121. Referendum ludowe - przeprowadzone w Polsce 30 czerwca 1946 roku w oparciu o ustawę o przeprowadzeniu głosowania ludowego, uchwaloną przez Krajową Radę Narodową w dniu 28 kwietnia 1946 Miało być sprawdzianem popularności rządzących krajem komunistów i ich sojuszników. Uczestniczącym w referendum zadano trzy, w znacznym stopniu ogólne pytania: 1. Czy jesteś za zniesieniem Senatu?2. Czy chcesz utrwalenia w przyszłej Konstytucji ustroju gospodarczego, zaprowadzonego przez reformę rolną i unarodowienie podstawowych gałęzi gospodarki krajowej, z zachowaniem ustawowych uprawnień inicjatywy prywatnej?3. Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic Państwa Polskiego na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej? Wynik według oficjalnych wyników ogłoszonych 12 lipca 1946 r. 1. Na pytanie 1. "tak" odpowiedziało 7 844 522 osób (68% głosów), "nie" - 3 686 029 osób (32%).2. Na pytanie 2. - "tak" - 8 896 105 (77,2%), "nie" - 2 634 446 (22,8%).3. Na pytanie 3. - "tak" 10 534 697 (91,4%), "nie" - 995 854 (8,6%).
Wyniki te nie odpowiadały prawdzie. Fałszerstwa miały różne formy. Przy głosowaniu aktywnie uczestniczyli funkcjonariusze UB i MO, którzy obstawiali urny, a następnie wymieniali lub przerabiali głosy w drodze z komisji obwodowych do okręgowych; głosowanie w wojsku odbyło się jawnie i na rozkaz. W rzeczywistości poziom poparcia dla opozycji (nie tylko dla PSL, ale też i dla radykalniejszych ugrupowań) był znacznie wyższy, referendum zostało jednakże sfałszowane. Należy też wspomnieć, iż art. 36 ust. 3 ustawy przewidywał, iż "Okręgowa komisja poprawi jawne błędy arytmetyczne w obliczeniach, o innych zaś uchybieniach czyni wzmiankę w protokole". Z materiałów opublikowanych po 1989 roku wynika, że na 1. pytanie "tak" odpowiedziało 26,9%, "nie" 73,1%, na 2. - "tak" 42,0%, "nie" 58,0%; na 3. -"tak" 66,9%, "nie" 33,1%. Materiały te, opierające się głównie na ocalałych protokołach z terenu Małopolski, trudno uznać za w pełni wiarygodne. Trzeba zwrócić uwagę, że poparcie dla PPR i PPS na terenie Małopolski było niewielkie (ruch socjalistyczny i komunistyczny był najsłabszy w kraju), więc dane te trudno uznać za reprezentatywne dla całej Polski. Z drugiej jednak strony pełna ocena poparcia dla poszczególnych obozów politycznych w 1946 roku jest trudna, a wszelkie przybliżenia faktycznych wyników referendum w poszczególnych rejonach kraju mają, niestety, charakter spekulacji. Wyniki referendum z jednej strony ukazały słabość PPR i pośrednio doprowadziły do tego, że partia ta straciła zainteresowanie walką wyborczą w warunkach demokratycznych. Z drugiej jednak strony pokazały, że PPR, będąca w istocie partią całkowicie zależną od Moskwy, nieistniejącą w polskiej tradycji politycznej, w ciągu kilku lat zdołała skłonić do głosowania na siebie około 30% Polaków. Wprawdzie owe około 30% poparcia uzyskano nie tylko drogą perswazji i stwarzaniem możliwości błyskawicznego awansu dla różnych grup społecznych, ale również środkami przymusu, presji czy nawet terroru i w znacznej mierze dzięki stworzeniu wspólnego bloku z koncesjonowaną PPS, to jednak należy taki wynik uznać za pewien sukces polityczny nowej władzy. Przeciw fałszerstwom protestowali Mikołajczyk oraz przedstawiciele USA i Wielkiej Brytanii, propaganda "bloku" wykorzystała to nazywając przywódcę PSL zdrajcą, pozwalającym mieszać się obcym mocarstwom w sprawy Polski.

122. Wybory do Sejmu w 1947 r. Wybory do Sejmu Ustawodawczego odbyły się 19 stycznia 1947. Przebiegały pod ogromną presją władz komunistycznych. Wszystkie lokale wyborcze zostały poddane "cichej" kontroli Milicji Obywatelskiej (MO), cywilnych funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa (UB),Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej, żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW).Według oficjalnych danych, frekwencja wyborcza wyniosła 89,9% uprawnionych do głosowania. Blok stronnictw miał otrzymać 80,1% głosów, PSL 10,3%, marionetkowe SP 4,7%, PSL "Nowe Wyzwolenie" 3,5%.Sejm Ustawodawczy ^- polski Sejm wybrany dnia 19 stycznia 1947 r. w sfałszowanych przez komunistów wyborach, powołany w celu przyjęcia nowej konstytucji, działający według zasad określonych w ustawie konstytucyjnej z 19 lutego 1947 r. (tzw. Małej Konstytucji).5 lutego 1947 r. Sejm wybrał na stanowisko Prezydenta RP Bolesława Bieruta. Przy braku Senatu, stwierdzono dogodną komunistom niemożność przeprowadzenia wyboru prezydenta w trybie przewidzianym w art. 39 Konstytucji z 17 marca 1921, na tym samym posiedzeniu Sejm przyjął ustawę konstytucyjną o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej, na mocy której Prezydenta wybierał Sejm, nie zaś Zgromadzenie Narodowe.22 lipca 1952 Sejm uchwalił Konstytucję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Skład Sejmu: Blok Demokratyczny: 394 mandaty; PSL: 28;Stronnictwo Pracy: 12;PSL "Nowe Wyzwolenie": 7; pozostali: 3.

123. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR) –Po wyborach w 1947 PPR wysunęła hasła zjednoczenia ruchu robotniczego. Zjednoczenie to pojmowane było jako narzucenie całemu ruchowi robotniczemu ideologii komunistycznej, dlatego wymagało zniszczenia tożsamości PPS. PPS-owska wizja socjalizmu społecznego pozostawała w jawnej sprzeczności z PPR-owską koncepcją totalitaryzmu państwa i gospodarki. 14 grudnia 1948 roku jednocześnie obradowały w Warszawie: II Zjazd PPR i XXVIII Kongres PPS. Oba przyjęły identyczną treść zjednoczenia i utworzenia Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Następnego dnia rozpoczął w Warszawie obrady Kongres Zjednoczeniowy, a zarazem I Zjazd PZPR. Skupiała w swoich rękach pełnię władzy. Za odchylenia nacjonalistyczno -prawicowe Gomułka został aresztowany i osadzony w więzieniu. Zwolniony został w grudniu 1954 roku Represje dotknęły również ludzi uczestniczących w życiu polskiego podziemia, żołnierzy AK i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, ziemian, inteligencję, osoby posiadające rodziny za granicą. Wiele osób zamordowano bez wyroku sądowego (mimo, że procesy sądowe były spreparowane, oparte na fałszywych dowodach, przesłuchaniom towarzyszyły tortury fizyczne i psychiczne).Partia określana również jako realno-socjalistyczna, sprawująca rządy w Polsce Ludowej, w latach 1948–1989 na drodze dyktatury proletariatu. Realizowała ideologię marksizmu-leninizmu. Zgodnie z obowiązującą nomenklaturą partyjną i ówczesnymi założeniami ideowymi, PZPR stanowiła awangardę rządzącej klasy robotniczej. Działalność PZPR w ramach międzynarodowego ruchu komunistycznego i państw demokracji ludowej, podporządkowana była sowieckiej partii komunistycznej (najbardziej do 1956) W czasie swojego istnienia, PZPR była partią masową, kierującą centralnie zarządzaną i zbiurokratyzowaną gospodarką, sprawującą władzę państwową w sposób autorytarny, dążącą do totalitarnego kontrolowania wszystkich sfer życia społecznego

124.Zjednoczenie ruchu ludowego po II wojnie światowej. Koniec II wojny światowej przyniósł wprawdzie wyzwolenie Polski spod okupacji, ale jednocześnie pozostawił Polskę w sowieckiej strefie wpływów. W kraju władzę przejęli polscy komuniści. Z kolei ludowcy skupili się w ramach Polskiego Stronnictwa Ludowego. Była to duża, skupiająca niemal milion działaczy partia. Na jej czele stanął Stanisław Mikołajczyk. Ludowcy nie pogodzili się z systemem narzuconym przez komunistów i stanęli do walki o władzę pod hasłem obrony demokracji i wolności. Ówczesny program PSL sprzeciwiał się wprowadzeniu w Polsce dyktatury proletariatu i oddaniu całej inicjatywy politycznej w ręce partii komunistycznej. Opierał się on w swych założeniach na ideologii agrarnej. Ludowcy chcieli w Polsce zbudować nowy porządek społeczny, który byłby realizacją lansowanej przez nich koncepcji tzw. "trzeciej drogi". Według ludowców najlepszym rozwiązaniem dla Polski było wprowadzenie takiego modelu ustrojowego, który stanowiłby kompromis między socjalizmem i kapitalizmem. PSL liczyło, iż społeczeństwo polskie opowie się w wyborach za takim właśnie rozwiązaniem. Wybory parlamentarne odbyły się w 1947 r., ale zostały sfałszowane przez komunistów. Komuniści zastosowali wobec opozycji aresztowania i szykany. Wszystko to spowodowało, że mimo silnego poparcia ze strony Kościoła i społeczeństwa PSL skazane było na klęskę. Był to wielki cios dla PSL, a porażkę tę pogłębiły dodatkowo represje wymierzone w działaczy tej partii. PSL zostało rozbite. Przywódca partii - Stanisław Mikołajczyk potajemnie opuścił kraj, uciekając przed aresztowaniem. Komunistom udało się zniszczyć demokrację w Polsce i wprowadzić na następne pięćdziesiąt lat ustrój totalitarny. W tych nowych warunkach określanych przez komunistów ruch ludowy musiał odnaleźć swe miejsce. Nie było łatwo działać ludowcom w tej nowej rzeczywistości politycznej; nie ustrzegli się działacze ludowi błędów oraz rozczarowań. W 1949 r. powstało Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, które jednak było bardziej tworem komunistów niż samodzielną ludową formacją polityczną. Była to jednak jedyna legalna reprezentacja polityczna ruchu ludowego przez niemal czterdzieści kolejnych lat. W szeregach ZSL znalazło się wielu ludzi, którzy nie byli ideowo związani z tym ruchem. Obok nich w partii tej działali ludzie, zwłaszcza pochodzenia chłopskiego o autentycznych ludowych przekonaniach. Ci ludzie starali się kontynuować tradycję polskiego ruchu ludowego oraz stać na straży interesów polskiej wsi i jej ludności, na tyle na ile było to możliwe w warunkach systemu narzuconego przez komunistów. Rozwijali oni i tworzyli nowe pomysły na zmiany w sytuacji wsi i polskiego rolnictwa. Jednocześnie ZSL znajdowało się pod bardzo silną presją ze strony władzy komunistycznej. Komuniści dążyli do kolektywizacji rolnictwa i wymagali od ZSL pełnego współdziałania w realizacji tego programu. Tymczasem program kolektywizacji był całkowicie obcy założeniom polskiego ruchu ludowego. W świetle programów ugrupowań ludowych ustrój gospodarczy Polski miał opierać się na własności indywidualnej oraz własnym warsztacie chłopa. Kierownictwo ZSL, w którym dominowali działacze "rewolucyjnej lewicy" dążyło do stworzenia w Polsce formacji ludowej na wzór marksistowski. Tendencje te spotkały się ze sprzeciwem byłych aktywistów SL i PSL działających w gminach i powiatach. Dla nich plany władzy komunistycznej oznaczały zupełne podporządkowanie ZSL partii robotniczej, a konsekwencji jej rozpłyniecie się w obozie komunistycznym. Jednak wszelkie przejawy oporu były tępione przez władze za pomocą represji. Nad wszystkim czuwała partyjna kontrola. Pewne zmiany w sytuacji ruchu ludowego przyniósł październik 1956 r. Nacisk ze strony PZPR wyraźnie osłabł, dzięki czemu ZSL mogło poczynić pewne kroki prowadzące do odzyskania własnej tożsamości. Próbowano nawet przywrócić do życia Polskie Stronnictwo Ludowe. W tym czasie do ZSL wróciło blisko 100 tys. członków PSL; zaszły również poważne zmiany we władzach partyjnych. Ludowcy skorzystali z krótkiej odwilży by odbudować swoje wpływy w różnych społecznych i gospodarczych organizacjach. W 1957 r. założono Związek Młodzieży Wiejskiej, Wydawnictwo Prasowe. Samodzielność uzyskała Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza. Na początku lat 60-tych PZPR, kierowana przez Władysława Gomułkę zaczęła odzyskiwać swe utracone pozycje i powoli wycofywać się ze swych październikowych ustępstw. Na czele ZSL stali wówczas byli działacze lewicowej części PSL, którzy opracowali nowy plan działania. Na pierwsze miejsce wysunęły się w tym planie historia i tradycja. Powstał wtedy Zakład Historii Ruchu Ludowego. Prowadzono bardziej intensywną działalność, starając się przy tym wykorzystywać wszystkie wewnętrzne konflikty w łonie PZPR. Rozwijano głównie działalność społeczną, której celem było zaktywizowanie ludności wiejskiej, modernizacja polskiej wsi (budowa kanalizacji i dróg, elektryfikacja), co poprawiłoby warunki życia jej mieszkańców. W latach 70-tych polska gospodarka przeżywała kryzys. Zmusiło to PZPR do pewnych koncesji na rzecz ZSL w sprawach, które okazały się mieć niezwykle istotne znaczenie dla sytuacji wsi. Dzięki inicjatywie działaczy ludowych zdecydowano się na wprowadzenie powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego dla rolników, emerytur i rent oraz zlikwidowanie dostaw obowiązkowych. Jednak ZSL musiało podporządkować się PZPR i realizować jej program. Druga połowa lat 70-tych przyniosła centralizację oraz bardzo duży rozwój partyjnego aparatu w ZSL. Zyskał on poważną przewagę nad strukturą terenową ZSL. Nastąpiła więc etatyzacja partii .W latach 80-tych ZSL i cały polski ruch ludowy zaczęły odzyskiwać własną tożsamość. Wpływy ZSL na rządy w Polsce zaczęły rosnąć. Wyrazem tego był zapis, jaki udało się wprowadzić w 1983 r. ludowcom do konstytucji. Chodziło o zagwarantowanie niepodważalności indywidualnych gospodarstw rolnych. Oznaczało to podważenie całej istoty ideologii marksistowskiej, która akcentowała wyższość uspołecznionej gospodarki nad gospodarką indywidualną. Był to koniec programu kolektywizacji polskiej wsi. ZSL zaczęło wyraźnie dążyć do uzyskania samodzielności politycznej. Szczególnie aktywne w tych dążeniach były terenowe struktury ZSL, które wywierały nacisk na kierownictwo partii komunistycznej. Terenowi działacze najszybciej uwolnili się spod kontroli PZPR. Zaczęło dochodzić do sporów w obrębie komisji, w których współdziałały ze sobą partie polityczne. Działacze ZSL stanowczo bronili swojego stanowiska. W trakcie posiedzeń władz terenowych i centralnych odzywały się głosy, które mówiły o różnicach ideowych i programowych ZSL oraz o dążeniu tej partii do przejęcia władzy. Działacze ZSL podejmowali także niezależne kroki polityczne.W 1989 r. miały miejsce obrady "okrągłego stołu" oraz wybory parlamentarne w czerwcu. Ta przełomowa zmiana sytuacji politycznej umożliwiła ludowcom powrót do ich własnej tożsamości i tradycji politycznej. 17.VIII.1989 r. NSZZ "Solidarność", SD i ZSL zawarły porozumienie, otwierające drogę do stworzenia koalicji rządowej. Na jej fundamencie powołano do życia pierwszy w powojennej historii Polski niekomunistyczny rząd, którego premierem został Tadeusz Mazowiecki. W XI.1989 r. ZSL podjęło na swym kongresie (XI Nadzwyczajny Kongres) decyzję o rozwiązaniu się. Był to równocześnie Kongres Odrodzenia Ruchu Ludowego. Już w 1988 r. rozpoczął się proces konsolidacji ruchu ludowego i łączenia różnych środowisk i ugrupowań ludowych. Dzisiejsze PSL zostało założone podczas Kongresu Jedności Ruchu Ludowego, który odbył się w Warszawie 5.V.1990 r. W skład PSL weszły wilanowskie Polskie Stronnictwo Ludowe (byli działacze PSL w latach 1945-1947), Polskie Stronnictwo Ludowe - "Odrodzenie" stworzone z ZSL i inne formacje ludowe. Obecne PSL to spadkobierca blisko wiekowej tradycji polskiego ruchu ludowego. Jego działacze nawiązują do osiągnięć ugrupowań chłopskich działających w międzywojennej Polsce oraz do ludowego ruchu oporu z czasów II wojny światowej. Dzisiejsze PSL kontynuuje działalność PSL, które powstało w 1945 r. z inicjatywy Stanisława Mikołajczyka i Wincentego Witosa. Współcześnie, w wolnej Polsce, PSL stanowi ogólnonarodową partię zajmującą centrum sceny politycznej. Swój program opiera ona o wartości ludowe, chrześcijańskie i narodowe oraz na ideologii agrarnej. Zwierzchnia władza w PSL należy do Kongresu, który zbiera się raz na cztery lata. W okresie między posiedzeniami Kongresu władzę w partii sprawuje Rada Naczelna. Natomiast władza wykonawcza należy do Naczelnego Komitetu Wykonawczego. Polskie Stronnictwo Ludowe jest bardzo liczną partią (ok. 140 tys. członków). Jej struktury obejmują cały kraj (w tym gminy - w 90% i wsie - w 35% oraz dzielnice i osiedla w dużych aglomeracjach). Z PSL związane są różne organizacje społeczne i kulturalne - Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych, Związek Młodzieży Wiejskiej, Ludowe Towarzystwo Naukowo-Kulturalne.

125. Aresztowanie przywódców Polski Podziemnej i „proces” moskiewski. Tzw. „Proces szesnastu”, pokazowy proces polityczny przywódców polskiego państwa podziemnego. Toczył się w dniach 18-21 VI 1945 w Moskwie przed Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego ZSRR, któremu przewodniczył generał W. Ulrich. Oskarżał m.in. prokurator R.A. Rudenko, który później reprezentował ZSRR na procesie norymberskim. Przed sądem radzieckim stanęli przywódcy państwa i narodu polskiego aresztowani podstępnie przez NKWD w marcu 1945 w Pruszkowie pod Warszawą (gdzie zostali zaproszeni przez generała I.A. Sierowa w celu odbycia rozmów politycznych).Proces był jawnym pogwałceniem prawa międzynarodowego, które nie uznaje sądzenia władz państwowych jednego państwa przez organa sądowe innych państw. W tym samym czasie prowadzone były w Moskwie rozmowy w sprawie utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, zgodnie z decyzjami zwycięskich mocarstw podjętymi na konferencji w Jałcie.W akcie oskarżenia stwierdzono arbitralnie nielegalność AK i Rady Jedności Narodowej (RJN), wskazując równocześnie na prawo do sprawowania władzy przez komunistyczny Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego i Krajową Radę Narodową. Oskarżonym przedstawiono fikcyjne zarzuty nie mające najmniejszego pokrycia w rzeczywistości. Po niedbale i szybko przeprowadzonym procesie pełnym inwektyw i oszczerstw wydano wyrok, w którym na karę więzienia zostali skazani: L. Okulicki - dowódca AK (10 lat), J.S. Jankowski - delegat rządu RP, wicepremier (8 lat), A. Bień i S. Jasiukowicz - zastępcy delegata rządu, ministrowie (5 lat), K. Pużak - przewodniczący RJN (1,5 roku), A. Zwierzyński - wiceprzewodniczący RJN, K. Bagiński - wiceprzewodniczący RJN, E. Czarnowski, J. Chaciński, S. Mierzwa, Z. Stypułkowski i F. Urbański - członkowie RJN (4-18 miesięcy).Uniewinnieni zostali K. Kobylański, S. Michałowski i J. Stemler-Dąbski. A. Pajdak został wyłączony z procesu i wkrótce potem skazany na 5 lat więzienia. Okresu odbywania kary nie przeżyli: L. Okulicki, J.S. Jankowski, S. Jasiukowicz.

126. Dziś i Jutro - katolicki tygodnik społeczny - czasopismo wydawane od 25 listopada 1945 r. w Polsce przez grupę katolików popierających działania obozu komunistycznego. Inicjatorem pomysłu był Bolesław Piasecki, który szczegóły dopracowywał wraz z Władysławem Gomułką. "Dziś i Jutro" popierało większość zmian ustrojowych, jakie zamierzała wprowadzić PPR i jej sojusznicy. Na łamach pisma krytykowano szczególnie Stanisława Mikołajczyka i Karola Popiela. Ze środowiska skupionego wokół tego czasopisma wywodzi się większość późniejszych działaczy Stowarzyszenia PAX. Czołowi publicyści: Jan Dobraczyński, Dominik Horodyński, Konstanty Łubieński, Hanna Malewska, Wojciech Żukrowski.

Stowarzyszenie PAX- organizacja katolików świeckich kolaborująca z komunistycznymi władzami Polski Ludowej. Stowarzyszenie powołane zostało przez Bolesława Piaseckiego i grupę osób związanych z dawnym Obozem Narodowo - Radykalnym Falanga wydającą od 1945 pismo "Dziś i Jutro". Stowarzyszenie uzyskało formalny statut w 1947 r. "PAX" miał być jedyną, monopolistyczną organizacją katolicką zarazem instrumentem służącym rozbiciu Kościoła od wewnątrz. PAX współpracował z ruchem księży patriotów, krytykował Episkopat Polski, popierał proces bp. Czesława Kaczmarka i uwięzienie Prymasa Wyszyńskiego. To PAX-owi władze powierzyły w zarząd majątek Caritas i w latach 1953- 56 "Tygodnik Powszechny", po tym jak redakcja odmówiła wydrukowania nekrologu Stalina. PAX prowadził działalność społeczną i polityczną. Miał swoje koło poselskie w Sejmie PRL. Od 1947 do 1993 r. wydawał dziennik "Słowo Powszechne". Posiadał też własny Instytut Wydawniczy. Mimo daleko posuniętych ustępstw na rzecz władzy, stowarzyszenie, zwłaszcza po 1956 r. usiłowało jednak promować elementy nauczania katolickiego, zwłaszcza w odniesieniu do katolickiej nauki społecznej czy kwestii przerywania ciąży. Wydawało również książki, które gdzie indziej nie mogłyby legalnie się ukazać. W wyniku przemian demokratycznych w Polsce Stowarzyszenie PAX zawiesiło działalność polityczną. Jego kontynuacją jest od 1993 r. Stowarzyszenie "Civitas Christiana" uznane oficjalnie w 1997 r. dekretem Prymasa Polski kard. Józefa Glempa za organizację katolicką.

127. Związek Młodzieży Polskiej, ZMP, organizacja młodzieżowa założona w lipcu 1948 na zjeździe zjednoczeniowym organizacji młodzieżowych we Wrocławiu, w której skład weszły: Związek Walki Młodych, Organizacja Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, Związek Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej i Związek Młodzieży Demokratycznej. Przewodniczącym Rady Naczelnej został S. Ignar (piastował tę funkcję przez cały czas istnienia Rady, tj. do 1955), przewodniczącym Zarządu Głównego - J. Zarzycki (do 1953),S. Pilawka (do 1954), H. Jaworska (do 1957). W 1948 r. podporządkowano ZMP powstałą kilka miesięcy wcześniej Powszechną Organizację Służba Polsce i włączono na zasadach autonomii Związek Akademicki Młodzieży Polskiej (ZAMP). W 1950r. zlikwidowano autonomię ZAMP, a jego członkowie stali się członkami ZMP. Pozbawiony w tym samym roku samodzielności Związek Harcerstwa Polskiego wszedł również w skład ZMP jako jego autonomiczna sekcja (Organizacja Harcerska ZMP). Utworzenie jednolitej organizacji młodzieżowej miało na celu zapewnienie wpływu Polskiej Partii Robotniczej, później PZPR, na młodzież ze wszystkich środowisk i poddanie jej stalinowskiej indoktrynacji. ZMP opierał się na wzorach przejętych od radzieckiego Komsomołu, wychowywał młodzież w duchu umiłowania socjalizmu i nienawiści do wszystkiego, co pochodziło z Zachodu, organizował współzawodnictwo pracy, uczestniczył w kolektywizacji wsi, mobilizował młodzież do pracy na wielkich budowach przemysłowych (m.in. w Nowej Hucie), nadzorował program nauczania, kontrolował pracę nauczycieli szkół średnich i wyższych, organizował masowe imprezy oświatowo-kulturalne i sportowe. Niemal przymusowy nabór młodzieży do ZMP zapewnił gwałtowny wzrost liczby członków organizacji: 1948 Związek liczył ok. 500 tys. osób, 1949 - 1 mln, 1953 - 1,6 mln, 1955 - 2 mln. Upartyjnione kierownictwo ZMP, zabiegające głównie o realizację nakazów PZPR, nie zwracało uwagi na nastroje panujące wśród młodzieży. Pod koniec 1956 doszło do otwartej krytyki kierownictwa Związku, zaczęły powstawać socjalistyczne organizacje młodzieżowe. ZMP rozwiązano w styczniu 1957. Organy prasowe: "Sztandar Młodych", "Pokolenie", "Nowa Wieś", "Świat Młodych", "Po prostu’

128.Totalitaryzm w Polsce.

Totalitaryzm jest uważany za skrajną i specyficzną postać rządów autorytarnych, charakteryzujących się militaryzacją życia publicznego w imię podniesienia skuteczności rządzenia. Cechami wyróżniającymi państwo totalitarne są: oficjalna, obowiązująca ideologia; cenzura i centralnie sterowana propaganda; rządy monopartii; terror na ogromną skalę przy pomocy tajnej policji; wyraźnie zdefiniowany wróg wewnętrzny i zewnętrzny; sterowane poparcie społeczne. Wszystkie te cechy Polska spełniała w mniejszym lub większym stopniu, szczególnie w latach 44 – 56, podczas rządów Bolesława Bieruta. Ogólnie obowiązującą ideologią stał się komunizm, wraz z hasłami „walki klas”, „równości społecznej” oraz kultem jednostki - Stalina. Socjaliści doszli do władzy w 1947 r. podczas sfałszowanych wyborów do sejmu ustawodawczego, zaś w grudniu 1948 roku powstała monopartia - Polska Zjednoczona Partia Robotnicza z połączenia Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej. Fałszowanie wyborów, drobiazgowa cenzura, oraz wszechobecna propaganda w mediach miały na celu zbudowanie monopolu informacyjnego oraz kierowanie opinią społeczeństwa. O terrorze świadczy choćby likwidacja pozostałych partii, których członkowie byli inwigilowani, aresztowani pod byle pretekstem oraz skazywani na śmierć. Podobnie represjonowany przez władze był Kościół rzymskokatolicki, wprowadzono śluby cywilne oraz zniesiono nauczanie religii w szkołach. Sytuacji nie poprawiła umowa między rządem a kościołem zawarta 14 kwietnia 1950 roku, gdyż władze nie przestrzegały postanowień układu, a w latach 1953-56 internowały prymasa Stefana Wyszyńskiego. Rok 1956 był przełomowy dla Polski. XX Zjazd KZPR w Moskwie, zapoczątkował odejście od „rządów stalinowskich”. Po śmierci Bieruta system dotychczasowych rządów w Polsce załamał się. Zmiany w kierownictwie partii zapoczątkowały ciąg wydarzeń, który w konsekwencji doprowadził do wolnych wyborów 4 czerwca 1989 i końca okresu Polski Ludowej. Jednak droga do demokracji była długa. W międzyczasie często ważną rolę odgrywał w państwie aparat bezpieczeństwa. Należy tu wspomnieć bunt studencki z marca 1968 roku rozpędzone przez robotników i milicję, czy też krwawo stłumione wystąpienie robotnicze w grudniu 1970. Kolejną formą zmniejszenia swobód obywateli był stan wojenny wprowadzony 13 grudnia 1981 roku, pod groźbą wkroczenia wojsk radzieckich. Zakazano wydawania niezależnej prasy, zawieszono działalność organizacji społecznych i kulturalnych, wprowadzono militaryzację kolei, łączności i energetyki. Podczas stanu wojennego zostało internowanych kilka tysięcy osób, strajki były brutalnie łamane przez Zmotoryzowane Oddziały Milicji Obywatelskiej (ZOMO). Masakra górników w kopalni „Wujek” wstrząsnęła opinią publiczną. Łagodzenie zarządzeń stanu wojennego zostało wymuszone zmianami w sytuacji międzynarodowej (osłabienie ZSRR). Ograniczono cenzurę, we wrześniu 1986 ogłoszono amnestię, powołano Radę Konsultacyjną, organizacje niezależne nie były atakowane siłą. Wałęsa przyjmował polityków zagranicznych. Pomimo wszystkich represji w Polsce istniały instytucje przeczące obrazowi państwa totalitarnego. Przez cały czas istniał w kraju prężny Kościół, który skupiał większą część obywateli. Nawet represje władzy nie zraziły ludzi i osoby będące w tygodniu członkami partii, w każdą niedzielę stawały się katolikami, prowadzącymi własne dzieci do chrztu. Władze zezwoliły na dwie pielgrzymki Jana Pawła II do Polski. Także w Polsce, po raz pierwszy w bloku radzieckim pojawiły się legalne związki zawodowe. W odróżnieniu od Rosji nie wprowadzono także kolektywizacji rolnictwa. Państwowe Gospodarstwa Rolne i spółdzielnie produkcyjne zajmowały niewielką powierzchnię, zaś resztę stanowiły indywidualne gospodarstwa. Dlatego uważam, że pomimo wyraźnych cech systemu totalitarnego nie jesteśmy w stanie jednoznacznie stwierdzić, czy Polska była państwem totalitarnym.

129. Mała Konstytucja z 1947 roku– tymczasowa konstytucja z dnia 19 lutego 1947r. Rzeczypospolitej Polskiej składająca się z 32 artykułów ujętych w dziewięciu rozdziałach .Ustawa ta odwoływała się również do artykułów Ustawy z dnia 17 marca 1921 r.-konstytucja marcowa. Mała Konstytucja miała obowiązywać "do czasu wejścia w życie nowej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej", "w oparciu o podstawowe założenia Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r., zasady Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 22 lipca 1944 r., zasady ustawodawstwa o radach narodowych oraz reformy społeczne i ustrojowe, potwierdzone przez Naród w głosowaniu ludowym z dnia 30 czerwca 1946 r.". Najwyższymi organami państwa były: Sejm Ustawodawczy - w zakresie władzy ustawodawczej, Prezydent Rzeczypospolitej, Rada Państwa i Rada Ministrów (Rząd Rzeczypospolitej) - w zakresie władzy wykonawczej, oraz niezawisłe sądy - w zakresie wymiaru sprawiedliwości. Było to formalne nawiązanie do Monteskiuszowskiego trójpodziału władzy przyjętego w Konstytucji marcowej, lecz w rzeczywistości wprowadzono tym aktem rozwiązania odbiegające od klasycznego podziału organów władzy w państwach rządzonych konstytucyjnie. Przyjęto zasadę nadrzędności organu przedstawicielskiego - Sejmu Ustawodawczego (5 lat) do którego kompetencji należało: uchwalenie nowej konstytucji, ustawodawstwo, kontrola nad działalnością Rady Ministrów, ustalanie zasadniczego kierunku polityki państwa. Prezydent Rzeczypospolitej - wybierany na lat 7 bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej 2/3 ustawowej liczby posłów - sprawował swój urząd na zasadach określonych artykułach Konstytucji marcowej; akt z 1947 roku stanowił dodatkowo, że głowa państwa jest przewodniczącym Rady Gabinetowej (tj. Rady Ministrów zwołanej przez Prezesa Rady Ministrów "dla rozpatrywania sprawy wyjątkowej na życzenie Prezydenta Rzeczypospolitej") oraz przewodniczącym Rady Państwa. Novum stanowiła Rada Państwa - nawiązująca do instytucji i doświadczeń Prezydium Krajowej Rady Narodowej oraz wzorowana na stosunkach radzieckich. Była ona powoływana przez Sejm Ustawodawczy. W skład Rady Państwa wchodzili: Prezydent Rzeczypospolitej jako przewodniczący, Marszałek i trzej wicemarszałkowie Sejmu Ustawodawczego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Naczelny Dowódca Wojska Polskiego (w czasie wojny) oraz członkowie dokooptowani przez Sejm na jednomyślny wniosek Rady. Kompetencje Rady Państwa były następujące :zwierzchni nadzór nad radami narodowymi, wstępne zatwierdzanie dekretów z mocą ustawy wydanych przez Radę Ministrów na podstawie ustawowego upoważnienia Sejmu, podejmowanie uchwał w przedmiocie wprowadzenia stanu wyjątkowego lub wojennego, wyrażanie zgody na ogłoszenie ustaw o budżecie, narodowym planie gospodarczym i poborze rekruta w przypadkach przewidzianych w art. 8 Małej Konstytucji, rozpatrywanie sprawozdań Najwyższej Izby Kontroli. Rząd Rzeczypospolitej składał się z Prezesa Rady Ministrów oraz ministrów tworzących Radę Ministrów. Rada Ministrów działa na zasadach określonych w Konstytucji marcowej; ponadto miała prawo do wydawania dekretów z mocą ustawy na podstawie ustawy upoważniającej uchwalonej przez Sejm, z wyjątkiem: zmiany konstytucji, ordynacji wyborczej, spraw kontroli państwowej, odpowiedzialności Prezydenta i ministrów, spraw budżetowych i monetarnych, poboru rekruta oraz ratyfikacji umów międzynarodowych. Przyjęto zasadę domniemania kompetencji Rządu w sprawowaniu władzy wykonawczej. Prawo inicjatywy ustawodawczej akt z 1947 roku dał Radzie Państwa, Radzie Ministrów oraz grupie 10 posłów; Rada Ministrów uzyskała wyłączność na wnoszenie do laski marszałkowskiej niektórych projektów ustaw (w tym ustawy budżetowej).Ustawa konstytucyjna z 19 lutego 1947 r. była trzykrotnie zmieniana przez następujące ustawy: Ustawę Konstytucyjną z listopada 1949, ustawę Konstytucyjną z marca 1950 , ustawę Konstytucyjną z dnia 15 grudnia 1951 .Mała Konstytucja z 1947 roku przestała obowiązywać z wejściem w życie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalonej przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r. oraz Ustawy konstytucyjnej z dnia 22 lipca 1952 r. - Przepisy wprowadzające Konstytucję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

130.Konstytucja z 1952r. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (konstytucja stalinowska, konstytucja lipcowa) – polska konstytucja uchwalona przez Sejm Ustawodawczy 22 lipca 1952, opublikowana 23 lipca 1952, weszła w życie 23 lipca 1952 z mocą obowiązującą od 22 lipca 1952 i zmieniona z dniem 1 stycznia 1990 w Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej. Opracowana w pierwotnej postaci według wzoru stalinowskiej konstytucji ZSRR z 1936.Była nowelizowana 24 razy, m.in. ustawą z 10 lutego 1976, która stwierdzała, że Polska jest państwem socjalistycznym (w miejsce dotychczasowego określenia - państwo demokracji ludowej), a PZPR - przewodnią siłą społeczeństwa w budowie socjalizmu, zaś PRL w swej polityce umacnia przyjaźń i współpracę ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich i innymi państwami socjalistycznymi (zobacz też: List 59).Konstytucja zrywała, poprzez wprowadzenie instytucji Rady Państwa, z przyjętym w polskiej praktyce konstytucyjnej trójpodziałem władzy - obowiązującym na mocy konstytucji marcowej (formalnie do 1952 roku) - wprowadzając wzorowaną na konstytucji sowieckiej zasadę jednolitości władzy państwowej. Ustrojodawca w preambule deklarował, że państwo jest republiką ludu pracującego. Wskazano nowy podmiot, będący źródłem władzy - nominalnego suwerena, prawdopodobnie chcąc podkreślić różnice między socjalistycznym a burżuazyjnym konstytucjonalizmem. Zabieg miał różnicować starego suwerena – naród i nowego - „lud pracujący”, podkreślając tym samym rewolucyjne przemiany społeczne i dystans wobec „klas posiadających” . Zasada ludowładztwa oznaczać miała udział mas w kierowaniu państwem i eliminację antagonizmów klasowych, ekonomicznych i społecznych . Uznać przy tym należy, że – pomimo wyeksponowania terminu „ludu pracującego” – był to w gruncie rzeczy synonim „narodu”, definiowanego z pozycji marksistowskich Tak więc władza najwyższa należała do sejmu jako emanacji "woli ludu", któremu podporządkowane były inne instytucje: sądownictwo oraz władza wykonawcza z rządem i Radą Państwa. Na rosyjskiej wersji konstytucji poprawki własnoręcznie naniósł Józef Stalin, a ostateczną wersję polskojęzyczną opracował Bolesław Bierut