Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i administracji jest urzędem administracji rządowej obsługującym ministra spraw wewnętrznych i administracji, który właściwy jest dla spraw czterech działów administracji rządowej tj.: administracji, informatyzacji, spraw wewnętrznych, mniejszości narodowych oraz wyznań religijnych i etnicznych.
Zakres kompetencji ministra spraw wewnętrznych i administracji reguluje szereg ustaw oraz rozporządzeń z czego najważniejsze to:
- USTAWA z dnia 21 czerwca 1996 r. o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
- ROZPORZĄDZENIEPREZESA RADY MINISTRÓW z dnia 7 sierpnia 1997 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
W myśl tej ustawy zakres kompetencji ministra spraw wewnętrznych i administracji w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa obejmuje przede wszystkim inicjowanie i realizacja polityki oraz zapewnienie koordynacji działań w dziedzinach: ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, ochrony granicy państwa oraz ochrony przeciwpożarowej i administracji publicznej.
Minister Spraw wewnętrznych i administracji wykonuje określone w ustawie zadania z dziedziny obronności i ochrony bezpieczeństwa państwa:
1) sprawy związane z inicjowaniem polityki rządowej w zakresie bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego,
2) nadzór nad działalnością Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Granicznej i Obrony Cywilnej - w zakresie ustalonym odrębnymi ustawami,
3) sprawy z zakresu kontroli ruchu granicznego, wjazdu, przejazdu, wyjazdu i pobytu cudzoziemców,
4) koordynacja działań porządkowo-ochronnych oraz czynności ratowniczych w razie klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu powszechnemu,
5) sprawy z zakresu organizacji i planowania cywilnej ochrony ludności, mienia i środowiska w okresie pokoju i wojny,
6) sprawy związane z zapewnieniem funkcjonowania administracji rządowej, w tym:
a) wykonywanie nadzoru nad działalnością terenowych organów rządowej administracji ogólnej w zakresie określonym w odrębnych przepisach,
b) koordynowanie działalności i funkcjonowania terenowych organów rządowej administracji ogólnej i specjalnej oraz ich współdziałania z administracją samorządową,
Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji mogą zostać podporządkowane jednostki wojskowe na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Do zadań tych jednostek może należeć ochrona osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz osób, które ze względu na dobro państwa należy objąć ochroną, ochrona delegacji państw obcych przebywających na terenie Polski i przedstawicieli organizacji międzynarodowych w Polsce oraz ochrona i zapewnienie należytego funkcjonowania urządzeń i obiektów służących najwyższym organom państwowym.
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji może zezwalać pracownikom, policjantom, strażakom, funkcjonariuszom Straży Granicznej i żołnierzom resortu spraw wewnętrznych i administracji na udzielenie wiadomości stanowiącej tajemnicę państwową lub służbową określonej osobie lub instytucji.
Jeżeli informacje uzyskane przez organy i jednostki organizacyjne nadzorowane, podległe i podporządkowane Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji mogą mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa państwa, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji jest zobowiązany niezwłocznie przekazać je do wiadomości Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i Prezesowi Rady Ministrów.
Zgodnie z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów do zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w zakresie obronności należy:
1) w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego:
a) ustalanie kierunków działań i koordynowanie przedsięwzięć mających na celu zapewnienie ochrony przed bezprawnymi zamachami na życie i zdrowie ludzkie, dorobek materialny i kulturalny społeczeństwa, a także zachowanie porządku publicznego,
b) stwarzanie warunków sprzyjających zapobieganiu przestępczości oraz zjawiskom kryminogennym, a także określanie zasad współdziałania w tym zakresie z terenowymi organami administracji rządowej, samorządem terytorialnym i organizacjami społecznymi,
c) sprawowanie nadzoru nad działalnością Policji, w szczególności:
– kontrolowanie działań zmierzających do ochrony życia, zdrowia ludzkiego oraz mienia, a także działań mających na celu zapewnienie spokoju w miejscach publicznych, środkach komunikacji, w ruchu drogowym oraz na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania,
– w zakresie wydawania pozwoleń na posiadanie broni,
– ocena stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz zwalczania przestępczości, a także wytyczanie kierunków działań w tym zakresie,
– współdziałanie z policjami i organami nadzorującymi działalność policji innych państw oraz organizacjami międzynarodowymi w zakresie zawartych umów międzynarodowych,
d) przedstawianie informacji Prezesowi Rady Ministrów o stanie porządku publicznego oraz działalności Policji.
2) w dziedzinie ochrony granicy państwowej:
a) stwarzanie warunków sprzyjających skutecznej ochronie granicy państwowej,
b) ustalanie kierunkowych przedsięwzięć zapewniających sprawną i skuteczną kontrolę graniczną, a także zapobiegających aktom terroryzmu na przejściach granicznych,
c) sprawowanie nadzoru nad działalnością Straży Granicznej, a w szczególności:
– kontrolowanie realizacji zadań wynikających z umów międzynarodowych dotyczących granicy państwowej oraz działalności pełnomocników granicznych,
– ocena stanu ochrony granicy państwowej oraz wytyczanie kierunków działań w tym zakresie,
– kontrolowanie realizacji zadań wynikających z umów międzynarodowych w zakresie dotyczącym cudzoziemców,
– ocena realizacji działań zapobiegających nielegalnemu transportowaniu przez granicę państwową odpadów, szkodliwych substancji chemicznych, materiałów jądrowych i promieniotwórczych, środków odurzających i substancji psychotropowych oraz broni, amunicji i materiałów wybuchowych,
d) współdziałanie z:
– właściwymi organami administracji rządowej w ochronie interesów państwa na polskich obszarach morskich,
– Ministrem Obrony Narodowej jako organem odpowiedzialnym za ochronę granicy państwowej w przestrzeni powietrznej,
e) przedstawianie informacji Prezesowi Rady Ministrów o stanie ochrony granicy państwowej, kontroli ruchu granicznego oraz działalności Straży Granicznej,
3) w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej:
a) stwarzanie warunków organizacyjno-prawnych funkcjonowania ochrony przeciwpożarowej,
b) inicjowanie i koordynowanie przedsięwzięć mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa pożarowego,
4) w zakresie koordynacji działań porządkowo-ochronnych oraz czynności ratowniczych w razie klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu powszechnemu:
a) stwarzanie warunków organizacyjno-prawnych działań porządkowo-ochronnych na terenie kraju lub województwa,
b) zapewnienie i organizowanie współpracy wszystkich podległych organów i jednostek organizacyjnych na wypadek klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu powszechnemu,
5) w zakresie organizacji i planowania cywilnej ochrony ludności, mienia i środowiska w okresie pokoju i wojny:
a)stwarzanie organizacyjno-prawnych warunków funkcjonowania ochrony cywilnej,
b) wyznaczanie celów ochrony cywilnej oraz nadzór nad prognozowaniem potrzeb i projektowaniem programów w tej dziedzinie,
c) nadzorowanie współdziałania podległych organów i jednostek organizacyjnych w dziedzinie cywilnej ochrony ludności,
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji realizuje zadania oraz uprawnienia w zakresie:
uprawnień i obowiązków obywateli związanych z powszechnym obowiązkiem obrony,
realizacji polityki państwa w zakresie pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
udzielania zezwoleń na nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców,
ochrony tajemnicy państwowej i służbowej - dotyczące koordynowania organizacji ochrony tajemnicy państwowej i służbowej oraz działań mających na celu jej zachowanie, na zasadach określonych w odrębnych przepisach,
realizowania przedsięwzięć mobilizacyjno-organizacyjnych i obronnych resortu spraw wewnętrznych i administracji oraz innych zadań dotyczących obronności, wynikających z przepisów ustaw,
sprawowania nadzoru nad ochroną przeciwpożarową w resorcie spraw wewnętrznych i administracji.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji zniesiono 21 listopada 2011 r. Ostatnim ministrem MSWiA był Jerzy Miller. Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 listopada utworzone zostało Ministerstwo Spraw Wewnętrznych z Jackiem Cichockim jako ministrem MSW oraz Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji którego ministrem został Michał Boni. Ministerstwo to powstało w drodze przekształcenia znoszonych: Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministerstwa Infrastruktury.
Krzysztof Kęczkowski
Piotr Rybitw