwazje w wyniku mechanicznego oddziaływania przywr prowadzą do stanów
zapalnych błony śluzowej jelit

objawy kliniczne: - utrata apetytu, biegunka, wychudzenie, objawy niedokrwistości, zahamowanie rozwoju
- porażenie kończyn

rozpoznanie: - badanie kału metodą flotacji (stwierdzenie jaj)


ECHINOCHASMUS PERFOLIATUS______________________________________________________________

- występuje w Europie i Azji

długość: 2-4 mm
szerokość: 0,4-0,7 mm

- wokół przyssawki gębowej występuje kołnierz z 24 kolcami

- oskórek pokryty łuskami

- ułożenie narządów rozrodczych podobnie jak u poprzedniej przywry

- jaja wielkości 100-110 x 65-75 µm

CYKL ROZWOJOWY

żywiciel pośredni: I - ślimak
II - ryba

żywiciel ostateczny: kot, pies, świnia, rzadko człowiek

lokalizacja: - w jelicie

RODZINA STRIGEIDAE

- w rozwoju przywr z tej rodziny bierze udział dwóch żywicieli pośrednich

I - ślimak z rodzaju Limnaea, Stagnicola, Planorbis i Viviparus
II - te same gatunki ślimaków i niektóre gatunki pijawek

- niebezpieczeństwo enzootii trematodozy jelitowej ptaków istnieje zwykle w okolicach, w których znajdują się zbiorniki wodne

Alaria alata
Apatemon gracilis (jakiś dodatkowy z prezki)
Cotylurus cornutus (jakiś dodatkowy z prezki)

ALARIA ALATA____________________________________________________________________________

- mała przywra
- w Polsce przywra ta występuje u psów, poza Europą notowana jest w Australii

MORFOLOGIA

długość: 3-6 mm

- bardzo charakterystyczny kształt łyżeczkowaty
- przednia część dłuższa i spłaszczona z dwoma „uszkami”, obejmuje tzw. dodatkowy narząd czepny
(Brandesa) poza przyssawką brzuszną
- tylna część krótsza, walcowata lub spłaszczona, rozszerzona

- oprócz dwóch słabo rozwiniętych przyssawek, po stronie brzusznej występują dwa pasma czepne,
ograniczone dwiema podłużnymi bruzdami

- jaja są brązowe, zaopatrzone w wieczko, zawierają zygotę i materiał zapasowy
- wielkość jaj 98-125 x 62-81 µm


CYKL ROZWOJOWY

żywiciel pośredni: I - ślimaki Planorbis planorbis (zatoczki), Spiralina vortex
II - kijanka lub żaba

żywiciel ostateczny: - lis, wilk, pies, kot

umiejscowienie: - u żywiciela ostatecznego Alaria alata umiejscawia się w jelicie cienkim

- miracidium wnika do ślimaka i umiejscawia się w trzustkowątrobie
- miracidium w ślimaku przekształca się w sporocystę macierzystą a ta w sporocysty potomne
- następnie powstają cerkarie (bez stadium redii!), które mają rozdwojony ogonek, tzw. furkocerkarie
- furkocerkarie opuszczają sporocysty i wydostają się ze ślimaka, żeby wniknąć do drugiego żywiciela, tj. żaby
lub kijanki
- w kijankach lub żabach, cerkarie przekształcają się w mezocerkarie
- mezocerkarie zjadane przez żywiciela ostatecznego, po odbyciu wędrówki przez płuca, oskrzela a następnie
połknięciu, usadawiają się w jelicie cienkim


- czasami do tego cyklu mogą włączyć się dodatkowo różne zwierzęta takie jak: tchórze, kuny, dziki, świnie
itd., u których metacerkarie nie giną, lecz usadawiają się w mięśniach i zwane są Agamodistomum suis
(mezocerkarie), postać larwalna Alaria alata

- larwy te mają długość 0,4-0,6 mm, mają otoczkę i zawiązki wszystkich narządów

- właściwym żywicielem ostatecznym są mięsożerne (lisy, wilki, psy, koty)

- z wydalonych przez żywicieli ostatecznych jaj w środowisku zewnętrznym, w wodzie, wykluwają się
miracydia po 25 dniach

OBRAZ KLINICZNY

- nie stwierdzono chorobotwórczości mezocerkarii dla świń i dzików, a inwazja przebiega bezobjawowo ->
wywołuje agamodistomozę
- dojrzałe przywry wywołują alariozę

- przywry Alaria alata są uważane za niepatogenne, a inwazji nie towarzyszą objawy chorobowe

rozpoznanie: - można poszukiwać jaj w kale badanym metodą dekantacji lub flotacji


APATEMON GRACILIS I COTYLURUS CORNUTUS______________________________ _

- pasożytują w jelicie głównie kaczek, rzadziej gęsi, niekiedy gołębi

długość: 1-3mm

- część przednia - łyżeczkowata lub kielichowata z dwiema przyssawkami
- część tylna cylindryczna
- w części tylnej części tylnej znajdują się narządy rozrodcze

RODZINA SCHISTOSOMATIDAE

SCHISTOSOMA MANSONI___________________________________________________________________

- występuje w krajach tropikalnych: Afryka, Ameryka Płd., Indie

MORFOLOGIA

długość: samiec - 1mm
samica: - 1,6mm (te rozmiary są z prezki, ale myślę że to błąd bo wszędzie jest ok. 10mm i 16mm)

- przyssawki małe, brzuszna u samca umiejscowiona jest na krótkiej szypułce

- oskórek samca pokryty brodawkami, a u samicy występują one jedynie na końcach ciała
- u samca 4 pęcherzyki jądrowe, u samicy dość długa macica zawierająca 1-4 jaj

- jaja 112-162 x 60-70 µm
- jaja zaopatrzone w sztylecik (20µm) z boku skorupki, bliżej dolnego końca

CYKL ROZWOJOWY

żywiciel pośredni: - ślimak zatoczek (z rodzaju Biomphalaria galbrata) i ślimak z rodzaju Tropicorbis

żywiciel ostateczny: - człowiek

umiejscowienie: - tylna żyła krezkowa

- jaja przebijają ścianę naczyń i wydostają się z kałem
- w środowisku wodnym z jaja wylęga się miracidium
- miracidium wnika do ślimaka zatoczka z rodzaju Biomphalaria galbrata i ślimaka z rodzaju Tropicorbis
- w ślimakach przekształcają się w sporocystę macierzystą a z niej rozwijają się sporocysty potomne, a z nich
z kolei furkocerkarie
- brak redii
- furkocerkarie pływają w wodzie poszukując żywiciela

- wnikają czynnie przez skórę człowieka w czasie kąpieli lub uprawy ryżu
- furkocerkarie tracą ogonek i przekształcają się w schistosomulę
- schistosomule docierają do wątroby, gdzie dojrzewają płciowo i łączą się w pary
- jeśli samice składają jaja to przechodzą do naczyń włosowatych kapilarów żył trzewnych
- część jaj z prądem krwi zawlekana jest do wątroby, płuc, oczu i mózgu








OBRAZ KLINICZNY

- schistosomatoza lub bilharcjoza
- postać jelitowa z krwawymi biegunkami prowadzi do powstawania brodawczaków, owrzodzeń i rozrostów
nowotworowych
- zawlekane do wątroby jaja mogą powodować zatory naczyń żylnych, co prowadzi do hepatomegalii,
splenomegalii, wodobrzusza i obrzęków

fazy kliniczne inwazji: 1. świąd skóry - przenikanie furkocerkarii
2. faza toksyczno-alergiczna - wędrówka i dojrzewanie przywr (10 tygodni)
3. faza narządowa - bytowanie pasożytów w naczyniach żylnych jelita grubego i
składanie przez nie jaj

SCHISTOSOMA JAPONICUM_________________________________________________________________

- przywry podobne do poprzednich
- występuje na Dalekim Wschodzie

MORFOLOGIA

długość: samiec - 25mm
samica - 30mm

- oskórek samca gładki
- przyssawki jednakowej wielkości

- jaja 70-100 x 50-80 µm
- jaja zaopatrzone w sztylecik z boku skorupki, czasem haczykowaty

CYKL ROZWOJOWY

żywiciel pośredni: - ślimak z rodzaju Oncomelania
żywiciel ostateczny: - człowiek, pies, kot, koń, przeżuwacze, świnie

umiejscowienie: - przednia żyła krezkowa
- jaja przebijają ścianę naczyń i wydostają się do światła jelita
- z jaj wylęga się miracidium
- wnikają do żywiciela pośredniego (ślimak z rodzaju Oncomelania)
- w ślimakach przekształcają się w sporocystę macierzystą a z niej rozwijają się sporocysty potomne, a z nich
z kolei cerkarie (typu furkocerkarii)
- brak redii
- cerkarie pływają w wodzie poszukując żywiciela ostatecznego

- wnikają czynnie przez skórę człowieka, w czasie kąpieli lub uprawy wyżu
- cerkarie tracą ogonek i przekształcają się w schistosomulę
- schistosomule docierają do żyły wrotnej i tętnicy krezkowej
- przedostawszy się do wątroby, dojrzewają płciowo i łączą się w pary
- jeśli samice składają jaja to przechodzą z naczyń żyły krezkowej górnej do drobnych naczyń włosowatych
jelita
- część jaj z prądem krwi zawlekana jest do wątroby, płuc i mózgu


OBRAZ KLINICZNY

- schistosomatoza lub bilharcjoza

- przebiega pod kilkoma postaciami

a. postać jelitowa - z krwawymi biegunkami
b. postać wątrobowa - prowadzi do marskości wątroby
c. postać mózgowa - utrata mowy, utrata pamięci, stany padaczkowe


SCHOSTOSOMA HAEMATOBIUM (PRZYWRA KRWI)______________________________________________

długość: samiec - 15 mm
samica - 20 mm

- wyraźny dymorfizm płciowy, samce większe i różniące się pokrojem ciała od samicy
- samce posiadają bruzdę, do której wchodzi samica

- jaja zaopatrzone w sztylecik na jednym z biegunów skorupki

CYKL ROZWOJOWY

żywiciel pośredni: - ślimak (rodzaj Bulinus, Physopsis)

żywiciel ostateczny: - człowiek lub małpa

- jaja przebijają ścianę naczyń i wydostają się do światła pęcherzyka moczowego
- jaja wydostają się z moczem do wody
- z jaj wylęga się miracidium
- wnikają do żywiciela pośredniego, ślimaków z rodzaju Bulinus, Physopsis
- w ślimakach przekształcają się w sporocystę macierzystą a nich rozwijają się sporocysty potomne
- ze sporocyst potomnych rozwijają się cerkarie typu furkocerkarii
- brak redii
- cerkarie pływają w wodzie poszukując żywiciela ostatecznego

- wnikają czynnie przez skórę człowieka, w czasie kąpieli lub uprawy ryżu
- cerkarie tracą ogonek i przekształcają się w schistosomulę
- schistosomule docierają do żyły wrotnej i tętnicy krezkowej
- przedostawszy się do wątroby, zasiedlają drobne naczynia żylne, dojrzewają płciowo i łącza się w pary
- samice w celu złożenia jaj przechodzą do naczyń włosowatych pęcherza moczowego
- przywra żyje u żywiciela do 20 lat

OBRAZ KLINICZNY

- wywołuje schistomatozę (syn. bilharcjoza)

- schistosomatoza lub bilharcjoza powoduje stany zapalne oraz rozrost nowotworowy pęcherza moczowego i
macicy na skutek mechanicznego uszkodzenia ściany narządów przez jaja pasożyta

fazy kliniczne inwazji: 1. świąd skóry - przenikanie furkocerkarii
2. faza toksyczno-alergiczna - wędrówka i dojrzewanie przywr (10 tygodni)
3. faza narządowa - bytowanie pasożytów w naczyniach żylnych miednicy mniejszej i
składanie przez nie jaj

JAKIEŚ DODATKOWE PARCHY Z PREZENTACJI:

NOTOCOTYLUS ATTENUATUS_______________________________________________________________

- pasożytuje w jelitach ślepych i prostnicy kurowatych, kaczek, gęsi i dzikich ptaków wodnych
- przywry małe

długość: 2-5 mm

- wzdłuż brzusznej powierzchni ciała znajdują się trzy rzędy jednokomórkowych gruczołów

żywiciel pośredni: - słodkowodny ślimak (z rodzajów Planorbis, Limnaea, Bulinus i in.)
żywiciel ostateczny: - kurowate, kaczki, gęsi, dzikie ptaki wodne

- cerkarie opuszczają ślimaka i incystują się na jego skorupce, roślinach wodnych lub w wodzie

RODZINA: PSILOSTOMATIDAE; GATUNEK: PSILOTREMA OLIGOON__________________________________

- pasożytuje w jelicie cienkim kaczek, gęsi i innych gatunków ptaków wodnych
- w Polsce potwierdzona u gęsi

- przywry bardzo małe

długość: do 1 mm

- zwężone oba końce ciała
- otwór płciowy znajduje się w pobliżu gardzieli

żywiciel pośredni: - ślimak słodkowodny Bithyma tentaculata
żywiciel ostateczny: - kaczki, gęsi i inne gatunki ptaków wodnych

- cerkarie otorbiają się na roślinach wodnych

OGÓLNIE TREMATODOZA:

- trematodoza jelitowa w przypadkach intensywniejszej inwazji powoduje duże straty, szczególnie ptaków
młodych

w tych przypadkach obserwuje się: - utratę apetytu, biegunkę (niekiedy kał ma domieszki krwi), wychudzenie,
objawy niedokrwistości, zahamowanie rozwoju

w notokotylozie (Notocotylus attenuatus) - u 2-3 miesięcznych gąsiąt występują drgawki epileptoidalne,
niedowład nóg oraz obrzęk lewego stawu kolanowego

w psilotremozie (Psilotrema oligoon) - u gąsiąt 1-3 miesięcznych występuje wysoka śmiertelność (70-100%)



Zmiany anatomopatologiczne: - ogólne wyniszczenie
- nieżytowe zapalenie jelit
- krwotoczne zapalenie jelit
- zapalenie dyfteroidalno-wrzodziejące

Jana Bąkowska