Daniel Defoe

 

DOLA I NIEDOLA SŁAWNEJ MOLL FLANDERS

Świat w ostatnich czasach tak przejął się powieściami i romansami, że z trudnością uwierzy w prawdziwość nieopublikowanego opowiadania, w którym nazwisko bohaterki oraz inne tyczące się jej szczegóły, pozostały tajemnicą. Musimy więc pozwolić czytelnikowi, aby sam wyrobił sobie opinię o tych kartkach i traktował je, jak mu się będzie podobać.

Autorka opisała tu przypuszczalnie własne dzieje i na samym początku opowieści podaje przyczyny, które ją skłoniły do ukrycia swego prawdziwego nazwiska, o czym już później nie wspomina. Prawda, że słowa oryginału zostały zmienione, a styl owej sławnej damy, o której jest tu mowa, uległ poniekąd przeróbce; w szczególności włożono jej w usta wyrazy skromniejsze niż te, których pierwotnie użyła, oryginalny bowiem rękopis, który dostał się do naszych rąk, pisany był językiem odpowiedniejszym raczej dla kobiety przebywającej jeszcze w Newgate niż dla pokornej pokutnicy, za jaką się potem podaje.

Pióro, które wygładzało tę opowieść i doprowadziło ją do stanu obecnego, napotykało niemałe trudności, chcąc ją przyoblec w przystojną szatę, a język jej uczynić czytelnym. Gdy kobieta od młodości rozwiązła, dziecko rozpusty i występku, zabiera się do przedstawiania wszystkich szczegółów i okoliczności, które towarzyszyły pierwszemu jej upadkowi; gdy opisuje, jak przez sześćdziesiąt lat grzęzła coraz dalej w przestępstwach, autor musi mieć duże trudności w podaniu tego opowiadania w takich obsłonkach, by nawet złośliwemu czytelnikowi nie pozwolić wyciągnąć niekorzystnych dla niego wniosków.

Przy nadawaniu nowej szaty tej opowieści usilnie starano się unikać lubieżnych opisów i nieskromnych zwrotów, nawet w tych ustępach, w których autorka używa najgorszych wyrażeń. Z tego powodu niektóre najbardziej występne epizody jej życia, które nie dały się ująć w skromne słowa, zostały całkowicie opuszczone, a inne — wydatnie skrócone. Sądzę, że to, co pozostało, nie będzie gorszyć nawet najcnotliwszego czytelnika czy najskromniejszego słuchacza, a że można zrobić najlepszy użytek z najbardziej występnych dziejów, więc spodziewamy się, że morał wyciągnięty z opowiadania pozwoli czytelnikowi zachować powagę, nawet jeśliby ono mogło go usposabiać mniej poważnie. Gdy się opisuje rozwiązłe życie, po którym nastąpiła pokuta, trzeba aby okres występny odmalować w tak czarnych barwach, jak na to pozwala prawda, ażeby uwypuklić i wydobyć piękno części poświęconej pokucie, która bez wątpienia jest najpiękniejszą i najbarwniejszą, jeśli jest napisana równie barwnie i żywo.

Wypowiadano zdanie, że opis pokuty nie może być tak żywy, barwny i piękny jak opis części występnej. Pozwolę sobie powiedzieć, że jeżeli jest w tym choć odrobina prawdy, to dlatego, że nie każdą z tych części czyta się z jednakowym smakiem i przyjemnością, gdyż istotna różnica leży tu nie w rzeczywistej wartości tematu, lecz raczej w upodobaniu i smaku czytelnika.

Ponieważ jednak dzieło to jest przeznaczone przede wszystkim dla tych, którzy będą umieli je czytać i zrobić z niego właściwy użytek, co im cała ta opowieść zaleca, przeto należy się spodziewać, że czytelnikom bardziej przypadnie do gustu morał aniżeli fabuła, bardziej wnioski — aniżeli samo opowiadanie, a zakończenie pisarza bardziej niż życie opisywanej postaci.

W opowiadaniu tym jest mnóstwo ciekawych zdarzeń, a wszystkie są umiejętnie wykorzystane i tak zręcznie opowiedziane, że w ten lub inny sposób przyczyniają się do pouczenia czytelnika. W pierw szej części opisu jej rozwiązłego pożycia z młodym szlachcicem w Colchester autorka umiała trafnymi słowami odmalować występki i przestrzec tych, którzy skutkiem okoliczności są narażeni na pokusy.

Umiała też opisać, jak zgubny bywa koniec takich przygód, oraz jak szalone, bezmyślne i odrażające było postępowanie obu stron. Wszystko to jest szczodrą odpłatą za jaskrawość, z jaką autorka opisała swe szaleństwa i występki.

Opis skruchy jej kochanka z Bath, którego do zerwania z nią doprowadza słuszny niepokój z powodu ataku choroby; podane tam ostrzeżenie przed zbytnią, choćby uzasadnioną poufałością między najserdeczniejszymi przyjaciółmi oraz wykazanie, jak bez boskiej pomocy nie są oni w stanie dotrzymać najsolenniej zrobionych cnotliwych postanowień — wszystko to wyda się komuś obdarzonemu zdrowym sądem znacznie piękniejszym od całego łańcucha epizodów miłosnych, które je poprzedzają.

Po oczyszczeniu tej opowieści z wszelkich znajdujących się w niej momentów płochych i wyuzdanych, została ona jak najstaranniej wyzyskana w celach umoralniających i religijnych. Nikt bez popełnienia rażącej niesprawiedliwości nie może jej nic zarzucić, ani też nam, że zamierzamy ją wydać.

Zwolennicy teatru chcąc przekonać ludzi, że sztuki teatralne są rzeczą pożyteczną i że pod kulturalnymi i religijnymi rządami powinny być dozwolone, od wieków wysuwają ważki argument, że cel teatru jest moralny i że nawet najweselsze sztuki zalecają cnoty i szlachetne poglądy, a wzbudzają niechęć do wad i zepsucia obyczajów i wystawiają je na pośmiewisko. Gdyby tak było istotnie i gdyby teatr stale trzymał się tych zasad, przemawiałoby to na jego korzyść.

Wśród mnóstwa różnorodnych zdarzeń opisanych w tej książce zasady te są jak najściślej przestrzegane: każdy czyn występny prędzej czy później pociąga za sobą nieszczęście i niepowodzenie, każdego złoczyńcę występującego w opowiadaniu czeka wreszcie niepomyślny koniec lub pokuta; każde zło, o którym mowa, jest potępione, chociażby tylko pośrednio, tak jak każdy cnotliwy i sprawiedliwy uczynek zyskuje pochwałę. Cóż może lepiej odpowiadać wspomnianej powyżej zasadzie, zalecającej nawet takie opisy, które zasługują na słuszne zarzuty, jak na przykład: te, których przedmiotem jest złe towarzystwo, sprośny język i tym podobne.

Opierając się na tych podstawach można polecić tę książkę czytelnikowi, gdyż z każdej jej części może się czegoś dowiedzieć i wyciągnąć jakieś słuszne i moralne wnioski, które mogą być dlań bardzo pouczające, jeśli zechce zrobić z nich użytek.

Wszystkie poczynania tej osławionej damy, zmierzające do ograbiania bliźnich, są dla uczciwych ludzi ostrzeżeniem i wyjaśnieniem metod, za pomocą których wciąga się w zasadzkę naiwnych ludzi, aby ich złupić i okraść; uczą więc też, w jaki sposób można uniknąć tego niebezpieczeństwa.

Sposób, w jaki Moll Flanders ograbiła małe, niewinne dziecko, które próżna matka wystroiła wyprawiając do szkoły tańca, oraz jak w parku ukradła młodej damie przypięty do jej boku złoty zegarek, stanowią pouczające memento dla osób, które się znajdą w podobnej sytuacji.

Sposób, w jaki wyłudziła paczkę od nierozważnej dziewczyny przy dyliżansach na ulicy St. John; łup, jaki zdobyła podczas pożaru, a potem w Harwich — wszystko to jest dla nas doskonałą nauczką, abyśmy starali się zachować przytomność umysłu w każdym niespodziewanym zdarzeniu.

Wreszcie łatwość, z jaką wraz ze swym wysiedlonym mężem przystosowała się do spokojnego i pracowitego trybu życia w Wirginii, jest nadzwyczaj pouczające dla tych wszystkich nieszczęśliwych, których bądź nieszczęsny wyrok wysiedlenia, bądź inne niepowodzenia zmuszają do przeniesienia się poza granice kraju. Dowiedzą się oni, że pracowitość i wytrwałość cieszą się słusznym uznaniem, nawet w najodleglejszych zakątkach świata i że nie ma sytuacji tak poniżającej, marnej czy beznadziejnej, z której nie można by się wydostać dzięki niestrudzonej pracowitości, umożliwiającej najnędzniejszemu nawet stworzeniu powrót do świata i rozpoczęcie nowego życia.

Oto jest tych kilka najważniejszych wniosków, które nasuwają się nam w tej książce; wystarczają one w pełni, by zrozumieć tego, kto ją poleca, a tym bardziej, by usprawiedliwić jej wydanie.

Do najpiękniejszych ustępów tych wspomnień należą dwa, o których książka niniejsza daje pewne pojęcie zapoznając nas z nimi częściowo; niestety, każdy z tych epizodów jest zbyt długi, by można go było włączyć do tej książki, każdy z nich bowiem zapełniłby cały tom. Pierwszy zajmuje się życiem tzw. przez Moll Flanders jej gospodyni, która w przeciągu, zdaje się, krótkich lat, przebyła wszystkie szczeble od damy do ladacznicy i rajfurki, była sama akuszerką, lichwiarką, brała dzieci na garnuszek, miała melinę, w której przechowywała złodziei i kradzione towary — jednym słowem, sama kradła i uczyła innych złodziejskiego kunsztu oraz różnych sztuczek, by wreszcie stać się pokutnicą.

Drugim takim fragmentem jest życie wysiedlonego męża autorki, rozbójnika, który, zdaje się, przez dwanaście lat uprawiał swój proceder na drogach; w końcu udało mu się opuścić Anglię jako dobrowolny osiedleniec, a nie jako skazaniec; życie jego było niesłychanie urozmaicone.

Lecz, jak to już powiedziałem, epizody te zbyt są długie, by móc je tu zamieścić; nie obiecuję również, że się ukażą w osobnych tomach.

Nie możemy, oczywiście, twierdzić, że opowiadanie to zostało doprowadzone do końca życia tej sławnej Moll Flanders, jak się sama nazywa, gdyż nikt nie zdoła napisać historii swego życia do samego końca, chyba że ją napisze po śmierci. Lecz osoba postronna, która podała nam dzieje jej męża, opisuje ze szczegółami pobyt ich obojga w Wirginii oraz ich powrót do Anglii po ośmiu latach nieobecności, podczas których bardzo się wzbogacili. Moll Flanders dożyła, zdaje się, sędziwego wieku w Anglii, ale nie była już później taką skruszoną grzesznicą jak z początku; podobno tylko wyrażała się zawsze z obrzydzeniem o swym dawnym życiu i o wszystkim, co się jej wówczas zdarzyło.

W ostatnich latach spędzonych w Maryland i Wirginii dużo było ciekawych zdarzeń, które uczyniły ten okres jej życia bardzo interesującym; nie są one jednak przedstawione tak udatnie jak te, których opis wyszedł spod pióra samej autorki, lepiej więc opowieść zakończyć w tym miejscu.

DOLA I NIEDOLA SŁAWNEJ MOLL FLANDERS

urodzonej w więzieniu newgate, która przeżywszy kopę lat, nie licząc dzieciństwa, przez dwanaście lat była ladacznicą, pięć razy wychodziła za mąż (w czym raz za swojego rodzonego brata), przez dwanaście lat była złodziejką, przez osiem lat żyła w wirginii, wywieziona tam za przestępstwa, wreszcie wzbogaciła się, żyła uczciwie i umarła żałując za grzechy.

MOJE PRAWDZIWE NAZWISKO JEST TAK ZNANE w archiwach czy regestrach więzienia w Newgate i Old Bailey, i są z nim związane rzeczy tak wielkiej wagi odnoszące się do moich osobistych spraw, że nie należy przypuszczać, bym w tej książce to prawdziwe nazwisko podała i bym opisała dzieje mojej rodziny. Może zostanie to wyjawione po mojej śmierci. Obecnie nie byłoby to rzeczą właściwą, stanowczo nie, choćby nawet ogłoszono powszechną amnestię dla wszystkich przestępców i wszystkich zbrodni, bez zastrzeżeń i bez wyjątków.

Wystarczy, gdy powiem, że paru spośród najgorszych moich kamratów, którzy nie mogą mi już szkodzić, dostali się już bowiem za pomocą topora czy też stryczka na tamten świat, czego obawiałam się zawsze dla siebie, tych paru kamratów znało mnie pod imieniem Moll Flanders. Pozwolę więc sobie nazywać się w ten sposób aż do chwili, gdy będę mogła wyjawić zarówno, kim byłam, jak i kim jestem.

Opowiadano mi, że w jednym z sąsiadujących z nami krajów, nie wiem, czy to we Francji, czy gdzie indziej, król wydał rozkaz, żeby dzieci przestępców skazanych na wysiedlenie, które zazwyczaj zostają bez zaopatrzenia wskutek ubóstwa lub konfiskaty mienia rodziców, były natychmiast wzięte pod opiekę rządu. Umieszcza się je w przy tułku, zwanym „Domem Sierót", gdzie się je wychowuje, odziewa, żywi i kształci, a gdy już mogą opuścić zakład, oddaje się je do rzemiosła albo na służbę, aby zarabiały na życie jakąś uczciwą pracą.

Gdyby taki zwyczaj istniał w naszym kraju, nie zostawiono by mnie na tym świecie, biednej, opuszczonej dziewczyny, pozbawionej przyjaciół, odzieży, pomocy i opiekunów, jak się to stało ze mną. Zanim jeszcze byłam zdolna zdać sobie sprawę ze swojego położenia lub ze sposobów, w jakie można by je polepszyć, wystawiona zostałam nie tylko na ciężkie próby, ale dostałam się na taką drogę życia, która nie tylko sama przez się była gorsząca, lecz z natury rzeczy prowadziła do rychłej zguby zarówno duszę jak ciało.

W tym wypadku sprawa była inna. Moja matka została zasądzona z powodu drobnej kradzieży, o której nie warto by nawet wspominać, mianowicie skorzystawszy z pewnej okazji pożyczyła sobie od pewnego handlarza suknem w Cheapside trzy sztuki cienkiego płótna holenderskiego. Opowiadanie okoliczności, w jakich się to stało, zajęłoby zbyt dużo czasu i słyszałam je powtarzane na tyle sposobów, że nie jestem pewna, co jest prawdą.

Jakkolwiek było, wszyscy godzą się na jedno, że moja matka broniła się w sądzie ciążą, a gdy jej stan został stwierdzony, odroczono jej karę na siedem miesięcy. Urodziła mnie w tym czasie, a kiedy wstała z połogu, dostała się, jak to mówią, pod dawny swój wyrok, ale uzyskała tę łaskę, że wysiedlono ją na plantację, pozostawiając mnie, gdy miałam zaledwie około sześć miesięcy, w bardzo złych, jak was mogę zapewnić, rękach.

Działo się to w czasach tak bliskich pierwszych chwil mego życia, że mogę o sobie opowiedzieć tylko to, co sama wiem ze słyszenia. Wystarczy, gdy powiem, że urodzona w tak nieszczęśliwym miejscu, nie należałam do żadnej parafii, która by w dzieciństwie łożyła na moje utrzymanie. Nie umiem też powiedzieć, jak mnie utrzymano przy życiu, mówiono mi tylko, że jakaś krewniaczka mojej matki wzięła mnie na krótki czas, ale nie wiem: ani kto łożył na mnie, ani kto tak zarządził.

Pierwszą rzeczą, którą pamiętam, czy o której się później dowiedziałam, było, jak wędrowałam w gromadzie ludzi zwanych Cyga nami, czyli Egipcjanami. Przypuszczam jednak, że tylko przez krótki czas byłam wśród nich, gdyż ani mi nie zabarwiono, ani nie poczerniono skóry, jak to zazwyczaj bywa z  dziećmi porwanymi przez nich. Nie umiem też powiedzieć, w jaki sposób znalazłam się wśród nich ani jak się z ich rąk wydostałam.

Ludzie ci pozostawili mnie w Colchester, w hrabstwie Essex; mam niejasne poczucie, że to ja ich tam opuściłam (to jest, że ukryłam się nie chcąc dalej iść z nimi), ale nie umiem przytoczyć szczegółów. Pomnę tylko, że gdy mnie urzędnicy parafialni w Colchester znaleźli, opowiedziałam im, iż do miasta przybyłam z Cyganami, ale ponieważ nie chciałam iść dalej z nimi, przeto zostawili mnie; dokąd się udali, tego nie wiedziałam i nie można było oczekiwać tego ode mnie, i choć posłano za nimi, nie udało się ich odnaleźć.

Musiano jednak teraz pomyśleć o mnie, bo chociaż wedle prawa żadna parafia w mieście nie miała obowiązku opiekować się mną, to jednak moja sprawa stała się już znana, a ja byłam zbyt młoda, by móc zapracować na siebie, miałam bowiem zaledwie trzy lata. Litość skłoniła więc radnych miejskich do wydania polecenia, by się mną zaopiekowano. I tak stałam się jedną z obywatelek miasta, tak jakbym się była w nim urodziła.

Miałam to szczęście, że gdy się mną zaopiekowano, umieszczono mnie u piastunki, jak to nazywają, która, choć bardzo uboga, żyła dawniej w lepszych warunkach, a teraz zarabiała na skromne życie wychowując takie dzieci jak ja. Opiekowała się nimi aż do chwili, gdy już były zdolne do służby czy też mogły w inny sposób zarabiać na swe utrzymanie.

Ta sama niewiasta prowadziła szkółkę, w której uczyła dzieci czytać i robót. A że, jak już poprzednio wzmiankowałam, żyła dawniej w lepszych warunkach, wychowywała dzieci, które wzięła do siebie, z wielką znajomością rzeczy i starannością.

A co było najważniejsze, wychowywała je bardzo pobożnie, była to bowiem kobieta skromna i bogobojna, bardzo gospodarna i ochędożna, obyczajna i dobrze ułożona. Jednym słowem, jeżeli nie brać pod uwagę prostej strawy, marnego mieszkania i skromnego przyodziewku, byłyśmy wychowywane równie obyczajnie i po pańsku jak w szkole tańca.

Pozostawałam tam aż do ósmego roku, kiedy to z trwogą dowiedziałam się, że imć panowie radni (tak ich tytułowano, o ile mi się zdaje) rozkazali, bym poszła na służbę. A ja na służbie nie na wiele bym się jeszcze zdała, co najwyżej mogłabym biegać na posyłki czy też być popychadłem przy dziewce kuchennej. Często mi o tym wspominano i bardzo się tego bałam, gdyż mimo młodego wieku miałam szczerą niechęć do „służby", jak to nazywano (to jest do tego, by być służącą). Powiedziałam więc mojej piastunce, jak ją nazywałyśmy, że jeśli mi tylko pozwoli, potrafię zarobić na swoje życie nie idąc na służbę. Nauczyła mnie bowiem robót ręcznych i przędzenia wełny, co było głównym zajęciem mieszkańców tego miasta. Zapewniłam ją, że niechby mnie tylko zatrzymała u siebie, a będę dla niej pracowała bardzo pilnie.

Co dzień mówiłam jej o tej mojej pilnej pracy i, krótko mówiąc, nic innego nie robiłam całymi dniami, tylko pracowałam i płakałam; martwiło to tę dobrą, zacną niewiastę i zaczęła się wreszcie troskać o mnie, gdyż bardzo mnie kochała.

Gdy następnego dnia przyszła do izby, w której my, biedne dzieci, pracowałyśmy razem, siadła nie na swym zwykłym miejscu nauczycielki, lecz naprzeciw mnie, jakby chciała się mnie przypatrzyć i zobaczyć, jak pracuję. Robiłam coś z jej polecenia, o ile pamiętam, znaczyłam koszule, które dostała do roboty; po chwili przemówiła do mnie: — Powiedz mi, niemądre dziecko, czemu ciągle płaczesz? (płakałam bowiem wówczas). — Bo chcą mnie stąd zabrać — odparłam — i oddać na służbę, a ja nie podołam pracy domowej.

— Słuchaj, dziecko — powiedziała — choć nie jesteś obeznana z pracą domową, jak ją nazywasz, nauczysz się jej, gdy przyjdzie na to czas. Zrazu nie będą wymagać od ciebie zbyt ciężkiej roboty.

— Będą wymagać — odrzekłam — a jak jej nie podołam, to będą mnie bić, i dziewki służebne będą mnie biły, żeby mnie zmusić do najcięższych robót, a ja jestem tylko małą dziewczynką i nie dam rady. — I znów zaczęłam płakać, i nie mogłam już nic powiedzieć.

Bardzo to wzruszyło moją dobrą i pełną macierzyńskich uczuć piastunkę i postanowiła zaraz, że nie pójdę jeszcze do służby. Nie pozwoliła mi dalej płakać i obiecała pomówić z imć panem burmistrzem, żeby mnie nie oddawano na służbę, aż będę starsza.

Ale to mnie nie zadowoliło, bo myśl o tym tak mnie przerażała, że gdyby mnie nawet zapewniła, iż nie będę służyła do dwudziestego roku życia, nie stanowiłoby to dla mnie żadnej różnicy: zdaje mi się, że byłabym tak samo płakała na myśl, iż musi to kiedyś nastąpić.

Gdy moja piastunka zauważyła, że się jeszcze nie uspokoiłam, zaczęła się na mnie gniewać: — Czegóż więc chcesz? — rzekła.

— Mówię ci przecież, że pójdziesz na służbę, dopiero jak będziesz starsza. — Tak — odparłam — ale kiedyś to wreszcie nastąpi. — Jak? Co takiego? — zawołała. — Ta dziewczyna oszalała! Czym więc chciałabyś być? Panią? — Tak — odparłam i zaczęłam serdecznie płakać.

Można sobie wyobrazić, jak stara niewiasta zaczęła ze mnie żartować: — Tedy waszej miłości zachciało się być panią — rzekła drwiąc ze mnie. — Proszę, a jak tego dopniesz? Czy myślisz, że ci się to uda dziesięcioma palcami?

— Tak — odparłam z całą naiwnością.

— Jak to? Ile wyobrażasz sobie, że możesz zarobić? — rzekła.

— I ile dostaniesz za swoją pracę?

— Trzy pensy — odrzekłam — za przędzenie, a cztery za inną, zwykłą robotę.

— Niestety, biedna moja pani — zawołała, znów śmiejąc się — nie zajdziesz z tym daleko.

— To mi zapewni utrzymanie — odparłam — pozwól mi tylko zostać u siebie. — Powiedziałam to takim słabym i błagalnym tonem, że poruszyło to serce biednej kobiety, jak mi sama później opowiadała.

— Ale to — rzekła — nie wystarczy na twoje utrzymanie i na ubranie. A kto kupi sukienki dla małej pani? — dodała uśmiechając się wciąż do mnie.

— Będę więcej pracować — odpowiedziałam — a co zarobię, oddam tobie.

— Biedne dziecko! to nie wystarczyłoby na całe twoje utrzymanie — rzekła — zaledwie może na twoje jedzenie.

— W takim razie nie chcę jedzenia — odparłam z naiwnością

— ale pozwól mi zostać u siebie.

— Jak to, czy możesz żyć bez jedzenia?

— Mogę — odparłam jak to dziecko i znów zaczęłam serdecznie płakać.

Nie było w tym żadnego z mojej strony wyrachowania i od razu można było poznać, że zachowanie się moje jest zupełnie naturalne, ale towarzyszyło mu tyle naiwności, a zarazem żaru, że, krótko mówiąc, pobudziło ono tę dobrą, macierzyńską istotę do łez; w końcu, płacząc równie rzewnie jak ja, zabrała mnie z sobą i wyprowadziła z izby szkolnej. — Niech tam — powiedziała — nie pójdziesz na służbę, pozostaniesz ze mną — i to mnie na razie uspokoiło.

Jakiś czas potem moja zacna piastunka poszła do burmistrza i rozmawiając z nim o swych sprawach zawodowych wspomniała wreszcie o mnie i opowiedziała mu całą tę historię. Tak mu się podobała, że wezwał swoją małżonkę i dwie córki, aby ją usłyszały. Zapewniam was, że bardzo je ubawiła.

Nie minął tydzień, gdy znienacka do naszego mieszkania przyszła jejmość burmistrzyni z dwiema córkami odwiedzić moją starą piastunkę, jej szkołę i dzieci. Rozejrzawszy się nieco wokoło spytała się mej piastunki: — A któraż to z tych dziewcząt chce być panią?

— Usłyszawszy te słowa zrazu bardzo się wystraszyłam, choć nie wiedziałam, dlaczego, lecz jejmość burmistrzyni postąpiwszy ku mnie rzekła: — Czym to waćpanna jesteś zajęta? — Słowo „waćpanna" nie należało do często używanych w naszej szkole, zdziwiłam się więc, dlaczego mi daje takie brzydkie przezwisko. Mimo to

wstałam i dygnęłam, a ona, wyjąwszy z mych rąk robotę i przyjrzawszy się jej, pochwaliła, że dobrze zrobiona. Po czym ująwszy jedną z mych rąk rzekła: — To dziecko może zostać panią, choć nie wiadomo, jak się to stać może: ma pańską rękę. — Możecie sobie wyobrazić, jak mi się to podobało, lecz jejmość burmistrzyni nie zadowoliła się tym: oddając mi robotę sięgnęła do kieszeni i dała mi szylinga, polecając, abym się przykładała do roboty i nauczyła się dobrze pracować, a wtedy, jak mniema, mogę stać się „panią".

Lecz moja dobra, stara piastunka, jejmość burmistrzyni i wszyscy inni nie rozumieli mnie wówczas, bo oni przez słowo „pani" ro zumieli całkiem coś innego niż ja: dla mnie, niestety! być panią znaczyło tylko pracować i zarabiać dosyć na swe utrzymanie nie mając przed sobą straszaka służby, a dla nich — żyć szeroko, bogato, po pańsku i Bóg wie co jeszcze.

Zaledwie tedy pani burmistrzyni odeszła, zjawiły się jej dwie córki chcąc także zobaczyć „panią"; rozmawiały ze mną dość długo, a ja odpowiadałam z całą naiwnością. Ale ilekroć się mnie pytały, czy chcę być „panią", mówiłam, że tak. Wreszcie jedna z nich postawiła mi pytanie, co to jest być „panią"? Wprawiło mnie to w kłopot, odparłam im przeczeniem: to znaczy nie służyć i nie wykonywać prac domowych. Z przyjemnością rozmawiały ze mną i podobało im się moje gawędzenie, które, jak się zdaje, bawiło je; wreszcie i one też dały mi trochę pieniędzy.

Wszystkie pieniądze oddałam mojej jejmość piastunce, jak ją nazywałam, zapewniając, że będę jej tak samo oddawać wszystko, co dostanę, jak będę „panią". Przez to powiedzenie i w czasie innych rozmów ze mną moja stara opiekunka zaczęła rozumieć, co dla mnie znaczyło być „panią": nie znaczyło to nic innego, jak zarabiać własną pracą na chleb. Wreszcie zapytała mnie, czy też tak to rozumiem?

Przytaknęłam i nalegałam, że to właśnie znaczy być panią, „gdyż — powiedziałam — jest tu taka jedna", i wymieniłam kobietę, która naprawiała koronki i prała koronkowe czepce dam. — Ona — dodałam — jest panią, mówią do niej „madam".

— Biedne dziecko! — rzekła moja dobra, stara piastunka — i ty możesz także stać się taką panią, jest to bowiem osoba złej sławy i ma dwóch czy trzech bękartów.

Nic z tego nie zrozumiałam, ale odparłam: — Z całą pewnością mówią do niej „madam" i ani nie służy, ani nie zajmuje się pracą domową. — I dalej nalegałam, że to jest pani i że chcę być właśnie taką.

Nie omieszkano znów powtórzyć tego tym paniom i bardzo to je ubawiło. Od czasu do czasu młode panie, córki imć pana burmistrza, przychodziły mnie odwiedzić, pytając się, gdzie jest ta „mała pani", co wzbijało mnie bardzo w dumę.

Trwało to dość długo. Burmistrzanki często mnie odwiedzały, przyprowadzając nieraz ze sobą inne osoby, tak że stałam się znana prawie w całym mieście.

Miałam już teraz blisko dziesięć lat i zaczęłam nabierać nieco wyglądu kobiecego, gdyż byłam bardzo poważna, skromna i obyczajna. Często słyszałam, jak panie mówiły, że jestem ładna i że wyrosnę na piękną kobietę: można sobie łatwo wyobrazić, jak mnie to wzbijało w dumę. Duma ta jednak nie miała jeszcze na mnie złego wpływu. Tylko że pieniądze, które często dostawałam, oddawałam mojej starej piastunce, ona zaś będąc porządną kobietą wydawała je uczciwie na moje potrzeby i kupowała mi za nie czepki, bieliznę, rękawiczki i wstążki; byłam więc zawsze ładnie i schludnie odziana. O to zawsze dbałam i gdybym była nawet chodziła w łachmanach, byłyby czyste, gdyż sama byłabym je w wodzie wyprała. Ale, powtarzam, gdy dostawałam pieniądze, moja dobra piastunka wydawała je uczciwie dla mnie i zawsze mówiła paniom, co za nie kupiła. Skutkiem tego dawały mi jeszcze więcej, aż wreszcie zostałam wezwana przez radnych. Myślałam, że mnie chcą oddać na służbę. Byłam już wtedy dobrą pracownicą, a panie były takie poczciwe dla mnie, że było jasne, iż mogę sama się utrzymać, to znaczy, że mogę zarobić tyle, ile moja piastunka wydawała na moje utrzymanie. Powiedziała więc radnym, że jeśli zezwolą, zatrzyma „panią", jak się o mnie wyrażała, bym jej pomagała i uczyła dzieci; co doskonale już robiłam; byłam bowiem bardzo zręczna i umiałam już obchodzić się z igłą mimo mego bardzo młodego wieku.

Lecz to nie był jeszcze koniec dobroci pań z miasta, bo gdy się dowiedziały, że nie żyłam już, jak dotychczas, z dobroczynności publicznej, zaczęły mnie jeszcze więcej obdarzać. W miarę jak stawałam się starsza, przynosiły mi robotę, jak bieliznę do szycia, koronki do naprawiania, czepki do ubierania, i nie tylko mi za to płaciły, ale jeszcze mnie uczyły, jak mam to robić. Byłam więc już naprawdę „panią", tak jak rozumiałam to słowo i jak tego pragnęłam. Bo gdy miałam dwanaście lat, nie tylko sama się ubierałam i płaciłam piastunce za swoje utrzymanie, ale miałam nawet pieniądze kieszonkowe.

Panie ofiarowywały mi często odzież swoją czy też swoich dzieci: pończochy lub spódnice, czasem suknie, czasem to, czasem owo, i tym zarządzała moja piastunka jak rodzona matka: przechowywała dla mnie tę odzież, nakłaniała mnie do jej naprawiania, nicowania, przerabiania, abym jak najlepiej wyglądała, gdyż była to gospodyni jakich mało.

Wreszcie jedna z pań tak mnie polubiła, że chciała mnie zabrać do siebie, bym, jak mówiła, spędziła z jej córkami miesiąc w jej domu.

Ale mimo że było to bardzo zacnie ze strony tej pani, moja dobra, stara piastunka powiedziała jej, że jeżeli nie jest zdecydowana wziąć mnie na stałe i na zawsze, zrobi tym „małej pani" więcej złego niż dobrego. — Tak — rzekła ta dama — to prawda. Wezmę ją więc do domu tylko na tydzień, aby się przekonać, czy się będą zgadzały z moimi córkami i czy mi się będzie podobał jej charakter, potem dopiero coś zadecyduję. Gdyby tymczasem ktoś do niej przyszedł, jak to się zdarza, proszę powiedzieć, żeś ją posłała do mojego domu.

Było to roztropnie obmyślone. Udałam się więc do domu tej pani i byłam tam tak zadowolona z towarzystwa młodych pań, a one z mojego, że trudno mi było stamtąd odejść, a i one niechętnie się ze mną rozstawały.

Niemniej opuściłam ten dom i jeszcze blisko rok mieszkałam u mojej zacnej staruszki. Byłam teraz już bardzo jej pomocna, gdyż miałam prawie czternaście lat i byłam wysoka na swój wiek i wyglądałam niemal na dojrzałą kobietę. Ale tak mi zasmakowało pańskie życie w domu tej pani, że nie czułam się już w swoim dawnym mieszkaniu tak dobrze jak przedtem. Myślałam sobie, że dobrze być panią, gdyż teraz miałam już na to zupełnie inny pogląd niż dawniej. I jak myślałam, że to dobra rzecz być panią, tak też lubiłam przebywać w towarzystwie pań i tęskniłam do tego, żeby tam znowu wrócić.

Gdy miałam około czternastu lat i kilku miesięcy, moja stara piastunka, którą powinnabym raczej nazywać matką, zachorowała i umarła. Znalazłam się wówczas w ciężkiej sytuacji, gdyż nikt nie robi sobie wielkich ceremonii z rodziną biedaka, z chwilą gdy go złożą do grobu. Toteż zaledwie dobra staruszka została pochowana, natychmiast parafialne sieroty, którymi się opiekowała, zostały zabrane przez prowizorów kościelnych, szkołę zwinięto, a dzieciom nie pozostało nic innego, jak tylko czekać w domu, aż zostaną przeniesione w inne miejsce. Wszystko, co pozostało po naszej opiekunce, uprzątnęła natychmiast jej córka, mająca sześcioro czy siedmioro dzieci. Dzieci pożartowały tylko ze mną mówiąc mi, że teraz „mała pani" będzie mogła, jeżeli zechce, stanąć na własnych nogach. Wygnana w szeroki świat, odchodziłam prawie od zmysłów z przerażenia i nie wiedziałam, co z sobą począć. A co gorsza, poczciwa staruszka miała u siebie dwadzieścia dwa szylingi stanowiące majątek „małej pani". Gdy się o nie upomniałam u jej córki, uniosła się najprzód gniewem, potem wyśmiała mnie i powiedziała, że nic o tym nie wie.

Naprawdę jednak rzecz miała się tak, że poczciwa staruszka powiedziała córce o tych pieniądzach i o tym, gdzie są ukryte; parokrotnie wzywała mnie nawet, aby mi je oddać, ale, na nieszczęście, właśnie gdzieś wówczas wyszłam, a po moim powrocie nie była już w stanie powiedzieć mi o tym. Córka jej okazała się potem na tyle uczciwa, że mi te pieniądze zwróciła, choć z początku tak okrutnie ze mnie zażartowała.

Istotnie byłam teraz bardzo biedną panią; tegoż wieczoru miałam być wygnana w szeroki świat. Córka staruszki bowiem zabrała wszystko, a ja nie miałam ani dachu nad głową, ani kawałka chleba, by się posilić. Ale znalazł się ktoś z sąsiadów, kto znając moją sytuację ulitował się nade mną i zawiadomił ową panią, w której domu, jak już o tym przedtem wspominałam, spędziłam tydzień. Natychmiast przysłała po mnie służącą, a z nią przyszły dwie jej córki, choć im tego matka nie kazała. Poszłam z nimi, zabrawszy wszystko, co posiadałam, i bądźcie pewni, że z radością w sercu. Przestrach, jakiego wówczas doznałam, takie zrobił na mnie wrażenie, że nie chciałam już być panią i byłam gotowa zostać służącą i robić wszystko, czego by ode mnie żądano.

Ale choć moja nowa szczodra pani górowała pod wszystkimi względami nad tą dobrą kobietą, u której byłam poprzednio, a przede wszystkim pod względem majątkowym, muszę jednak powiedzieć, że nie dorównywała jej w zacności. Ona również była osobą nadzwyczaj prawą, jednak, chciałabym powtarzać to przy każdej sposobności, pierwsza moja opiekunka, choć biedna, była takiej uczciwości, jak rzadko się zdarza.

Zaledwie, jak to powiedziałam, ta dobra pani zabrała mnie do siebie, pierwsza pani, to jest imć pani burmistrzowa, przysłała swoje dwie córki, aby się mną zaopiekowały; po niej zgłosiła się inna znów rodzina, która zwróciła na mnie uwagę i dawała mi robotę, gdy byłam jeszcze „małą panią", tak że byłam, jak się to mówi, rozrywana; rozgniewało to je niemało, szczególnie panią burmistrzową, że przyjaciółka sprzątnęła mnie jej sprzed nosa, jak się wyrażała, utrzymywała bowiem, że po sprawiedliwości powinnam do niej należeć, bo ona pierwsza zwróciła na mnie uwagę. Ale ta pani, która mnie wzięła do siebie, nie chciała się już ze mną rozstać, a choć byłabym zapewne dobrze traktowana i u innych, nie mogłoby mi nigdzie być lepiej.

Pozostałam więc u niej aż do osiemnastego roku życia i miałam tam wszelką sposobność kształcenia się: ta pani bowiem trzymała w domu nauczycieli, którzy uczyli jej córki tańczyć, mówić po francusku, pisać; innych znów, którzy uczyli je muzyki. Przebywając wciąż w towarzystwie tych dziewcząt, uczyłam się równie prędko jak one i choć nauczyciele nie byli obowiązani mnie kształcić, uczyłam się przez naśladowanie i dociekanie wszystkiego tego, czego one się uczyły dzięki pouczeniom i kierownictwu. Krótko mówiąc, umiałam tańczyć i mówić po francusku równie dobrze jak one, a śpiewać — daleko lepiej od nich, bo miałam ładniejszy głos. Nie poszło mi tak dobrze z grą na harfie i na szpinecie, nie miałam bowiem własnego instrumentu, na którym mogłabym się wprawiać, z ich instrumentów mogłam tylko korzystać, gdy one nie grały, a tego z góry nigdy nie można było przewidzieć. Niemniej umiałam już grać zupełnie znośnie, a gdy młode damy dostały dwa instrumenty, to jest szpinet i harfę, same zaczęły mnie uczyć. Ale tańca nie potrzebowały mnie nawet uczyć, bo w kontredansie byłam im zawsze potrzebna do pary. Z drugiej zaś strony ich gorące pragnienie nauczenia mnie tego, czego się same nauczyły, było równie wielkie jak moja chęć przyjmowania ich nauk.

W ten sposób, jak to już wyżej wzmiankowałam, mogłam korzystać z dobrodziejstw nauki, jak gdybym była równa urodzeniem tym, u których przebywałam; natomiast pod pewnymi względami górowałam nad nimi, choć były moimi paniami: chodziło tu o dary natury, nie do zdobycia kosztem nawet całej ich fortuny. Po pierwsze, byłam niewątpliwie przystojniejsza od nich, po drugie — byłam lepiej zbudowana, a po trzecie — lepiej od nich śpiewałam, to znaczy, że miałam lepszy głos. Mam nadzieję, że mi uwierzycie, iż nie mówię tego z zarozumiałości, była to bowiem opinia wszystkich, którzy znali tę rodzinę.

Przy tym obdarzona byłam próżnością zwykłą u mej płci; mianowicie będąc uważaną istotnie za bardzo przystojną lub, jeśli wolicie, za bardzo piękną, wiedziałam o tym dobrze i miałam sama o sobie równie dobre wyobrażenie jak inni. Szczególną przyjemność sprawiało mi, kiedy o tym w mojej obecności mówiono, co musiało się czasem zdarzyć i dawało mi wiele zadowolenia.

Łatwo mi było opowiedzieć historię mego życia do owej chwili. Panowało wówczas przekonanie, że nie tylko się dostałam do dobrej rodziny, która była powszechnie znana i szanowana z powodu swej cnoty, skromności i zacności, ale że i ja również byłam młodą osobą obdarzoną charakterem rozsądnym, skromnym i cnotliwym. Do tej pory nie miałam też sposobności zaprzątać sobie głowy innymi sprawami ani nie wiedziałam, co to pokusa do złego.

To jednak, z czego byłam zbyt dumna, popchnęło mnie do zguby, a raczej moja próżność stała się tego przyczyną. Pani, w której domu przebywałam, miała dwóch synów, młodych ludzi bardzo obiecujących i dobrego prowadzenia się. Z obydwoma byłam w bardzo dobrych stosunkach i to stało się moim nieszczęściem; każdy z nich jednak postąpił ze mną zupełnie inaczej.

Starszy, wesoły i obyty w świecie młodzieniec, choć lekkomyślność mogła go popchnąć do złego, miał jednak tyle zdrowego rozsądku, że nie chciał zbyt drogo opłacać swych przyjemności. Zaczął zastawiać sidła niebezpieczne dla każdej kobiety, podkreślał mianowicie przy każdej okazji, jaka jestem ładna (jak mówił), jaka miła, jakie mam dobre maniery — i tym podobne rzeczy. Robił to tak przebiegle, jak gdyby umiał zastawiać sidła równie dobrze na kobiety jak na kuropatwy. Mówił wciąż o mnie w mojej nieobecności, ale gdy wiedział, że znajdując się w pobliżu muszę go usłyszeć. Wówczas siostry zwracały mu uwagę przytłumionym głosem: „Ciszej, panie bracie, jest w pokoju obok, może cię usłyszeć".

Przerywał więc i mówił dalej po cichu, jakby nie wiedział był o tym i spostrzegł się teraz dopiero. Potem znów, jak gdyby się zapomniał, zaczynał mówić głośno, a ja, która tak lubiłam to słyszeć, byłam gotowa ciągle go słuchać.

Mając taką przynętę na wędce i znalazłszy z łatwością sposób umieszczenia jej na mojej drodze, rozpoczął grę bardziej otwartą. Pewnego dnia przechodząc obok pokoju swej siostry, gdzie i ja byłam pomagając jej w ubieraniu się, wszedł z wesołą miną: — Jak zdrowie jejmościanki? Czy nie dzwoni czasem w uszach? — Dygnęłam rumieniąc się, ale nic nie odpowiedziałam. — Co to ma znaczyć, panie bracie? — zapytała go siostra.

— Bo na dole przez ostatnie pół godziny mówiliśmy tylko o niej.

— Nie możesz nic złego powiedzieć o niej, więc nie pytam, o czym była mowa — rzekła siostra. — Ależ bynajmniej — odparł — nie mówiliśmy nic złego, przeciwnie, same pochlebne rzeczy i zapewniam cię, że powiedziano wiele dobrego o pannie Betty, a przede wszystkim, że jest najładniejszą dziewczyną w Colchester i, jednym słowem, że w mieście zaczynają już chwalić jej urodę.

— Dziwię się, panie bracie — odparła siostra — bo Betty brak jednej zalety, ale bez niej brak jej wszystkiego. Nie ma teraz popytu na kobiety. Jeżeli dziewczyna jest piękna, dobrze urodzona i dobrze wychowana, jeżeli jest dowcipna, rozsądna, uprzejma i skromna, i jeśli te wszystkie zalety posiada w najwyższym stopniu, a pieniędzy nie ma — jest niczym. Na nic to wszystko, bo teraz jedynie pieniądze zdobią kobiety; mężczyźni bowiem mają głos decydujący w tej sprawie.

Młodszy jej brat, który był przy tym obecny, zawołał: — Poczekaj, siostrzyczko, nie śpiesz się tak, ja bowiem stanowię wyjątek od tej reguły. Zapewniam cię, że o ile spotkam kobietę tak doskonałą, jak ją opisujesz, nie będę się troszczył o pieniądze.

— Tak — odpowiedziała mu siostra — ale będziesz uważał, żeby się nie zadurzyć w takiej, która ich nie ma.

— Tego nie można wiedzieć — rzekł brat.

— Ale czemu, pani siostro — odezwał się starszy brat — tak się oburzasz na mężczyzn, że celem ich jest majątek? Wszak czego jak czego, ale pieniędzy ci nie brak.

— Doskonale cię zrozumiałam, panie bracie — odparła ostro młoda dama — chciałeś powiedzieć, że mam pieniądze, ale brak mi urody; w teraźniejszych czasach fortuna może się obejść bez piękności, więc mam przewagę nad rywalkami.

— Tak — odparł młodszy brat — ale twoje rywalki, jak je nazywasz, mogą ci dorównać: bywa bowiem, że piękność mimo braku pieniędzy zdobędzie męża, a gdy się zdarzy, że służąca jest ładniejsza od pani, to nieraz umie to wykorzystać i wcześniej od niej jeździ powozem.

Pomyślałam, że czas, abym się wycofała i pozostawiła ich samych, i tak zrobiłam, ale nie oddalałam się zbytnio, aby móc słyszeć wszystko, co mówią; usłyszałam wówczas o sobie mnóstwo przyjemnych rzeczy, co wznieciło moją próżność, ale jednocześnie, jak się wkrótce miałam przekonać, nie poprawiło mojej sytuacji w rodzinie. Siostra i młodszy brat poróżnili się między sobą, a gdy on z mojego powodu powiedział jej parę przykrych słów, poznałam po jej późniejszym postępowaniu względem mnie, że mi to wzięła za złe. Było to z jej strony wielką niesprawiedliwością, nie miałam bowiem żadnych zamiarów względem jej młodszego brata, o co ona mnie podejrzewała. Natomiast starszy brat, we właściwy mu wyniosły i niedbały sposób, powiedział jak gdyby żartem wiele rzeczy, którym w mym szaleństwie uwierzyłam, i łudziłam się nadzieją co do zamiarów, o których powinnam była wiedzieć, że ich nigdy nie miał i może nawet nigdy mu one na myśl nie przychodziły.

Pewnego dnia zdarzyło się, że wbiegł na górę, jak to często czynił, do pokoju, gdzie jego siostry siadywały z robotą, i zanim wszedł, wołał na nie wedle swego zwyczaju; ja, będąc sama w pokoju, podeszłam do drzwi mówiąc: — Pań tutaj nie ma, zeszły na dół, do ogrodu. — Gdy stanęłam przy drzwiach, aby to powiedzieć, on znalazł się przy mnie i objął mnie ramionami jakby wypadkiem, mówiąc: — Och, panno Betty, to waćpanna tutaj? Tym lepiej, bo właściwie wolę porozmawiać z waćpanną niźli z nimi — i trzymając mnie w objęciach pocałował mnie parę razy.

Chciałam mu umknąć i wyrywałam się, niezbyt silnie co prawda, ale on trzymał mnie mocno i wciąż całował aż do utraty tchu, wreszcie usiadł mówiąc: — Betty droga, zakochałem się w tobie.

Muszę wyznać, że słowa jego wzburzyły mi krew; myśli moje i uczucia zawirowały i doprowadziły mnie do zmieszania, które on z łatwością wyczytał z mej twarzy. Parokrotnie potem powtórzył jeszcze, że jest we mnie zakochany, a serce moje głośno i wyraźnie odpowiadało, że bardzo mi się to podoba; co więcej, ilekroć powiedział: „Kocham cię", rumieńce moje jasno mówiły: „Oby tak było, panie".

Niemniej tym razem nic więcej się nie stało, co było dość niespodziewane; po jego odejściu szybko przyszłam do siebie. Byłby pobył dłużej ze mną, ale wyjrzawszy przez okno zobaczył siostry wracające z ogrodu, pożegnał się więc ze mną i znów mnie pocałował, zapewniając przy tym, że wszystko to traktuje poważnie i że wkrótce dowiem się czegoś więcej od niego. Potem odszedł zostawiając mnie niezmiernie zadowoloną, choć zdziwioną. I wszystko byłoby w porządku, gdyby nie jedna fatalna pomyłka: panna Betty brała to poważnie, czego nie można było powiedzieć o młodym człowieku.

Odtąd niezwykłe myśli zaprzątały mi głowę i,  prawdę powiedziawszy, nie byłam już sobą. Nie wiedziałam, jak mam się zachować, i wzbiłam się w niepomierną dumę usłyszawszy od takiego pana, że się we mnie zakochał i że jestem urocza. Przewróciło mi to zupełnie w głowie, a nie mając żadnego pojęcia o ówczesnym zepsuciu, nie myślałam ani o swojej obronie, ani o swojej cnocie, i gdyby mój młody pan za pierwszym naszym spotkaniem miał ochotę zachować się swobodniej, byłabym się zgodziła na wszystko, czego by tylko zapragnął. Ale on się nie zorientował, jaką miał przewagę, co mnie tym razem ocaliło.

Wkrótce po tym ataku znalazł znów sposobność przyłapania mnie, i to w takich samych niemal okolicznościach: tym razem jednak był w tym z jego strony pewien plan, chociaż nie z mojej. Było tak: panienki wyjechały z matką na wizytę, brat jego był w mieście, a ojciec od tygodnia bawił w Londynie. Śledził mnie i wiedział doskonale, gdzie mnie szukać, choć ja nie wiedziałam nawet, że jest w domu. Wszedł szybko po schodach i, ujrzawszy mnie w pokoju przy robocie, zbliżył się prosto do mnie i tak jak za poprzednim razem zaczął od tego, że mnie wziął w ramiona i całował prawie przez kwadrans bez przerwy.

Byłam w pokoju młodszej z sióstr, a że nikogo nie było w domu prócz służących na dole, z tego powodu stał się może jeszcze bardziej natarczywy i, krótko mówiąc, zabierał się do mnie na dobre. Możliwe, że uważał mnie za zbyt ustępliwą, bo Bóg jeden wie, jak mało mu się opierałam, póki trzymał mnie tylko w ramionach i całował; zanadto mi się to podobało, abym miała mu się sprzeciwiać. Zmęczyło nas jednak to zajęcie, więc siedliśmy i rozmawiali przez dobrą chwilę. Mówił mi, że jest mną  zachwycony i że nie zaznał spokoju ni we dnie, ni w nocy, póki mi nie wyznał swej miłości, a jeśli ja go pokocham i uszczęśliwię, uratuję mu życie — i wiele innych pięknych słówek. Wtedy też mało się odzywałam, ale jednak zdradziłam się ze swoją naiwnością i dowiodłam, że nie wiem, o co mu chodzi.

Potem chodził po pokoju wziąwszy mnie  za rękę, lecz niebawem korzystając z jakiejś sposobności przewrócił mnie na łóżko i zaczął gwałtownie całować; trzeba mu jednak przyznać, że nie zachował się brutalnie, tylko długo mnie całował. Potem zdało mu się, że usłyszał kogoś wchodzącego po schodach, więc wstał z łóżka i mnie też podniósł. Mówił przy tym wiele o swej miłości do mnie, ale zapewniał, że jest to uczciwe uczucie i że nie chce mej krzywdy, przy czym wsunął mi w rękę pięć gwinei i zeszedł na dół.

Pieniądze te bardziej mnie zmieszały niż przedtem jego miłość i tak byłam tym podniecona, że nie wiedziałam, gdzie się znajduję. Rozwodzę się nad tym tak obszernie, bo jeśliby moją opowieść przeczytały młode i niewinne istoty, chciałabym, by się z niej dowiedziały, jak złe są skutki przedwczesnego dobrego mniemania o swej urodzie. Jeśli młoda niewiasta uważa się za ładną, nie będzie wątpiła o szczerości mężczyzny, który ją zapewnia, że się w niej zakochał; wierząc bowiem, że urok jej zdołał go usidlić, musi też uważać wynikające stąd skutki za rzecz naturalną.

Ale próżność moja nie tylko była podniecona, lecz też rozgorzały uczucia tego młodzieńca względem mnie i mniej więcej w pół godziny potem powrócił znów na górę, jak gdyby zdając sobie sprawę z tego, że nie wykorzystał nadarzającej się sposobności. I znów tak jak przedtem zaczął się do mnie zabierać, tylko tym razem wstęp był krótszy.

Wszedłszy do pokoju przede wszystkim odwrócił się i zamknął za sobą drzwi. — Zdawało mi się przedtem — rzekł — że ktoś wchodzi na górę, ale się pomyliłem; niemniej — dodał — gdy mnie zastaną w pokoju z waćpanną, nie złapią mnie na całowaniu się z to bą. — Odpowiedziałam mu, że nie wiem, kto by mógł wejść na górę, gdyż nie zdaje mi się, by ktoś był w domu poza kucharką i drugą służącą, a one nigdy tu nie wchodzą. — Dobrze, kochanie — rzekł — ale zawsze lepiej się zabezpieczyć.— Usiadł i zaczęliśmy rozmawiać. A gdy ja niewiele się odzywałam będąc jeszcze podniecona jego pierwszymi odwiedzinami, on zaczął do mnie mówić, jakby mi wyjmując słowa z ust: mówił mi, jak gorąco mnie kocha, ale choć nie może jeszcze o tym wspominać, póki nie obejmie swego majątku, zdecydowany jest zapewnić szczęście nam obojgu, to znaczy ożenić się ze mną. Dodawał mnóstwo innych miłych słówek, których celu ja, naiwna biedaczka, nie pojmowałam, lecz zachowywałam się tak, jak gdyby istniała tylko miłość prowadząca do małżeństwa. Gdyby był wspomniał o czymś innym, nie byłabym miała ani możności, ani siły mu odmówić; ale nie doszliśmy jeszcze do tego.

Siedzieliśmy jednak niedługo, wstał bowiem i, pokrywając mnie pocałunkami aż do utraty tchu, rzucił mnie na łóżko. Lecz tym razem byliśmy już oboje bardzo podnieceni, posunął się więc dalej, niż mi przyzwoitość pozwala wyznać. W owej chwili nie byłabym w stanie odmówić mu, gdyby był nawet zażądał więcej.

Niemniej, choć tyle sobie pozwalał ze mną, nie osiągnął jeszcze tego, co nazywamy ostatecznym celem i o co, trzeba mu to przyznać, wcale nie zabiegał. Wyrzeczenie to uważał potem za usprawiedliwienie wszystkiego tego, na co sobie później ze mną pozwalał. Po czym pozostał ze mną jeszcze przez chwilę i, wsunąwszy mi w rękę nieomal pełną garść złota, wyszedł, zapewniając mnie po tysiąc razy o swej miłości do mnie i o tym, że mnie kocha bardziej niż wszystkie kobiety w świecie.

Nie było w tym nic dziwnego, że zaczęłam się teraz zastanawiać, ale niestety nie były to głębokie rozważania. Miałam niewyczerpane zasoby próżności i dumy, a bardzo małe zapasy cnoty. Chwilami istotnie rozmyślałam nad tym, do czego dąży mój młody pan, ale myśli moje zajęte były tylko słodkimi słówkami i złotem. Nie uważałam za rzecz ważną, czy ma zamiar mnie poślubić, czy nie, ani mi nie przychodziło na myśl stawiać mu jakichś warunków, dopiero on wreszcie zrobił mi pewnego rodzaju określoną propozycję, jak się za chwilę dowiecie.

W ten sposób bez zastanowienia się dążyłam do zguby i jestem ostrzeżeniem dla tych dziewcząt, u których próżność bierze górę nad cnotą. Nigdy jeszcze nie widziano takiej głupoty z obydwóch stron. Gdybym była postępowała jak przystało i gdybym się była opierała, jak tego wymagała cnota i honor niewieści, młodzieniec ten byłby bądź zaniechał swoich ataków nie widząc możności doprowadzenia swych zamiarów do skutku, bądź też byłby zaproponował uczciwie małżeństwo. W tym wypadku, gdyby nawet go ktoś potępił, mnie nikt nie mógłby nic zarzucić. Krótko mówiąc, gdyby mnie był dobrze znał i wiedział, jak łatwo mu było uzyskać tę drobnostkę, która była jego celem, nie byłby dłużej łamał sobie głowy, tylko ofiarowałby mi cztery lub pięć gwinei i następnym razem przyszedłszy do mnie dzieliłby ze mną łoże. A ja gdybym była znała jego myśli i wiedziała, jak się obawia, że trudno mnie będzie zdobyć, byłabym mogła mu postawić swoje warunki i uzyskałabym jeśli nie zgodę na natychmiastowy ślub, to przynajmniej utrzymanie aż do zawarcia małżeństwa, i byłabym doprowadziła do tego, czego pragnęłam. Był już bowiem wówczas bardzo bogaty, nie licząc tego, co miał odziedziczyć w przyszłości. Ale postępowałam zupełnie, jakbym wyrzekła się moich zamiarów, myśląc tylko o swojej urodzie i o miłości takiego pana. Natomiast co do pieniędzy wpatrywałam się w nie całymi godzinami, po tysiąc razy dziennie przerachowując swoje gwineje. Nie było jeszcze na świecie tak próżnego i nieszczęśliwego stworzenia, które by było tak pochłonięte każdym szczegółem tej przygody, nie zastanawiając się nad tym, co je czeka, ani przeczuwając, jak blisko, u proga, czai się nieszczęście. Przeciwnie, wydaje mi się, jakbym raczej pragnęła tej zguby, niżbym się starała jej uniknąć.

Jednocześnie byłam na tyle przebiegła, że nie dawałam nikomu w rodzinie powodów do podejrzeń czy myśli, iż mam jakiekolwiek stosunki z tym młodzieńcem. Nigdy prawie przy świadkach nie patrzyłam na niego ani mu nie odpowiadałam, gdy ktoś był w pobliżu. Pomimo to miewaliśmy od czasu do czasu krótkie schadzki, podczas których zamienialiśmy parę słów lub czasem pocałunek, ale nie było okazji do zamierzonych przez niego nieprawości, szczególniej, że dążył do nich drogą bardziej okólną, niżby tego potrzebo wał, gdyby był znał moje myśli; wyobrażając sobie, że sprawa przedstawia duże trudności, czynił ją naprawdę trudną.

Ale diabeł jest niezmordowanym kusicielem, nie omieszka więc nigdy podsunąć okazji do złego, na które namawia. Pewnego wieczora, kiedy byliśmy z moim młodzieńcem i z jego dwiema młodszymi siostrami w ogrodzie, gdzie zabawialiśmy się wesoło i niewinnie, znalazł on sposobność wsunąć mi do ręki liścik, w którym mi donosił, że następnego dnia poprosi mnie przy wszystkich, abym poszła do miasta załatwić pewną sprawę , i że po drodze spotkam się z nim.

Przeto po obiedzie, w obecności wszystkich swych sióstr, zwrócił się do mnie z powagą: — Muszę waćpannę poprosić o coś. — O co chodzi? — spytała go druga z sióstr. — Pani siostro — rzekł bardzo poważnie — jeśli panna Berty jest ci dziś potrzebna, może to załatwić każdego innego dnia. — Ależ naturalnie — zapewniły go siostry — mogą się doskonale obejść beze mnie, a pierwsza przeprosiła za pytanie, które postawiła machinalnie, bez żadnej głębszej myśli. — Tylko, panie bracie — rzekła najstarsza z nich — musisz wytłumaczyć Betty, o co ci chodzi. Jeżeli jest to sprawa prywatna, której nie chciałbyś, abyśmy usłyszały, to możesz Betty wywołać. Jest tu właśnie. — Co też ty sobie wyobrażasz, pani siostro — rzekł z powagą młodzieniec — chciałem tylko, aby poszła na High Street (i tu wyciągnął z kieszeni kołnierz) do takiego a takiego sklepu... zaczął opowiadać długą historię o dwóch pięknych chustkach na szyję, o których cenę się już pytał, i poprosił mnie, abym mu do kołnierza, który mi pokazał, dokupiła chustkę na szyję, a gdyby nie chcieli sprzedać tamtych chustek za ofiarowaną przez niego cenę, mam im dodać jeszcze szylinga, ale nie bez targów; potem powierzył mi różne inne sprawy oraz wiele drobiazgów do załatwienia, tak abym na pewno musiała długo zabawić w mieście.

Gdy mi już wydał te polecenia, opowiedział siostrom obszernie o wizycie, którą miał złożyć znaj ornej rodzinie, gdzie prócz niego miał być jakiś dżentelmen, i o tym, jak tam będzie wesoło, po czym bardzo oficjalnie zaproponował im, aby się z nim tam udały; one jednak równie oficjalnie wytłumaczyły się, że jak się dowiedziały, pewne znajome towarzystwo wybiera się do nich tegoż popołudnia; nawiasem mówiąc, odwiedziny te były przez niego w tym celu zorganizowane.

Zaledwie skończył tę rozmowę z siostrami i wydał mi ostatnie polecenia, wszedł jego służący i oznajmił mu, że kocz pana W. H. zatrzymał się przed domem. Młodzieniec zbiegł więc na dół i zaraz powrócił na górę, mówiąc głośno: — Niestety, cała moja zabawa popsuta! Pan W. przysłał po mnie swój kocz i pragnie porozmawiać ze mną o ważnych sprawach. — Okazało się, że owego pana W., dżentelmena mieszkającego o trzy mile od miasta, poprzedniego dnia ów młodzieniec prosił o pożyczenie pojazdu dla pewnego specjalnego celu i umówił się z nim, że kocz przyjedzie po niego o godzinie trzeciej, co też istotnie się stało.

Zawołał więc zaraz, żeby mu podano najlepszą perukę, kapelusz i szpadę, rozkazał służącemu, by poszedł do tamtych znajomych go wytłumaczyć — trzeba dodać, że w ten sposób pozbył się swego służącego — i zamierzał zejść na dół, aby wsiąść do pojazdu. Odchodząc zatrzymał się na chwilę i mówiąc coś z wielką powagą o swoich interesach zdołał szepnąć mi cicho:—Wyjdź, kochana, jak tylko będziesz mogła. — Nie rzekłam mu nic, tylko dygnęłam, jakby w odpowiedzi na to, co głośno powiedział. W kwadrans potem wyszłam także; zostałam w tej samej sukni, tylko w kieszeni miałam czepek, maskę, wachlarz i parę rękawiczek, nie wzbudziłam więc w domu żadnych podejrzeń. Czekał mnie w koczu w bocznej uliczce, którędy wiedział, że będę musiała przejść. Powiedział stangretowi, dokąd ma jechać: była to miejscowość zwana Mile End, gdzie mieszkał oddany mu człowiek. Znalazłszy się tam mieliśmy możność grzeszyć, ile tylko chcieliśmy.

Gdyśmy byli razem, zaczął przemawiać do mnie bardzo poważnie, mówiąc, że nie przywiózł mnie tam, by mnie skrzywdzić, że miłość jego nie pozwala mu okłamywać mnie, że jest zdecydowany ożenić się ze mną, gdy tylko obejmie majątek, a tymczasem, jeśli przychylę się do jego próśb, hojnie będzie łożył na moje utrzymanie. Po tysiąc razy zapewniał mnie o swojej szczerości i przywiązaniu, obiecywał, że mnie nigdy nie opuści. Muszę tu zaznaczyć, że ta wstępna przemowa była znacznie dłuższa, niż wymagała tego konieczność. A gdy nalegał, bym mu odpowiedziała, rzekłam, że nie mam powodu wątpić w szczerość jego uczuć po tylu zapewnieniach, ale... i tu przerwałam, jakbym chciała, żeby się reszty domyślił. — Ale co?

- moja droga — rzekł. — Domyślam się, o co ci chodzi: co się stanie, jeżeli zajdziesz w ciążę? Czy nie to? W takim wypadku — ciągnął dalej — będę opiekował się tobą i dzieckiem i będę łożył na wasze utrzymanie. Abyś nie myślała, że żartuję, masz tu zadatek — i mówiąc to wyciągnął jedwabną sakiewkę, w której było sto gwinei, i dał mi ją mówiąc: — Będę ci dawał taką sumę co roku, dopóki się z tobą nie ożenię. — Na widok sakiewki, a także pod wpływem jego gorącego wyznania zaczęłam blednąc i czerwienić się na przemiany i nie mogłam przemówić ani słowa, co z łatwością zauważył. Schowawszy sakiewkę na piersi, nie opierałam mu się dłużej, ale pozwoliłam mu na wszystko, czego chciał i ile tylko chciał. W ten sposób doprowadziłam się od razu do zguby, od tej chwili bowiem, kiedy porzuciłam skromność i cnotę, nie pozostało mi nic, co by miało wartość i mogło mi zapewnić błogosławieństwo Boże i ludzką pomoc.

Ale nie na tym koniec. Wróciłam do miasta, gdzie załatwiłam sprawy, które mi powierzył w obecności osób trzecich, i znalazłam się w domu, zanim ktokolwiek zauważył moją długą nieobecność. Mój młodzieniec natomiast wrócił, jak mi to zapowiedział, dopiero późno w nocy; nie wzbudziliśmy więc, ani on, ani ja, żadnego podejrzenia w rodzinie.

Mieliśmy potem nieraz sposobność do powtarzania naszych występnych schadzek — głównie on je obmyślał — szczególnie w domu, gdy jego matka i siostry wyjeżdżały w odwiedziny; pilnował takich okazji, aby nie pominąć żadnej z nich. Wiedząc z góry, kiedy wyjadą, nie zaniedbywał wtedy żadnej sposobności zaskoczenia mnie samej i w bezpiecznym miejscu. Przez blisko pół roku korzystaliśmy tak z występnych rozkoszy i w dodatku, co najbardziej mnie cieszyło, nie zaszłam w ciążę.

Ale zanim minęło to półrocze, jego młodszy brat, o którym wspomniałam na początku tego opowiadania, zaczął się do mnie umizgać. Pewnego wieczoru zastawszy mnie samą w ogrodzie zaczął tę samą historię ze mną, ale wyznając mi uczciwie swą miłość. Jednym słowem, przyzwoicie i uczciwie oświadczył się o moją rękę, nie czyniąc mi żadnych innych propozycji.

Zmieszało mnie to bardzo, znalazłam się bowiem w sytuacji, jaka się jeszcze nie zdarzyła, a przynajmniej o jakiej jeszcze nigdy nie słyszałam. Stanowczo odtrąciłam jego oświadczyny broniąc się różnymi argumentami. Przedstawiłam mu, jak nierównego byliśmy stanu, jak będę traktowana w jego rodzinie, jaka to byłaby niewdzięczność względem jego zacnych rodziców, którzy mnie, wówczas gdy byłam w ciężkim położeniu, przygarnęli do siebie z tak szlachetnych pobudek. Jednym słowem, powiedziałam mu wszystko, co mogłam tylko wymyślić, aby mu wyperswadować jego zamiary, z wyjątkiem tylko prawdy, która by była niewątpliwie położyła kres temu wszystkiemu, ale o której nie wolno mi było wspomnieć.

Wówczas stało się coś, czego się zaiste nie spodziewałam i co mi sprawiło wiele kłopotu. Młodzieniec ów, będąc sam szczery i uczciwy, chciał postępować ze mną w taki właśnie sposób, a mając czyste sumienie, nie był tak ostrożny jak jego brat i nie krył się w domu ze swoją skłonnością do panny Betty. I choć nie zdradził się, że mówił ze mną o tym, jednak powiedział dosyć, by siostry domyśliły się, że mnie kocha, a matka zauważyła to także. Mnie nie zrobiły żadnej uwagi, tylko jemu, ale odczułam natychmiast, że ich stosunek do mnie się zmienił, tak jak jeszcze nigdy.

Widziałam nadciągającą chmurę, ale nie przewidziałam burzy. Łatwo było zauważyć, jak to już nadmieniłam, że ich stosunek do mnie zmienia się i pogarsza z dnia na dzień, aż wreszcie dowiedziałam się przez służbę, że wkrótce zażądają, abym się wyniosła z domu.

Mając zapewnione utrzymanie z innego źródła, nie przeraziłam się tą wiadomością, szczególnie, że miałam powody przypuszczać, iż lada dzień mogę zajść w ciążę i wtedy będę zmuszona opuścić dom nie roszcząc sobie żadnych pretensji.

Po pewnym czasie młodszy z braci skorzystał z jakiejś sposobności, aby mnie powiadomić, że rodzina dowiedziała się o jego uczuciu dla mnie. Nie podejrzewał, jak mówił, że ja się z tym zdradziłam, gdyż wiedział doskonale, jaką drogą wiadomość ta się rozeszła. Zdradziła go szczerość, jak mi wyznał, nie taił bowiem tak, jak powinien był, swej skłonności do mnie, a to z powodu swego postanowienia, że o ile go zechcę, to on im otwarcie wyzna swoją miłość i swój zamiar poślubienia mnie. Wprawdzie może rodzice będą niezadowoleni i dadzą mi to odczuć, ale on może już zarobić na życie mając skończone prawo. Nie potrzebuję się niczego obawiać, bo mi zapewni utrzymanie, jakiego tylko mogę pragnąć. Jednym słowem, wierząc, że nie zrobi mi wstydu, sam mnie zapewnia, że nie będzie się mnie wstydził. Pogardzałby sobą, gdyby mnie, którą pragnie mieć za żonę, wziął sobie teraz za kochankę. Niechaj mu więc oddam swoją rękę, a resztę on już bierze na swoją odpowiedzialność.

Znalazłam się więc w okropnej sytuacji i szczerze żałowałam, że sobie tak swobodnie, postępowałam ze starszym jego bratem; nie były to bynajmniej wyrzuty sumienia, lecz żałowałam szczęścia, które mogło być moim udziałem, a które stało się już niemożliwe, bo choć, jak już wspomniałam, nie potrzebowałam zwalczać skrupułów, nie mogłam jednak dopuścić myśli, bym mogła być kochanką jednego brata, a żoną drugiego. Wtedy uprzytomniłam sobie, że starszy brat obiecywał się ze mną ożenić, gdy obejmie majątek, i przypomniałam sobie, o czym dawniej często myślałam, że nie wspomniał już ani słowem o ożenku, odkąd stałam się jego kochanką. Ale dotychczas, choć często o tym myślałam, nie kłopotałam się tym wcale, gdyż jego przywiązanie do mnie nie zdawało się zmniejszać tak samo jak jego hojność, choć był na tyle ostrożny, że wyraził życzenie, abym z pieniędzy tych nie wydała ani grosza na stroje ani nie robiła żadnych niezwykłych wydatków, gdyż wzbudziłoby to zazdrość w rodzinie; każdy bowiem wiedział, że nie mogłam dojść do tego zwykłym sposobem, tylko drogą jakiejś osobistej przyjaźni, co by od razu wzbudziło podejrzenia.

Znalazłam się więc w okropnym kłopocie i nie wiedziałam naprawdę, co mam począć. Największa trudność była w tym, że młodszy brat nie tylko mi nadskakiwał, ale się z tym wcale nie krył. Przychodził do pokoju matki czy sióstr, siadał i mówił mnóstwo miłych rzeczy o mnie i do mnie, nawet w ich obecności. Stało się to tak widoczne, że cały dom o tym mówił; matka jego ganiła to bardzo i stosunek rodziny do mnie zupełnie się zmienił. Krótko mówiąc, matka dała do zrozumienia, że ma zamiar usunąć mnie z rodziny, co znaczyło po prostu, że mnie wyrzuci za drzwi. Wiedziałam, że się to nie mogło ukryć przed starszym bratem; mógł tylko nie przypuszczać, tak jak nikt zresztą tego nie przypuszczał, iż młodszy brat mi się oświadczył. Widząc jasno, że się na tym nie skończy, uważałam za rzecz konie czną, żebyśmy o tym z sobą pomówili, nie wiedziałam tylko, kto powinien zacząć, to jest, czy ja mam z tym wystąpić, czy też czekać, aż on się odezwie.

Zastanowiwszy się poważnie, bo dopiero teraz zaczęłam się zastanawiać bardzo poważnie, powtarzam więc, zastanowiwszy się poważnie, postanowiłam pierwsza pomówić z nim o tym. Wkrótce miałam po temu sposobność: gdy nazajutrz młodszy brat wyjechał do Londynu dla załatwienia pewnych spraw, a reszta rodziny udała się z wizytą, tak jak to już bywało często, młodzieniec ów wedle swego zwyczaju przyszedł spędzić godzinkę czy dwie z panną Betty.

Kiedy przyszedł i posiedział ze mną chwilę, z łatwością spostrzegł zmianę w moim zachowaniu: zauważył, że nie jestem taka swobodna i wesoła jak zwykle, a w szczególności, że płakałam. Szybko zdał sobie z tego sprawę i zapytał mnie z dobrocią, co mi się stało i czy mam jakieś zmartwienie? Gdyby to było możliwe, byłabym chętnie odłożyła tę rozmowę, ale nie można już było ukrywać tej sprawy. Toteż po niemałych z jego strony wysiłkach, by wydobyć ze mnie to, co usilnie pragnęłam mu wyjawić, powiedziałam, że w istocie jest coś, co mnie martwi, coś, czego nie mogę ukryć przed nim, ale też nie wiem, jak mam wyjawić. Chodzi tu o coś, co nie tylko mnie zdziwiło, ale wprawiło mnie w wielkie zakłopotanie, i nie wiem, co pocznę, jeśli on mi nie poradzi. Odpowiedział mi na to z wielką czułością, żebym się nie martwiła, cokolwiek by to było, bo on mnie obroni przed całym światem.

Zaczęłam więc z daleka, wyznając mu swoje obawy, iż moje panie zostały w jakiś tajemniczy sposób poinformowane o naszym związku, łatwo bowiem można zauważyć, że ich postępowanie względem mnie od pewnego czasu bardzo się zmieniło, a teraz doszło już do tego, że często robią mi zarzuty, a czasem nawet dochodzi między nami do kłótni, choć nie daję im do tego żadnego powodu; dawniej sypiałam zawsze ze starszą córką, ostatnio kazano mi spać samej albo z jedną ze służących. Kilkakrotnie zdarzyło mi się usłyszeć, jak bardzo źle się o mnie wyrażają; wszystko to potwierdziły słowa jednej ze służących, która mi opowiedziała, co słyszała, że mają mnie odprawić, dalszy bowiem mój pobyt w ich domu zagraża spokojowi całej rodziny.

Usłyszawszy te słowa uśmiechnął się, a ja go spytałam, jak może tak lekko to traktować, wiedząc, że gdyby nasz stosunek został wykryty, byłabym zgubiona na zawsze, a jego dotknęłoby to także, choć nie pogrążyłoby go w tym stopniu co mnie. Zaczęłam mu robić wymówki, że jest taki sam jak wszyscy mężczyźni: kiedy reputacja i honor kobiety zależne są od nich, jest to dla nich igraszką, a w każdym razie nie liczą się z tym i zgubę kobiet, które posiedli, traktują jako sprawę bez znaczenia.

Widząc, że mówię o tym z żarem i powagą, zmienił natychmiast swój ton. Powiedział mi, jak mu przykro, że tak się na niego zapatruję; że nigdy nie dał mi do tego powodu, lecz przeciwnie, dbał o moją reputację jak o swoją własną; że pewien jest, iż nasze stostunki były tak zręcznie upozorowane, iż nikt z rodziny nie mógł powziąć najmniejszych podejrzeń; że jeśli się uśmiechnął w odpowiedzi na moje wynurzenia, to stało się na skutek otrzymanej ostatnio przez niego wiadomości, która go upewniła, że nasz stosunek nie tylko nie jest nikomu znany, ale nikt się go nawet nie domyśla. I gdyby mi powiedział, jakie miał powody, by lekko traktować tę sprawę, uśmiechnęłabym się podobnie jak on, nie wątpi bowiem, że uspokoiłoby to mnie zupełnie.

— W tym jest tajemnica, której nie mogę zrozumieć — rzekłam — bo jakżeby mógł mnie uspokoić zamiar wyrzucenia mnie za drzwi? Jeśli nasz związek nie został wykryty, nie wiem, jaki inny mój postępek mógł tak wpłynąć na stosunek całej rodziny do mnie i dlaczego traktują mnie teraz w ten sposób, gdy dawniej odnosili się do mnie z taką serdecznością, jak gdybym była ich rodzonym dzieckiem.

— Tak, dziecko — odparł — istotnie zmienili się względem ciebie, ale nie mają najlżejszych podejrzeń, jak się sprawa naprawdę przedstawia; a jak są dalecy od prawdy, dowodzi to, że podejrzewają mojego brata, Robina. Jednym słowem, myślą, że on się w tobie kocha, gdyż ten wariat sam im to podsunął: ciągle żarty sobie stroi i robi z siebie głupca. Przyznam się, iż uważam to za błąd z jego strony; powinien przecież zrozumieć, że to budzi w nich niepokój i niechęć do ciebie. Ale zarazem uspokaja mnie to, bo widzę w tym dowód, że mnie nie podejrzewają; myślę, że to i ciebie uspokoi.

— Z pewnego punktu widzenia istotnie tak jest — odparłam — ale to nie rozwiązuje mojej sprawy ani nie jest największym moim zmartwieniem, choć i tym się trapiłam. — A więc o co ci chodzi? — zapytał, na co ja się rozpłakałam i nie mogłam mu odpowiedzieć. Starał się mnie uspokoić jak tylko mógł i w końcu zaczął bardzo nalegać, abym mu się przyznała, o co mi chodzi. Powiedziałam mu wreszcie, że powinnam mu to wyznać, gdyż ma poniekąd prawo wiedzieć o tym. Ponadto chciałabym, aby mi poradził, gdyż nie wiem, na co się mam zdecydować; po czym wyznałam mu wszystko. Powiedziałam, jak nieostrożnie postąpił jego brat zdradzając się przed całym światem; gdyby bowiem, jak powinien był, ukrywał się z tym, byłabym mogła go odepchnąć nie podając powodów, a on byłby w porę przestał się do mnie umizgać. Ale on był na tyle zarozumiały, że po pierwsze liczył na to, iż go nie odrzucę, a po wtóre, z całą swobodą oznajmił rodzinie, że postanowił mnie zdobyć.

Opowiedziałam mu dalej, jak się jego bratu opierałam i jak szczere i szlachetne były jego zamiary. — Ale — dodałam — moja sytuacja będzie teraz znacznie gorsza; bo jeśli mają mi za złe, że on się o mnie ubiega, jakąż dopiero będą mieli pretensję, gdy się dowiedzą, że go odrzuciłam! Powiedzą zaraz, że jest w tym coś podejrzanego, że pewnie już jestem komuś innemu poślubiona, gdyż inaczej nie wyrzekałabym się małżeństwa z osobą o tyle wyżej ode mnie sytuowaną.

Wywody te bardzo go zdziwiły. Powiedział mi, że istotnie trudna to dla mnie sprawa do rozwiązania i że nie wie, jak mam z tego wybrnąć, ale że się nad tym zastanowi i za następnym naszym spotkaniem powie mi, do jakiego rezultatu doszedł; tymczasem jednak nie mam ani przyjąć oświadczyn jego brata, ani ich odrzucić, tylko starać się przez pewien czas jeszcze trzymać go w zawieszeniu.

Wzdrygnęłam się usłyszawszy, że nie mam dać decydującej odpowiedzi bratu. Odpowiedziałam, że sam wie doskonale, iż nie mogę przyjąć tych oświadczyn, gdyż to on zobowiązał się ożenić się ze mną, więc ja już nie rozporządzam sobą. Przecież sam wciąż powtarzał mi, iż jestem jego żoną, więc i ja uważam się za nią, jakby ceremonia ślubu już się odbyła. Z własnych jego ust bowiem słyszałam zachętę, by się uważać za jego małżonkę.

— Ależ, moja droga — rzekł — nie przejmuj się tym teraz. Choć w rzeczywistości nie jestem ci poślubiony, niemniej jednak będę dla ciebie niczym najlepszy mąż. Nie kłopocz się tymi wszystkimi sprawami teraz, lecz pozwól mi patrzeć dalej w przyszłość, a będę ci mógł coś więcej powiedzieć za następnym naszym spotkaniem.

Uspokoił mnie tym, o ile mógł, ale zauważyłam, że jest bardzo zamyślony, choć był dla mnie bardzo czuły, pocałował mnie co najmniej tysiąc razy, dał mi też nieco pieniędzy, lecz choć byliśmy ze dwie godziny razem, nie zaproponował mi nic więcej, co mnie wówczas bardzo zdziwiło, gdyż zazwyczaj inaczej bywało, a sposobność ku temu była dobra.

Brat jego powrócił z Londynu dopiero po sześciu czy siedmiu dniach i jeszcze ze dwa dni minęło, zanim miał sposobność z nim pogadać, ale zastawszy go samego mógł się z nim poufnie rozmówić. Tegoż samego wieczoru mógł powtórzyć mi tę rozmowę (gdyż mieliśmy dłuższe spotkanie z sobą), która, o ile pamiętam, miała następujący przebieg. Powiedział bratu, że w czasie jego nieobecności dowiedział się dziwnych rzeczy o nim, a mianowicie, że się kocha w pannie Betty. „Tak — odparł jego brat z lekkim niezadowoleniem — tak jest istotnie. I co z tego? Co komu do tego? — Nie gniewaj się, Robinie — odpowiedział mu brat — nie chcę się do tego mieszać ani się nie oburzam na ciebie. Ale oni się tym przejmują i z tego powodu biedna dziewczyna jest źle traktowana, co mnie tak boli, jakby to o mnie chodziło. — Kogo masz na myśli? — spytał Robin. — Matkę i siostry — odparł starszy brat. — Ale słuchaj — dodał — czy mówisz to poważnie? Czy naprawdę kochasz tę dziewczynę? Wiesz, że ze mną możesz mówić otwarcie. — W takim razie — odparł Robin — będę z tobą szczery: kocham ją ponad wszystko i zdobędę ją, choćby nie wiem co mówili i robili. Myślę, że dziewczyna mi nie odmówi."

Słowa te zadały mi cios w serce, bo chociaż jego przypuszczenie, że mu nie odmówię, było rzeczą zupełnie naturalną, sumienie mówiło mi, że muszę go odrzucić, i widziałam, że gotuję sobie tym zgubę. Czułam jednak, że powinnam teraz mówić co innego, więc przerwałam mojemu kochankowi w ten sposób:

— Ach tak! — rzekłam — sądzi, że nie mogę mu odmówić? Przekona się więc, czy to nie jest możliwe.

— Dobrze, kochanie — rzekł — ale pozwól, bym ci najprzód opowiedział, jak się wszysko odbyło, a potem dopiero powiesz mi, co będziesz chciała.

I ciągnąc dalej przytoczył swoją odpowiedź: „Ależ, bracie, wiesz przecież, że ona nic nie ma, a ty mógłbyś wybierać spośród bogatych dziedziczek".

„Nie chodzi mi o to — odparł Robin — kocham tę dziewczynę. Nie chcę żeniąc się wzbogacać kieszeni, lecz zdobyć szczęście." — Widzisz więc, moja droga — dodał — że nie ma o tym mowy, abyś mogła mu odmówić.

— Ależ tak — rzekłam — zobaczysz, że potrafię mu odmówić, gdyż umiem już teraz powiedzieć: „Nie", choć przedtem tego nie potrafiłam. Gdyby najmożniejszy pan z całej okolicy chciał się ze mną żenić, umiałabym mu teraz najspokojniej w  świecie powiedzieć: „Nie chcę".

— Dobrze, moja droga — rzekł — ale co mu powiesz? Wiesz przecież, boś to mówiła, gdyśmy poprzednio rozmawiali na ten temat, że będzie się dopytywał, dlaczego go odrzucasz, a cały dom będzie się zastanawiał, jaka jest tego przyczyna.

— Mogę — rzekłam uśmiechając się — zamknąć mu usta od razu, i jemu, i im wszystkim, gdy powiem, że już jestem poślubiona jego starszemu bratu.

Uśmiechnął się też z lekka na te słowa, ale spostrzegłam, że go to zaniepokoiło i nie potrafił ukryć swego zmieszania. Niemniej odparł mi:

— Chociaż to jest do pewnego stopnia prawdą, to jednak myślę, że żartujesz mówiąc o takiej odpowiedzi. Z wielu powodów nie byłaby ona na miejscu.

— Nie, nie — rzekłam wesoło — nie będę się kwapić ze zdradzeniem tej tajemnicy bez twojego zezwolenia.

— Ale w takim razie, co powiesz i jemu, i im — mówił — gdy się okaże, że nie chcesz zawrzeć związku pozornie tak korzystnego dla ciebie?

— Dlaczego miałabym się tym kłopotać? — odparłam. — Po pierwsze, nie mam żadnego obowiązku podawać im jakiejkolwiek przyczyny mojej odmowy, po drugie, mogę im powiedzieć, że jestem mężatką, i na tym poprzestać. To Robina od razu powstrzyma, nie będzie miał bowiem pretekstu, aby się dalej rozpytywać.

— Zapewne — rzekł — ale przecież cały dom będzie ci się naprzykrzał pytaniami, nawet ojciec i matka, a jeśli nie będziesz chciała na nie odpowiadać, będą się do ciebie odnosić z niechęcią, a w dodatku podejrzliwie.

— A więc co mam począć? — odparłam. — Co ty byś chciał, żebym zrobiła? Dosyć się już namartwiłam. Mówiłam ci już, że miałam tyle wątpliwości, i dlatego ci to wszystko opowiedziałam, abyś mi coś poradził.

— Moja droga — rzekł — możesz być pewna, że długo zastanawiałem się nad tym, i dam ci radę, która jest dla mnie nadzwyczaj przykra i w pierwszej chwili może ci się wydać dziwną, ale rozważywszy wszystkie okoliczności nie widzę dla ciebie innego wyjścia, tylko pozwolić mu posunąć się dalej; jeżeli się przekonasz, że cię kocha i ma poważne zamiary, wyjdź za niego za mąż.

W odpowiedzi rzuciłam mu przerażone spojrzenie i, śmiertelnie pobladłszy, o mało nie spadłam z krzesła, na którym siedziałam; a on zrywając się: — Kochanie — rzekł głośno — co ci się stało? Do czego zmierzasz? — i wiele tym podobnych rzeczy. Takimi wstrząsami i odwoływaniem się do mojego rozsądku przywołał mnie do siebie, choć dobra chwila minęła, zanim odzyskałam całkowicie przytomność, i dopiero w kilka minut potem mogłam się odezwać.

Gdy już zupełnie przyszłam do siebie, zaczął znów mówić. — Moja droga — rzekł — czemu cię tak zdziwiło to, co powiedziałem? Chciałbym, abyś się poważnie zastanowiła nad tym. Widzisz przecież, jakie jest w tym wypadku stanowisko mojej rodziny, a gdyby to chodziło o mnie, wściekliby się po prostu i widzę, że doprowadziłoby mnie to do ruiny, a jednocześnie i ciebie.

— Więc tak?! — zawołałam, wciąż jeszcze z oburzeniem. — Czyżby wszystkie twoje zapewnienia i przysięgi zachwiały się z obawy przed niezadowoleniem rodziny? Czyż ja tego argumentu nie wysuwałam zawsze, a czyś ty go nie lekceważył, jakbyś był wyższy ponad to i nic sobie z tego nie robił? aż wreszcie doszło do tego! — rzekłam. — Taka więc jest twoja wierność i honor, miłość i stałość obietnic?

Pomimo wymówek, których mu nie szczędziłam, był wciąż zupełnie spokojny, aż wreszcie odparł: — Moja droga, nie złamałem jeszcze żadnej obietnicy: powiedziałem, że się ożenię z tobą, gdy obejmę majątek, ale ojciec mój, jak sama widzisz, jest krzepki i zdrów, może pożyć jeszcze ze trzydzieści lat i wtedy nawet nie będzie starszy od wielu spośród tych, którzy żyją jeszcze w tym mieście. Nigdy nie proponowałaś, abym się wcześniej z tobą ożenił, gdyż wiedziałaś, że to by mnie zgubiło. A co do reszty nie zawiodłem cię, gdyż niczego ode mnie nie żądałaś.

Ani jednemu z jego słów nie mogłam zaprzeczyć i w ogóle nie miałam na nie odpowiedzi. — Dlaczego więc — rzekłam — namawiasz mnie, abym w tak okropny sposób postąpiła i porzuciła ciebie, jeżeliś ty mnie nie porzucił? Czyż nie wierzysz w moją miłość i przywiązanie, podczas gdy ze swej strony okazywałeś mi tyle uczucia? Czyż nie byłam ci wzajemna? Czyż nie dawałam ci dowodów szczerych i gorących uczuć? Czyż ofiara, jaką zrobiłam dla ciebie z mojej godności i skromności, nie jest dowodem, że łączą nas więzy zbyt silne, by można je było zrywać?

— Ależ — rzekł — w ten sposób, moja droga, możesz od razu dobić do bezpiecznej przystani i dojść do zaszczytów i godności, a pamięć o tym, cośmy robili, pokryje wieczne milczenie, jak gdyby się to nigdy nie było zdarzyło. Otaczać cię będę zawsze szacunkiem i szczerym uczuciem, które będzie uczciwe i nie będzie krzywdzić mojego brata. Staniesz się moją najdroższą siostrą, tak jak teraz jesteś moją najdroższą... — tu się zatrzymał.

— Twoją najdroższą kochanicą! — zawołałam. — Byłbyś tak dokończył, gdybyś dalej mówił, ale ja cię zrozumiałam. Ale chcę ci przypomnieć, jakie długie dyskusje prowadziłeś ze mną i ile wysiłków poświęciłeś, aby mnie przekonać, że powinnam się uważać za uczciwą kobietę; że pomimo iż w oczach świata nie jestem twoją żoną, stałam się nią w intencji i że to ma właściwie takie samo znaczenie jak ślub publicznie pobłogosławiony przez proboszcza parafii. Wiesz przecież o tym i nie mogłeś o tym zapomnieć, gdyż to były twoje własne słowa.

Poczułam, że się trochę za daleko posunęłam, ale złagodziłam to później. Stał przez chwilę milcząc jak pień, a ja tak dalej mówiłam:

— Byłoby to wielką niesprawiedliwością z twej strony, gdybyś mi nie wierzył, że uległam twym namowom z miłości, w którą nie możesz wątpić i która się nie zachwiała pod wpływem późniejszych wypadków. Jeśli masz takie uwłaczające wyobrażenie o mnie, zapytuję, jakie powody dałam do tego swoim zachowaniem?

Jeśli wtedy nie umiejąc oprzeć się moim uczuciom dałam sobie wytłumaczyć, że jestem naprawdę i w istocie rzeczy twoją żoną, czyż mam teraz zadać kłam tym argumentom i uważać się za ladacznicę czy twoją kochankę, co jest ostatecznie tym samym? Czy chcesz mnie oddać twemu bratu? Czy zdołasz oddać mu też moją miłość? Czy możesz mi zabronić, abym cię kochała, a nakazać miłość do niego? Czy myślisz, że mogę się tak na rozkaz zmienić? Nie, mój panie — rzekłam — wierzaj mi, że jest to rzeczą niemożliwą. I choćbyś się nawet odmienił, ja zawsze będę ci wierna. A żeśmy się już niestety tak daleko posunęli, wolę być twoją kochanką niźli żoną twojego brata.

Miałam wrażenie, że to ostatnie moje przemówienie podobało mu się i wzruszyło go; powiedział, że stanowisko jego nie uległo zmianie, że dotychczas dotrzymywał wszystkich danych mi obietnic, lecz gdy zrozumiał, jak okropnymi komplikacjami grozi szczególnie dla mnie ta sytuacja, tamto małżeństwo wydało mu się najskuteczniejszym na to środkiem. Pomyślał, że w takim wypadku nie rozstalibyśmy się i kochalibyśmy się przez całe życie jak przyjaciele i dałoby to nam więcej zadowolenia niż to, co jest teraz. Ośmieli się też powiedzieć, że nie potrzebuję się obawiać, że zdradzi naszą tajemnicę, bo zgubiłoby to nas oboje. Musi tylko postawić mi jedno pytanie, tyczące się jedynej rzeczy, która by mogła być przeszkodą w takim rozwiązaniu sprawy, ale jeśli odpowiem przecząco, uważa je za jedyne dla mnie wyjście.

Domyśliłam się od razu, jakie to będzie pytanie, a mianowicie, czy jestem pewna, że nie zaszłam w ciążę? Odpowiedziałam mu, aby się tego nie bał, nie jestem bowiem brzemienna. — Moja droga — rzekł — nie mamy już czasu na dłuższą rozmowę. Rozważ to wszystko i namyśl się dobrze; co do mnie, uważam, że nie możesz nic lepszego zrobić. — Mówiąc to pożegnał się ze mną, i to pośpiesznie, w tej samej bowiem chwili, gdy wstał, by odejść, matka i siostry zadzwoniły do bramy.

Pozostawił mnie w wielkiej rozterce; zauważył to już nazajutrz, ale musiał patrzeć na to jeszcze przez cały tydzień, rozmowa toczyła się bowiem we wtorek wieczór, a on przez cały tydzień nie mógł się do mnie zbliżyć. Spotkaliśmy się dopiero w następną niedzielę; czując się niezdrowa nie poszłam do kościoła, a on, skorzystawszy z podobnego pretekstu, pozostał też w domu.

I znów spędziliśmy przeszło półtorej godziny sam na sam; przez ten czas wysuwaliśmy te same argumenty lub tak podobne, że nie widzę potrzeby ich powtarzania. Wreszcie zapytałam go, podniecona, jakie ma wyobrażenie o mojej skromności, przypuszczając, że mogłabym dzielić łoże z dwoma braćmi, i zapewniłam go, że nie nastąpi to nigdy. Dodałam, że gdyby nawet potem nie chciał mnie już więcej widzieć, co dla mnie równa się śmierci, nie pogodzę się nigdy z myślą tak hańbiącą dla mnie, a upadlającą dla niego. I dlatego błagam go, o ile ma jeszcze dla mnie choć źdźbło szacunku lub uczucia, aby już więcej mi o tym nie wspominał; niech raczej wyciągnie szpadę i zabije mnie. Zdziwił go mój upór, jak to nazwał; powiedział, że krzywdzę tym siebie, a tym samym i jego; to, co się stało, było dla nas niespodziewane i nie do przewidzenia, ale nie może znaleźć innego sposobu ocalenia nas od zguby i dlatego uważa moją odmowę za tym bardziej krzywdzącą. Ale jeśli nie ma już o tym ze mną więcej mówić — dodał z niezwykłym chłodem — nie widzi, o czym innym moglibyśmy rozmawiać; wstał więc, aby się pożegnać. I ja również wstałam, pozornie obojętna, ale przy pocałunku, który miał być pożegnalnym, wybuchłam takim płaczem, że pomimo chęci nie mogłam mówić, i tylko ściskając go za rękę zdawałam się go żegnać, szlochając wciąż gwałtownie.

Najwyraźniej wzruszyło go to głęboko, usiadł więc znów i powiedział mi wiele czułych słów dla uspokojenia moich wzburzonych uczuć, wciąż jednak nalegał, abym koniecznie przyjęła jego propozycję, zaznaczając jednocześnie, że choćbym się na nią nie zgodziła, będzie mnie mimo to utrzymywał; dał mi jednak do zrozumienia, że będzie musiał zerwać to, co było dla mnie rzeczą najważniejszą — nasze stosunki miłosne, gdyż uważa to za punkt honoru nie dzielić łoża z kobietą, która, kto wie, może zostać żoną jego brata.

Nie tyle mnie zmartwiła obawa utraty kochanka, jak to, że tracę człowieka, którego kochałam do nieprzytomności, a zarazem wszelkie podstawy, na których budowałam nadzieję zostania kiedyś jego żoną. To wszystko tak mnie przygnębiło, że rozchorowałam się ciężko; męczarnie mojej duszy wywołały wysoką gorączkę i przez długi czas cała rodzina wątpiła, czy będę żyła.

Istotnie było już ze mną bardzo źle, często bywałam nieprzytomna i bredziłam; ale ponad wszystko obawiałam się, aby bredząc nie powiedzieć czegoś, co by go mogło skrzywdzić. W  duszy gorąco pragnęłam zobaczyć go, tak jak i on tego pragnął, gdyż naprawdę kochał mnie namiętnie. Ale nie było to możliwe; żadne z nas nie umiało znaleźć pretekstu, by to spotkanie przyzwoicie upozorować.

Blisko pięć tygodni leżałam w łóżku, gdyż pomimo że po trzech tygodniach gorączka spadła, powracała jednak kilkakrotnie. Doktorzy mówili dwa czy trzy razy, że, nie umiejąc mi pomóc, muszą pozostawić naturze walkę z chorobą, sami zaś mogą tylko za pomocą leków podtrzymywać naturę w tej walce. Po pięciu tygodniach było mi lepiej, ale byłam tak osłabiona, zmieniona i melancholijna, i tak powoli wracałam do zdrowia, iż doktorzy obawiali się dla mnie suchot i zawyrokowali, co mnie najbardziej gniewało, że cierpienie moje jest natury moralnej, że coś mnie martwi — krótko mówiąc, że jestem zakochana. Wobec tego cały dom uwziął się, aby mnie wybadać i dowiedzieć się, czy jestem zakochana i w kim, ale naturalnie, można się domyślić, że przeczyłam, jakobym w ogóle była zakochana.

Z tego powodu pewnego dnia przy stole wybuchł spór o mnie, który wywołał w rodzinie długotrwałe wzburzenie. Zdarzyło się, że wszyscy prócz ojca byli zgromadzeni przy stole, a ja będąc jeszcze chora leżałam w moim pokoju. Rozmowa zaczęła się od tego, że po obiedzie pani domu, która posłała dla mnie też coś do zjedzenia, zawołała służącą i kazała się mnie zapytać, czy nie chciałabym czegoś więcej; służąca wróciła z wiadomością, że nie zjadłam nawet połowy tego, co mi przedtem posłała.

— Niestety! — rzekła starsza pani — biedna dziewczyna! Obawiam się, że nigdy nie wróci do zdrowia.

— Jakżesz panna Betty może wyzdrowieć — powiedział starszy brat — powiadają przecież, że jest zakochana.

— Nie wierzę w to — odparła matka.

— Nie wiem, co mam powiedzieć — dodała najstarsza siostra.

— Tyle narobiono hałasu wokoło jej urody i wdzięku, i nie wiadomo jeszcze czego, że aż się jej przewróciło w głowie, tak mi się przynajmniej zdaje. Kto wie, co ją mogło opętać. Co do mnie, nie umiem sobie tego wszystkiego wytłumaczyć.

— Musisz jednak przyznać, pani siostro, że jest bardzo ładna — rzekł starszy brat.

— Tak jest, i o wiele od ciebie ładniejsza — dorzucił Robin

— i to cię boli.

— Nie o to chodzi — odparła mu siostra — dziewczyna jest przystojna i wie o tym doskonale, nie potrzeba jej tego powtarzać, i tak jest dosyć próżna.

— Nie mówimy o tym, czy jest próżna — powiedział starszy z braci — ale o tym, czy jest zakochana. Może jest zakochana w sobie: tak zdaje się sądzi nasza pani siostra.

— Wolałbym, aby była zakochana we mnie — zawołał Robin — wtedy szybko wyleczyłbym jej cierpienie.

— Co przez to rozumiesz? — spytała starsza pani. — Jak możesz mówić coś podobnego?

— Jakżeż, pani matko — znów bardzo poczciwie odezwał się Robin — czy przypuszczasz, że pozwoliłbym tej biednej dziewczynie umrzeć z miłości do kogoś, co jest tuż pod ręką?

— Pfe! bracie! — zawołała druga siostra — jak możesz tak mówić? Czy ożeniłbyś się ze stworzeniem, które nie ma ani grosza?

— Słuchaj, dziecko — rzekł Robin — piękność jest wielkim bogactwem, lecz dwa razy większym jest miły charakter. Życzyłbym ci, abyś jednego i drugiego miała choć połowę tego, co ona. — I zamknął jej tym usta.

— Zdaje mi się — odezwała się najstarsza siostra — że jeśli Betty nie jest zakochana, to za to mój brat się kocha. Dziwię się, że się nie oświadczył Betty, ręczę, iżby mu nie odmówiła.

— Te, co przyjmują oświadczyny, wyprzedzają o krok te, którym się nikt nie oświadczał, a o dwa kroki te, które są gotowe zgodzić się na wszystko, zanim ktokolwiek zrobi im jakąś propozycję. Oto moja odpowiedź, pani siostro!

Wzburzyło to siostrę i doprowadziło do gniewu, zawołała więc, że nadeszła już chwila, aby tę dziewkę, tak mnie nazwała, usunąć z rodziny. Wprawdzie w obecnej chwili nie jestem dosyć zdrowa, aby można mnie było z domu wyrzucić, ale należy się spodziewać, że ojciec i matka wezmą to pod uwagę, gdy tylko będzie można mnie ruszyć z miejsca.

Robin odparł, że sprawa ta należy do rodziców, których nie potrzebuje pouczać osoba obdarzona tak skąpo rozumem jak jego najstarsza siostra.

Posunęli się jeszcze dalej: siostry wymyślały, Robin kpił i docinał im, a stanowisko biednej Betty w rodzinie znacznie się pogorszyło. Dowiedziawszy się o tym, spłakałam się rzewnie. Gdy ktoś powiedział starszej pani, jak się tym przejęłam, przyszła do mnie na górę. Skarżyłam się jej, jak wielką mi zrobili krzywdę lekarze wydając o mnie opinię, co do której nie mieli żadnych podstaw, a było to szczególnie krzywdzące ze względu na moje stanowisko w jej rodzinie. Wyraziłam nadzieję, że nie uczyniłam nic takiego, co by mi zaszkodziło w jej oczach, ani nie dałam powodu do tej kłótni między rodzeństwem, że zresztą bardziej mi w głowie śmierć niźli kochanie; wreszcie prosiłam ją, by w swojej opinii o mnie brała pod uwagę tylko moje własne wykroczenia, a nie obciążała mnie cudzymi.

Uznała słuszność moich słów, ale prosiła mnie, abym wobec hałasu, jaki powstał wokoło tej sprawy, i wobec tego także, co jej młodszy syn nagadał, okazała jej zaufanie i odpowiedziała szczerze na jedno pytanie. Zapewniłam ją, że odpowiem jej z głębi serca, szczerze i uczciwie. Wówczas zapytała mnie, czy było coś między jej synem Robertem a mną? Zapewniłam ją z całą szczerością, na jaką mogłam się zdobyć, że między nami nic nie ma ani nigdy nic nie było; powiedziałam jej też, że wprawdzie imć pan Robert plótł byle co i żartował, co, jak wie, jest jego zwyczajem, ale odnosiłam się do tego zawsze tak, jak przypuszczałam, że on sam się odnosi, jako do płochych i swawolnych żartów nie mających głębszego znaczenia. I znów zapewniłam ją, że nie było między nami nawet cienia tego, o co nas podejrzewa, a ci, którzy rzucili na nas to posądzenie, zrobili mi wielką krzywdę i nie przysłużyli się też panu Robertowi.

Starsza pani była bardzo z tego zadowolona, ucałowała mnie i roz mawiała ze mną wesoło, prosząc, abym dbała o swoje zdrowie i nie odmawiała sobie niczego, po czym pożegnała się ze mną. Ale zeszedłszy na dół zastała rodzeństwo kłócące się zawzięcie: siostry były rozzłoszczone, a nawet rozwścieczone zarzutami Roberta, że są brzydkie, że nie znalazły sobie chłopców, że nikt im się nigdy nie oświadczał, choć były tak bezczelne, że się same oświadczały. Docinał im panną Betty, i ładniejszą, i milszą od nich, która o wiele lepiej od nich śpiewa i tańczy i jest od nich znacznie zgrabniejsza. Nie omieszkał im przy tym wytknąć wszystkiego, co mogło je urazić, i naprawdę posunął się już za daleko. Starsza pani zeszła na dół w chwili najgorętszej kłótni i aby jej kres położyć, powtórzyła im całą rozmowę ze mną i jak jej odpowiedziałam, że między mną a imć panem Robertem nic nie było.

— Myli się w tym względzie — rzekł Robin. — Gdyby między nami nie zaszło tak wiele, nasze stosunki byłyby lepsze. Wyznałem jej, że ją szalenie kocham, ale dziewczyna nie chciała wierzyć, że mówię to poważnie.

— Bo jakże mogłeś jej to powiedzieć — rzekła matka — nikt przy zdrowych zmysłach nie uwierzyłby ci, że robisz na serio takie propozycje biednej dziewczynie, której sytuacja jest ci tak dobrze znana.

— Ale słuchaj, synu — dodała — jeśli nie mogłeś jej przekonać, że mówisz to poważnie, jakże my możemy w to uwierzyć? Pleciesz tak, iż trudno zgadnąć, czy mówisz poważnie, czy żartujesz; z twoich słów jednak okazuje się, że dziewczyna mówiła prawdę, chciałabym więc, abyś i ty był szczery i powiedział mi poważnie, tak, abym mogła na tym polegać, czy jest w tym coś prawdy? Czy myślisz o niej poważnie? Czy jesteś nią zajęty? To ważne pytania i chciałabym, żebyś nas uspokoił.

— Na mój honor, pani matko — rzekł Robin — nie czas obwijać tego w bawełnę czy kłamać. Mówię teraz poważnie, jakbym za chwilę miał zawisnąć na szubienicy. Gdyby panna Betty powiedziała mi, że mnie kocha i że mnie poślubi, tobym jej jutro rano, na czczo, zanim zdążę zjeść śniadanie, powiedział: „I nie opuszczę cię aż do śmierci!"

— A więc — rzekła matka — straciłam jednego z mych synów! — a powiedziała to takim smutnym tonem, jak ktoś głęboko zmartwiony.

— Mam nadzieję, że tak nie będzie, pani matko — odparł Robin. — Nie stracisz mnie, gdy znajdę dobrą żonę.

— Ależ, dziecko — rzekła starsza pani — to żebraczka!

— Tym bardziej, pani matko, trzeba się nad nią zlitować — odpowiedział Robin. — Odbiorę ją spod opieki parafialnej i we dwoje będziemy żebrać.

— Nie żartuj z takich rzeczy — rzekła matka.

— Ja nie żartuję — odparł Robin. — Przyjdziemy do ciebie, pani matko, żebrać o przebaczenie i o błogosławieństwo obojga rodziców.

— Tu nie o to chodzi — rzekła matka — jeżeli te twoje zamiary są poważne, to jesteś zgubiony.

— Tego się nie boję — odparł — obawiam się tylko, czy będzie mnie chciała po tych wszystkich zniewagach i przykrościach, jakich doznała od moich sióstr.

— Nie pleć! jeszcze nie zwariowała do reszty. Panna Betty nie jest wcale głupia — odezwała się młodsza z sióstr. — Czy myślisz, że ona więcej od innych szafuje swoją odmową?

— Nie myślę tego, panno Dowcipnicka — odparł Robin. — Panna Betty nie jest głupia, ale może już jest z kimś innym związana, a wtedy co będzie?

— Na to nie mam odpowiedzi — rzekła najstarsza siostra. — Ale o kogóż innego mogłoby chodzić? Ona nigdzie nie bywa; mógłby to być tylko jeden z was dwóch.

— Nie mam już nic więcej do powiedzenia w tej sprawie — odpowiedział Robin. — Dosyć już pytałyście mnie; jest jeszcze nasz brat. Jeśli to ma być jeden z nas, wybadajcie jego.

Zaniepokoiło to bardzo starszego brata i pewien był, że Robin dowiedział się czegoś. Ale starał się nie pokazać po sobie niepokoju. — Proszę cię — rzekł — proszę cię, nie zwalaj swojej winy na mnie. Zapewniam cię, że nie pracuję w tej branży. Nie mam nic do czynienia z panną Betty ani z żadnymi innymi pannami Betty z tej parafii. — Powiedziawszy to wstał i wyszedł.

— Mogę ręczyć za mojego brata — rzekła najstarsza siostra; — on zbyt dobrze zna świat.

Dyskusja skończyła się na tym, pogrążyła jednak starszego biata w niepewności. Wywnioskował z niej, że brat dowiedział się wszystkiego, bał się, czy ja nie brałam w tym udziału. Ale pomimo wszelkich starań nie mógł dotrzeć do mnie. Wreszcie tak był niespokojny i zrozpaczony, że postanowił dostać się do mojego pokoju, choćby nie wiem co się miało stać potem. W tym celu pewnego dnia po obiedzie czekał, aż najstarsza siostra pójdzie na górę, i wtedy pobiegł za nią. — Słuchaj, pani siostro — rzekł — gdzie jest chora? Czy nie można by jej odwiedzić? — I owszem — odparła siostra. — Myślę, że mógłbyś ją widzieć, ale pójdę najprzód zobaczyć, czy to jest możliwe, i wrócę ci powiedzieć. — Pobiegła więc na górę i zawiadomiła mnie, a potem zawołała: — Panie bracie, możesz wejść, jeżeli chcesz. — Wszedł deklamując z przesadą: — Gdzież jest la zakochana chora? — odezwał się od drzwi. — Jakże się waćpanno, miewasz? — Byłabym wstała z fotela, ale tak byłam słaba, że przez chwilę na próżno usiłowałam to zrobić. Zauważyli to oboje z siostrą, która rzekła do mnie: — Nie wstawaj, mojemu bratu nie chodzi o takie ceremonie, szczególniej teraz, kiedy jesteś taka słaba. — Ależ, waćpanno, siedź spokojnie — rzekł i sam siadł w fotelu stojącym naprzeciw mnie i zdawał się być bardzo wesół.

Plótł siostrze i mnie to o tym, to o tamtym, aby ją zabawić, a od czasu do czasu poruszał znów ten sam temat, zwracając się z tym do mnie. — Biedna panna Betty! — rzekł — jaka to okropna rzecz się kochać, do czego cię to doprowadziło! — Wreszcie i ja się odezwałam: — Cieszę się, widząc waćpana tak wesołym. Myślę jednak, że doktor mógł był coś innego wymyślić niż bawić się kosztem swojej pacjentki. Gdyby to była moja jedyna choroba, nie byłabym go do siebie dopuściła, bo zbyt dobrze znam pewne przysłowie. — Jakież to przysłowie? — zapytał. — Och! Prawda, przypomniałem sobie: „Nie ma lekarstwa na miłość!" Czy tak, waćpanno? — Uśmiechnęłam się i nic nie odpowiedziałam. — Myślę jednak — rzekł — sądząc po skutkach, że to przecież miłość, bo podobno doktor niewiele pomógł waćpannie; powiadają, że bardzo powoli powracasz do zdrowia. Budzi to we mnie podejrzenie, że chorujesz na nieuleczalną chorobę, która się zwie miłością. — Odparłam z uśmiechem: — Nie, waćpanie, nie na tę niemoc choruję.

I długo rozmawialiśmy o równie mało znaczących sprawach. Po chwili poprosił mnie, abym mu coś zaśpiewała, na co uśmiechnąwszy się odpowiedziałam, że minęły te czasy, kiedy śpiewałam. Wreszcie spytał, czy nie mógłby mi zagrać na flecie, na to jego siostra wyraziła przypuszczenie, że mogłoby mi to zaszkodzić i przyprawić mnie o ból głowy. Ale ja skłoniłam się i zapewniłam, że mi to nie zaszkodzi: — Proszę cię, pani — mówiłam — nie wzbraniaj mi tego, bardzo lubię grę na flecie. — Wtenczas siostra mu rzekła: — Graj więc, bracie. — Na to on wyciągnąwszy klucz od swojego gabinetu: — Droga siostro — powiedział — okropny ze mnie leniuch. Proszę cię, pójdź do mojego pokoju i przynieś mi flet. Leży w takiej to szufladzie — i tu wymienił miejsce, gdzie był pewien, że go nie ma, aby straciła więcej czasu na szukanie.

Zaledwie odeszła, zaraz opowiedział mi, co brat jego mówił o mnie, i o tym, jak zwalił wszystko na niego, jak go to obeszło i zmusiło do wizyty u mnie. Zapewniłam go, że ani jego bratu, ani nikomu innemu nie powiedziałam ani słowa o tej sprawie. Powiedziałam mu, w jak strasznej znalazłam się sytuacji; że miłość moja do niego i propozycja jego, abym zapomniała o moim uczuciu i przeniosła je na innego, całkowicie mnie zgnębiła; że tysiąc razy pragnęłam umrzeć raczej niż wyzdrowieć i znów walczyć z tymi samymi przeciwnościami co przedtem i że ta niechęć do życia była przyczyną mojego powolnego powrotu do zdrowia. Dodałam, że przewiduję, iż wyzdrowiawszy będę musiała opuścić jego rodzinę; a myśl o poślubieniu jego brata jest mi wstrętna, szczególnie po tym, co zaszło między nami, i że może być pewien, iż nigdy na ten temat nie będę

już rozmawiać z jego bratem. A jeśli się sprzeniewierzy swym obietnicom, przysięgom i zapewnieniom, niech go sądzi sumienie, honor i on sam. Ale jakkolwiekby postąpił ze mną, nie będzie mógł nigdy powiedzieć, że ja, której wytłumaczył, iż powinnam się uważać za jego małżonkę, ja, która mu pozwoliłam traktować się, jakbym była jego żoną, nie byłam mu wierna, jak powinna być żona.

Chciał mi odpowiedzieć, ale zaledwie zdążył rzec, że żałuje, iż nie daję sobie tego wyperswadować, i właśnie gdy miał zamiar coś więcej powiedzieć, usłyszeliśmy, że siostra powraca. Zdążyłam jednak wykrztusić parę słów odpowiedzi: że nigdy nie ulegnę perswazji, aby kochając jednego z braci poślubić drugiego. Potrząsnąwszy głową rzekł myśląc o sobie: — To mnie zgubi. — W tej samej chwili weszła do pokoju jego siostra mówiąc, że nie może znaleźć fletu. — A więc muszę przemóc lenistwo! — rzekł wesoło i wstawszy z miejsca poszedł sam szukać fletu, ale wrócił także bez niego, nie dlatego, by go nie mógł znaleźć, lecz ponieważ miał myśli czymś innym zajęte i nie zamierzał wcale grać. Poza tym wyprawienie siostry z pokoju miało inny cel, który został osiągnięty: chodziło bowiem o sposobność porozmawiania ze mną, co mu się wreszcie udało, choć nie sprawiło mu zadowolenia.

Mnie natomiast sprawiło wielkie zadowolenie, że mogłam, jak to powyżej opisałam, swobodnie, po prostu i uczciwie wypowiedzieć mu wszystko, co myślę. Chociaż nie odniosło to bynajmniej skutku, o jaki mi chodziło, to znaczy, chociaż nie zdołałam przywiązać go mocniej do siebie; nie mógł mnie już jednak porzucić bez ujmy dla swego honoru i nie łamiąc słowa dżentelmena, gdyż nieraz zapewniał, że mnie nigdy nie opuści i poślubi, skoro tylko obejmie majątek.

Od tej pory minęło zaledwie parę tygodni, gdy zaczęłam chodzić po domu i wracałam do zdrowia, ale wciąż byłam melancholijna, milcząca, apatyczna i trzymałam się na uboczu, co dziwiło bardzo całą rodzinę, z wyjątkiem tego, który wiedział, jaka była tego przyczyna, Niemniej sporo czasu upłynęło, zanim zwrócił na to uwagę, a ja, tak samo jak on, niechętnie myślałam o rozmowie z nim; odnosiłam się do niego z szacunkiem, ale strzegłam się, by mu nie powiedzieć ani jednego słówka, które by miało głębsze znaczenie. Ciągnęło się to przez szesnaście czy siedemnaście tygodni. Spodziewałam się, że lada dzień zostanę usunięta z rodziny, która, powziąwszy do mnie niechęć nie spowodowaną moją winą, zaczęła zupełnie inaczej względem mnie postępować. Tak samo po tym panu, pomimo jego przysiąg i obietnic, przestałam się spodziewać czegoś innego jak tylko, że mnie porzuci i zgubi.

Wreszcie sama poruszyłam sprawę usunięcia mnie z domu. Kiedy rozmawiałam pewnego dnia ze starszą panią o mojej sytuacji życiowej, o tym, jakie choroba zostawiła ślady na moim usposobieniu i jak jestem teraz zupełnie inna, ta rzekła do mnie: — Obawiam się, Betty, że to, co ci powtórzyłam o moim synu, wpłynęło tak na ciebie i ze to jest powodem twej melancholii. Proszę cię, powiedz mi, jeśli możesz, jak się wasze sprawy przedstawiają? Bo Robin, gdy mu o tym wspominam, tylko sobie żartuje i kpi. — Prawdę powiedziawszy — rzekłam — sprawa ta nie przedstawia się tak, jakbym tego pragnęła. Będę zupełnie szczera względem jejmość pani, choćbym miała potem za to odpokutować. Imć pan Robert parokrotnie mi proponował ożenek, ale nie bardzo mu wierzyłam ze względu na moją skromną sytuację. Odmawiałam mu zawsze, i to może w słowach bardziej stanowczych, niżby przystało względem jednego z członków rodziny jejmość pani, lecz przecież — dodałam — nie mogłam do tego stopnia zapomnieć, com winna jejmości i całemu jej domowi, aby się zgodzić na coś, o czym wiedziałam, że państwu sprawi przykrość. Przytoczyłam mu ten argument i powiedziałam mu stanowczo, że nie mogę o tym myśleć, dopóki nie otrzymam zgody pani matki i ojca dobrodzieja, z którymi mnie wiąże tyle nierozerwalnych więzów wdzięczności.

— Czyż to możliwe, Betty? — rzekła starsza pani. — W takim razie postąpiłaś uczciwiej względem nas niż my względem ciebie, myśleliśmy bowiem, że zastawiasz sidła na naszego syna. Bojąc się tego miałam zamiar zaproponować ci, abyś się od nas wyniosła. Nie wspominałam ci tylko o tym, uważając cię jeszcze za niezupełnie zdrową i obawiając się, aby ci się nie pogorszyło pod wpływem nowego zmartwienia; cenimy cię bowiem bardzo, choć nie do tego stopnia, by pozwolić na zgubę naszego syna. Ale jeśli jest rzeczywiście tak, jak to powiedziałaś, skrzywdziliśmy cię bardzo.

— Czy jest to prawdą — rzekłam — niech syn pani sam zaświadczy. Jeśli będzie chciał być uczciwy względem mnie, powie pani to samo, co ja.

Starsza pani wróciwszy do córek powtórzyła im całą tę historię tak, jak ją przedstawiłam. Były nią niemało zdziwione, jak to przewidywałam. Jedna z nich powiedziała, że nigdy by się tego nie spodziewała, druga, że Robin jest głupcem, a trzecia — że nie wierzy ani słowa i ręczy, iż Robin zupełnie inaczej to przedstawi. Ale starsza pani była zdecydowana zbadać sprawę do gruntu, zanim zdołam zawiadomić jej syna o tym, co nastąpiło, postanowiła więc roz mówić się z nim bezzwłocznie i w tym celu posłała po niego; poszedł bowiem w jakiejś drobnej sprawie do miasta do adwokata, lecz otrzymawszy wezwanie matki natychmiast wrócił.

Gdy stawił się przed nimi, były bowiem jeszcze razem, starsza pani rzekła do niego: — Siądź, Robinie, muszę z tobą porozmawiać. — Chętnie, pani matko — odparł wesoło. — Mam nadzieję, że będzie mowa o odpowiedniej żonie dla mnie, jestem bowiem co do tego w wielkim kłopocie. — Jakże to może być? — powiedziała matka. — Mówiłeś przecież, że się postanowiłeś ożenić z Betty? — Niestety, pani matko — odparł Robin — jest ktoś, co nie pozwala na zapowiedzi. — Ktoś nie pozwala na zapowiedzi! — zawołała matka. Któż to taki? — Sama Betty — odpowiedział Robin. — Jakżeż to może być? — rzekła starsza pani. — Czyś ją o to pytał? — Tak jest, pani matko. Odkąd jest chora, pięć razy oświadczałem jej się formalnie, a ona mnie za każdym razem odrzucała. Ta zła dziewczyna jest tak uparta, że ani nie chce ustąpić, ani się zgodzić na żadne warunki, prócz takich, których ja znów nie mogę spełnić. — Wytłumacz się jaśniej — powiedziała matka — jestem zdziwiona i nie rozumiem cię. Mam nadzieję, że nie mówisz tego poważnie.

— Dlaczego — odparł. — Sprawa dla mnie jest zupełnie jasna, tłumaczy się sama przez się. Betty powiada, że mnie nie chce. Czyż to nie jest jasne? Ja myślę, że wyraziła się zupełnie jasno i w dodatku ostro. — Tak — odezwała się matka — ale wspomniałeś o warunkach, których nie możesz spełnić. Czego żąda — intercyzy? Zapis na nią powinien odpowiadać temu, co dostanie w posagu. Jakie wiano ona ci wniesie? — Nie o to chodzi — odparł Robin. — Ona dla mnie jest dość bogata, zupełnie mnie pod tym względem zadowala. Ale nie mogę jej zagwarantować warunków, bez których nie chce słyszeć o mnie.

Tu jego siostry mu przerwały: — Pani matko — rzekła druga z rzędu — nie można z nim rozmawiać poważnie, nigdy wprost nie odpowie. Lepiej zostaw go w spokoju i nie rozmawiaj już z nim więcej. Wiesz, w jaki sposób możesz ją usunąć z jego drogi, jeśli uważasz, że jest coś między nimi. — Brutalność siostry rozgniewała nieco Robina, ale nie pokazał tego po sobie i był dla niej dalej równie uprzejmy. — Są dwa rodzaje ludzi — rzekł zwracając się do matki — z którymi nie można się spierać: ludzie mądrzy i ludzie głupi. Moja rola jest trudna, mam bowiem do czynienia i z jednymi, i z drugimi.

Wtedy wtrąciła się młodsza siostra: — Nasz braciszek musi nas istotnie uważać za głupie, jeśli sądzi, że uwierzymy w jego poważne oświadczyny Betty i w jej odmowę.

— Odpowiadaj, a nie odpowiedz, jak rzekł Salomon — odparł jej Robin. — Jeśli twój brat powiedział matce, że się oświadczał przynajmniej pięć razy, a ona mu wręcz odmawiała, wydaje mi się, że młodsza siostra nie powinna podawać w wątpliwość prawdy jego słów, wówczas gdy matka mu wierzy. — Ale pani matka nie zrozumiała cię także — rzekła druga siostra. — Jest pewna różnica — odpowiedział Robin — między prośbą matki o wyjaśnienie a powiedzeniem, że mi nie wierzy.

— Dobrze, synu — rzekła starsza pani — jeśli więc chcesz nam wyjaśnić tę tajemnicę, powiedz, jakie są te ciężkie warunki? — Byłbym, pani matko, już to uczynił — odparł Robin — gdyby te dokuczalskie nie przerywały mi ciągle. Betty postawiła mi jako warunek, bym uzyskał zezwolenie rodziców, bo, jak twierdzi, bez tego nie chce słyszeć o tym małżeństwie, a ja przypuszczam, jak o tym wspominałem, że jest to dla mnie warunek niewykonalny. Myślę, że to wystarczy jako odpowiedź moim zapalczywym siostrom, które powinny się lekko zarumienić. Jeśli ich to nie zadowoli, nie mam na razie nic więcej do powiedzenia.

Odpowiedź ta zdziwiła je wszystkie, najmniej jednak matkę, z powodu tego, co ode mnie wiedziała. Siostry milczały dłuższą chwilę, natomiast matka rzekła gorąco: — Słyszałam już o tym, ale nie mogłam uwierzyć; jeśli jednak tak jest, pokrzywdziliśmy wszyscy Betty, a ona postąpiła przyzwoiciej, niźli się mogłam spodziewać. — Istotnie — dodała najstarsza siostra — jeśli to jest prawda, postąpiła naprawdę ładnie. — Przyznaję — rzekła matka — że nie było w tym jej winy, jeśli on był tak głupi, że się w niej zakochał. Ale odpowiedź, którą mu dała, jest dowodem, jak nas oboje z ojcem poważa. Będę ją odtąd bardziej ceniła. — A ja nie — zawołał Robin — chyba że się zgodzicie na nasze małżeństwo. — Muszę się nad tym nieco zastanowić — odparła matka. — Zapewniam cię, że gdyby nie było innych przeszkód, to jej postępowanie mogłoby się bardzo przyczynić do udzielenia wam mojej zgody. — Chciałbym, żeby się tak stało, pani matko — rzekł Robin. — Gdybyście tak dbali o moje szczęście, jak dbaliście o mój majątek, to wkrótce uzyskałbym wasze przyzwolenie.

— Myślisz więc o tym poważnie? — znów zapytała go matka. — Czyż tak bardzo pragniesz się z nią ożenić? — Naprawdę, pani matko — odparł Robin — wydaje mi się to okrutne z twojej strony pytać się jeszcze po tym wszystkim, co powiedziałem w tej sprawie. Nie twierdzę, że ją poślubię, skoro, jak widzicie, nie mogę się z nią ożenić bez waszej zgody. Poza tym nie muszę żenić się w ogóle. Ale chcę powiedzieć, i to poważnie, że o ile się to da, nie ożenię się z nikim innym, musicie więc sami za mnie zadecydować. Betty albo żadna — oto moje ostatnie słowo, a odpowiedź na to, pani matko, znajdziesz w swym sercu, byle tylko w tej sprawie nie miały głosu moje „miłe siostrzyczki".

To wszystko było okropne dla mnie, gdyż matka zaczęła ustępować, a Robin nalegał. Jednocześnie zaś naradzała się ze starszym synem, który używał wszelkich argumentów, by ją skłonić do zezwolenia na to małżeństwo, podnosił gorącą miłość brata do mnie i mój szlachetny stosunek do rodziny, moje wyrzeczenie się własnej korzyści z tak honorowych pobudek i tysiące tym podobnych rzeczy. Co się tyczy ojca, był on pochłonięty sprawami publicznymi i zdobywaniem majątku, a rzadko bywając w domu zajmował się tylko najważniejszymi kwestiami, resztę pozostawiając żonie.

Łatwo sobie wyobrazić, że gdy w ten sposób sprawa, jakiej się domyślali, wydała się i gdy wszyscy przypuszczali, że wiedzą, jak się rzecz przedstawia, dla starszego brata, którego o nic nie podejrzewano, widzenie się ze mną nie było już rzeczą ani tak trudną, ani tak niebezpieczną jak poprzednio. Co więcej, jego matka zaproponowała mu, o czym on sam marzył, aby się rozmówił z Betty. — Gdyż może — dodała — ty, synu, wybadasz ją lepiej ode mnie i przekonasz się, czy istotnie tak stanowczo odmówiła Robinowi, jak sama twierdzi. — Niczego więcej nie pragnął, zgodził się więc na prośbę matki, by rozmówił się ze mną; zaprowadziła mnie do swojego pokoju mówiąc mi, że syn ma, na jej żądanie, porozmawiać ze mną w pewnej sprawie i że prosi, abym była z nim szczera. Po czym zostawiła nas samych i wyszła, a on zamknął drzwi za nią.

Zwrócił się wówczas do mnie, wziął mnie w ramiona i całował mnie czule. Ale powiedział mi też, że ma mi wiele do powiedzenia, gdyż nadeszła dla mnie chwila wybrania na całe życie szczęścia lub niedoli. Sprawy zaszły tak daleko, że jeżeli nie mogę się zgodzić na jego żądania, oboje będziemy zgubieni. Potem opowiedział mi zajście między Robinem, jak go nazywał, a matką, siostrami i nim samym, które opisałam powyżej. — A teraz, drogie dziecko — rzekł — zastanów się nad tym, jakie będzie twoje życie, gdy poślubisz młodego człowieka z dobrego domu, dobrze sytuowanego, za zgodą całej rodziny, i będziesz używać wszystkiego, co świat dać może: a jakie będzie, gdy wybierzesz ciężką dolę kobiety zgubionej w oczach świata. Ja pozostanę do końca życia twym przyjacielem, ale ponieważ będę zawsze podejrzewany, ty się będziesz lękała widywać mnie, a ja — ciebie posiadać.

Nie dał mi na to odpowiedzieć, tylko ciągnął dalej: — To, co zaszło między nami, drogie dziecko, jeśli przystaniemy na to oboje, może być zapomniane i pogrzebane. Będę zawsze twoim szczerym przyjacielem, unikając, gdy zostaniesz moją siostrą, wszelkiej poufałości z tobą, i zapanują między nami uczciwe stosunki, z powodu których nie będziemy potrzebowali sobie robić wymówek. Błagam cię, rozważ to wszystko i nie stawaj na drodze do własnego spokoju i pomyślności. A jako dowód moich szczerych uczuć — dodał — ofiarowuję ci pięćset funtów w gotówce jako pewne zadośćuczynienie za to, na co sobie z tobą pozwalałem. Będziemy na to patrzeć jako na jeden z szaleńczych epizodów naszego życia, za które, mam nadzieję, odpokutujemy.

Trudno wyrazić, w jaki wzruszający sposób wypowiedział te słowa, przytaczając mnóstwo przekonujących argumentów, których nie potrafię nawet powtórzyć, zwrócę tylko uwagę tych, którzy będą czytać tę opowieść, iż, dyskutując ze mną przez półtorej godziny, odparł wszystkie moje zarzuty, popierając swoje wywody wszelkimi argumentami, jakie tylko ludzki umysł i sztuka mogą podsunąć.

Nie mogę jednak powiedzieć, żeby to, co powiedział, tak na mnie podziałało, bym sobie zdawała sprawę z sytuacji; zrozumiałam ją dopiero, gdy mi wreszcie powiedział po prostu, że jeżeli się nie zgodzę na małżeństwo z jego bratem, przykro mu to powiedzieć, ale już nigdy między nami nie będzie mógł istnieć taki stosunek, jaki był dotychczas. Bo choć mnie dalej kocha i jestem mu wciąż bardzo miła, to jednak poczucie moralności nie opuściło go do tego stopnia, by mógł dzielić łoże z kobietą, którą brat jego pragnie poślubić. Jeżeli pożegnam go odmową, to przypuszcza, że nie będzie mógł mnie więcej widywać, i chyba nie mogę się niczego innego po nim spodziewać pomimo wszystko, co zrobi, aby, jak mi to obiecał, zapewnić mi utrzymanie.

Tę ostatnią część jego przemówienia przyjęłam ze zdumieniem i zmieszaniem i z wielkim wysiłkiem zapanowałam nad sobą, aby nie zemdleć, gdyż trudno wyrazić, do jakiego stopnia go kochałam; zauważył to i zapewnił mnie, że to jedyna droga do zachowania naszych uczuć, że w tej sytuacji będziemy mogli się najgoręcej kochać jak przyjaciele, miłować się czystym uczuciem jak krewniacy, nic sobie nie mając do wyrzucenia i nie narażając się na podejrzenia; że nie zapomni szczęścia, jakie mi zawdzięcza, że do końca życia uważać się będzie za mojego dłużnika i dług ten będzie spłacał do ostatniego swego tchu. Doprowadził mnie wreszcie do tego, że zaczęłam się wahać; z jednej bowiem strony przedstawił mi żywo niebezpieczeństwa, które powiększała jeszcze moja wyobraźnia, a które czekają mnie, gdy zostanę wypędzona jako zwykła ladacznica (nie mogę bowiem się spodziewać, aby mnie inaczej potraktowano) z niewielkimi środkami, bez przyjaciół, bez żadnej znajomości na całym świecie, nie mogąc pozostać w mieście, skąd mnie wypędzono. Wszystko to mnie w najwyższym stopniu przerażało, a on starał się wszelkimi sposobami odmalować moją przyszłość w najciemniejszych barwach, jakie sobie tylko można wystawić. Z drugiej zaś strony nie omieszkał podkreślać, jakie łatwe i dostatnie życie mnie czeka.

Uprzedzając to, co mogłabym powiedzieć o uczuciach i o dawniejszych zobowiązaniach, przedstawił mi konieczność zajęcia teraz innego stanowiska. Co do obietnicy poślubienia mnie, nowe okoliczności położyły temu kres, gdyż prawdopodobnie będę już żoną jego brata, zanim nadejdzie chwila, w której zobowiązał się ze mną ożenić.

Jednym słowem, rozumował tak długo, aż straciłam zdolność rozumienia, i obalił wszystkie moje argumenty, tak że zaczęłam sobie zdawać sprawę z niebezpieczeństwa, którego przedtem nie dostrzegałam: że mianowicie grozi mi, iż obaj bracia mnie opuszczą, a zostawszy bez opieki na świecie będę musiała sama sobie radzić.

To wszystko oraz jego perswazje skłoniły mnie ostatecznie do zgody na to małżeństwo; zrobiłam to z taką niechęcią, iż z łatwością można było zauważyć, że pójdę do kościoła jak na ścięcie. Obawiałam się też nieco, czy mój młody małżonek, do którego, nawiasem mówiąc, nie miałam żadnej skłonności, nie okaże się na tyle sprytny, że zacznie mieć do mnie pretensje z" powodu naszej nocy poślubnej. Ale jego starszy brat — nie wiem, czy rozmyślnie — postarał się go dobrze spoić, nim poszedł spać, tak że miałam przyjemność dzielenia w czasie nocy poślubnej łoża z pijanym towarzyszem. Jak to zrobił, nie wiem, ale doszłam do przekonania, że obmyślił to w tym celu, by brat jego nie mógł spostrzec różnicy między panną a mężatką; nie zachował też o tym żadnego wspomnienia ani nie zaprzątał sobie tym głowy.

Cofnę się tutaj nieco wstecz, do miejsca, w którym przerwałam swoje opowiadanie. Starszy brat, pokierowawszy mną w ten sposób, zabrał się do przekonania swej matki i nie spoczął, aż nie wymógł na niej, by się zgodziła i nie opierała, ojca zaś zawiadomiła tylko listownie. Przystała więc na nasz cichy ślub i obiecała wpłynąć na ojca później.

Potem zaczął się przymilać bratu i tłumaczyć, jaką mu oddał przysługę i jak namówił matkę, aby się zgodziła na nasze małżeństwo, choć uczynił to, prawdę powiedziawszy, nie dla niego, lecz dla siebie; zdołał go jednak tak sprytnie okpić, że brat dziękował mu jeszcze, iż jest takim wiernym jego przyjacielem, gdy ten pozbył się swej kochanki oddając mu ją za żonę. Tak to własny interes zabija wszelkie uczucia i tak łatwo ludzie wyrzekają się honoru, sprawiedliwości i nawet chrześcijańskich zasad dla własnego bezpieczeństwa.

Muszę teraz powrócić do Robina, jak zwykliśmy go nazywać, który uzyskawszy zgodę matki, o czym wspomniałam powyżej, przyniósł mi tę wiadomość i opowiedział mi tę historię z całą szczerością; muszę się przyznać, iż przykro mi się zrobiło, że posłużono się mną do oszukania tak zacnego człowieka. Ale nie było na to rady: on pragnął mnie mieć, a ja nie miałam obowiązku mu wyznać, że byłam kochanką jego brata, choć był to jedyny sposób, aby się go pozbyć. Ku jego zadowoleniu stopniowo pogodziłam się z tą myślą i nim się spostrzegłam, już było po ślubie.

Skromność nie pozwala mi wyjawiać tajemnic naszego małżeńskiego łoża, lecz nic nie mogło być bardziej pożądanego w mojej sytuacji jak to, że mój małżonek był tak pijany, gdy się kładł, iż rano nie pamiętał, czy coś w ogóle zaszło między nami. Byłam jednak zmuszona powiedzieć mu, że nastąpiło to, czego nie było, aby mieć pewność, że nie będzie się o nic pytał.

Z tą opowieścią mało mają wspólnego inne szczegóły tyczące się tej rodziny i mnie samej w czasie pięciu lat, które przeżyłam z tym małżonkiem, z wyjątkiem tylko tego, że miałam z nim dwoje dzieci, a on sam po pięciu latach umarł. Był dla mnie bardzo dobrym mężem i pożycie nasze upłynęło nam bardzo przyjemnie. Wobec tego, że dostał niewiele od swej rodziny i niewiele też zarabiał, sytuacja moja była skromna i niewiele się poprawiła przez to małżeństwo. Zachowałam zobowiązanie starszego brata na pięćset funtów, które mi ofiarował za zgodę na poślubienie brata. Kwota ta wraz z tym, co oszczędziłam z pieniędzy ofiarowanych mi poprzednio przez niego, i mniej więcej drugie tyle od mojego męża stanowiły razem sumę tysiąca dwustu funtów, którą posiadałam, gdy zostałam wdową.

Pozbyłam się szczęśliwie kłopotu, bo moje dzieci zabrali rodzice mojego męża, i to, nawiasem mówiąc, było jedyną rzeczą, jaką zyskali od pani Betty.

Przyznam się, że niedostatecznie przejęłam się śmiercią mojego męża; muszę również powiedzieć, że nigdy nie kochałam go tak, jak powinnam była, ani odpowiednio do tego, jak on mnie traktował, gdyż był to czuły, dobry, pogodny człowiek — trudno dla kobiety o lepszego męża. Ale to. że jego brata miałam wciąż na oczach, przynajmniej wówczas, gdy byliśmy na wsi, stanowiło dla mnie wieczną pokusę i dzieląc łoże z moim mężem pragnęłam być w ramionach jego brata. I choć nigdy po moim ślubie nie robił mi tego rodzaju propozycji i zachowywał się tak, jak przystało na brata, ja nie mogłam mu tym samym odpłacać; krótko mówiąc, codziennie w moich pragnieniach popełniałam z nim cudzołóstwo i kazirodztwo, co bez wątpienia było takim samym przestępstwem i winą, jak gdyby naprawdę miało miejsce.

Przed śmiercią mojego męża starszy jego brat się ożenił; mieszkaliśmy już wtedy w Londynie, zostaliśmy więc zaproszeni piśmiennie przez starszą panią, abyśmy przyjechali na ślub. Mój mąż sam pojechał, lecz ja udałam niedyspozycję uniemożliwiającą mi podróż i zostałam w domu, bo, krótko mówiąc, choć wiedziałam, że nigdy już nie będzie do mnie należał, nie mogłam się patrzeć na to, jak weźmie go inna kobieta.

Zostałam wówczas, jak to opisałam powyżej, nie związana niczym na świecie, jeszcze młoda i przystojna, jak wszyscy mówili — a zapewniam was, że sama także tak myślałam — z przyzwoitą fortuną w kieszeni, wysoko więc siebie ceniłam. Kręciło się koło mnie kilku znaczniejszych kupców, szczególnie jeden handlarz płótnem, w którego domu zamieszkałam po śmierci męża, gdyż przyjaźniłam się z jego siostrą. Miałam tam wszelką swobodę i wszelką okazję do wesołej zabawy oraz przebywania w towarzystwie, które mi odpowiadało; siostra bowiem mojego gospodarza była jedną z najbardziej szalonych i wesołych kobiet w owych czasach, nie była też damą cnotliwą, jak z początku myślałam. Wprowadziła mnie w rozbawioną kompanię i nawet zaprosiła do domu parę osób, którym chciała zrobić przyjemność, zaznajamiając je ze swoją .,piękną wdówką", jak lubiła mnie nazywać; wkrótce to moje przezwisko stało się powszechnie znane. Tu, wśród rozgłosu i błazeństw, które chodzą w parze, byłam pieszczona i podziwiana przez licznych wielbicieli, i tych, którzy mówili, że są we mnie zakochani, ale nie zdarzyło mi się, by który z nich mi się uczciwie oświadczył. Zbyt dobrze zdawałam sobie sprawę, jakie są ich zamiary, by znów się dać wciągnąć w pułapkę. Zmieniła się moja sytuacja: miałam teraz pieniądze i nie chciałam z nimi gadać. Raz już mnie okpiła ta złuda zwana miłością, ale to się skończyło. Postanowiłam sobie, że przystanę tylko na małżeństwo, na nic innego, i albo wyjdę za mąż dobrze, albo wcale nie.

Lubiłam istotnie towarzystwo ludzi wesołych i dowcipnych, ludzi eleganckich i na stanowisku, często przyjmowałam ich zaproszenia, tak samo zresztą jak i innych. Ale obserwując uważnie zauważyłam, że najbystrzejsi ludzie wpadają na najmniej odpowiednie pomysły,

o ile to brać z punktu widzenia, do którego dążyłam. Natomiast najnudniejsi i najnieznośniejsi robili mi poważne propozycje. Nie miałam nic przeciwko poślubieniu kupca, lecz chciałam, aby w nim było coś pańskiego, pragnęłam, jeśli mu przyjdzie kiedyś do głowy zaprowadzić mnie na dwór czy do teatru, żeby umiał nosić szpadę

i wyglądał na dżentelmena nie mniej niż inni, by nie należał do tych, których surdut nosi jeszcze ślady wiązania fartucha, a na peruce widać odcisk kapelusza, żeby nie wydawało się, iż przywiązano go do szpady, lecz by szpada wisiała mu u boku, i żeby w ogóle wygląd jego nie zdradzał kupieckiej kondycji.

Wreszcie znalazłam tę amfibię, to ziemnowodne stworzenie, zwane kupcem-dżentelmenem. Poniosłam słuszną karę za moją głupotę, łapiąc się w sidła, które, mogę to powiedzieć, sama na siebie zastawiłam. Powtarzam raz jeszcze, że je sama zastawiłam, gdyż nikt mnie nie usidlił, przyznaję się, że się sama uwikłałam.

Był to także kupiec bławatny. Wprawdzie moja towarzyszka chciała, abym ubiła interes z jej bratem, ale okazało się, gdy przyszło co do czego, że miałam być kochanką, a nie żoną. A ja trzymałam się tej zasady, że kobieta, która ma dosyć pieniędzy na utrzymanie, nie powinna się dać utrzymywać jako kochanka.

Tak więc duma, a nie zasady, pieniądze, a nie cnota utrzymywały mnie na uczciwej drodze. Choć przekonałam się potem, że byłabym lepiej na tym wyszła, gdyby mnie moja towarzyszka była sprzedała swemu bratu, niż na tym, że się sama sprzedałam kupcowi, który był rozpustnikiem, panem, sklepikarzem i żebrakiem w jednej osobie.

Ale moje spełnione marzenie o mężu-dżentelmenie szybko doprowadziło mnie do ruiny w tak głupi sposób, jak się to może jeszcze żadnej kobiecie nie zdarzyło. Mój mąż bowiem znalazłszy się nagłe w posiadaniu większej sumy pieniędzy popadł w taki szał wydawania, że wszystko, co posiadałam i co on posiadał, jeśli w ogóle miał coś o czym warto wspominać, wystarczyło nam tylko na rok.

Kochał mnie bardzo przez jakiś kwartał i przynajmniej miałam tę przyjemność, iż większość moich pieniędzy poszła na mnie samą, a sama, że tak powiem, przyczyniłam się też nieco do tych wydatków. — Słuchaj, moja droga — rzekł do mnie pewnego razu — może byśmy się wybrali w podróż? — Dobrze, mój kochany — odparłam — a gdziebyśmy pojechali? — Wszystko mi jedno — powiedział — ale miałbym ochotę przez tydzień być panem. Pojedziemy do Oksfordu — zakończył. — Ale jak pojedziemy? Nie jeżdżę konno, a za daleko, aby jechać powozem. — Za daleko! — rzekł. — Nigdzie nie jest daleko, gdy się jedzie sześciokonnym zaprzęgiem. Jeśli cię zabieram w podróż, to będziesz podróżować jak księżniczka. — Hm! — odpowiedziałam — to szaleństwo, mój drogi, ale jeśli masz ochotę, to mnie to nie szkodzi. — W naznaczonym terminie mieliśmy bogaty pojazd, doskonałe konie, furmana, pocztyliona i dwóch lokai w porządnych liberiach, jednego rękodajnego na koniu i pazia z piórem przy kapeluszu na drugim. Służba cała tytułowała go lordem, podobnie też, co łatwo sobie wyobrazić, właściciele zajazdów, a ja byłam hrabiną. Pojechaliśmy więc do Oksfordu i była to bardzo przyjemna podróż; trzeba bowiem przyznać mojemu małżonkowi, że nikt tak jak on nie potrafił odgrywać roli lorda. Obejrzeliśmy wszystkie osobliwości Oksfordu, porozmawialiśmy z paroma członkami kolegiów w sprawie umieszczenia na uniwersytecie siostrzeńca będącego pod opieką jego lordowskiej mości, z tym, że oni byliby jego opiekunami. Zakpiliśmy sobie także z kilku biednych stypendystów robiąc im nadzieję, że mogą zostać co najmniej kapelanami jego lordowskiej mości i będą mogli się przepasywać szarfą. Żyliśmy tam prawdziwie po pańsku, przynajmniej pod względem kosztów. Stamtąd udaliśmy się do Northampton i, jednym słowem, po dwunastodniowej włóczędze byliśmy z powrotem w domu wydawszy blisko dziewięćdziesiąt trzy funty.

Próżność należy do zalet fircyka. Mój małżonek celował w tym: nie dbał o wydatki, a że jego dzieje, jak łatwo się domyślić, niewielkie mają znaczenie, wystarczy, gdy powiem, że po dwóch i pół latach zbankrutował. Nie miał jednak tyle szczęścia, aby się schronić w Mennicy, został natomiast aresztowany pod zarzutami tak ciężkimi, że nie mógł być wypuszczony za kaucją; dał mi więc znać, abym przyszła do niego.

Nie było to dla mnie niespodzianką, gdyż od pewnego czasu wie działam, że zdążamy do ruiny: postarałam się więc odłożyć dla siebie, co mogłam, choć nie było to wiele. Gdy posłał po mnie, zachował się znacznie lepiej, niż się po nim mogłam spodziewać. Powiedział mi po prostu, że postąpił jak głupiec i dał się zaskoczyć, choć mógł bankructwu zapobiec. Przewiduje jednak, że nic już się nie da zrobić, i dlatego chce, abym wróciła do domu i w nocy wyniosła w bezpieczne miejsce wszystko, co ma pewną wartość; poza tym powiedział mi też, abym, jeśli się da, zabrała ze sklepu towaru na jakieś sto czy dwieście funtów: — Ale — rzekł — nie dawaj mi znać, co wyniosłaś ani gdzie to ukryłaś, gdyż ja — dodał — zdecydowany jestem się stąd wydostać i uciec. Jeżeli już nigdy o mnie nie usłyszysz, moja droga — życzę ci szczęścia. Przykro mi tylko, że cię skrzywdziłem. — Rozstając się ze mną powiedział mi kilka pięknych słów, gdyż, jak mówiłam, był to dżentelmen, ale jedyna korzyść, jaką z tego odniosłam, była, że traktował mnie bardzo dobrze i do końca w każdej okoliczności umiał się znaleźć. Stracił jednak wszystko, co posiadałam, i kazał mi ograbić swych wierzycieli, żebym miała z czego żyć.

Niemniej możecie być pewni, że postąpiłam wedle jego wskazówek. Pożegnawszy się więc z nim w ten sposób, nigdy go już nie widziałam, gdyż udało mu się tej samej nocy czy następnej uciec z domu bailiffa i przepłynąć do Francji. O resztę jego majątku wierzyciele walczyli jak mogli. Jak się to wszystko stało, nie wiem, dowiedziałam się tylko, że około trzeciej w nocy mój mąż, zjawiwszy się w domu, kazał przenieść resztę swych towarów do Mennicy, a sklep zamknąć. Zebrawszy ile tylko mógł pieniędzy przedostał się, jak wspomniałam, do Francji, skąd napisał do mnie nie więcej niż jeden czy dwa listy. Nie zobaczyłam się z nim, gdy wrócił do domu, bo ja, trzymając się jego wskazówek, o których była mowa powyżej, nie traciłam czasu, a potem nie miałam już po co wracać do domu, wiedząc tylko tyle, że mogłam tam być zaaresztowana przez wierzycieli; wkrótce potem bowiem ogłoszone zostało bankructwo i na rozkaz komisarza upadłości mogłam zostać zatrzymana. Mój mąż wydostał się sprytnie z domu bailiffa spuściwszy się w ryzykowny sposób nieomal ze szczytu domu na szczyt innego budynku, skąd zeskoczył z wysokości prawie dwóch pięter, ryzykując skręcenie karku, wrócił do swojego domu i zabrał towary, zanim wierzyciele zdołali położyć na nich areszt, to jest, zanim zdołali ogłosić bankructwo i posłać po towary swych pełnomocników.

Mój mąż był na tyle uprzejmy dla mnie, bo znowu powtarzam, że był prawdziwym dżentelmenem, iż w pierwszym liście napisanym z Francji dał mi znać, u kogo zastawił za trzydzieści funtów dwadzieścia sztuk pięknego, holenderskiego płótna, które w rzeczywistości były warte powyżej dziewięćdziesięciu funtów. Załączył kwit oraz polecenie wydania płótna za zwrotem pieniędzy. Zastosowałam się do tego i po upływie pewnego czasu osiągnęłam za to płótno przeszło sto funtów, gdyż wolnym czasem pokrajałam je w kawałki i rozsprzedałam po trochu w prywatnych domach, w miarę jak się po temu nadarzała sposobność.

Atoli obrachowawszy to wszystko oraz to, co poprzednio zdołałam zabezpieczyć, przekonałam się, że warunki moje bardzo się zmieniły i majątek mój znacznie stopniał. Licząc płótno i paczkę pięknych muślinów, które wyniosłam poprzednio, oraz srebra i inne rzeczy, zdołałam zebrać zaledwie pięćset funtów. Moja sytuacja była bardzo dziwna: nie miałam dzieci (z moim kupcem-dżentelmenem miałam jedno, ale je pochowałam), byłam słomianą wdową: miałam bowiem męża, ale jednocześnie go nie miałam, nie mogłam też wyjść za mąż, pomimo, iż wiedziałam, że mój mąż nigdy już nie wróci do Anglii, chociażby żył jeszcze pięćdziesiąt lat; małżeństwo więc było dla mnie niedopuszczalne, choćbym nie wiem jak ponętne miała propozycje. Nie miałam przyjaciela, który by mi poradził w tej sytuacji, przynajmniej takiego, któremu bym mogła powierzyć swą tajemnicę, gdyby bowiem komisarz upadłości dowiedział się, gdzie się znajduję, sprowadziłby mnie i musiałabym zeznawać pod przysięgą, a wtedy wszystko, co zdołałam ocalić, byłoby mi odebrane.

Z obawy przed tym postanowiłam przede wszystkim udać się tam, gdzie mnie nikt nie zna, i przybrać inne nazwisko. Tak też uczyniłam, bo przeniosłam się do Mennicy, wynajęłam zaciszne mieszkanie, zaczęłam się ubierać we wdowie suknie i przybrałam nazwisko pani Flanders.

Tam, choć się ukrywałam, a moi znajomi nic o mnie nie wiedzieli, wkrótce zgromadziłam wokół siebie liczne towarzystwo. Nie wiem, czy dlatego, że mało jest kobiet wśród tych ludzi, których się tam spotyka, czy też dlatego, że wszyscy są bardziej spragnieni pociechy w tym nieszczęsnym zakątku, niż gdzie indziej, ale wkrótce przekonałam się, że miła kobieta ogromnie jest ceniona pośród tych dzieci niedoli i że ci, którym brakowało w więzieniu pieniędzy na zapłacenia procentu od długu (pół korony od funta) wierzycielom i którzy byli zadłużeni za obiady w gospodzie „Pod bykiem", mieli jednak pieniądze na kolacyjkę, jeśli im się niewiasta podobała.

Broniłam się jednak jeszcze, choć tak jak kochanka lorda Rochestera, która lubiła jego towarzystwo, lecz nie pozwalała mu się posunąć dalej, zaczynałam nabierać reputacji ladacznicy, nie mając przy tym żadnej przyjemności. Z tego powodu zaczęłam myśleć o przeniesieniu się, gdyż dokuczało mi zarówno mieszkanie w Mennicy jak i tamtejsze towarzystwo.

Dziwne myśli budził we mnie widok ludzi, których zgnębiły niepomyślne losy, a ruina zepchnęła o kilka stopni w dół i których trwogą napełniała myśl o rodzinie, zdanej na miłosierdzie ludzkie. A jednak do ostatniego grosza, a nawet dłużej jeszcze usiłowali topić swe troski w występkach, powiększając tym swą winę; starali się zapomnieć o przeszłości, podczas gdy teraz właśnie powinni byli ją wspominać, i pomnażali winy swe, upatrując w nowych grzechach środek przeciwko dawnym.

Nie umiem wygłaszać kazań: ludzie ci nawet dla mnie byli zanadto zepsuci. Grzeszyli w sposób przerażający i głupi: była to przemoc, którą wywierali nad sobą; działali nie tylko wbrew sumieniu, ale i wbrew naturze, gwałt zadając swemu usposobieniu, by przytłumić myśli, jakie ich położenie wciąż im nasuwało. Łatwo można było przewidzieć, że śpiew ich przerwą westchnienia, a bladość i troska osiądą na ich czołach, przecząc wymuszonym uśmiechom. Czasem, roztrwoniwszy pieniądze na rozpustną zabawę lub występne pieszczoty, człowiek taki wybuchając zdradzał się własnymi słowami. Słyszałam, jak niejeden z nich, wspomniawszy może swoją zacną żonę, która pewnie nie miała nawet pół korony dla siebie i dla swoich trojga czy czworga dzieci, wzdychał głęboko i wykrzykiwał: „Co za świnia ze mnie. A jednak, Betty, kochanie, wypiję twoje zdrowie". Następnego ranka człowiek taki znów odczuwał skruchę.

Może przyszła do niego biedna, spłakana jego żona, opowiadając, co uczynili wierzyciele, jak z dziećmi wypędzona została z domu, lub inne, równie straszne wiadomości. Czynił sobie wtedy jeszcze gorsze wyrzuty, ale rozmyślając i głowiąc się dochodził prawie do szaleństwa, a nie mając zasad, na których by się mógł oprzeć, ani nie znajdując w sobie czy ponad sobą nic, co by go mogło pocieszyć, i widząc wokoło siebie tylko ciemności, śpieszył szukać ulgi w tym samym, to znaczy, zapijał robaka i nurzał się w rozpuście. Przebywając w towarzystwie ludzi znajdujących się w tej samej sytuacji, powracał do swych dawnych występków i co dzień posuwał się o krok dalej ku zgubie.

Nie byłam jednak jeszcze dosyć zepsuta, aby żyć w towarzystwie takich osobników. Przeciwnie, zaczęłam się zastanawiać bardzo poważnie, co mam dalej robić, jak się moja sytuacja przedstawia i jaką mam obrać drogę. Wiedziałam, że nie mam przyjaciół; na całym świecie nie miałam ani przyjaciela, ani krewnego. Skąpe zasoby, które mi pozostały, topniały w oczach i wiedziałam, że gdy się wyczerpią, czeka mnie tylko głód i nędza. Ponadto miejsce, w którym mieszkałam, oraz wszystkie okropności, jakie wciąż miałam przed oczyma, przejmowały mnie zgrozą, tak że rozważywszy to wszystko postanowiłam się wynieść.

Zaznajomiłam się z pewną rozsądną i zacną kobietą, także wdową tak jak ja, lepiej jednak ode mnie sytuowaną. Mąż jej był kapitanem handlowego statku, ale kiedy wracał z podróży do Indii Zachodnich, statek jego na nieszczęście się rozbił. Podróż ta byłaby bardzo zyskowna, gdyby był szczęśliwie powrócił; tak zaś, choć sam ocalał, przejął się do tego stopnia utratą okrętu, że umarł z rozpaczy. Wdowa jego, ścigana przez wierzycieli, musiała się schronić w Mennicy. Wkrótce załatwiła te sprawy z pomocą przyjaciół i znalazła się znów na wolności. Dowiedziawszy się, że ja jestem tam raczej, by się ukryć przed światem, niż z powodu jakichś specjalnych dochodzeń przeciwko mnie, i przekonawszy się, że się z nią zgadzam, a raczej, że ona zgadza się ze mną w mojej słusznej odrazie do naszego miejsca pobytu i do naszej kompanii, zaproponowała mi, abym zamieszkała u niej, dopóki nie będę mogła urządzić sobie życia jak zechcę. Mówiła mi przy tym, że może się założyć, iż w dzielnicy, którą za mieszkuje, znajdzie się jakiś porządny kapitan, który zakocha się we mnie i będzie zabiegał o moją rękę.

Przyjęłam jej propozycję i mieszkałam u niej przez pół roku i byłoby to trwało dłużej, gdyby w tym czasie nie zdarzyło jej się to, co mi obiecywała, wyszła bowiem bardzo dobrze za mąż. Ale podczas gdy dola innych poprawiała się, moja wciąż się pogarszała. Trafiło mi się tylko paru bosmanów i im podobnych osobników; kapitanowie zaś dzielili się na dwa rodzaje: 1. na takich, którym interesy szły dobrze, to znaczy, którzy mieli dobre statki i byli zdecydowani ożenić się tylko korzystnie, to jest z osobą bogatą, oraz 2. na takich, którzy nie mając zajęcia pragnęli się ożenić z kimś, kto by im pomógł dostać się na statek, to znaczy albo (1) z kobietą, która mając trochę pieniędzy umożliwi im wejście w posiadanie statku, jak to nazywali, w znacznej części, zachęcając w ten sposób innych, by przystąpili do spółki, lub (2) z kobietą, która, choć sama bez pieniędzy, posiada jednak przyjaciół mających stosunki wśród żeglarzy i w ten sposób może dopomóc młodzieńcowi w dostaniu komendy statku, co jest równie ważne jak posag. Wobec tego, że to się mnie nie tyczyło, wyglądało na to, iż na długo osiadłam na mieliźnie.

Wkrótce doświadczenie mnie nauczyło, że sprawa mojego małżeństwa zupełnie się zmieniła i że w Londynie nie mogę się spodziewać tego, co mi się zdarzyło na wsi: małżeństwo było tu wynikiem przezornie układanych planów, przyszłych interesów i spraw, a miłość nie grała w tym żadnej albo prawie żadnej roli.

Tak jak mi to w Colchester powiedziała moja szwagierka, że piękność, dowcip, dobre maniery, rozum, wesołość, zachowanie, wykształcenie, cnota, pobożność i wszelkie inne zalety czy to umysłu, czy ciała nie mają żadnego znaczenia i że tylko pieniądze czynią kobietę powabną; że mężczyźni dobierają sobie kochanki oczywiście według swego gustu i wymagają, aby były ładne, dobrze zbudowane, miały miły sposób bycia i wdzięk w obejściu, że natomiast brzydota żony nie razi nikogo, wady nie szkodzą jej w opinii; że chodzi tu tylko o pieniądze: posag nie bywa ani krzywy, ani potworny, pieniądze zawsze są miłe, bez względu na to, jaka jest małżonka.

Z drugiej zaś strony na targu małżeńskim mężczyźni byli niestety uprzywilejowani; przekonałam się, że kobiety nie mogły powiedzieć „nie". Było to wielkim szczęściem dla kobiety, gdy ktoś poprosił ją o rękę, a jeżeli młoda osoba była harda i udawała, iż odrzuca oświadczyny, drugi raz nie nadarzała jej się już taka sposobność, zupełnie już nie mogła naprawić tego fałszywego kroku i przyjąć, rzekomo odrzuconą poprzednio, propozycję. Los kobiet był bardzo smutny, gdyż mężczyźni mieli ich mnóstwo do wyboru. Miało się wrażenie, że próbują szczęścia w każdym domu, i jeśli wypadkiem zdarzyło się, że zostali odrzuceni w jednym, mogli być pewni, że zostaną przyjęci w sąsiednim.

Prócz tego zauważyłam, że mężczyźni nie robili sobie skrupułów w przechwalaniu się i polowaniu na posagi, jak to nazywali, nawet gdy sami nie posiadali żadnego majątku ani żadnych zalet; i że tak wysoko się cenili, iż kobiecie trudno było się dowiadywać o charakter i majątek starającego się. Miałam tego przykład na młodej osobie, która mieszkała w domu obok mnie i z którą zawarłam bliższą znajomość. Starał się o nią pewien młody kapitan; mając sama blisko dwa tysiące funtów własnego majątku zaczęła się dowiadywać u jego sąsiadów o charakter kapitana, moralność i środki; wówczas on skorzystał z następnej wizyty, aby jej dać do zrozumienia, że wziął jej to bardzo za złe i że nie będzie jej już więcej niepokoił swymi odwiedzinami. Dowiedziałam się o tym, a ponieważ znałam ją, poszłam do niej, by pomówić o tej sprawie. Okazała mi wiele zaufania i zwierzyła mi się szczerze. Natychmiast spostrzegłam, że chociaż uważała, iż źle się z nią obszedł, nie zdobyła się jednak na urazę do niego i utraciwszy go była tym ogromnie dotknięta; szczególnie bolało ją to, że inna, mniej od niej bogata, go zdobędzie.

Starałam się ją odwieść od takiej małoduszności, jak to nazywałam; tłumaczyłam jej, że pomimo mej skromnej sytuacji w świecie pogardzałabym jednak mężczyzną, który by uważał, że muszę go przyjąć opierając się tylko na jego własnej rekomendacji i nie mogąc swobodnie zasięgnąć informacyj o jego majątku i charakterze. Mówiłam jej też, że będąc bogatą nie potrzebuje się stosować do zwyczajów tych nieszczęsnych czasów; wystarcza, że mężczyźni mogą ubliżać nam, kobietom, które mamy niewiele pieniędzy. Ale jeśli nie pomści tej obrazy, zmniejszy swą wartość i narazi się na pogardę wszystkich kobiet w tej dzielnicy miasta. Kobiecie nigdy nie zabraknie sposobności, żeby wywrzeć zemstę na mężczyźnie, który jej ubliżył, i zawsze można znaleźć sposób, by upokorzyć tego rodzaju osobnika, inaczej kobiety byłyby chyba najnieszczęśliwszymi istotami na świecie.

Zauważyłam, iż to moje przemówienie bardzo się jej podobało; powiedziała mi poważnie, że będzie bardzo zadowolona, jeśli potrafi mu dać odczuć swą słuszną pogardę i albo go przyciągnie z powrotem, albo przynajmniej będzie mieć tę satysfakcję, że zemsta jej stanie się powszechnie znana.

Powiedziałam jej, że jeśli posłucha mej rady, wskażę jej, w jaki sposób będzie mogła zadowolić oba te pragnienia; mogę się też zobowiązać, że sprowadzę do jej drzwi lego człowieka i zmuszę go, by prosił ją o wpuszczenie do domu. Uśmiechnęła się na to i dała mi do zrozumienia, że jeśli się stawi u jej drzwi, to obraza jej nie jest tak wielka, by mu kazać zbyt długo czekać u progu.

Niemniej chciwie słuchała moich rad. Powiedziałam jej więc, że przede wszystkim powinna wymierzyć sobie sprawiedliwość, a mianowicie: wobec tego, co jej powtórzyło kilka osób, iż on rozpowiada wśród dam o tym, jak ją porzucił, udając, że odmowa wyszła od niego, powinna rozgłosić wśród kobiet — (nie brakło jej zresztą do tego sposobności, bo żyła w otoczeniu ludzi zajmujących się chętnie plotkami) — że zebrawszy wiadomości o jego stanie majątkowym przekonała się, iż nie był wcale tak bogaty, jak utrzymywał. „Opowiedz im, waćpanno — rzekłam — że dowiedziałaś się, iż wcale nie jest taki, za jakiegoś go miała, i uważasz, że nie jest rzeczą bezpieczną mieć z nim do czynienia. Że słyszałaś, iż ma zły charakter, że się chwali, jak się nieraz źle obchodził z kobietami, a szczególnie, że jest rozpustnikiem, i tym podobne rzeczy." To ostatnie było do pewnego stopnia prawdą, ale nie zauważyłam, by to ją do niego zniechęcało.

Gdy jej to wszystko włożyłam w głowę, wzięła się z ochotą do dzieła. Natychmiast zaczęła szukać narzędzi swej zemsty; znalezienie ich zaś nie przedstawiało żadnych trudności; opowiedziawszy bowiem swoją historię paru plotkarzom z sąsiedztwa, stała się od razu w całym mieście tematem pogawędek przy stole w czasie popołudnio wej herbaty. Gdziekolwiek poszłam z wizytą, wszędzie słyszałam rozmowy na ten temat. Wobec tego, że wiedziano o mojej znajomości z tą młodą damą, pytano mnie także często o moje zdanie. Potwierdzałam wszystko przedstawiając to w jeszcze gorszym świetle i malując charakter młodego człowieka w najczarniejszych barwach. Potem dodawałam pod dyskrecją plotkarzom, że słyszałam, iż jest w trudnościach finansowych, że potrzebuje pieniędzy, aby poprzeć swoją sprawę u właściciela statku, na którym był kapitanem, że jego udział nie został zapłacony i że o ile należność ta nie zostanie szybko uregulowana, zostanie usunięty ze statku, a wtedy komendę obejmie pierwszy oficer; oświadczył on już gotowość odkupienia udziału, który miał być kupiony przez kapitana.

Dodawałam tu, bo muszę się przyznać, że byłam do głębi oburzona na tego łotra, jak go nazywałam, iż słyszałam także, jakoby miał jedną żonę w Plymouth, a drugą w Indiach Zachodnich; wszyscy wiedzieli, że nie jest to rzecz niezwykła u tego rodzaju panów.

Wywołało to natychmiastowy skutek, o jaki nam chodziło, gdyż natychmiast pewna młoda dama mieszkająca obok, której osobą zarówno jak majątkiem rządzili rodzice, została przez nich zamknięta w domu, a młodemu człowiekowi zabroniono bywać. Także w innym domu, w którym bywał, panna, choć może to się wydać dziwne, miała odwagę go odrzucić. I nigdzie nic nie mógł wskórać, bo wymawiano mu i jego zarozumiałość, i to, że nie pozwalał kobietom zasięgać informacji o sobie, i inne tym podobne rzeczy.

Zaczął więc wówczas zdawać sobie sprawę ze swojego błędu. Poruszywszy przeciw sobie wszystkie kobiety po tej stronie rzeki, przeniósł się do Ratcliff i tam zapoznał się z kilku damami, lecz choć tam także młode kobiety, jak to w owym czasie było wszędzie ich losem, marzyły o tym, aby ich ktoś poprosił o rękę, nie miał jednak szczęścia; wieść bowiem o jego charakterze przedostała się przez rzekę i opinia była o nim taka sama na tamtym brzegu jak na naszym. Mógł mieć kandydatek na żonę ile chciał, ale nie spośród dziedziczek większych fortun, a o takie mu tylko chodziło.

Ale to jeszcze nie wszystko. Ta młoda dama jeszcze sama coś wymyśliła: pewnego młodego swojego krewnego, który był już żonaty, uprosiła, by ją dwa lub trzy razy na tydzień odwiedzał w bardzo pięknej kolasce, ze służbą w porządnej liberii. Dwaj jej agenci wraz ze mną zaczęli natychmiast rozpowszechniać wiadomość, że ten pan przyjeżdża starać się o nią, że ma tysiąc funtów rocznego dochodu i że zakochał się w niej, a ona ma zamiar się przenieść do ciotki w mieście, gdyż trudno mu było wjeżdżać swoją kolaską w wąskie i niewygodne uliczki Redriff.

Uwierzono w to od razu. Wyśmiewano kapitana we wszystkich kołach towarzyskich, a on omal się nie powiesił z rozpaczy. Próbował wszelkich sposobów, aby się do niej dostać, i pisał do niej namiętne listy tłumacząc się ze swojej poprzedniej porywczości, aż wreszcie, krótko mówiąc, po usilnych naleganiach zgodziła się na spotkanie z nim, aby mógł oczyścić się, jak się wyrażał, przed nią.

Podczas tego spotkania zemściła się na nim: zapytała go, za kogo ją ma przypuszczając, że dopuści kogokolwiek do traktowania sprawy

o doniosłych konsekwencjach, jaką jest małżeństwo, nie zebrawszy przedtem dokładnych wiadomości o konkurencie. Jeśli przypuszcza, że można ją strachem zapędzić do małżeństwa i że jej sytuacja jest taka sama jak jej sąsiadek, to znaczy, że gotowa jest poślubić pierwszego lepszego — to się myli. Krótko mówiąc, słyszała, że on ma okropny charakter lub przynajmniej bardzo złą reputację wśród sąsiadów i jeśli nie potrafi się wytłumaczyć z pewnych rzeczy, przed którymi ją słusznie ostrzegano, to nie ma mu już nic do powiedzenia, bo nabrała pewności, że racja jest po jej stronie, a jego zdoła przekonać, iż ona nie obawia się odmówić swej ręki ani jemu, ani nikomu innemu.

I tu powtórzyła mu to, co o jego charakterze słyszała, a raczej, co sama rozgłosiła za moim pośrednictwem, że nie zapłacił swego udziału w statku komenderowanym przez siebie, udając, że jest jego właścicielem; że właściciele statku gotowi byli go usunąć, a na jego miejsce jako kapitana statku wziąć pierwszego oficera; że jego brak moralności był skandaliczny, że podejrzewa się go o różne kobiety, że ma jedną żonę w  Plymouth, a drugą w Indiach Zachodnich,

i tym podobne rzeczy. Zapytała go też, czy nie będzie miała racji odmawiając mu swej ręki, o ile te sprawy nie zostaną wyjaśnione, i czy jej naleganie, aby się wytłumaczył z tak ważnych zarzutów, nie jest słuszne.

Zmieszany jej przemową, nie mógł odpowiedzieć ani słowa, zaczęła więc przypuszczać, widząc jego wzburzenie, że to wszystko może jest prawdą, choć wiedziała, iż ona sama rozpowszechniła te wszystkie wiadomości.

Po pewnym czasie przyszedł trochę do siebie i odtąd stał się najpokorniejszym, najskromniejszym i najmniej natrętnym spośród zalotników.

A ona posunęła żart swój jeszcze dalej. Zapytała go, czy przypuszcza, że jest jej ostatnią deską ratunku i że dlatego może czy musi znosić takie traktowanie, i czy nie widzi, że nie brak jej takich konkurentów, którzy uważają, iż warto się do niej pofatygować; miała przy tym na myśli tego pana, którego namówiła, aby udawał, że przyjeżdża do niej w konkury.

Takimi sposobami zmusiła go do tego, że zgodził się na wszystkie jej wymagania i zadowolił jej ciekawość co do swej sytuacji majątkowej i co do swego zachowania się. Przyniósł jej niezbite dowody, że zapłacił za swój udział w statku, oraz zaświadczenie od właścicieli statku, że wiadomość o tym, jakoby chcieli go usunąć ze stanowiska kapitana i naznaczyć na jego miejsce pierwszego oficera, była fałszywa i bezpodstawna. Jednym słowem, zachowywał się zupełnie inaczej niż dotychczas.

Przekonałam ją, że jeśli mężczyźni w sprawach matrymonialnych biorą górę nad nami, opierając się na przekonaniu, że mają taki wielki wybór i że kobiety tak łatwo się na wszystko zgodzą, to pochodzi to tylko stąd, że kobietom brak odwagi do obrony swego stanowiska i miejsca, jakie im się należy; bo słusznie pisał lord Rochester:

 

Kobieta, którą pokrzywdziło wielu,

Może się zemścić na swym krzywdzicielu.

 

Młoda ta dama tak dobrze później odegrała swą rolę, że mimo iż postanowiła go zdobyć i że to było głównym celem jej zabiegów, uwierzył, że zdobycie jej należy do rzeczy najtrudniejszych w świecie; a doprowadziła go do tego nie wyniosłą i powściągliwą postawą, lecz odpowiednim postępowaniem, odwróciwszy jego własną broń przeciwko niemu. Podczas gdy on swoim dumnym postępowaniem chciał postawić się ponad wszystkie zarzuty i uważał to za pewnego rodzaju afront, by dowiadywano się o jego charakter, ona pierwsza poruszyła z nim ten temat i zmusiła go do poddania jego spraw majątkowych wszelkiego rodzaju badaniom, nie dając mu jednocześnie wglądu w jej własne interesy.

Musiał się zadowolić tym, że zgodziła się być jego żoną. A co do jego spraw majątkowych, powiedziała mu po prostu, że wobec tego, iż znane są mu jej środki, słuszną jest rzeczą, by się ona dowiedziała, jakimi on rozporządza. Chociaż więc wiedział o jej majątku tylko to, co o tym opowiadano, to jednak po tylu zapewnieniach o swym uczuciu dla niej, nie pozostało mu nic innego, niż pokornie i ze zwykłą u kochanków przesadą prosić o jej rękę. Krótko mówiąc, zamknął sobie drogę i nie mógł się już pytać o jej środki, a ona jako przezorna kobieta skorzystała z tego i, nic mu o tym nie wspominając, oddała część swego majątku w depozyt, tak aby na nim nie mógł położyć ręki i musiał się zadowolić resztą.

Prawdę powiedziawszy, i tak była zamożna, posiadała bowiem tysiąc czterysta funtów gotówką, które mu dała; tamtą zaś część majątku po pewnym czasie ujawniła jako swój uboczny dochód i musiał to uważać za wielką łaskę, bo wiedział, że choć pieniądze te nie będą do jego dyspozycji, ale zmniejszają przynajmniej jego wydatki na żonę. Muszę dodać, że ten dżentelmen nie tylko pokornie czynił wszystko, by ją zdobyć, ale osiągnąwszy to stał się uważającym małżonkiem. Nie mogę się powstrzymać, by nie przypomnieć tu paniom, jak same poniżają swoje stanowisko żony, które, jeśli mi wolno być bezstronną, jest i tak dość poniżające. Powtarzam więc, że kobiety się poniżają i same sobie gotują upokorzenia, pozwalając, by mężczyźni im ubliżali, zanim je jeszcze zaślubią.

Muszę wyznać, że nie widzę tej konieczności.

Opowiadanie to przyczyni się może do przekonania pań, że przewaga nie jest wyłącznie po stronie mężczyzn, jak to sobie oni wyobrażają. I choć może jest prawdą, że mają oni aż zbyt wiele kobiet do wyboru i że może znajdują się wśród nas takie, które same dążą do zguby będąc zbyt łatwe i dostępne, i nie mogą doczekać się oświadczyn, ale jeśliby mężczyźni  chcieli zdobywać kobiety, że tak powiem, warte zdobycia, przekonaliby się, że nie jest to tak łatwo. A te, które zachowują się inaczej, wykazują, po zdobyciu ich, takie braki, że polecam mężczyznom zwrócić się raczej do dam, które jest trudno posiąść, niż zadowalać się tymi łatwymi zdobyczami. Nie można bowiem przypuszczać, by kobiety, które śpieszą na pierwsze wezwanie mężczyzny, mogły być dobrymi żonami.

Pewną jest rzeczą, że górą są kobiety nieustępliwe i okazujące mężczyznom, którzy udają zakochanych, że nie pozwolą się lekceważyć i nie będą się bały im odmówić. Uważam za rzecz ubliżającą, gdy w naszej obecności mężczyźni wyliczają, ile jest kobiet, mówiąc, że z powodu wojen, podróży morskich, handlu i innych wydarzeń stosunek między płciami stał się nieproporcjonalny, a kobiety wobec tego znalazły się w niekorzystnej sytuacji. Ale daleka jestem od tego, by wierzyć, że kobiet jest tak dużo, czy też mężczyzn tak mało; jeśli jednak chcecie, bym wam wyznała prawdę, to powiem, że niekorzystna sytuacja kobiet bardzo źle świadczy o mężczyznach, a przyczyn jej należy szukać w teraźniejszym zepsuciu i w rozpuście mężczyzn. Krótko mówiąc, mężczyzn, z którymi może się zadawać uczciwa kobieta, jest bardzo niewielu i tylko z rzadka można napotkać takiego, którego kobieta może się odważyć poślubić.

Ale z tego wynika jedynie wniosek, że kobiety powinny być bardziej wybredne, bo skąd możemy wiedzieć, jaki jest prawdziwy charakter oświadczającego się mężczyzny? Utrzymywać, że kobiety w takim wypadku nie powinny wybredzać, jest to samo co twierdzić, że im większe grozi niebezpieczeństwo, tym bardziej należy ryzykować, co w moim mniemaniu jest nonsensem.

Wprost przeciwnie, kobiety po tysiąc razy mają rację, gdy w wypadkach, kiedy mogą być oszukane, są ostrożne i zbytnio się nie śpieszą. Gdyby panie brały to pod uwagę i postępowały ostrożniej, poznałyby się zawsze na oszustwie starających się, gdyż w teraźniejszych czasach mało jest porządnych ludzi.

Jeśliby kobiety choć trochę zasięgały informacyj o swoich konkurentach, nauczyłyby się wybierać wśród mężczyzn i uwolniłyby się od ich przewagi. A co do kobiet nie zaprzątających sobie głowy własnym bezpieczeństwem, które zniecierpliwione swym dziewictwem postanawiają, jak się to mówi, wziąć pierwszego lepszego starającego się, rzucając się w małżeństwo jak koń w wir bitwy, tym kobietom mogę tylko powiedzieć, że trzeba się za nie modlić jak za chorych. Robią one na mnie takie wrażenie jak ci, którzy ryzykują całe mienie na loterii, gdzie na sto tysięcy pustych losów jeden wygrywa.

Żaden mężczyzna obdarzony odrobiną zdrowego rozsądku nie będzie mniej cenił kobiety dlatego, że nie skapitulowała za pierwszym atakiem, albo dlatego, że nie przyjęła jego oświadczyn nie zasięgnąwszy informacji ani o nim, ani o jego charakterze. Wprost przeciwnie, wobec tego, jak się dzisiejsi mężczyźni przedstawiają, będzie musiał ją uważać za najsłabszą istotę na świecie. Jednym słowem, musi się odnieść pogardliwie do zdolności i nawet rozsądku kobiety, jeśli ta, mając tylko raz jeden sposobność decydowania o swym życiu, ryzykuje je całe od razu, czyniąc z małżeństwa coś podobnego do śmierci — do skoku w nieznane.

Byłabym rada, gdyby postępowanie płci słabej zmieniło się nieco na tym odcinku życia, na którym, jak mi się zdaje, najwięcej doświadcza cierpień. Jest to tylko brak odwagi, obawa, że się nie wyjdzie w ogóle za mąż, i strach przed okropną sytuacją starej panny, o czym mogłabym też opowiedzieć całą historię. Jest to pułapka, która czyha na kobiety, ale gdyby raz pozbyły się tej obawy i postępowały odpowiednio, uniknęłyby tych niebezpieczeństw i broniłyby lepiej swych stanowisk w sprawie tak zasadniczej dla ich szczęścia, zamiast się narażać, jak to teraz bywa; a jeśliby skutkiem tego nie wyszły dość wcześnie za mąż, to byłyby za to wynagrodzone szczęśliwszym małżeństwem. Każda kobieta, która ma złego męża, wyszła za wcześnie za mąż, a nigdy nie jest za późno, by poślubić dobrego małżonka. Jednym słowem, każda niewiasta, z wyjątkiem kaleki lub zgubionej w oczach świata, jeśli umie odpowiednio postępować, wcześniej lub później wyjdzie szczęśliwie za mąż. Natomiast jeśli się będzie śpieszyć, to można się założyć o dziesięć tysięcy przeciw jednemu, że małżeństwo jej będzie nieudane.

Ale wracam do mojej sprawy, która wymagała niemałej zręczności w postępowaniu. Sytuacja moja była tego rodzaju, że znalezienie dobrego męża było dla mnie najważniejszą w świecie sprawą; szybko jednak się spostrzegłam, że aby doprowadzić do tego celu, trzeba się cenić i nie być łatwą. Wkrótce rozeszło się, że wdowa nie ma majątku; nie można mi było bardziej zaszkodzić; przestano mnie brać pod uwagę we wszystkich układach matrymonialnych. Choć byłam dobrze wychowana, przystojna, dowcipna, skromna i miła, które to zalety przypisywałam sobie — czy słusznie, nie należy do rzeczy — nic z tego nie miało jednak znaczenia bez mamony, cenionej teraz bardziej od cnoty. Jednym słowem, mówiono, że wdowa nie ma pieniędzy.

Doszłam więc do przekonania, zważywszy te okoliczności, że jest dla mnie rzeczą nieodzowną zmienić miejsce zamieszkania i wypłynąć w innym jakimś miejscu, gdzie mnie nie znano, i, o ile się nadarzy sposobność, zmienić nawet nazwisko.

Podzieliłam się tymi myślami z moją najbliższą przyjaciółką, żoną kapitana, której tak szczerze pomogłam i która była gotowa, gdybym tylko chciała, przysłużyć mi się w ten sam sposób. Nie krępując się, otwarcie opisałam jej sytuację. Moje zasoby były skromne, gdyż po zlikwidowaniu ostatnich interesów zdołałam wydobyć około pięciuset czterdziestu funtów, z których część już wydałam, niemniej pozostawało mi jeszcze około czterystu sześćdziesięciu funtów, wiele kosztownych sukien, złoty zegarek i trochę biżuterii, choć niezbyt wielkiej wartości, prócz tego około trzydziestu czy czterdziestu funtów w płótnie, którego jeszcze nie zużytkowałam.

Moja droga i wierna przyjaciółka, żona kapitana, tak była przejęta przysługą, jaką jej oddałam w sprawie, o której była mowa powyżej, że nie tylko była mi oddaną przyjaciółką, ale znając moje położenie często obdarowywała mnie, gdy tylko miała pieniądze; wystarczało to na moje utrzymanie i nie wydawałam swoich kapitałów. Wreszcie podała mi taki niefortunny projekt: zauważyłyśmy mianowicie, jak to opisałam powyżej, że mężczyźni nie robili sobie skrupułów i udawali, że są dość bogaci, by zaślubić zamożną kobietę, gdy w rzeczywistości nic nie posiadali. Należy więc postępować z nimi w taki sam sposób jak oni i oszukać oszusta.

Jednym słowem, kapitanowa wbiła mi w głowę ten projekt i tłumaczyła mi, że o ile pozwolę sobą kierować, na pewno zdobędę bogatego męża, nie dając mu zarazem okazji do wyrzutów z powodu swej niezamożności. Odparłam jej, co zresztą było słuszne z mojej strony, że oddaję się całkowicie pod jej kierownictwo i że słowa nie pisnę ani palcem nie kiwnę w tej sprawie bez jej rozkazu pod warunkiem, że zobowiąże się wydobyć mnie z każdej kabały, w jaką mnie wpakuje — i to mi obiecała.

Zaczęła od tego, że kazała mi się nazywać kuzynką i udać się do domu jej krewnych na wsi, do których mnie skierowała i gdzie przywiozła swego męża z wizytą do mnie. Nazywając mnie kuzynką tak poprowadziła sprawę, że oboje z mężem gorąco zaczęli mnie zapraszać do siebie do miasta, mieszkali bowiem obecnie w zupełnie innej miejscowości niż dawniej. Po czym opowiedziała swemu mężowi, że posiadam co najmniej tysiąc pięćset funtów, a mam odziedziczyć po krewnych znacznie więcej.

Wystarczyło, że powiedziała to swojemu mężowi, nic już więcej nie było trzeba z mojej strony. Pozostało mi tylko siedzieć cicho i czekać na wypadki: rozeszło się bowiem zaraz w całym sąsiedztwie, że młoda wdówka przebywająca u kapitanostwa X jest ciepłą wdówką, że posiada co najmniej tysiąc pięćset funtów a może i dużo więcej, bo tak powiedział kapitan. Jeśli się go ktoś zapytał o mnie, bez skrupułów twierdził, że tak jest istotnie, choć wiedział o tym tylko tyle, co mu żona powiedziała. Robił to bez żadnej złej myśli, wierzył bowiem w to sam, dowiedziawszy się o mojej zamożności od swojej żony. Na tak wątłych podstawach ludzie się opierają, gdy w grę wchodzą pieniądze. Mając reputację bogatej ujrzałam się od razu otoczoną przez zalotników i mogłam wybierać, pomimo opinii mężczyzn, że jest ich tak niewielu na świecie, co zresztą jest potwierdzeniem słów, które powyżej napisałam. W sytuacji tej, w której musiałam rozegrać taką trudną grę, nic teraz nie miałam do roboty, tylko wybrać sobie spośród nich męża bardziej mi odpowiadającego, to znaczy takiego, który by się zadowolił tym, co słyszał o moim majątku, a nie dopytywał się zanadto o szczegóły. Musiałam tak postąpić, gdyż moja sytuacja nie pozwalała, by ją ktoś zbytnio badał.

Bez trudności znalazłam odpowiedniego człowieka, a sąd mój oparłam na sposobie, w jaki zalecał się do mnie. Pozwoliłam, by mnie zapewniał i przysięgał, że kocha mnie nad życie i że wystarczy mu do szczęścia moja osoba. Wiedziałam, że wszystko to oparte jest na przypuszczeniu, iż jestem bardzo bogata, o czym sama nie pisnęłam nigdy ani słowa.

Taki był mój wybraniec, ale musiałam go jeszcze gruntownie wy próbować; tylko w ten sposób mogłam się zabezpieczyć, bo gdybym się na nim zawiodła — byłam zgubiona, tak samo jak on żeniąc się ze mną — dążył do zguby. Jeśli nie podawałam w wątpliwość jego majątku, czyniłam to z obawy, aby on nie powziął jej względem mojego. I przede wszystkim dlatego przy każdej okazji udawałam, że nie wierzę w szczerość jego słów, i mówiłam mu, że pewnie zaleca się do mnie tylko dla majątku. Zamknął mi usta równie gorącymi zapewnieniami jak te, o których wspominałam powyżej, ale ja wciąż udawałam, że mu nie wierzę.

Pewnego ranka zdjął swój diamentowy pierścień i napisał na szybie okiennej w moim pokoju następujący wiersz:

 

Kocham cię, dla mnie ty jesteś życiem.

 

Przeczytawszy poprosiłam go o pożyczenie mi pierścienia i napisałam nim poniżej:

 

W miłości wszyscy wy to mówicie.

 

Wziął znów swój pierścień i napisał następujący wiersz: Cnota to jest najszczersze złoto.

Teraz ja znów pożyczyłam od niego pierścienia i napisałam pod spodem:

 

Warn złoto jest najwyższą cnotą.

 

Stanął cały w płomieniach widząc, jak mu się natychmiast odcięłam, i z gorącą namiętnością zawołał, że mnie zdobędzie, i napisał znów co następuje:

 

Gardzę twym złotem, a ty mnie nęcisz.

 

Postawiłam wszystko na jedną kartę, kartę poezji, jak to zobaczycie, i napisałam odważnie pod ostatnim jego wierszem:

Lecz jestem biedna, to cię zniechęci.

 

Dla mnie była to smutna prawda; nie umiem powiedzieć, czy mi uwierzył, wówczas przypuszczałam, że mi nie wierzy. Pośpieszył jednak ku mnie i wziąwszy mnie w ramiona całował gorąco i z największą namiętnością. Trzymał mnie tak w objęciach, dopóki nie dobył pióra i atramentu, mówiąc, że znudziło go mozolne pisanie na szybie, i wyciągnąwszy kawałek papieru zaczął pisać znów:

 

Choć biedna, będziesz dla mnie rajem.

 

Wziąwszy od niego pióro napisałam natychmiast:

 

Nadzieją twoją, że ja udaję.

 

Powiedział mi wtedy, że to niepoczciwie z mojej strony, nie jest to bowiem prawdą, i że zmuszam go do tego, by mi przeczył, co niezgodne jest z dobrymi manierami, a tym bardziej z jego uczuciem dla mnie; i ponieważ go tak niepostrzeżenie wciągnęłam w te poetyckie gryzmoły, błaga, abym nie zmuszała go do przerwania ich, i pisze znów:

 

O jednym tylko mów: o miłości.

 

A ja mu na to:

 

Dość kocha, kto nie czuje złości.

 

Uważał to za dowód łaski z mojej strony i złożył broń, to znaczy pióro; uważałby to za jeszcze większą łaskę, gdyby był wszystko wiedział. W każdym razie zrozumiał to tak, jak chciałam, to znaczy, że gotowa jestem go zaślubić, do czego skłaniało mnie wszystko, gdyż był to młody człowiek o najmilszym i najweselszym usposobieniu, jakie mi się zdarzyło spotkać, toteż często myślałam sobie, jaka to zbrodnia z mojej strony oszukiwać takiego człowieka, lecz konieczność ustalenia mego bytu w warunkach odpowiednich do mojej sytuacji, zmuszała mnie do lego. Przywiązanie jego do mnie i łagodny charakter powinny były go bronić przed tym podstępem z mej strony, ale jednocześnie stanowiły gwarancję, że łatwiej pogodzi się z rozczarowaniem niż jakiś zapalczywy łotrzyk, który by nie posiadał nic prócz namiętności, zdolnej unieszczęśliwić kobietę na całe życie.

W dodatku, chociaż tak często żartowałam z nim (przynajmniej on to tak rozumiał) o moim niedostatku, to jednak, gdy przekonał się, że tak jest naprawdę, sam pozbawił się możności protestowania, gdyż na serio czy też żartem oznajmił, że mnie weźmie bez względu na mój posag, a ja znów na serio czy też żartem oznajmiłam, że jestem bardzo biedna. Jednym słowem, oplątałam go ze wszystkich stron i choć mógł potem mówić, że się oszukał, nie mógł powiedzieć, że to ja go oszukałam.

Bezpośrednio potem zalecał się bardzo do mnie, a ja widząc, że nie potrzebuję się obawiać, iż go stracę, udawałam obojętność może dłużej, niżby mi to skądinąd nakazywała ostrożność. Ale uważałam, że ta moja ostrożność i obojętność da mi nad nim przewagę w chwili, gdy będę musiała mu się przyznać do swojej sytuacji. Postępowałam tym ostrożniej w tej sprawie, zauważywszy, iż słusznie wywnioskował, że albo jestem bardzo bogata, albo bardzo mądra, i nie będzie chciał w ogóle ryzykować.

Pewnego dnia, gdy w rozmowie o tej sprawie posunęliśmy się już dość daleko, odważyłam się mu powiedzieć, że istotnie jego oświadczyny są oświadczynami zakochanego, bo chce mnie poślubić nie badając mego stanu majątkowego. Odwdzięczę mu się tym samym i nie będę wglądać w jego interesy więcej, niż wymaga rozsądek, ale mam nadzieję, że pozwoli mi postawić parę pytań, na które może mi odpowiedzieć, o ile będzie uważał to za wskazane, a ja natomiast wcale się nie obrażę, jeśli mi na nie w ogóle nie odpowie. Jedno z tych pytań tyczyło się tego, gdzie i jak będziemy mieszkać, słyszałam bowiem, że posiada wielkie plantacje w Wirginii i że ma zamiar tam zamieszkać, a ja nie mam ochoty być tam wywieziona.

Od tej rozmowy, z własnej woli zaczął mnie informować o wszystkich swych interesach i w sposób szczery i otwarty przedstawił mi swoją sytuację, z czego wywnioskowałam, że mógłby odgrywać pewną rolę w świecie. Główną część jego majątku stanowiły trzy plantacje w Wirginii, przynoszące mu dobre dochody, z grubsza licząc trzysta funtów rocznie, ale gdyby mieszkał na miejscu, dawałyby mu cztery razy tyle. „Doskonale — pomyślałam sobie — zawieziesz mnie tam, skoro tylko zechcesz, ale z góry ci tego nie powiem."

Żartowałam sobie z niego, jaką będzie odgrywał rolę w Wirginii. Spostrzegłszy jednak, że on, który zrobiłby dla mnie wszystko, nie jest zbyt zadowolony, iż nie doceniam jego plantacyj, zmieniłam moje postępowanie. Powiedziałam mu, że wobec wielkiej wartości jego plantacyj nie chcę zamieszkać w Wirginii, ja bowiem nie posiadam majątku odpowiedniego dla dżentelmena z dochodem wynoszącym tysiąc dwieście funtów rocznie, które, jak sam twierdzi, będzie miał.

Odpowiedział wspaniałomyślnie, że nie pyta o mój majątek, od początku tak mówił i nie zmieni swego zdania. Ale jakkolwiek sprawa się przedstawia, nie chce, abym z nim. pojechała do Wirginii, ani on tam nie pojedzie beze mnie, chyba że sama tego będę chciała i sama się na to zdecyduję.

Wszystko to stało się po mojej myśli, jak łatwo się domyślić, i nic przyjemniejszego nie mogło mnie spotkać. Doprowadziłam do tego pewnego rodzaju obojętnością, która go coraz bardziej dziwiła, ale też podniecała do starania się o moją rękę. Wspominam o tym głównie dlatego, by znów zwrócić uwagę pań, że brak odwagi w udawaniu obojętności wywołuje wrażenie, jakoby płeć nasza była zbyt łatwa, i przyczynia się do tego złego traktowania kobiet, które jest ich zwykłym losem. Gdyby zaryzykowały czasem, że porzuci ich jakiś zarozumiały fircyk przeceniający swoją wartość, z pewnością nie lekceważono by ich tak i miałyby więcej konkurentów. Gdybym mu była szczerze wyjawiła, jak się naprawdę przedstawia moja wielka fortuna i że nie posiadam nawet pięciuset funtów całego majątku, gdy tymczasem on spodziewał się tysiąca pięciuset, to jestem pewna, że byłby mnie wziął, gdybym była w najgorszych nawet warunkach majątkowych, tak już był przeze mnie omotany i tak długo z nim igrałam. Toteż wyjawienie prawdy, kiedy się jej z czasem dowiedział, nie zaskoczyło go już tak bardzo i nie mógł mi robić żadnych wymówek, bo do końca odgrywałam zupełną obojętność; nie zrobił mi żadnego wyrzutu, tylko, że sądził, iż mam więcej, ale choćby to było jeszcze mniej, nie żałowałby tego dobitego targu. Przykro mu jedynie, że nie będzie mógł mnie tak dostatnio utrzymywać, jak miał zamiar.

Jednym słowem, pobraliśmy się i było to dla mnie bardzo szczęśliwe zamęście: trafiłam na człowieka o charakterze tak miłym, że zapewniam was, iż nie było może jeszcze nigdy białogłowy, której by się tak dobry mąż zdarzył; natomiast jego stan majątkowy nie był tak pomyślny, jak sobie wyobrażałam, z drugiej zaś strony on też nie poprawił go sobie przez małżeństwo, jak się tego spodziewał.

Gdy już byliśmy po ślubie, było mi bardzo trudno przynieść mu ten niewielki kapitalik, jaki posiadałam, i dać mu do zrozumienia, że to jest wszystko, ale trzeba było to zrobić. Skorzystałam więc ze sposobności, by pewnego razu, kiedy byliśmy sami, przeprowadzić z nim krótką rozmowę na ten temat: — Mój drogi — powiedziałam — minęły już dwa tygodnie od naszego ślubu, chyba czas, byś się dowiedział, czy twoja żona ma jakiś majątek, czy też nic nie posiada. — Jak uważasz, moja droga — odparł. — Ja cieszę się, że mam żonę, którą kocham. Chyba nie naprzykrzam ci się pytaniami o pieniądze?

— To prawda — rzekłam — ale mnie natomiast z tego powodu coś gnębi i nie wiem, jak mam to wyznać.

— Cóż to takiego, moja kochana? — zapytał.

— To ciężka sprawa dla mnie, a jeszcze cięższa dla ciebie — rzekłam. — Dowiedziałam się, że kapitan (tu wymieniłam męża mojej przyjaciółki) powiedział ci, że mam znacznie więcej, niż się sama do tego przyznawałam. Zaręczam ci, że nigdy go do tego nie upoważniłam.

— Cóż z tego — odparł — gdyby nawet kapitan X mi tak powiedział. Jeśli nie posiadasz tyle, obciąża to jego sumienie, ale ty sama nigdy mi nie powiedziałaś, ile masz, więc nie mogę mieć do ciebie pretensji, nawet gdybyś nic nie miała.

— To nadzwyczaj słuszne i szlachetne stanowisko — rzekłam — ale tym bardziej jestem tym zmartwiona.

— Im mniej, moja droga, posiadasz — odpowiedział — tym gorzej dla nas obojga. Mam jednak nadzieję, że zmartwienie, o którym wspomniałaś, nie jest wywołane obawą, iż z powodu braku posagu będę cię źle traktował. Nie bój się, jeśli nic nie masz, powiedz mi to otwarcie. Może powiem kapitanowi, że mnie oszukał, ale nie mogę tego powiedzieć o tobie: czyś nie dawała mi do zrozumienia, że jesteś biedna? Powinienem więc był się tego spodziewać.

— To dobrze, mój drogi — odparłam — cieszy mnie to przynajmniej, że przed ślubem nie ja cię zwodziłam. Jeślibyś się teraz na mnie zawiódł, byłoby gorzej; prawda, że jestem biedna, ale jednak coś mam. — Mówiąc to wyciągnęłam kilka banknotów i dałam mu około stu sześćdziesięciu funtów. — To jednak jest coś, mój drogi, — rzekłam — a to jeszcze nie wszystko.

Poprzednimi swymi słowami sprawiłam, że niczego się już nie spodziewał, i sumę tę, choć niewielką, przyjął z tym większym zadowoleniem. Przyznał, iż jest to więcej, niż przypuszczał, gdyż po mojej przemowie nie wątpił, że moje eleganckie suknie, złoty zegarek i parę diamentowych pierścionków stanowiły cały mój majątek.

Pozwoliłam mu się nacieszyć przez parę dni tymi stu sześćdziesięciu funtami i wyjechawszy pewnego dnia oddałam mu po powrocie do domu jeszcze sto funtów w złocie, lak jak gdybym po nie jeździła, i powiedziałam, że przywiozę mu jeszcze część posagu. Krótko mówiąc, w przeciągu tygodnia przywiozłam mu jeszcze sto osiemdziesiąt funtów i płótno wartości sześćdziesięciu funtów; wytłumaczyłam, że otrzymałam je wraz ze stoma funtami w złocie, które mu przedtem dałam, jako zwrot za dług w kwocie sześciuset funtów, co wynosiło zaledwie pięć szylingów za funta, a nawet jeszcze mniej.

— A teraz, mój miły — rzekłam do niego — przykro mi się przyznać, że to już wszystko i że oddałam ci cały swój majątek — dodając, że gdyby ta osoba, która pożyczyła ode mnie sześćset funtów, nie była mnie oszukała, byłabym mogła mu dać tysiąc funtów, ale w tym stanie rzeczy postąpiłam wobec niego uczciwie, nic dla siebie nie zachowałam i gdybym była miała więcej, byłabym mu wszystko oddała.

Wdzięczny i zadowolony z otrzymanych pieniędzy, gdyż się obawiał bardzo, że nic nie będę miała, przyjął je z podziękowaniem. W ten sposób udało mi się uchodzić za majętną osobę, nie posiadając nic i łudząc konkurenta swą fortuną doprowadziłam go do ożen ku. Nawiasem mówiąc, uważam to za jeden z najbardziej niebezpiecznych sposobów, do jakich może się uciec kobieta: ryzykuje bowiem, że będzie potem źle traktowana.

Mój mąż, muszę mu oddać tę sprawiedliwość, miał niezwykle dobry charakter, ale nie był głupi. Obliczywszy, że dochód jego nie wystarczy na taki tryb życia, jaki zamierzał prowadzić, gdybym mu była wniosła tyle, ile się spodziewał, i nie mając widoków powrotu na swoje plantacje w Wirginii, nieraz jednak zdradzał chęć przeniesienia się tam i zamieszkania u siebie. Wychwalał często tamtejsze życie, mówiąc, jak tam jest tanio, jaka jest obfitość wszystkiego, jak tam jest przyjemnie, i tym podobne rzeczy.

Bardzo szybko spostrzegłam, o co mu chodzi, i pewnego ranka powiedziałam mu otwarcie, że moim zdaniem majątek położony tak daleko traci na swej wartości w porównaniu do tej, jaką by miał, gdyby właściciel mieszkał na miejscu, i że widzę, iż ma ochotę tam pojechać i zamieszkać. Dodałam, że rozumiem, iż zawiódł się na swej żonie, i wobec tych nie spełnionych nadziei mogę mu je wynagrodzić tylko zapewniając go, że chętnie pojadę do Wirginii, by z nim tam zamieszkać.

Obsypał mnie tysiącem miłych słówek za tę propozycję. Powiedział mi też, że choć zawiódł się w nadziei na majątek, nie zawiódł się jednak na żonie, że nie mogłam być lepszą żoną dla niego, że zważywszy wszystko jest na ogół więcej niż zadowolony, a moja propozycja jest dla niego czymś więcej, niż może wyrazić.

Krótko mówiąc, postanowiliśmy wyjechać. Opowiedział mi, że posiada w Wirginii bardzo wygodny dom, dobrze umeblowany, że jego matka żyje i mieszka w tym domu z jego siostrą, i są to jedyne jego krewne. Gdy tylko tam przyjedzie, matka jego przeprowadzi się do innego domu, który posiada dożywotnio, a który po jej śmierci ma przejść na niego. W ten sposób będę miała cały dom dla siebie; potem przekonałam się, że wszystko było ściśle tak, jak mi to przedstawił.

Aby skrócić tę część mojej historii, powiem tylko, że załadowaliśmy na statek, którym mieliśmy popłynąć, sporo porządnych mebli do naszego domu wraz z zapasami płótna i innych potrzebnych rzeczy oraz ładunek towarów na sprzedaż, po czym wyruszyliśmy.

Nie potrafię opisać naszej podróży, która była długa i pełna niebezpieczeństw, gdyż ani ja, ani mój mąż nie prowadziliśmy dziennika. Wszystko, co mogę powiedzieć, streszcza się w tym, że po bardzo ciężkiej przeprawie, W czasie której dwukrotnie nabawiły nas strachu okropne burze, a raz gorszy jeszcze od nich korsarz, który dostał się na pokład naszego statku, zabrał nam nieomal wszystkie zapasy i groził rzeczą dla mnie znacznie gorszą, bo zabraniem ze sobą mojego męża, lecz uproszony poniechał tego — powtarzam więc, że po tych wszystkich okropnych przygodach dopłynęliśmy wreszcie do rzeki York w Wirginii. Po przyjeździe na naszą plantację zostaliśmy przyjęci przez matkę mojego męża tak czule i serdecznie, jak sobie tylko można wyobrazić.

Mieszkaliśmy razem, gdyż na moje prośby świekra zgodziła się pozostać w domu, była to bowiem tak czuła matka, że trudno się było z nią rozstać. Mój mąż był zawsze równie miły i uważałam się za najszczęśliwszą istotę na świecie; ale dziwne i niespodziewane zdarzenie w jednej chwili zniweczyło to szczęście i uczyniło moją sytuację jedną z najbardziej przykrych, jeśli nie najnieszczęśliwszą w świecie.

Matka była wesołą, zacną staruszką — mogę ją tak nazywać, gdyż syn jej miał już ponad trzydzieści lat. Była bardzo miłą i zabawną towarzyszką i aby mnie rozerwać, miała zwyczaj opowiadać mnóstwo historyi, szczególnie o kraju, w którym mieszkaliśmy, jak również o jego mieszkańcach.

Między innymi często wspominała, jak większa część mieszkańców kolonii dostała się tam z Anglii w bardzo nieszczególnych warunkach. Ogólnie biorąc, można ich było podzielić na dwa rodzaje: po pierwsze ci, których przywieźli właściciele statków na sprzedaż jako służących. — My przynajmniej ich tak nazywamy — rzekła matka — ale właściwiej byłoby ich nazywać niewolnikami, po drugie zaś ludzie, których wywieziono z Newgate i innych więzień, po udowodnieniu im felonii i innych zbrodni, za które grozi kara śmierci.

— Gdy się tu znajdą — mówiła dalej — nie robimy między nimi różnicy. Kupieni przez plantatorów pracują na polach z innymi, aż odbędą swą karę. Po jej skończeniu zachęca się ich, by sami stali się kolonizatorami. Rząd wydziela im pewną ilość akrów ziemi, które sami trzebią i uprawiają, a potem obsadzają tytoniem i zbożem na własny użytek. A że fabrykanci i kupcy dają im na zastaw przyszłych zbiorów narzędzia i odzież, i inne artykuły pierwszej potrzeby, mogą co roku obsiać więcej gruntu niż poprzedniego i w ten sposób mogą nabyć to, czego potrzebują, za cenę przyszłych zbiorów.

— Dlatego, moje dziecko — rzekła — wiele ptaszków z Newgate staje się tu znakomitymi ludźmi i mamy tu — ciągnęła dalej — kilku sędziów, oficerów milicji i radnych miast, którzy mają wypalone piętno na dłoniach.

I dalej ciągnęła swą opowieść, którą przerwała własnymi wspomnieniami; w swej dobroduszności zwierzyła mi się, że ona sama należała do tego drugiego rodzaju osiedleńców, że wywieziono ją, gdyż zaangażowała się zbytnio w pewnej sprawie i została skazana jako zbrodniarka. — I tu, moje dziecko, jest tego dowód — rzekła zdejmując rękawiczkę — spójrz — dodała i odwróciwszy dłoń do góry pokazała mi drobne, białe piętno przedstawiające ramię z dłonią, wypalone na wewnętrznej stronie ręki, tak jak to jest w zwyczaju w takim wypadku.

Opowieść ta bardzo mnie wzruszyła, lecz matka uśmiechnąwszy się rzekła: — Nie dziw się temu, moja córko, gdyż, jak ci powiedziałam, kilku najporządniejszych ludzi w tym kraju ma na dłoni wypalone piętno i wcale się tego nie wstydzą. Na przykład major X... — mówiła — był znanym złodziejem kieszonkowym, sędzia Ba...r okradał sklepy i obaj mają wypalone piętno na dłoni. Mogłabym ci wymienić kilku innych jeszcze.

Często prowadziłam z nią rozmowy na ten temat i ona mi przytaczała cały szereg przykładów w tym rodzaju. Po pewnym czasie, kiedy mi opowiadała różne rzeczy o jednym z tych, którzy dopiero przed paroma tygodniami zostali przywiezieni, zaczęłam ją usilnie prosić, aby mi opowiedziała coś z własnych przeżyć, co uczyniła z niezwykłą prostotą i szczerością. A więc jak za młodych swych lat w Londynie wpadła w złe towarzystwo, ponieważ matka posyłała ją z żywnością i innymi rzeczami do krewnej siedzącej w więzieniu w Newgate i przymierającej tam z głodu; kobieta ta została później skazana na śmierć, ale odłożono wykonanie na niej wyroku, broniła się bowiem tym, że jest ciężarna; w końcu jednak umarła w więzieniu.

Tu moja świekra zapuściła się w długą opowieść o okropnych zwyczajach panujących w tym strasznym miejscu i o tym, że ono samo więcej młodzieży doprowadziło do zguby, niż całe miasto. — Może ty, dziecko, mało o tym wiesz, albo może w ogóle o tym nie słyszałaś, ale wierzaj mi — dodała — my wszyscy tutaj o tym wiemy, że to jedno więzienie w Newgate więcej wydało złodziei i łotrów niż wszystkie kluby i szajki złodziejskie w całym kraju. To przeklęte więzienie zaludniło połowę tej kolonii.

I tu zaczęła opowiadać swoją własną historię bardzo obszernie i wdając się w szczegóły, które zaczęły mnie napełniać niepokojem, a gdy doszła do takiego momentu, w którym musiała wymienić swe nazwisko, myślałam, że na miejscu padnę trupem. Zauważyła, że jestem nieswoja, i spytała mnie, czy nie jestem cierpiąca i czy mnie nic nie boli? Odpowiedziałam jej, że się tak przejęłam jej smutną historią i okropnymi kolejami jej losu, że proszę ją, aby mi już o tym dalej nie opowiadała. — Dlaczego, moja droga, przejmujesz się tym wszystkim? — rzekła z dobrocią. — Te wszystkie zdarzenia miały miejsce długo przed twoim urodzeniem się i już mnie teraz nic nie obchodzą, nawet przeciwnie, wspominam je z pewnym zadowoleniem, gdyż dzięki nim znalazłam się tutaj. — I dalej opowiadała mi, jak dostała się szczęśliwie do pewnej zacnej rodziny, gdzie się dobrze sprawowała, więc pan, po śmierci żony, ożenił się z nią. Miała z nim dwoje dzieci, mojego męża i jego siostrę. Gdy umarł, ulepszyła plantację i doprowadziła ją do obecnego stanu, tak że właściwie obecny ich majątek był przez nią zdobyty, a nie przez jej męża, owdowiała bowiem przed szesnastu laty.

Słuchałam tej opowieści nieuważnie, pragnąc jak najprędzej znaleźć się u siebie i dać upust swym uczuciom, co wkrótce też uczyniłam. Każdy z łatwością domyśli się, jaki był stan mego ducha, kiedy doszłam do przekonania, że była ona ni mniej, ni więcej tylko moją własną matką, że z moim własnym bratem miałam dwoje dzieci, a teraz spodziewałam się trzeciego i każdej nocy dzieliłam z nim łoże.

Stałam się teraz najnieszczęśliwszą kobietą na świecie. Och! gdybym nie była wysłuchała tej opowieści, wszystko byłoby w porządku, stosunek z moim mężem nie byłby żadną zbrodnią wobec mej nieświadomości, że jestem z nim spokrewniona.

Tak mi to ciążyło na duszy, że zupełnie nie mogłam sypiać. Ulgę byłoby mi może sprawiło zwierzenie się komuś, ale nie sądziłam, by to miało jakiś cel. Czułam jednak, że nie zdołam tego ukryć. Nie miałam wątpliwości, że będę o tym mówiła przez sen i zdradzę się przed mężem, nawet wbrew mej woli. Jeśli mu to wyjawię, muszę być przygotowana, że go stracę: był to zbyt porządny i uczciwy człowiek, by chciał żyć ze mną wiedząc, iż jestem jego siostrą. Byłam więc zakłopotana do najwyższego stopnia.

Niech wszyscy osądzą, jak trudne było moje położenie. Byłam z dala od ojczyzny, oddzielała mnie od niej niesłychana odległość i nie miałam możności powrotu. Żyłam bardzo dostatnio, ale sytuacja moja była nie do zniesienia. Gdybym była się zwierzyła matce, trudno byłoby mi ją przekonać i nie miałam możności dostarczyć jej dowodów. Z drugiej strony, gdyby zaczęła się dopytywać lub wątpić o prawdziwości moich słów, byłoby mnie to zgubiło, gdyż najlżejsze podejrzenie byłoby natychmiast spowodowało rozłąkę moją z mężem, nie zjednując mi ani matki, ani jego, który nie byłby dla mnie ani bratem, ani mężem. Znalazłszy się tak między grożącym mi" z jednej strony zaskoczeniem, a niepewnością z drugiej, oczekiwałam więc tylko nieuchronnej zguby.

Jednocześnie, będąc zupełnie pewną faktycznego stanu rzeczy, pod pozorami uczciwej kobiety żyłam w stosunku kazirodczym i jak nierządnica. I choć nie bardzo przejmowałam się tym przestępstwem, jednak postępowanie takie miało w sobie coś przeciwnego naturze i do mojego małżonka, bo za takiego się uważał, nabrałam wstrętu.

Niemniej, po spokojnym rozważeniu wszystkiego, zadecydowałam, że muszę bezwzględnie zataić tę sprawę i nie zdradzę się niczym ani przed matką, ani przed mężem. I tak żyłam dźwigając ten nieznośny ciężar jeszcze przez trzy lata, ale nie miałam już więcej dzieci.

Przez ten czas moja matka często opowiadała mi o swych dawnych przygodach, co mi bynajmniej nie sprawiało przyjemności, bo choć nie mówiła o tym wyraźnie, jednak w zestawieniu z tym, co słyszałam od moich pierwszych opiekunów, z łatwością mogłam zrozumieć, że za swych młodych lat była ladacznicą i złodziejką zarazem. Ale naprawdę wierzę, że żałowała za wszystko szczerze i że wówczas była już bardzo pobożną, skromną i religijną niewiastą.

Pozostawmy jednak jej życie w spokoju; jedna rzecz jest pewna, że moje stało się nieznośne. Pożycie moje, jak o tym wspomniałam, było najokropniejszym nierządem i spodziewałam się ciągle czegoś najgorszego; istotnie nic dobrego z tego nie wynikło: moje mniemane powodzenie skończyło się i zmieniło się w nędzę i ruinę. Minął jednak jeszcze pewien przeciąg czasu, zanim doszło do tego, ale niemniej, jakby nami kierowały jakieś niepomyślne losy, wszystko nam się obracało na złe i, co gorsza, mąż mój bardzo się zmienił; stał się przekorny, zazdrosny i niedobry, a ja nie umiałam się pogodzić z jego postępowaniem względem mnie; było ono bowiem nierozsądne i niesprawiedliwe. Doszło wreszcie do tak złych stosunków między nami, że przypomniałam mu jego obietnicę, na którą przystał był chętnie, wówczas kiedy zgodziłam się opuścić z nim Anglię, a mianowicie, że o ile nie spodoba mi się Wirginia albo o ile nie będę chciała tam dłużej mieszkać, będę mogła wrócić do Anglii, kiedy zechcę, zapowiedziawszy mu to tylko na rok z góry, aby mógł uregulować swe interesy.

Jak powiedziałam, powołałam się teraz na tę jego obietnicę i muszę przyznać, iż bynajmniej nie uczyniłam tego w najuprzejmiejszy sposób. Podkreśliłam, że źle się ze mną obchodzi, że żyjąc z dala od moich przyjaciół nie mogę się bronić, że jest zazdrosny bez przyczyny, zachowuję się bowiem bez zarzutu, więc nie ma do tego prawa, a gdy odjadę do Anglii, nie będzie już miał do tego okazji.

Tak stanowczo nalegałam na niego, że musiał wybrać: albo dotrzymać mi słowa, albo je złamać. Pomimo to jednak użył całej swej zręczności, w której dochodził do mistrzostwa, i posłużył się pośrednictwem swej matki i innych osób przez niego upoważnionych, aby wpłynąć na zmianę mojego postanowienia. Ale istotna przyczyna tkwiła głęboko w moim sercu i z tego powodu wszelkie jego wysiłki były daremne, gdyż serce moje odwróciło się od niego jako od małżonka. Ze wstrętem myślałam o dzieleniu z nim łoża i szukałam pretekstów w chorobie czy w złym humorze, by nie pozwolić, aby się mnie dotknął, a ponad wszystko obawiałam się zajść w ciążę, co przeszkodziłoby mojemu wyjazdowi do Anglii lub przynajmniej go odwlokło.

Wreszcie jednak wyprowadziłam go tak z równowagi, że powziął gwałtowną i fatalną decyzję: krótko mówiąc, postanowił, że nie pojadę do Anglii. Wprawdzie mi to obiecał, ale byłby to z mojej strony krok nierozważny, który doprowadziłby go do ruiny, rozbiłby jego rodzinę i nieomal zgubił go w oczach świata. Nie powinnam więc lego żądać od niego i żadna w świecie żona, która ceni swą rodzinę i dba o dobro swego męża, nie nalegałaby na to.

Wprawiło mnie to w zakłopotanie, gdyż spokojnie rozważając tę sprawę, widząc mojego męża takim, jakim był w istocie, pracowitym i dbałym o powiększenie majątku dla naszych dzieci, i zważywszy, że nic nie wiedział o okropnej sytuacji, w jakiej się znajdował, musiałam przyznać w głębi duszy, że propozycja moja była nadzwyczaj nierozsądna i że żadna kobieta, której dobro rodziny leżało na sercu, nie mogła tego pragnąć.

Ale moje niezadowolenie było innej natury: nie był on już w moich oczach moim mężem, lecz bliskim krewnym, synem mojej rodzonej matki, postanowiłam więc pozbyć się go w ten czy inny sposób, choć nie wiedziałam jak i wydawało mi się to zupełnie niemożliwe.

Złośliwi ludzie twierdzą o przedstawicielkach naszej płci, że gdy coś postanowimy, niesposób nas od tego odwieść. Jednym słowem, nie przestawałam się głowić nad sposobem doprowadzenia do skutku mojego wyjazdu i wreszcie zaproponowałam mojemu mężowi, iż pojadę bez niego. To go rozgniewało w najwyższym stopniu, nazwał mnie nie tylko złą żoną, ale i wyrodną matką i zapytał, jak mnie nie przeraża myśl pozostawienia dwojga dzieci (gdyż jedno umarło) bez matki na opiece obcych, z myślą, że już ich nigdy nie zobaczę. W istocie, gdyby wszystko było w porządku, nigdy nie byłabym tego zrobiła, lecz obecnie moim jedynym pragnieniem było ani ich, ani, jego nigdy już nie widzieć. Z zarzutu, że byłam wyrodną matką, mogłam z łatwością się przed sobą oczyścić, wiedząc, że żyję w stosunkach najbardziej przeciwnych naturze.

Jasną było dla mnie jednak rzeczą, że nie uda mi się doprowadzić mojego męża do jakiejkolwiek decyzji: nie chciał ze mną wyjechać ani też nie chciał mi pozwolić wyjechać samej. Nie mogłam też ruszyć się z miejsca bez jego pozwolenia, o czym wie dobrze każdy, kto zna prawa tego kraju, w którym wówczas przebywałam.

Z tego powodu często wybuchały kłótnie rodzinne i zaczynały już być niebezpieczne: ochłódłam bowiem w uczuciach względem mojego męża (jak go nazywano), nie baczyłam już na moje słowa i nieraz wyrażałam się prowokacyjnie, krótko mówiąc, robiłam wszelkie wysiłki, by doprowadzić do zerwania, którego pragnęłam ponad wszystko w świecie.

Bardzo był ze mnie niezadowolony i miał słuszność, gdyż nie chciałam z nim sypiać, a przy każdej sposobności doprowadzałam nasze kłótnie do ostateczności. Wreszcie powiedział mi pewnego razu, że podejrzewa, iż postradałam zmysły, i o ile nie zmienię mego postępowania, zacznie mnie leczyć, to znaczy, odda mnie do domu obłąkanych. Odparłam, że się przekona, iż bynajmniej nie jestem obłąkana, i że nie uda się ani jemu, ani żadnemu innemu łotrowi mnie zamordować. Przyznam się, że w owym czasie byłam przerażona jego pogróżkami zamknięcia mnie w domu obłąkanych, co byłoby mi od razu uniemożliwiło wyjawienie kiedykolwiek prawdy, bo nikt by już mi nie uwierzył.

Doprowadziło mnie to więc do postanowienia, że wyjawię całą prawdę o sobie bez względu na następstwa, jakie by to mogło pociągnąć za sobą. Ale jak to uczynić i komu to wyjawić, to przedstawiało nieprzezwyciężone trudności i rozwiązanie ich zajęło mi wiele miesięcy czasu. W owym czasie znów wybuchła kłótnia z moim mężem, która nas doprowadziła do takiego szału, że nieomal nie cisnęłam mu prawdy w twarz; ale jeszcze na tyle panowałam nad sobą, że nie wdawałam się w szczegóły, niemniej to, co powiedziałam, wystarczyło, by go pogrążyć w okropnej rozterce, i doprowadziło wreszcie do wykrycia całej prawdy.

Zaczął od spokojnego protestowania przeciw mojemu postanowieniu wyjazdu do Anglii, ja się broniłam, i od słowa do słowa, jak to zwykle bywa w rodzinnych swarach, doszło do tego, że mi powiedział, iż nie traktuję go, jakby był moim mężem, ani nie odzywam się o moich dzieciach, jakbym była ich matką, jednym słowem, nie zasługuję na to, by mnie traktować, jak się traktuje żonę; że wyczerpał wszelkie łagodne środki, że dyskutował ze mną z taką pobłażliwością i spokojem, jak to jest obowiązkiem małżonka i chrześcijanina, a ja mu odpłacam niegodziwością; że postępuję z nim nie jak z człowiekiem, ale jak z psem, i odnoszę się do niego raczej jak do jakiegoś godnego pogardy obcego człowieka, a nie jak do męża; że z wielką niechęcią myśli o tym, by użyć względem mnie siły, ale widzi obecnie konieczność tego, i że na przyszłość będzie zmuszony uciec się do takich środków, które by mnie zmusiły do spełniania moich obowiązków.

Krew moja wzburzyła się na te słowa, choć wiedziałam, że powiedział tylko szczerą prawdę, ale wydawało mi się to oburzające. Powiedziałam mu, że jednakowo pogardzam jego łagodnymi środkami jak i brutalnością, że cokolwiek by miało nastąpić, jestem zupełnie zdecydowana wyjechać do Anglii, a to, że go nie traktuję jak męża i do dzieci nie odnoszę się jak matka, może mieć głębsze przyczyny, o których on nie wie, lecz myślę, że powinnam mu to powiedzieć, aby mógł się nad tym później zastanowić; że ani on nie jest moim prawym małżonkiem, ani one prawymi dziećmi i że mam powody, aby się do nich tak odnosić, jak to czynię.

Przyznam się, że powiedziawszy to poczułam dla niego litość, gdyż zbladł śmiertelnie i zaniemówił, jakby uderzył w niego piorun; myślałam parokrotnie, że zemdleje, jednym słowem, było to coś w rodzaju ataku apoplektycznego: drżał, pot kroplisty spływał mu po twarzy, choć był zimny jak lód, musiałam mu przynieść coś dla orzeźwienia go. Gdy mu to przeszło, zemdliło go i zwomitował, po czym położył się do łóżka; przez całą noc i nazajutrz rano miał silną gorączkę.

Przeszło mu to jednak i, choć powoli, powrócił do zdrowia. Gdy mu już było lepiej, powiedział mi, że zadałam mu moimi słowami śmiertelną ranę i pragnie tylko jednego, bym mu to wyjaśniła. Widząc, jak go to poruszyło, przerwałam mu i przepraszałam go, że się tak daleko posunęłam; prosiłam jednak, by nie wspominał mi o dalszych wyjaśnieniach, gdyż mogłoby to tylko pogorszyć sprawę.

Słowa te zniecierpliwiły go i zmieszały ponad wszelką miarę, teraz bowiem zaczął podejrzewać, że kryje się tu jakaś tajemnica, choć nawet w przybliżeniu nie mógł się domyślić, o co chodzi. Wciąż mu tylko przychodziło do głowy, że mam drugiego żyjącego męża, czemu rzeczywiście nie mogłam zaprzeczyć, ale jednak zapewniłam go, że wcale nie o to chodzi. W istocie bowiem mój poprzedni mąż w obliczu prawa naprawdę umarł dla mnie i kazał mi powiedzieć, bym go uważała za umarłego, wobec czego nie miałam na tym punkcie żadnych skrupułów.

Teraz jednak doszłam do przekonania, że sprawy zaszły już za daleko, abym mogła je dłużej ukrywać, i mój mąż, ku wielkiemu memu zadowoleniu, sam nastręczył mi sposobność do zwierzenia się z tej tajemnicy. Przez trzy czy cztery tygodnie pracował tylko nad tym, bym mu powiedziała, czy słowa te wymówiłam pod wpływem irytacji, by go rozgniewać, czy też może na dnie ich było jakieś źdźbło prawdy. Ale ja wciąż byłam niewzruszona i nie chciałam mu nic wyjaśnić, dopóki nie zgodzi się na mój wyjazd do Anglii, na co on znów powiedział, że się nie zgodzi, póki żyje. Z drugiej zaś strony ja utrzymywałam, że jest w mojej mocy zmusić go do tego, gdy będę chciała — a może nawet będzie mnie o to błagał. To wzmogło jeszcze jego ciekawość i zaczął jak najbardziej usilnie nalegać na mnie, ale na próżno.

Wreszcie opowiedział całą tę historię swojej matce i nasłał ją na mnie, by dowiedziała się tej wielkiej tajemnicy, a ona istotnie użyła w tym celu całej swej zręczności. Ale natychmiast położyłam temu kres, powiedziawszy jej, że przyczyna i tajemnica tej całej sprawy dotyczy jej właśnie i że tylko szacunek względem niej powstrzymuje mnie od wyjawienia tego sekretu; jednym słowem, nie mogę się dalej posunąć i błagam ją, by nie nalegała.

Słowa te zamknęły jej usta i nie wiedziała, ani co ma powiedzieć, ani co ma o tym sądzić. Odrzuciwszy podejrzenie, żeby to był wybieg z mojej strony, dalej nalegała, bym wyznała prawdę, ze względu na syna i o ile to by było możliwe, by nas pogodzić. Odpowiedziałam jej, że jest to piękny zamiar z jej strony, ale niemożliwy do wykonania; gdybym bowiem odkryła jej prawdę, przekonałaby się, że jest to niewykonalne, i przestałaby sobie tego życzyć. Wreszcie udałam, że uległam jej naleganiom, że zdradzę jej tę tajemnicę niesłychanej, jak się sama wkrótce przekona, wagi i że zgodzę się odsłonić jej prawdę, jeśli obieca mi solennie, że bez mojego pozwolenia nie powie nic synowi.

Długo nie mogła się zdecydować na ten warunek, lecz chcąc poznać tę najważniejszą tajemnicę, przystała wreszcie i na to. Po długich wstępach opowiedziałam jej całą historię. Przede wszystkim, jaką rolę w tym nieszczęsnym nieporozumieniu między mną a jej synem odegrało to, co mi opowiadała o swym życiu, i wyznanie przez nią nazwiska, jakie nosiła w Londynie; i że zdziwienie, które ona wtedy u mnie zauważyła, było tym wywołane. Po czym opowiedziałam jej moją własną historię, przyznałam się jej do mojego nazwiska i przytaczając jej dowody, którym nie mogła zaprzeczyć, upewniłam ją, że byłam jej własnym dzieckiem, urodzonym przez nią w Newgate, że to ja, będąc jeszcze w jej łonie, ocaliłam ją od szubienicy i że mnie właśnie pozostawiła pod taką a taką opieką, gdy została wywieziona.

Trudno wyrazić jej zdumienie. Nie chciała uwierzyć w tę historię ani przypomnieć sobie szczegółów, gdyż od razu przewidziała, jakie zamieszanie musiałoby to wywołać w rodzinie. Ale wszystko zgadzało się z tym, co mi opowiedziała. Gdyby nie była sama o tym mówiła, byłaby temu chętnie zaprzeczyła, ale zamknęła sobie sama usta i nie pozostawało jej nic innego, jak tylko objąć mnie za szyję i ucałować płacząc rzewnie nade mną, przy czym nie mogła przez dłuższy czas wymówić ani słowa. Wreszcie wybuchła: — Nieszczęsne dziecko! co za okrutny los sprowadził cię tutaj i rzucił w ramiona mojego syna! To okropność! — wołała dalej — jesteśmy wszyscy zgubieni! Poślubiona własnemu bratu! Troje dzieci, dwoje żyjących — a ich rodzice z tej samej krwi! Mój syn i moja córka, którzy dzielą łoże jako mąż i żona! Świat wywraca się do góry nogami! Nieszczęsny ród! Co z nami będzie? Co mówić? Co robić? — I w ten sposób ciągnęła dalej przez dłuższy czas. Nie byłam w stanie nic na to odpowiedzieć, a gdybym nawet mogła, nie wiedziałabym, co mam rzec, bo każde słowo raniło mi duszę. Po raz pierwszy rozchodziłyśmy się w takiej rozterce myśli, lecz moja matka była więcej tym zaskoczona ode mnie, gdyż dowiedziała się rzeczy nowych dla siebie. Rozstając się ze mną obiecała mi jednak, że nic o tym nie powie swojemu synowi, dopóki raz jeszcze nie pomówimy o tym.

Łatwo można się domyślić, że wkrótce znów miałyśmy rozmowę na ten sam temat. Jakby chciała zapomnieć o tym, co mi opowie działa o sobie, lub przypuszczała, że ja zapomniałam już niektóre szczegóły, zaczęła je powtarzać z pewnymi zmianami i opuszczeniami. Lecz odświeżyłam jej pamięć i poprawiłam ją w wielu punktach, o których, jak przypuszczałam, zapomniała, i wyłożyłam jej całą tę historię tak dokładnie, że trudno jej było się wyprzeć. I znów zaczęła się rozwodzić nad tym i skarżyć na okrucieństwo swego losu. Gdy się nieco uspokoiła, zaczęłyśmy szczegółowo roztrząsać, co należy uczynić, zanim zawiadomimy o całej sprawie mojego męża. Ale na co się zdały nasze narady? Ani nie wiedziałyśmy, jak mamy postąpić, ani jak najlepiej rozpocząć z nim taką rozmowę. Nie można było przewidzieć ani się domyślić, jak przyjmie tę wiadomość, ani jakie na skutek tego przedsięweźmie kroki. Jeśliby nie mógł zapanować nad sobą i stało się to ogólnie wiadome, z łatwością można było przewidzieć, że zgubi to całą rodzinę i narazi na największe niebezpieczeństwo moją matkę i mnie. Jeśliby zaś skorzystał z prawa, jakie mu przysługuje, to mógł wypędzić mnie z pogardą; pozostałoby mi tylko starać się na drodze sądowej o odzyskanie mojego skromnego posagu, który mogłabym stracić podczas procesu, i stać się nędzarką. Dzieci byłyby też zrujnowane nie mogąc rościć prawnej pretensji do jego majątku, a jego samego mogłabym ujrzeć za kilka miesięcy w ramionach innej kobiety, sama stając się najnieszczęśliwszą istotą na świecie.

Moja matka była równie przejęta tą sprawą jak ja; nie wiedziałyśmy w ogóle, co począć. Po pewnym czasie doszłyśmy do rozsądniejszych wniosków, ale wtedy znów była ta bieda, że poglądy mojej matki i moje najzupełniej się różniły i były całkowicie ze sobą niezgodne. Moja matka bowiem uważała, iż powinnam sprawę tę całkowicie pogrzebać i żyć dalej z mym mężem dopóty, aż jakieś zdarzenie nie pozwoli mu tego wyjawić w odpowiedniejszej chwili. Tymczasem matka będzie się starała znów nas ze sobą pogodzić i naprawić nasze wzajemne stosunki oraz przywrócić spokój w rodzinie. Powinniśmy sypiać ze sobą jak dotychczas i w ten sposób cała ta sprawa pozostałaby pogrzebana jak w grobie. — Gdyż inaczej, moje dziecko — dodała — obie będziemy zgubione.

Aby mnie zachęcić, obiecała dopomagać mi materialnie, ile tylko zdoła, i zapisać mi umierając, ile tylko będzie mogła, wyłączając tę moją część z zapisu dla mojego męża, tym w razie gdyby później prawda wyszła na jaw, nie została bez środków do życia, lecz stała się niezależna i prawnie mogła się u niego o zapis upominać.

Propozycja ta nie zgadzała się zupełnie z moim poglądem na tę sprawę, choć był to dowód uczciwości i dobroci mojej matki, lecz mój bieg myśli był zupełnie inny.

Powiedziałam jej, że nie możemy pogrzebać tej sprawy w naszych sercach i pozostawić wszystkiego po dawnemu. Zapytałam się jej, jak może przypuszczać, iż zniosłabym chociażby myśl o tym, by dzielić łoże z rodzonym moim bratem. Następnie powiedziałam jej, że póki ona żyje, może dać świadectwo w tej sprawie, a gdy będzie uważać za słuszne, uznać mnie za swą córkę i nikt o tym nie będzie wątpił. Ale gdyby umarła, zanim się to wykryje, będę uważana za bezczelną istotę, która wymyśliła taką historię, by odjechać od męża, lub może za wariatkę czy szaloną. Potem powiedziałam jej też, jak mój mąż groził mi umieszczeniem w domu obłąkanych i jak mnie to przeraziło i zmusiło do wyjawienia jej prawdy. Wyciągając wnioski z tego, co jej powiedziałam, i po głębokim zastanowieniu się doszłam do przekonania, które, miałam nadzieję, będzie jej odpowiadać jako coś pośredniego: a mianowicie, by użyła swego wpływu na syna dla uzyskania od niego pozwolenia na mój wyjazd do Anglii, jak tego sobie życzyłam, oraz tego, by mnie zaopatrzył w środki do życia, bądź w towarach, które bym zabrała ze sobą, bądź w banknotach. Miała mu przy tym dać do zrozumienia, że mógłby od czasu do czasu mnie tam odwiedzić.

Po moim wyjeździe będzie mogła spokojnie, uzyskawszy przedtem od niego najsolenniejszą obietnicę dotrzymania tajemnicy, stopniowo wyjawić mu wszystko, kierując się przy tym własnym rozsądkiem, tak aby go to zbytnio nie zaskoczyło i by w gniewie nie popełnił jakiegoś wykroczenia względem matki czy względem mnie. Musi też tak postępować, by nie dopuścić do opuszczenia przez niego dzieci lub do powtórnego jego małżeństwa, chyba na pewną wiadomość o mojej śmierci.

Taki był mój plan, argumenty były doskonałe. Wszystko odstręczało mnie teraz od mojego męża, nienawidziłam go śmiertelnie jako małżonka i nie mogłam się pozbyć zakorzenionego we mnie wstrętu do niego. Jednocześnie to kazirodcze i niezgodne z prawem pożycie w połączeniu z odczuwanym pizeze mnie wstrętem, pomimo że nie trapiły mnie z lego powodu wyrzuty sumienia, budziło we mnie największe obrzydzenie. Było ono tak silne, iż wolałabym raczej znaleźć się chyba w objęciach psa, niż żeby mnie coś podobnego spotkało z jego strony, i dlatego wzdrygałam się na samą myśl dzielenia z nim łoża. Nie mogę powiedzieć, bym słusznie postępowała przewlekając tak tę sprawę i jednocześnie nie decydując się na wyjawienie mu jej, lecz referuję tu, jak było, a nie jak powinno było być.

I tak przez długi czas różniłyśmy się z moją matką w naszych poglądach i nie mogłyśmy się zgodzić na jedno. Często dyskutowałyśmy nad tymi sprawami, ale żadna z nas nie chciała ustąpić ani nie mogła przekonać drugiej.

Ja kładłam nacisk na wstręt, jaki odczuwałam dzieląc łoże z moim bratem, a ona dowodziła, że nie podobna go namówić na zgodę w sprawie mojego wyjazdu do Anglii. I tak żyłyśmy dalej w niepewności i choć nie doszło między nami do kłótni ani do innych niesnasek, jednak nie mogłyśmy postanowić, co mamy zrobić, by zażegnać grożącą nam okropną katastrofę.

Wreszcie zdecydowałam się na rozpaczliwy krok, krótko mówiąc, oznajmiłam matce, co postanowiłam, a mianowicie, że sama mu o tym powiem. Myśl ta przestraszyła moją matkę do najwyższego stopnia, ale prosiłam ją, by była spokojna, bo przygotuję go stopniowo i łagodnie, z całą umiejętnością i wesołością, w jakiej celowałam, wybierając odpowiednią porę, by trafić na jego dobry humor. Powiedziałam jej też, że choć nie wchodzi to w rachubę, ale gdybym mogła zdobyć się na tyle hipokryzji i udawać dla niego więcej czułości, niż rzeczywiście odczuwam, przeprowadziłabym swoje zamiary i rozstalibyśmy się polubownie i w zgodzie, mogłam go bowiem kochać jako brata, lecz nigdy jako małżonka.

Przez cały ten czas nalegał na moją matkę, żeby o ile możności wydobyła ode mnie, co znaczyło to okropne moje powiedzenie, jak się wyraził, o którym wspomniałam poprzednio: mianowicie, że nie jestem jego prawnie poślubioną żoną, a moje dzieci nie są jego prawymi dziećmi. Matka moja zbyła go mówiąc, że nie może wydobyć ode mnie żadnych wyjaśnień, ale że jest przekonana, iż coś mnie bardzo gnębi, i ma nadzieję, że nadejdzie chwila, kiedy się dowie ode mnie, o co mi chodzi. Tymczasem zaleciła mu poważnie, by okazywał mi więcej czułości i starał się mnie pozyskać właściwym sobie miłym postępowaniem. Powiedziała mu też, że swoimi pogróżkami o oddaniu mnie do domu obłąkanych wystraszył mnie i przeraził i tym podobne rzeczy, radząc mu, by nigdy pod żadnym pozorem nie doprowadzał mnie do rozpaczy.

Obiecał jej postępować łagodniej i prosił, by mnie zapewniła, że kocha mnie tak samo jak dawniej pomimo wszystko, co mówił w złości, i że bynajmniej nie ma zamiaru oddawać mnie do domu obłąkanych. Zarazem prosił matkę, by użyła swej perswazji dla przekonania mnie, iż nasze uczucie może się odrodzić i że znów możemy żyć ze sobą w zgodzie jak dawniej.

Odczułam natychmiast skutki tego układu. Mój mąż natychmiast zmienił swoje postępowanie i stał się dla mnie zupełnie inny. Nikt nie mógł być lepszym i usłużniejszym, niż on był dla mnie przy każdej sposobności. Trudno mi było mu się nie odwzajemniać, ale byłam wobec niego skrępowana, gdyż niczego nie bałam się bardziej niż jego pieszczot, a obawa, aby nie zajść znów w ciążę, mogła mnie doprowadzić do ataku. Wszystko to wyraźnie wskazywało mi na konieczność bezzwłocznego wyjawienia mu prawdy, co uczyniłam z największą jednak ostrożnością i powściągliwością.

Już prawie od miesiąca zmienił swe postępowanie względem mnie i rozpoczęliśmy nowe życie. Gdyby mnie to zadowalało, przypuszczam, że moglibyśmy tak żyć aż do śmierci. Pewnego wieczoru, gdy siedzieliśmy pod małą markizą, która zastępowała nam altanę ogrodową, i rozmawialiśmy przyjaźnie, był w wesołym i miłym usposobieniu i mówił mi wiele przyjemnych rzeczy w związku z naszymi obecnymi dobrymi stosunkami i z zamieszaniem spowodowanym naszym minionym nieporozumieniem i jak go cieszy nadzieja, iż się to już nigdy nie powtórzy.

Powiedziałam mu z ciężkim westchnieniem, że nikt na świecie nie może być bardziej ode mnie zadowolony z naszych dobrych stosunków ani bardziej zmartwiony, gdyby się skończyły. Ale z przykrością muszę się przyznać, że w naszym związku pewna okoliczność ciąży mi na sercu i nie wiem, jak mam mu ją wyznać. Z tego po wodu rola moja jest bardzo ciężka i nie mogę zaznać ani chwili spokoju.

Nalegał na mnie, bym to wyznała. Odparłam, że nie wiem, jak mam to uczynić, i że póki on o tym nie wie, ja sama tylko jestem nieszczęśliwa, a gdy i on się o tym dowie, oboje będziemy cierpieli. Dlatego wzgląd na niego nie pozwalał mi wyjawić mu tego i tylko z tej przyczyny zachowywałam przed nim tajemnicę, choć wiedziałam, że prędzej czy później doprowadzi mnie to do zguby.

Nie umiem wyrazić jego zdumienia, gdy usłyszał te słowa, ani też, jak coraz goręcej zaczął się domagać, bym mu wyjawiła tę tajemnicę. Powiedział mi, że jeśli jestem dobra i przywiązana do niego, nie mogę tego przed nim ukrywać. Odpowiedziałam, że ja tak samo uważam, ale że jednak nie mogę tego zrobić. Powrócił do tego, co mu dawniej powiedziałam, mówiąc, iż ma nadzieję, że nie ma to związku z tym, co powiedziałam w uniesieniu; postanowił zapomnieć o tym, uważając to za wybryk nierozsądku i gniewu. Odparłam mu, że chciałabym o tym zapomnieć, ale nie mogę, gdyż wrażenie było zbyt silne, nie da się to zrobić: nie jest to możliwe.

Potem powiedział mi, że postanowił zawsze się ze mną zgadzać i z tego powodu nie będzie już więcej nalegał, przytakując wszystkiemu, co powiem lub uczynię. Błagał tylko o jedno: cokolwiek by to było, niech to nie burzy naszego spokoju i nie niweczy naszych wzajemnych uczuć.

Nie mógł powiedzieć nic, co by mnie mogło więcej rozdrażnić, gdyż właściwie czekałam na dalsze jego nalegania, które by mnie zmusiły do wyjawienia sekretu, ciążącego mi jak groźba śmierci. Powiedziałam mu więc po prostu, że nie cieszy mnie jego obietnica, iż nie będzie więcej nalegał, choć nie wiem, czy mam ustąpić: — Posłuchaj, mój drogi — rzekłam — co mi obiecasz za wyjawienie tajemnicy?

— Obiecam wszystko — odparł — cokolwiek zażądasz ode mnie w granicach rozsądku. — A więc dobrze — powiedziałam — obiecaj mi na piśmie, że o ile się przekonasz, iż nie jestem winna ani rozmyślnie nie spowodowałam nieszczęść, które nam grożą, nie będziesz miał do mnie pretensji ani nie będziesz mnie gorzej traktował czy krzywdził i w ogóle nie uczynisz mnie odpowiedzialną za to, co nie jest moją winą.

— Zaiste — odparł — trudno o bardziej rozsądne żądanie, abym cię nie ganił za to, co nie jest twoją winą. Daj mi pióro i atrament — powiedział; pobiegłam czym prędzej przynieść pióro, atrament i papier, a on spisał warunki dokładnie tymi samymi słowami, jakimi ja je zaproponowałam, i położył pod nimi swój podpis.

— A teraz, moja kochana — rzekł — jakie są dalsze twoje warunki?

— A więc — powiedziałam — abyś nie miał do mnie pretensji, że nie wyjawiłam ci tego sekretu, zanim był mi znany.

— Znów zupełnie słuszne żądanie — odpowiedział — zgadzam się na to z całego serca. — I napisawszy to, znów położył swój podpis.

— A teraz, mój drogi — rzekłam — postawię ci już tylko jeden warunek, a mianowicie: wobec tego, iż ta sprawa tyczy się tylko ciebie i mnie, nie powiesz tego nikomu na świecie z wyjątkiem swej matki. A cokolwiek zamierzysz uczynić po odkryciu tej tajemnicy, to, ponieważ odnosi się ona w równej mierze do ciebie jak do mnie i choć jestem równie niewinna jak ty, nie zrobisz nic pod wpływem uniesienia i bez mojej wiadomości i zgody nie przedsięweźmiesz żadnych kroków krzywdzących mnie czy twoją matkę.

Zdziwił się nieco, napisał to jednak, lecz zanim położył swój podpis, odczytał te słowa kilkakrotnie, zastanawiając się nad nimi i powtarzając po parę razy: „Krzywdzących matkę! krzywdzących ciebie! Jakaż się za tym kryje tajemnica?" Wreszcie jednak podpisał.

— A teraz — rzekłam — nie będę już prosiła, abyś to spisał, ale usłyszysz najbardziej nieoczekiwaną i zdumiewającą rzecz, jaka się może kiedykolwiek na świecie zdarzyła w rodzinie, błagam cię, abyś mi przyrzekł wysłuchać jej ze spokojem i zimną krwią, jak przystoi rozsądnemu człowiekowi.

— Uczynię, co będę mógł — odparł — pod warunkiem, że nie będziesz mnie dłużej trzymać w zawieszeniu, gdyż przeraziłaś mnie tymi przygotowaniami.

— Oto co jest: — rzekłam — tak jak ci poprzednio wyznałam w uniesieniu, że nie jestem twoją żoną przed prawem, a nasze dzieci są nieprawymi dziećmi, tak teraz spokojnie i łagodnie muszę ci wy jawić, że jestem twoją siostrą, a ty moim bratem i że oboje jesteśmy dziećmi jednej matki, która żyje i mieszka w tym domu; ona sama jest przekonana, że to, co ci mówię, jest prawdą, której nie można się wyprzeć ani jej zaprzeczyć.

Zobaczyłam, że blednie i że twarz jego przybrała wyraz obłąkania, rzekłam więc: — Pamiętaj o swej obietnicy, że zachowasz zimną krew. Czyż można było cię lepiej przygotować, niż to uczyniłam? Zawołałam jednak służącego i kazałam mu przynieść kieliszek rumu (który jest w tym kraju zwykłym napitkiem), gdyż mąż mój był bliski omdlenia. Gdy nieco przyszedł do siebie, powiedziałam mu: — Ta historia wymaga niewątpliwie dłuższego wyjaśnienia, toteż uzbrój się w cierpliwość i przygotuj się do jej wysłuchania, a ja postaram się ją skrócić. — I opowiedziałam mu to wszystko, co uważałam za konieczne, szczególnie, w jaki sposób moja matka wyjawiła mi tę sprawę, o czym wspomniałam powyżej. — A teraz, mój drogi — rzekłam — zrozumiałeś już, dlaczego postawiłam ci moje warunki, jak również, że nie jest to moją winą, ani nie mogłam o tym wiedzieć dawniej.

— Masz zupełną rację — odparł — jest to jednak okropna niespodzianka dla mnie. Ale mam na to radę, która położy kres wszelkim twoim kłopotom i zapobiegnie twojemu wyjazdowi do Anglii.

— Byłoby to — rzekłam — równie dziwne jak cała ta historia.

— Nie, bynajmniej — odpowiedział — ja mogę temu zaradzić, albowiem tylko ja jestem tutaj przeszkodą. — Mówiąc to robił wrażenie nie bardzo przytomnego, ale nie bałam się, bo wierzyłam w to, co się na ogół mówi: że ci, co takie rzeczy robią, nie opowiadają o tym, a ci, co o tym mówią, nigdy tego nie robią.

Ale nie na tym był koniec: zauważywszy jego zamyślenie i melancholię i widząc, jak mi się zdawało, że się coś złego z nim dzieje, próbowałam przyprowadzić go do równowagi i namówić na pewną linię postępowania w tej sprawie. Chwilami robiło mu się lepiej i zdobywał się na odwagę, by o tym mówić. Lecz zaciążyło to na jego umyśle i, jednym słowem, doszło do tego, że dwukrotnie targnął się na swoje życie. Raz już nawet powiesił się i gdyby matka nie była weszła do pokoju i z pomocą służącego Murzyna odcięła go i ocuciła, byłby umarł.

Sytuacja w rodzinie doszła wtedy do szczytu okropności. Litość obudziła we mnie na nowo miłość, którą dawniej naprawdę czułam dla niego. Robiłam więc szczere wysiłki, by dobrocią załagodzić ten cios, ale, krótko mówiąc, sprawa ta przesłoniła mu wszystko inne, zaciążyła mu na duszy i wpędziła go w przewlekłą wyczerpującą chorobę, która nie była jednak śmiertelna. W tym strapieniu nie wiedziałam, co mam począć, gdyż życie jego najwyraźniej gasło, a ja może byłabym mogła w tym kraju wyjść znów korzystnie za mąż. Z pewnością w moim interesie było pozostać na miejscu, ale umysł mój był także pełen niepokoju i obaw. Wzdychałam do powrotu do Anglii i tylko to byłoby mi dało zadowolenie.

Krótko mówiąc, po niezmordowanych mych naleganiach mój mąż, który, jak zauważyłam, gasł mi w oczach, ustąpił wreszcie. Droga, na którą pchał mnie los, stanęła przede mną otworem i z pomocą mojej matki otrzymałam spory ładunek towarów przy wyjeździe do Anglii.

Rozstając się z moim bratem (bo tak będę go odtąd zwała) uzgodniłam z nim, że gdy dojadę na miejsce, będzie udawał, iż doszła go z Anglii wiadomość o mojej śmierci, i będzie mógł się wówczas ożenić. Obiecał sam i wymógł na mnie obietnicę, że będę z nim korespondować udając siostrę, a on będzie mi dopomagał do końca mego życia. A gdyby umarł przede mną, zostawi mojej matce dostateczny majątek, by mogła dalej się mną. opiekować, jako jego siostrą. Istotnie troszczył się o mnie w pewnej mierze, ilekroć miał o mnie wiadomości, lecz robił to w tak dziwny sposób, że bardzo się z tego powodu rozczarowałam, o czym napiszę w odpowiedniej chwili.

Wyjechałam do Anglii w sierpniu, po przebyciu w Wirginii ośmiu lat. Czekały mnie teraz nowe nieszczęścia, jakie niewiele może kobiet przeżyło.

Mieliśmy względnie niezłą podróż aż do brzegów Anglii, dokąd dojechaliśmy po trzydziestu dwóch dniach podróży. Lecz tam trafiliśmy na parę burz, z których jedna zagnała nas do brzegów Irlandii, gdzie przybiliśmy w Kinsdale. Zabawiliśmy tam trzynaście dni i odpocząwszy nieco na lądzie, puściliśmy się na morze, gdzie znów trafiliśmy na bardzo złą pogodę, w czasie której pękł nasz główny maszt, jak mówili, ja sama bowiem nie znam się na tym. Wreszcie dopłynęliśmy do Milford Haven w Walii, i choć to było daleko od na szego portu, jednak poczuwszy pod nogami grunt ojczystej wyspy brytyjskiej postanowiłam nie ryzykować już więcej podróży morskiej, która była tak straszna. Zabrawszy więc na ląd ubrania, pieniądze oraz kwity na załadowane towary i inne papiery, postanowiłam udać się do Londynu, pozostawiając statek jego własnemu losowi. Miał dopłynąć do portu w Bristolu, gdzie mieszkał główny makler mojego brata.

Dostałam się do Londynu mniej więcej w trzy tygodnie potem. Wkrótce dowiedziałam się, że statek dopłynął do Bristolu, ale na skutek burzliwej pogody, na jaką trafił w czasie podróży, główny jego maszt niestety został złamany; sam statek poważnie ucierpiał, a większa część jego ładunku uległa zniszczeniu.

Znalazłam się w nowych warunkach życia, które zapowiadały się strasznie. To, co ze sobą przywiozłam, przedstawiałoby istotnie duży majątek, gdyby było ocalało, i byłabym mogła wtedy znowu wyjść wcale nieźle za mąż. Środki moje ograniczały się do dwustu czy trzystu funtów, bez żadnej nadziei na dalsze dochody. Nie miałam nie tylko przyjaciół, ale nawet znajomych, gdyż doszłam do przekonania, że absolutnie nie powinnam odnawiać dawnych znajomości, a co się tyczy mojej sprytnej przyjaciółki, która poprzednio dopomogła mi do ustalenia mojego losu, ta nie żyła już, tak samo jak jej mąż, o czym dowiedziałam się posławszy na zwiady pewną nie znaną im osobę.

Musiałam udać się do Bristolu w sprawie moich towarów i stamtąd dla rozrywki pojechałam do Bath. Wówczas nie byłam jeszcze stara, a będąc zawsze wesołego usposobienia, teraz doszłam pod tym względem do szczytu. W pogoni za fortuną, lecz sama bez fortuny, miałam nadzieję, że zdarzy mi się coś, co poprawi moją sytuację, jak to mi się przytrafiło przedtem.

Bath jest miejscowością rozpustną: jest bardzo drogie i czyha tam mnóstwo pokus. Pojechałam tam w zamiarze skorzystania z każdej sposobności, jaka się nadarzy, ale muszę oddać sobie tę sprawiedliwość, że nie miałam żadnych złych zamiarów. Chciałam postępować uczciwie i w głowie mi wówczas nie postały myśli, które później miały mnie zawieść na tak złą drogę.

Przebyłam w Bath cały tzw. późniejszy sezon i zawarłam parę nie pożądanych znajomości. One to pchnęły mnie na drogę przyszłych moich szaleństw, zamiast mnie przed nimi ostrzec. Żyłam sobie tam przyjemnie, otoczona dobraną, to znaczy wesołą i wytworną kompanią. Ale byłam bardzo zgnębiona przekonawszy się, że żyjąc w ten sposób pogrążam się coraz bardziej, a nie mając dochodów, tylko żyjąc z kapitału, po prostu się rujnuję. Nasuwało mi to wiele smutnych refleksji, które przerywały tok moich zwykłych myśli. Otrząsnęłam się jednak z nich i pocieszałam się, że coś się może zdarzyć, co mnie wyratuje.

Ale miejscowość ta nie była do tego odpowiednia. Nie było to bowiem Redriff, gdzie, gdybym się była jakoś możliwie urządziła, jakiś porządny kapitan lub może ktoś inny byłby mi zaproponował uczciwe małżeństwo. Lecz ja osiadłam w Bath, gdzie mężczyźni znajdują sobie często kochanki, ale rzadko szukają żon, skutkiem czego wszelkie znajomości, jakie kobieta może tam zawrzeć, prowadzą raczej do nielegalnych związków.

Pierwszy sezon był dość udany. Chociaż zawarłam znajomość z pewnym panem, który przyjechał do Bath, aby się rozerwać, lecz nie weszłam z nim w żadne występne porozumienie, że się tak wyrażę. Oparłam się kilku pokusom przygodnych miłostek i pod tym względem nieźle pokierowałam swym losem. Nie byłam do tego stopnia zepsuta, bym miała uprawiać rozpustę z samego do niej zamiłowania. Zresztą nie zrobiono mi żadnej ponętnej propozycji, która by mnie skusiła tym, czego najbardziej pragnęłam.

Jednak w czasie tego pierwszego sezonu zrobiłam w tym kierunku pewne kroki, a mianowicie zawarłam znajomość z kobietą, u której mieszkałam. Nie miała ona wprawdzie domu schadzek, jak to nazywamy, ale sama nie miała żadnych zasad moralnych. Zachowywałam się w każdej okazji tak przyzwoicie, by nie mogło być żadnej skazy na mej reputacji, i zadawałam się tylko z mężczyznami cieszącymi się dobrą sławą, aby z ich powodu nie mógł paść na mnie najmniejszy cień. Widocznie żaden z nich nie przypuszczał, bym mogła się zgodzić na występne stosunki, bo nikt mi tego nie zaproponował. Chociaż bywał tam ten pan wspomniany przeze mnie powyżej, który mnie wyróżniał, gdyż podobało mu się moje pociągające to warzy stwo, jak je sam określił, lecz w owym czasie do niczego więcej nie doszło.

Gdy się całe towarzystwo rozjechało, spędziłam w Bath wiele smutnych chwil, choć wyjeżdżałam do Bristolu, aby sprzedać coś z rzeczy i zdobyć pieniądze. Postanowiłam jednak pozostać na stałe w Bath; będąc bowiem w dobrych stosunkach z kobietą, u której mieszkałam w czasie lata, przekonałam się, że podczas zimy nigdzie nie mogłabym żyć taniej. Tu, jak mówię, spędziłam zimę, która była równie ciężka, jak wesoła była jesień. Zawarłszy bliższą znajomość z wyżej wspomnianą niewiastą, w której domu mieszkałam, nie mogłam ukryć przed nią pewnych spraw, które szczególnie ciążyły mi na duszy, a zwłaszcza tego, w jak trudnych warunkach znalazłam się z powodu utraty majątku na skutek zniszczenia towarów w czasie podróży morskiej. Opowiedziałam jej także, że mam w Wirginii zamożną matkę i brata. A że istotnie napisałam do mojej matki, głównie aby jej opisać warunki, w jakich się znalazłam, oraz poniesione przeze mnie straty dochodzące do pięciuset funtów, nie omieszkałam więc opowiedzieć mojej nowej przyjaciółce, że spodziewam się stamtąd pomocy. Statki z Bristolu do rzeki York w Wirginii i z powrotem płyną prędzej niż z Londynu, a że mój brat miał głównie interesy z Bristolem, pomyślałam, że lepiej będzie, jeśli będę czekała odpowiedzi w Bath niż w Londynie, gdzie też nie miałam znajomych.

Moja nowa przyjaciółka zdawała się bardzo przejmować moją sytuacją i rzeczywiście okazała mi wiele uprzejmości obniżając mi znacznie opłatę za moje utrzymanie podczas zimy; uwierzyłam nawet, iż nic na mnie nie zarabia; za mieszkanie zaś podczas zimy w ogóle nic nie płaciłam.

Gdy nadszedł sezon wiosenny, dalej robiła dla mnie co mogła; mieszkałam z nią jeszcze przez pewien czas, aż do chwili, gdy uważałam za konieczne się wynieść. Kilka przyzwoitych osób często się u niej zatrzymywało, między innymi ów pan, o którym wspomniałam poprzednio, że ubiegłej zimy szukał mego towarzystwa. Znów przyjechał w towarzystwie innego pana i z dwoma służącymi i zamieszkał w tym samym domu. Podejrzewałam, że go zaprosiła moja gospodyni, dając mu znać, że mieszkam wciąż jeszcze u niej, ale wypierała się tego tak samo jak i on.

Jednym słowem, pan ten przyjechał i tak samo jak dawniej darzył mnie swym zaufaniem i zaszczycał swym towarzystwem. Muszę przyznać, iż był to skończony dżentelmen, a jego towarzystwo sprawiało mi taką samą przyjemność jak moje jemu, o ile można było mu wierzyć. Zapewniał mnie tylko o swoim największym szacunku i takie miał wyobrażenie o mojej cnocie, że, jak sam nieraz mówił, wierzył, iż gdyby mi ofiarował cokolwiek innego, odrzuciłabym to z pogardą. Z tego, co mu mówiłam, wywnioskował, że jestem wdową, że przyjechałam do Bristolu z Wirginii ostatnim statkiem i czekam w Bath na przyjazd z Wirginii następnej flotylli, która ma mi przywieźć wielkie ilości towarów. Dowiedziałam się od niego i od innych, że ma żonę, lecz dama ta cierpi na pomieszanie zmysłów i jest pod opieką swych krewnych, na co on przystał, by uniknąć podejrzeń (które bywały rzeczą częstą w takich wypadkach), jakoby zaniedbywał jej kurację. Tymczasem przyjechał do Bath, by zapomnieć nieco o smutnych tych okolicznościach.

Moja gospodyni, która życzliwym okiem spoglądała zawsze na nasze stosunki, odmalowała mi go pochlebnie jako człowieka honorowego i cnotliwego, i bardzo majętnego. Ja też miałam wiele powodów, by go za takiego uważać; mieszkając bowiem na tym samym piętrze co ja, często przychodził do mojego pokoju, nawet gdy byłam W łóżku, a ja do niego, gdy on też leżał, pomimo to jednak nie zaproponował mi nigdy nic poza pocałunkiem i niczego na razie ode mnie nie żądał; nastąpiło to dopiero znacznie później, jak wkrótce się o tym dowiecie.

Nieraz zwracałam uwagę mojej gospodyni na jego niezwykłą skromność, a ona mi na to odpowiadała, że taki był zawsze. Mówiła mi jednak, że powinnam rościć sobie pretensje do jakiegoś wynagrodzenia za moje towarzystwo, gdyż zajmuje mi cały mój czas. Odpowiedziałam jej, że nie dałam mu żadnej okazji do przypuszczenia, że tego potrzebuję lub że przyjęłabym cokolwiek od niego. Powiedziała mi, iż bierze to na siebie, i istotnie załatwiła to tak zręcznie, że gdy znaleźliśmy się z nim sam na sam po jej rozmowie z nim, zaczął się dowiadywać o moją sytuację majątkową, więc z czego żyję, od czasu jak wylądowałam, i czy nie potrzebuję pieniędzy. Odrzuciłam tę propozycję z dumą. Powiedziałam mu, że choć mój ładunek tytoniu uległ zepsuciu, nie jest całkowicie stracony, kupiec bowiem, do którego mój towar został skierowany, tak uczciwie to załatwił, że nie odczuwam żadnych traków, i mam nadzieję, gospodarując oszczędnie, dociągnąć do chwili, aż więcej towaru przywiezie mi następna flotylla. Jednocześnie ograniczyłam swoje wydatki i podczas gdy w poprzednim sezonie miałam pokojówkę, obecnie obchodzę się bez niej, gdy przedtem wynajmowałam pokój i jadalnię na pierwszym piętrze, jak mu wiadomo, teraz mam jeden pokój na drugim piętrze, i tak dalej. — Ale — rzekłam — jestem teraz tak samo zadowolona jak wtedy — dodając, że towarzystwo jego przyczynia się do tego, by życie moje było znacznie weselsze, za co mu jestem bardzo wdzięczna. I w ten sposób uniknęłam na razie wszelkich propozycji. Wkrótce jednak potem zaatakował mnie znów, mówiąc, że nie dowierzam mu widać, nie chcąc mu wyjawić, w jakich znajduję się warunkach, co mu sprawia wielką przykrość. Jednocześnie zapewnił mnie, że nie dopytuje się o to dla zaspokojenia swej ciekawości, lecz by mi dopomóc, gdyby się ku temu nadarzyła sposobność. Ale skoro nie chcę się przyznać, że potrzebuję pomocy, pragnie tylko, bym mu obiecała, że gdy się znajdę w potrzebie, lub jeślibym się tego obawiała, powiem mu to szczerze i że bez krępowania się, tak jak on mi to zaproponował, skorzystam z jego usług. I dodał, że znajdę w nim zawsze prawdziwego przyjaciela, choć może obawiam się mu zaufać.

Nie omieszkałam mu wyrazić tego wszystkiego, co każdy w takim wypadku powinien powiedzieć, i zapewniłam go, że doceniam jego dobroć. Od tej chwili porzuciłam swoją powściągliwość względem niego, choć wciąż jeszcze oboje nie wykraczaliśmy poza granice surowej cnoty. Lecz choć stosunki nasze były bardzo swobodne, nie mogłam jednak dojść do tego nieskrępowania, jakiego on pragnął, a mianowicie, bym zażądała od niego pieniędzy, choć w głębi duszy bardzo mnie ucieszyła jego propozycja.

Minęło parę tygodni, a ja wciąż od niego nie żądałam pieniędzy. Wówczas moja gospodyni, chytra istota, która mnie wciąż do tego namawiała, wiedząc, że sama nie chcę tego zrobić, wymyśliła pewną historię i nagle wpadła do mnie, gdy byliśmy z nim razem, wołając: — Och! jejmość! z samego rana przynoszę złe nowiny! — Cóż się stało? — zapytałam. — Czyżby Francuzi zdobyli statki z Wirgi nii? — tego się bowiem wciąż obawiałam. — Nie, nie — odparła — człowiek, którego jejmość wysłałaś wczoraj do Bristolu po pieniądze, wrócił bez nich.

To wystąpienie mojej gospodyni bynajmniej mi się nie podobało, zanadto wyglądało na wymuszenie, czego by na pewno mój pan nie chciał. Widziałam jasno, że nic nie tracę ociągając się z żądaniem czegoś od niego, więc przerwałam jej. — Nie rozumiem, dlaczego tak powiedział — rzekłam — przyniósł bowiem całą kwotę, po którą go posłałam; a oto te pieniądze — dodałam — (wyciągnąwszy sakiewkę, w której było około dwanaście gwinei). — Miałam zamiar płacić nimi stopniowo jejmości.

Widać było, że nie w smak mu poszły jej słowa, tak jak i mnie, gdyż, jak przypuszczałam, uważał to za zbyt pochopne z jej strony wystąpienie. Ale gdy usłyszał moją odpowiedź, od razu odzyskał humor. Następnego ranka znów rozmawialiśmy o tym i przekonałam się, że się zupełnie uspokoił, uśmiechając się bowiem rzekł, że ma nadzieję, iż przyznam mu się, gdy mi zabraknie pieniędzy, bo mu to przyrzekłam. Ja mu natomiast powiedziałam, jak bardzo byłam niezadowolona z mojej gospodyni, która poprzedniego dnia publicznie opowiadała o tym, co do niej nie należy. Ale przypuszczam, że jej chodziło o pieniądze, które byłam jej winna, mniej więcej osiem gwinei i które postanowiłam jej oddać i oddałam też tego samego wieczoru po tym jej głupim wystąpieniu.

Wpadł w doskonały humor usłyszawszy, że jej zapłaciłam, po czym zaczęliśmy rozmawiać o czymś innym. Ale następnego ranka, gdy usłyszał, że się wcześniej od niego krzątam po moim pokoju, zawołał na mnie, a gdy się odezwałam, poprosił, abym przyszła do niego. Leżał jeszcze, gdy weszłam, i kazał mi usiąść na łóżku, powiedział bowiem, że ma mi powiedzieć coś ważnego. Po kilku serdecznych słowach zapytał mnie, czy mu odpowiem uczciwie i szczerze na jedną rzecz, której pragnie się dowiedzieć ode mnie. Po krótkich przekomarzaniach się co do słowa „szczerość" i zapytawszy się go, czy się zdarzyło, abym mu kiedy nie dała szczerej odpowiedzi, przyrzekłam mu, że tym razem będę szczera. Na to powiedział mi, że chciał mnie prosić, bym mu pokazała swoją sakiewkę. Natychmiast włożyłam rękę do kieszeni i, śmiejąc się z niego, wyciągnęłam sakiewkę, w któ rej było trzy i pół gwinei. Wtenczas zapytał, czy to wszystko, co posiadam? — Nie — odparłam śmiejąc się znów — posiadam o wiele więcej.

— Dobrze — rzekł i kazał mi przyrzec, że pójdę i przyniosę wszystko, co posiadam, co do grosza. Obiecałam, że to zrobię, i poszedłszy do mojego pokoju przyniosłam mu małą sekretną szufladkę, w której miałam jeszcze około sześć gwinei i trochę srebrnych monet; wszystko to rzuciłam mu na łóżko mówiąc mu, że to cały mój majątek co do szylinga. Popatrzył przez chwilę na pieniądze, ale ich nie policzył, tylko zgarnął z powrotem do szufladki, po czym sięgnąwszy do kieszeni wyciągnął z niej klucz i poprosił, abym otworzyła małą orzechową szkatułkę, która stała u niego na stole, i abym mu przyniosła jedną z szufladek, co też uczyniłam. W tej szufladzie było dużo złotych monet, zdawało mi się, że blisko dwieście gwinei, ale tego nie wiedziałam na pewno. Wziął tę szufladę i ująwszy moją rękę włożył ją do niej i kazał mi wziąć pełną garść pieniędzy. Opierałam się, ale on mocno trzymał w swojej ręce moją dłoń i wsadziwszy ją do szuflady kazał mi wziąć tyle gwinei, ile ich mogę od razu ująć w rękę.

Gdy to zrobiłam, kazał mi wysypać je na kolana, a sam, wziąwszy moją szufladkę, wysypał z niej moje pieniądze do swoich, po czym poprosił, abym zabrawszy wszystko razem poszła do swojego pokoju.

Opowiedziałam szczegółowiej to zdarzenie, aby pokazać, ile było w nim humoru i w jakim tonie utrzymane były nasze rozmowy. Wkrótce zaczął co dzień wynajdować jakieś braki w mych strojach, w koronkach, czepeczkach; jednym słowem, nalegał, abym sobie kupiła coś lepszego, na co, nawiasem mówiąc, wielką miałam ochotę, choć się z tym nie zdradzałam, nic bowiem bardziej nie lubiłam od pięknych strojów. Powiedziałam mu, że muszę oszczędnie gospodarować pieniędzmi, które mi pożyczył, bo nie będę w stanie mu ich zwrócić. Wówczas odparł mi krótko, że ma dla mnie wielki szacunek, i znając warunki, w jakich się znajduję, nie pożyczył mi tych pieniędzy, lecz mi je dał, gdyż uważa, że zasłużyłam sobie na to poświęcając się całkowicie jego towarzystwu. Po czym kazał mi zgodzić pokojówkę i prowadzić otwarty dom, a że przyjaciel, z którym był w Bath, już odjechał, zmusił mnie, abym się u niego stołowała, co też uczyniłam chętnie, mniemając, że przez to nic nie stracę, a moja gospodyni też na tym zyska.

Żyliśmy w ten sposób przez blisko trzy miesiące, ale gdy towarzystwo zaczęło opuszczać Bath, on także zaczął się wybierać i gotów był zabrać mnie z sobą do Londynu. Niezbyt byłam zadowolona z tej propozycji, gdyż nie wiedziałam, jakie tam miało być moje stanowisko, ani jak on mnie będzie traktował. Ale podczas gdy roztrząsaliśmy tę sprawę, on nagle ciężko się rozchorował. Pojechawszy w interesach do miejscowości zwanej Shepton w hrabstwie Somerset, tak ciężko zapadł na zdrowiu, że nie mógł odbyć dalszej podróży. Przysłał więc swego człowieka do Bath prosząc, abym wynajęła pojazd i przyjechała do niego. Przed wyjazdem zostawił był u mnie wszystkie swoje pieniądze i kosztowności; nie wiedziałam, co mam z tym począć, ale ukryłam je jak mogłam, zamknęłam mieszkanie i pojechałam do niego. Zastałam go istotnie ciężko chorego, namówiłam go jednak, aby się dał przenieść w lektyce do Bath, gdzie łatwiej było o pomoc i radę.

Zgodził się na to i przeniosłam go do Bath, dokąd było, o ile pamiętam, piętnaście mil. Tu dalej ciężko był chory na jakąś gorączkę i leżał przez pięć tygodni. Przez ten czas pielęgnowałam go i usługiwałam mu sama z taką gorliwością i troskliwością, jakbym była jego żoną; gdybym była mu zaślubiona, naprawdę nie mogłabym więcej dla niego zrobić. Czuwałam przy nim tak długo i często, że wreszcie zakazał mi tego; wtedy przyniosłam sobie do jego pokoju siennik i kładłam się tuż koło jego łóżka.

Rzeczywiście byłam głęboko przejęta jego stanem i obawiając się, że utracę takiego przyjaciela, jakim był dla mnie dotychczas i mógł być w przyszłości, godzinami siedziałam koło niego płacząc. Jednak zaczął wreszcie wracać do zdrowia i zaświtała nadzieja, że wyzdrowieje, co nastąpiło istotnie, choć bardzo powoli.

Gdyby w rzeczywistości było inaczej, niż to przedstawię w moim opowiadaniu, nie byłabym się zawahała tego opisać, jak to już nieraz czyniłam w innych wypadkach; lecz twierdzę, że przez cały czas naszych stosunków, pomimo iż swobodnie odwiedzaliśmy się, nawet gdy jedno z nas leżało w łóżku, pomimo iż we dnie i w nocy pielęgnując go, gdy chorował, oddawałam mu konieczne usługi, nigdy nie splamiły nas żadne nieprzyzwoite słowa czy uczynki. Och! gdybyż tak było zostało do końca!

Po pewnym czasie nabrał sił i powoli zaczął przychodzić do siebie, chciałam więc już zabrać swój siennik; ale on nie zgodził się na to i prosił, bym została, dopóki nie będzie potrzebował niczyjej pomocy; dopiero wówczas przeniosłam się do mojego pokoju.

Korzystał z każdej okazji, by wyrazić mi wdzięczność za moją czułość i troskliwość. Gdy zupełnie wyzdrowiał, dał mi pięćdziesiąt gwinei za moje starania i za narażanie, jak się wyraził, mego życia dla niego.

Zaczął mnie teraz zapewniać o swym szczerym i niezmiennym uczuciu dla mnie, twierdząc jednocześnie, że łączy je z największą powściągliwością z dbałości o moją i swoją cnotę. Odpowiedziałam mu, że jestem z tego zupełnie zadowolona. Lecz on posunął się do twierdzenia, że gdyby zupełnie nagi leżał ze mną w łóżku, jeszcze uszanowałby moją cnotę tak samo, jakby jej bronił, gdyby jakiś uwodziciel nastawał na mnie. Zapewniłam go, że mu wierzę, lecz to go nie zadowoliło i mówił, że skorzysta ze sposobności, by mi dać tego niewątpliwy dowód.

Po pewnym czasie musiałam dla swoich interesów udać się do Bristolu. Wynajął mi więc powóz i wybrał się ze mną; wtedy naturalnie wzrosła nasza zażyłość. Z Bristolu zabrał mnie do Gloucester, była to podróż dla przyjemności, aby użyć świeżego powietrza. Tam zdarzyło się nam, że w zajeździe nie było innego pomieszczenia, jak tylko jedna duża izba o dwóch łóżkach. Gospodarz poszedł z nami na górę, aby nam pokazać, co było nie zajęte, i wszedłszy do tej izby rzekł otwarcie do niego: — Nie jest moją rzeczą dopytywać się, czy pani jest małżonką waszej miłości, ale jeśli nią nie jest, mogą państwo przespać się w tych dwóch łóżkach równie przyzwoicie, jak gdybyście byli w dwóch pokojach. — Mówiąc to zaciągnął wielką kotarę, która rozdzielała pokój i zasłaniała łoża. — To dobrze — odparł skwapliwie mój przyjaciel — to nam odpowiada, zresztą jesteśmy tak bliskimi krewnymi, że nie moglibyśmy dzielić łoża; możemy jednak mieszkać obok siebie. — To nadało pozory przyzwoitości całej tej sprawie. Gdy nadeszła chwila udania się na spoczynek, on dla przyzwoitości wyszedł z pokoju, czekając, aż się położę, a potem sam się położył po swojej stronie pokoju, lecz leżąc długo ze mną rozmawiał.

Wreszcie powtórzywszy zwykłe swe powiedzenie, że mógłby nagi leżeć ze mną w łóżku i nie zrobić mi żadnej krzywdy, nagle wstał mówiąc: — A teraz, moja droga, przekonasz się o moim uczciwym stosunku do ciebie i jak umiem dotrzymać słowa — i zbliżył się do mojego łóżka.

Opierałam się trochę, ale muszę się przyznać, że nie byłabym się opierała, gdyby nie był mi robił takich obietnic. Toteż po krótkim oporze, jak to już mówiłam, uspokoiłam się i pozwoliłam, by położył się obok mnie. Gdy znalazł się w moim łóżku, wziął mnie w ramiona i tak spędziłam z nim noc, ale nie posunął się dalej ani mi nie czynił żadnych propozycji, tylko, jak powiadam, trzymał mnie w swych objęciach. Nie trwało to jednak przez całą noc, bo z rana wstał i ubrał się pozostawiwszy mnie w takim stanie niewinności, co się tyczyło jego osoby, jak w dniu mego urodzenia.

Bardzo to mnie zdziwiło i może też zadziwi tych, którzy wiedzą, jakie jest działanie praw natury, gdyż był to silny, krzepki i pełen życia człowiek. Nie postępował tak z powodu swych zasad religijnych, a jedynie z miłości, podkreślając, że jestem dla niego najmilszą z kobiet i kochając mnie nie może mnie skrzywdzić.

Przyznaję, że było to bardzo szlachetnie z jego strony, ale że nigdy takiej powściągliwości nie rozumiałam, więc zdumiewała mnie ona niepomiernie. Odbyliśmy resztę naszej podróży w ten sam sposób i powróciliśmy do Bath, gdzie mając możność odwiedzania mnie, ilekroć tego chciał, często oddawał się tej wstrzemięźliwości. Nieraz leżałam z nim w jednym łóżku i choć korzystaliśmy z wszelkich małżeńskich poufałości, nigdy mi jednak nie zaproponował, że się posunie dalej; i bardzo się tym chlubił. Nie mogę powiedzieć, by mnie to tak cieszyło, jak on to sobie wyobrażał, gdyż muszę się przyznać, iż byłam bardziej od niego zepsuta, jak się za chwilę dowiecie.

W ten sposób żyliśmy przez dwa lata. Przez ten czas wyjeżdżał on tylko trzy razy do Londynu i raz przebywał tam przez cztery miesiące, ale muszę mu oddać sprawiedliwość, że zawsze mnie tak zaopatrywał w pieniądze, bym mogła żyć przyzwoicie.

Gdybyśmy byli tak dalej żyli, mielibyśmy się czym chwalić, ale mądrzy ludzie powiadają, że jest rzeczą niebezpieczną zapuszczać się w pobliże granic zakazanych dziedzin, i sami przekonaliśmy się o tym. I tu znów muszę mu oddać sprawiedliwość, że pierwsze wykroczenie było nie z jego winy. Było to pewnej nocy, gdy leżeliśmy w łożu, rozgrzani i weseli, wypiwszy oboje, jak mi się zdaje, trochę więcej wina niż zazwyczaj, choć żadne z nas nie było bynajmniej podchmielone. Po szaleństwach, których nie mogę opisać, leżąc w jego objęciach, powiedziałam mu (wyznaję to ze wstydem i trwogą w duszy), że na tg, ale tylko tę jedną noc, serce moje rozwiąże go z jego zobowiązania.

Wziął mnie od razu za słowo i nie mogłam mu się już potem opierać; zresztą nie było mi to w głowie, choćby miało nie wiem co z tego wyniknąć.

W ten sposób przestaliśmy kierować się cnotą, a ja zamieniłam moje stanowisko przyjaciółki na nieprzyjemnie brzmiący tytuł kochanki. Rano bardzo żałowaliśmy oboje za nasze grzechy, ja płakałam serdecznie, a on tłumaczył, jak bardzo mu jest przykro. Ale to było wszystko, co wówczas mogliśmy zrobić, a skoro droga została w ten sposób wytyczona i bariery cnoty i sumienia runęły, łatwiej nam potem było z nimi walczyć.

Aż do końca tego tygodnia rozmowy nasze były bardzo posępne. Ja czerwieniłam się spoglądając na niego i od czasu do czasu melancholijnie wyrażałam obawę: „Co będzie, jeśli zajdę w ciążę? Co się wówczas stanie ze mną?" Dodawał mi otuchy mówiąc, że póki będę mu wierna, on też mi dotrzyma wierności. Skoro już zaszliśmy tak daleko (choć on naprawdę nie miał nigdy takiego zamiaru), to gdyby się okazało, że jestem w ciąży, on się już tym zajmie i weźmie pod swoją opiekę dziecko, a i mnie także. Słowa te dodały nom obojgu odwagi. Zapewniłam go, że jeśli przekonam się, iż jestem w ciąży, raczej umrę bez pomocy babki, niźlibym miała wymienić go jako ojca dziecka, a on obiecał mi, że niczego mi nie zabraknie, gdy będę brzemienna. Te wzajemne zapewnienia dodały nam odwagi, po czym oddawaliśmy się naszym występnym stosunkom, ile razy mieliśmy na to ochotę, aż wreszcie, tak jak się tego obawiałam, zaszłam istotnie w ciążę.

Gdy byłam już tego zupełnie pewna i uraczyłam go też tą nowiną, zaczęliśmy się zastanawiać, jakie przedsięwziąć kroki. Zapropono wałam, że się zwierzę z tego sekretu naszej gospodyni i zasięgnę jej rady, na co się zgodził. Gospodyni, jak się przekonałam, była kobietą obytą z takimi sprawami, potraktowała to więc lekko, mówiąc, że wiedziała, iż się na tym skończy, i rozśmieszyła nas tym bardzo. Jak już wspomniałam wyżej, przekonaliśmy się, że jest niewiastą doświadczoną w takich sprawach. Podjęła się wszystko załatwić, dostarczyć akuszerkę i mamkę, obiecała odparować wszelkie pytania i ocalić naszą reputację, co rzeczywiście uczyniła z wielką zręcznością.

Gdy już zbliżał się mój czas, poprosiła mojego towarzysza, by wyjechał do Londynu albo przynajmniej udał, że tam wyjeżdża.

Po jego wyjeździe zawiadomiła urzędników parafialnych, że w jej domu będzie rodzić kobieta, której małżonka zna dobrze, i złożyła im zeznanie w jego imieniu, jak utrzymywała, nazywając go sir Walterem Cleve; opowiedziała im, że jest to godny szacunku pan, że może im odpowiedzieć na wszelkie pytania, i tym podobne rzeczy. Urzędnicy parafialni zadowolili się tym. Rodziłam_więc, otoczona takim poważaniem, jak gdybym naprawdę była lady Cleve. Przy moim połogu pomagało kilka sąsiadek, które były żonami pierwszych obywateli Bath, co zwiększyło nieco moje wydatki. Narzekałam na to przed moim panem, ale prosił mnie, abym się tym nie przejmowała.

Dał mi sporo pieniędzy na niezwykłe wydatki związane z porodem, byłam więc otoczona dostatkiem, ale nie starałam się być ani zbyt wesołą, ani zbyt rozrzutną. Poza tym ziając sobie sprawę z mojej sytuacji i poznawszy tak dobrze świat wiedziałam, że tego rodzaju związki rzadko są długotrwałe, starałam się więc odłożyć ile mogłam na czarną godzinę, jak się wyrażałam, udając przed nim, że wszystko wydałam na niezwykły przepych w czasie mego połogu.

Tym sposobem wraz z tym, co mi dał, a o czym wspomniałam poprzednio, pod koniec mojego połogu miałam około dwieście gwinei, licząc z tym, co mi pozostało z własnych moich pieniędzy.

Urodziłam naprawdę ładnego chłopca, było to wyjątkowo miłe dziecko. Gdy się o tym mój pan dowiedział, napisał do mnie bardzo poczciwy i uprzejmy list, dodając, że wydaje mu się, iż byłoby dla mnie lepiej, abym gdy tylko będę się czuła dobrze i wstanę, przyjechała do Londynu; że wynajął dla mnie mieszkanie w Hammersmith, gdzie będę udawać, że przybyłam tam z Londynu, a po pewnym czasie będę mogła wrócić do Bath, dokąd i on ze mną się uda.

Byłam bardzo zadowolona z tej propozycji. Wynajęłam w tym celu karocę i zabrawszy dziecko z mamką, która je karmiła i pielęgnowała, oraz pokojówkę, udałam się do Londynu.

Spotkał się ze mną w Reading, gdzie czekał na mnie w swym własnym pojeździe. Zabrał mnie do niego, zostawiając dziecko ze służącą w wynajętej karocy, i tak mnie dowiózł do mojego nowego mieszkania w Hammersmith, które z wielu powodów bardzo mi się podobało, składało się bowiem z komnat bardzo pięknych i wygodnie się w nich urządziłam. Doszłam więc obecnie do szczytu tego, co bym nazwała powodzeniem, pragnęłam tylko jednej jeszcze rzeczy: zostać mężatką, co w tym wypadku nie było rzeczą możliwą. Z tego powodu, jak o tym już wspomniałam powyżej, starałam się odłożyć co mogłam na gorsze czasy, wiedząc doskonale, że takie związki jak ten nie trwają wiecznie. Mężczyźni, którzy mają na utrzymaniu metresy, często je zmieniają, czy znudziwszy się nimi, czy z zazdrości, i z tego czy innego powodu pozbawiają je swych łask. Czasem znów damy, które tak dobrze były traktowane, nie umieją postępować dość ostrożnie, by nie narazić na szwank szacunku dla swej osoby czy też pięknej cnoty wierności, i wtedy słusznie zostają odtrącone z pogardą.

Ale pod tym względem nic mi nie groziło, nie będąc bowiem usposobienia zmiennego, nie miałam żadnych znajomości w domu ani nie miałam pokusy, aby szukać ich dalej. Znałam tylko rodzinę, u której mieszkałam, i żonę pastora mieszkającego obok. Gdy więc mój pan wyjeżdżał, nie odwiedzałam nikogo, a gdy przyjeżdżał, zastawał mnie zawsze w moim pokoju lub w bawialni. Jeśli wychodziłam się przejść, to tylko z nim.

To nasze pożycie było najbardziej nieprzewidzianą w świecie rzeczą: nieraz zapewniał mnie, że gdy mnie poznał i nawet aż do owej nocy, kiedy to po raz pierwszy złamaliśmy nasze zasady, nigdy nie miał najmniejszego zamiaru spać ze mną, że był zawsze do mnie szczerze przywiązany i nie miał najmniejszej skłonności, aby postąpić tak, jak to uczynił. Ja z mojej strony zapewniłam go, że nie posądzałam go nigdy; w przeciwnym bowiem razie nie byłabym się tak łatwo zgodziła na takie lekkomyślne postępowanie, które było przyczyną wszystkiego; ale była to niespodzianka, która nas zaskoczyła, gdyż owej nocy zbytnio pozwoliliśmy naszej wzajemnej skłonności zapanować nad nami. Odtąd często zdarzało mi się zaobserwować — a niech to służy za ostrzeżenie czytelnikom tej opowieści — że nie pownniśmy folgować naszym skłonnościom ku swawoli i rozpuście, inaczej bowiem cnotliwe postanowienia mogą nas opuścić na rozdrożu w chwili, gdy pomoc ich byłaby nam najbardziej potrzebna.

Prawdą jest i wyznałam to już poprzednio, iż od pierwszej chwili naszej znajomości postanowiłam, że o ile on mi to zaproponuje, zgodzę się z nim spać; ale gotowa byłam to uczynić, bo pragnęłam jego pomocy i opieki, a nie widziałam innej drogi. Ale gdy tę noc spędziliśmy razem i tak, jak to opisałam, posunęliśmy się za daleko, przekonałam się o mojej słabości. Nie mogłam się oprzeć mej skłonności i musiałam jej ustąpić, zanim jeszcze on mnie o to poprosił.

Mimo to jednak zachowywał się wobec mnie przyzwoicie, nigdy mi nie robił wymówek ani nie wyrażał mi nigdy z tego powodu najmniejszego niezadowolenia, lecz, przeciwnie, zapewniał mnie zawsze, że był równie zadowolony z mojego towarzystwa, jak w pierwszej chwili naszej znajomości; mam tu na myśli naszą znajomość jako wspólników łoża.

To prawda, że nie miał żony, a raczej nie była już ona właściwie jego żoną, od tej strony nie groziło mi więc żadne niebezpieczeństwo; lecz często, szczególnie u człowieka rozsądnego, słuszny głos sumienia wyrywa go z ramion kochanki, jak się to wreszcie i w tym wypadku stało, choć z innej przyczyny.

Z drugiej zaś strony, choć sumienie moje nie oszczędzało mi tajnych wyrzutów z powodu mojego trybu życia i choć nawet u szczytu zadowolenia gnębiło mnie przerażające widmo strachu przed nędzą i głodem, nie mogłam żałować tego, co się stało. Lecz podobnie jak bieda wpędziła mnie w tę sytuację, tak samo teraz obawa niedostatku nie pozwalała mi z niej się wydostać. Nieraz postanawiałam już się wyzwolić, gdyby mi się udało zaoszczędzić dosyć pieniędzy na swoje utrzymanie. Lecz myśli te były bez znaczenia i zaledwie mi zaświtały, natychmiast znikały. Towarzystwo jego bowiem było tak przyjemne, że nie pozwalało na smutek, a zastanawiałam się dopiero w godzinach samotności.

Przez sześć lat żyłam szczęśliwie w tej nieszczęśliwej sytuacji. Przez ten czas urodziłam mu troje dzieci, lecz tylko pierwsze z nich żyło. I choć dwukrotnie w przeciągu tych sześciu lat się przenosiłam, wróciłam w szóstym roku z powrotem do mojego pierwszego mieszkania w Hammersmith. I tu zaskoczył mnie pewnego ranka melancholijny, lecz czuły list od mojego pana, przynoszący mi wiadomość, że jest bardzo chory i że się obawia nawrotu poprzedniej choroby. Donosił, że wobec tego, iż krewni jego żony są w domu, jest rzeczą niemożliwą, bym do niego przyjechała, i wyrażał z tego powodu wielkie swoje niezadowolenie jako też żal, że nie mogę się nim opiekować i pielęgnować go, jak to czyniłam poprzednio.

Bardzo się tym przejęłam i z niecierpliwością czekałam wiadomości, jak się miewa. Na próżno czekałam około dwa tygodnie, co mnie zdziwiło i zaczęło bardzo niepokoić. Mogę powiedzieć, że przez następne dwa tygodnie byłam bliska szaleństwa. Największa trudność leżała w tym, że nie wiedziałam dokładnie, gdzie się znajduje, myślałam bowiem z początku, że jest w mieszkaniu swej teściowej. Udawszy się sama do Londynu odkryłam wkrótce za pomocą adresu, pod którym pisywałam do niego, jak się dowiadywać o niego. W ten sposób przekonałam się, że znajduje się w pewnym domu w Bloomsbury, dokąd na krótko przed swoją chorobą przeniósł całą swoją rodzinę. Jego żona oraz teściowa mieszkały tam także, choć przed żoną jego ukrywano, że znajduje się w tym samym domu co mąż.

Wkrótce potem dowiedziałam się, że jest bliski śmierci; wieść ta, prawdę powiedziawszy, o mało mnie też nie zabiła. Pewnej nocy tak byłam spragniona wiadomości, że przebrałam się za służącą, w okrągły czepeczek i słomiany kapelusz, i poszłam do jego domu udając, że zostałam wysłana przez damę, która mieszkała w sąsiedztwie jego dawnego mieszkania. Powiedziałam, że przynoszę od moich państwa wyrazy szacunku i że zostałam przysłana, aby się dowiedzieć, jak się pan X miewa i jak spędził noc. Kiedy powtarzałam te polecenia, nadarzyła się sposobność, o którą mi chodziło. Rozmawiając bowiem z jedną z pokojówek, rozgadałam się z nią i wydobyłam z niej wszystkie szczegóły jego choroby; przekonałam się, że było to zapalenie płuc z kaszlem i gorączką. Opowiedziała mi też, kto był w domu i jak się jego żona miewa: krewni jej mieli nadzieję, że odzyska zmysły. Ale o samym panu powiedziała mi krótko, że doktorzy małą mają nadzieję utrzymania go przy życiu i tego ranka myślano, że umiera; w obecnej chwili miewa się trochę lepiej, ale nie przypuszczają, aby przeżył tę noc.

Były to dla mnie przygnębiające wiadomości, ujrzałam koniec mego powodzenia, zrozumiałam, jak dobrze się stało, że starałam się być dobrą gospodynią, że oszczędzałam i odkładałam ile się dało, póki żył; teraz nie miałam już żadnych widoków na własne dochody.

Zaciążyło mi to bardzo na duszy, szczególniej, że mojego syna, ślicznego pięcioletniego chłopca, ojciec nie zabezpieczył, przynajmniej ja o tym nic nie wiedziałam. Rozmyślając nad tym, z ciężkim sercem wróciłam tego wieczoru do domu. Zaczęłam się zastanawiać, z czego będę żyła do końca życia.

Łatwo można sobie wyobrazić, że nie zaznałam spokoju, dopóki znów się nie dowiedziałam, co się z nim dzieje. Nie mając odwagi pójść tam sama, parę razy posłałam przebranych posłańców, aż wreszcie po dwóch tygodniach dostałam wiadomość, że jest pewna nadzieja utrzymania go przy życiu, choć wciąż był jeszcze bardzo chory. Wówczas przestałam posyłać do jego domu i w jakiś czas potem dowiedziałam się w sąsiedztwie, że chodzi po domu, a potem, że już wychodzi.

Nie wątpiłam wówczas, że wkrótce będę miała od niego wiadomość, i zaczęłam się pocieszać myślą, że sytuacja moja się poprawiła. Czekałam tydzień, dwa, a potem, zdziwiona i zaskoczona, czekałam jeszcze blisko dwa miesiące bez wiadomości o nim, prócz tej, że wyjechał na wieś, na świeże powietrze, by szybciej powrócić do zdrowia po swojej chorobie. Potem minęło jeszcze dwa miesiące i dowiedziałam się, że powrócił do swojego domu w mieście, ale wciąż nie miałam od niego żadnej wiadomości.

Napisałam do niego szereg listów adresując jak zwykle i przekonałam się, że tylko po dwa czy trzy z nich ktoś się zgłosił, a reszta czekała na odbiór. Pisałam więc znowu, w tonie bardziej nalegającym, i w jednym z tych listów zawiadomiłam go, że muszę się z nim osobiście zobaczyć, przedstawiając, w jakich się znalazłam warunkach: czynsz nie zapłacony, dziecko nie zaopatrzone, a ja sama w opłakanych warunkach, pozbawiona środków do utrzymania, po tylu zapewnieniach, że będzie dbał o mnie i zaopatrywał we wszystko. Kopię tego listu zachowałam i przekonawszy się, że przez miesiąc nikt się do owego domu po odbiór listu nie zgłosił, znalazłam sposób, aby mu ową kopię oddano do rąk własnych w  pewnej kawiarni, gdzie, jak się dowiedziałam, stale bywał.

List ten zmusił go do odpowiedzi, z której wywnioskowałam, że ma zamiar mnie porzucić, że jednak jakiś czas przedtem wysłał był do mnie list prosząc, abym przyjechała znów do Bath. Powrócę jeszcze do treści tego listu.

Trzeba zdać sobie sprawę, że człowiek ciężko chory inaczej zaczyna się zapatrywać na takie związki i innymi na nie spogląda oczami, niż my na nie patrzyliśmy czy też się nam przedstawiały. Gdy mój kochanek znalazł  się u wrót śmierci i na skraju wieczności, zaczął widać odczuwać słuszne wyrzuty sumienia i ogarnęły go smutne refleksje z powodu jego płochego i rozpustnego życia. Między innymi występny nasz stosunek, który był ni mniej, ni więcej tylko długotrwałym cudzołóstwem, ukazał mu się, jakim był w rzeczywistości, a nie jakim go sobie przedtem wyobrażał; patrzył więc nań teraz ze słusznym i bogobojnym wstrętem.

Muszę też stwierdzić ku przestrodze naszej płci, że w takich przygodach miłosnych, ilekroć po nich następuje szczera skrucha, nieuniknione jest uczucie nienawiści do przedmiotu dawnej miłości. Tak bywa zawsze i nie może być inaczej, gdyż nie można szczerze i prawdziwie brzydzić się występkiem, jeśli miłość do tego, który jest jego przyczyną, trwa jeszcze. Jednocześnie ze wstrętem do grzechu musi powstać odraza do wspólnika grzechu. Nie może być inaczej.

Przekonałam się, że tak było i w tym wypadku, pomimo iż dobre wychowanie i prawość tego pana nie pozwoliły mu się posunąć do ostateczności. Pokrótce opowiedziana historia roli, jaką on odegrał w tej sprawie, przedstawia się w sposób następujący: dowiedział się z ostatniego mojego listu jak również i z poprzednich, które poszedł odebrać, że ani nie pojechałam do Bath, ani też nie otrzymałam jego listu, wobec czego napisał do mnie co następuje:

„Pani, zdziwiło mnie, że list mój z dnia ósmego poprzedniego mie siąca nie doszedł rąk Pani. Daję słowo, że został dostarczony do Pani mieszkania i oddany do rąk służącej.

Nie potrzebuję donosić Pani, co się ze mną w ostatnich czasach działo, jak znalazłszy się u progu śmierci zostałem dzięki niespodziewanej i nie zasłużonej łasce niebios przywrócony do zdrowia. Nie zdziwi się też zapewne Pani, że w stanie, w jakim byłem, na moim sumieniu może najbardziej ciążył nieszczęsny nasz związek. Nie potrzebuję nic więcej dodawać: postępowanie, które trzeba odpokutować, musi być zmienione.

Chciałbym, aby się Pani udała do Bath. Załączam pięćdziesiąt funtów na zapłacenie mieszkania Pani i na podróż. Mam nadzieję, że nie zdziwi to Pani, gdy dodam, że jedynie z powyższych powodów, a nie z winy Pani, nie mogę się już nigdy zobaczyć z Panią. Dziecko będę zawsze otaczał odpowiednią opieką. Może je Pani zostawić tam, gdzie jest obecnie, lub też zabrać ze sobą, jak Pani woli. Pragnąłbym, żeby i Pani nasunęły się podobne myśli i przyniosły Pani szczęście. Pozostaję..." itd.

List ten zadał mi tysiące ran. Nie podobna mi opisać wyrzutów sumienia, jakie mnie ogarnęły, nie miałam bowiem złudzeń co do mojej winy. Zastanowiłam się, że mniejszym występkiem byłoby dalsze moje pożycie z bratem jako jego żona; małżeństwo nasze nie było bowiem występne, gdyż oboje nie wiedzieliśmy o naszym pokrewieństwie.

Natomiast nie zastanawiałam się ani razu nad tym, że przez cały ten czas byłam mężatką, żoną pana X, kupca handlującego płótnem, który, choć mnie porzucił zmuszony przez okoliczności, niemniej jednak nie miał prawa rozwiązać naszej małżeńskiej umowy ani obdarować mnie wolnością, bym mogła wyjść po raz wtóry legalnie za mąż. Byłam więc przez cały ten czas niczym więcej jak tylko nierządnicą i cudzołożnicą. Robiłam sobie wymówki, że byłam tak rozwiązła i tak starałam się usidlić owego pana; właściwie to ja byłam główną przyczyną tych występków. On teraz szczęśliwie wydostał się z tej otchłani dzięki skutecznej pracy nad swą duszą, podczas gdy ja zostałam jak gdyby pozbawiona łaski Bożej i opuszczona przez Niebiosa, żeby się dalej pogrążać w nieprawościach.

Pod wpływem tych rozważań stałam się zadumana i smutna i bli sko przez miesiąc nie wybierałam się do Bath, nie mając ochoty powrócić do tej kobiety, u której mieszkałam przedtem. Obawiałam się bowiem, że mnie znów nakłoni do złego, jak to już raz uczyniła, a prócz tego nie chciałam, by się dowiedziała, że, jak to powyżej opisałam, zostałam porzucona.

Martwiłam się też bardzo moim synkiem. Rozstanie z nim równało się dla mnie śmierci; kiedy jednak zważyłam, że grozi mi, iż prędzej czy później będę musiała utrzymywać go nie mając zapewnionych środków po temu, zdecydowałam się pozostawić go na miejscu. Ale postanowiłam także sama zamieszkać w pobliżu, aby mieć przyjemność widywania dziecka nie troszcząc się o jego utrzymanie.

W krótkim tedy liście doniosłam mojemu panu, że posłucham we wszystkim jego rozkazów, jedynie tylko z różnych powodów nie mogę wrócić do Bath. Choć rozstanie z nim zraniło mnie boleśnie, nie mogę jednak odmówić słuszności jego rozważaniom i daleka jestem od tego, by utrudniać mu poprawę czy skruchę.

Po czym przedstawiłam mu w jak najbardziej wzruszających słowach moją sytuację. Napisałam mu, że te nieszczęsne okoliczności, które z początku wzbudziły w nim szlachetne i uczciwe uczucie przyjaźni ku mnie, obecnie, mam nadzieję, wzbudzą w nim trochę zainteresowania, choć już zerwany został nasz występny związek, o którym wierzę, że wówczas żadne z nas nie myślało. Podkreśliłam też, że równie szczerze jak on pragnę odpokutować swe winy; zaklinam go jednak, by mi zapewnił znośne warunki życia, abym nie była wystawiona na pokusy, ku jakim nas diabeł pcha, gdy grozi nam strach przed nędzą i niedolą. Jeśli się choć trochę obawia, bym mu nie sprawiała kłopotów, błagam go o ułatwienie mi powrotu do mojej matki do Wirginii, skąd, jak wie, przyjechałam; położyłoby to kres wszystkim jego obawom. Zakończyłam tym, że jeśli mi przyśle jeszcze 50 funtów, które by mi ułatwiły wyjazd, poślę mu nawzajem zrzeczenie się wszelkich pretensji i obiecuję, że nie będę mu się już nigdy naprzykrzać, chyba tylko pytaniem, jak się ma dziecko. O ile zastanę moją matkę przy życiu, a sytuacja moja pozwoli mi na to, przyślę po nie i ewentualnie uwolnię go od niego.

Naturalnie wszystko to było fałszem, gdyż nie miałam wcale zamiaru udać się do Wirginii, jak to z opisu moich dawniejszych tam spraw łatwo wywnioskować. Ale chodziło o to, żeby, jeśli się da, wydostać od niego te ostatnie pięćdziesiąt funtów, wiedziałam bowiem dobrze, że nie mogłam się spodziewać ani grosza więcej.

Niemniej moje argumenty poskutkowały, szczególniej obietnica, że zrzeknę się się wszelkich pretensji i że już nigdy nie będę mu się naprzykrzać. Przysłał mi czek na tę sumę przez kogoś, kto jednocześnie przywiózł mi do podpisania akt zrzeczenia się. Podpisawszy go otrzymałam pieniądze i w ten sposób, choć wbrew mojej woli, nastąpił koniec tej przygody.

Muszę jednak w tym miejscu zwrócić uwagę na fatalne konsekwencje zbytniej swobody między tymi, którzy są w takim jak my położeniu, na udawanie niewinnych zamiarów, przyjacielskich uczuć i tym podobnych rzeczy. Zmysły bowiem odgrywają na ogół tak wielką rolę w tych związkach przyjaźni, że wedle wszelkiego prawdopobieństwa skłonność bierze wreszcie górę nad najbardziej uroczystymi postanowieniami. Występna skłonność łamie bariery przyzwoitości, których nienaruszalności prawdziwie czysta przyjaźń powinna jak najbardziej przestrzegać. Ale pozostawiam tym, którzy będą czytać te słowa, aby sami wyciągnęli stąd słuszne wnioski. Zrobią to lepiej niż ja, która się tak prędko zapomniałam, nie nadaję się więc na moralizatora.

Byłam więc znów wolna, jeśli się mogę tak wyrazić. Nie krępowały mnie już żadne więzy, ani małżeńskie, ani miłości, z wyjątkiem tych, które mnie łączyły z moim mężem-handlarzem płócien. Nie słyszałam o nim od lat blisko piętnastu, nikt więc nie może mieć do mnie pretensji, iż nie uważałam się za związaną z nim, szczególnie biorąc pod uwagę to, co powiedział odjeżdżając, że jeślibym długo o nim nie słyszała, mogę stąd wyciągnąć wniosek, iż nie żyje, i mogę wtedy zupełnie swobodnie wyjść za mąż za kogo będę chciała.

Zaczęłam, teraz robić rachunki. Po wielu moich Ustach i naleganiach oraz dzięki interwencji mojej matki otrzymałam od mojego brata (jak go teraz nazywam) z Wirginii po raz wtóry pewną ilość towarów, dla wyrównania szkód z powodu utraty ładunku zabranego przeze mnie. Miałam to dostać pod warunkiem wyrzeczenia się wszelkich pretensji, akt ten miałam opieczętować i odesłać mu przez jego agenta w Bristolu. Warunek ten wydawał mi się ciężkim, ale mimo to musiałam się nań zgodzić. Potrafiłam jednak tak się urządzić, że otrzymałam towar, zanim podpisałam papier, a potem zawsze znajdowałam wymówkę, by tego uniknąć i przeciągać sprawę podpisania. Wreszcie udałam, że muszę wpierw napisać do brata i otrzymać od niego odpowiedź, zanim podpiszę.

Łącznie z tą zapomogą i zanim otrzymałam ostatnie pięćdziesiąt funtów, obliczyłam swoje środki na mniej więcej czterysta funtów, tak że razem z tamtym miałam czterysta pięćdziesiąt funtów. Oszczędziłam jeszcze ponad sto funtów, ale tu spotkało mnie niepowodzenie, mianowicie złotnik, któremu powierzyłam te pieniądze, zbankrutował i straciłam siedemdziesiąt funtów, albowiem na podstawie zawartej z nim ugody uzyskałam trzydzieści funtów za sto. Zostało mi trochę sreber, choć niewiele, prócz tego miałam sporo sukien i bielizny.

Tak zaopatrzona, miałam rozpocząć nowe życie, trzeba jednak wziąć pod uwagę, że teraz nie byłam już tą samą kobietą, jaką byłam w Redriff. Po pierwsze, miałam prawie o dwadzieścia lat więcej i wyglądałam co najmniej na swój wiek, a moje wędrówki do Wirginii, tam i z powrotem, nie przyczyniły się też do zwiększenia mojej urody. I choć niczego nie zaniedbałam, co mogłoby mnie upiększyć, z wyjątkiem tylko malowania się, do którego nigdy się nie zniżyłam: byłam dość zarozumiała na to, by uważać, iż tego nie potrzebuję; zawsze jednak jest pewna różnica między dwudziestym piątym rokiem życia a czterdziestym drugim.

Snułam niezliczone plany na przyszłość i bardzo poważnie zastanawiałam się, co będę robić, ale nic mi nie przychodziło na myśl. Czyniłam wszelkie wysiłki, by świat mnie uważał za coś lepszego, niż byłam w istocie; udawałam, że jestem bogata i że cały majątek jest w moich rękach; bo to drugie było prawdą, natomiast, co się tyczy mojego bogactwa, opisałam je powyżej. Nie miałam znajomych i to było jednym z największych moich nieszczęść, gdyż wskutek tego nie miałam doradcy, nikogo, kto by mi mógł jednocześnie doradzić i dopomóc, a przede wszystkim nie miałam nikogo, komu bym mogła zwierzyć się w zaufaniu i pod sekretem z prawdziwego mojego położenia i czyjej dyskrecji i wierności mogłabym zaufać. Prze konałam się z własnego doświadczenia, że obok ubóstwa nie ma nic gorszego dla kobiety niż brak przyjaciół. Mówię tu o kobiecie, gdyż oczywiście mężczyźni mogą sami być swoimi doradcami i kierownikami, umieją lepiej od kobiet wydobyć się z trudnej sytuacji i prowadzić swoje interesy. Jeśli kobieta nie ma przyjaciela, któremu by mogła zwierzyć się ze swych spraw i który by jej doradził i dopomógł, to w dziesięciu wypadkach na jeden jest zgubiona. Im jest zamożniejsza, tym bardziej jest narażona na straty i oszustwo: tak było ze mną w tej sprawie o sto funtów, które, jak wspomniałam poprzednio, powierzyłam złotnikowi. Kredyt jego był już wówczas zachwiany, lecz ja nie znałam się na tych rzeczach, a nie miałam się kogo poradzić i nie wiedząc o tym straciłam swoje pieniądze.

Poza tym taka opuszczona i bezradna kobieta jest jak mieszek złota czy klejnot porzucony na gościńcu: staje się zdobyczą pierwszego lepszego przechodnia. Jeśli go znajdzie człowiek cnotliwy i o uczciwych zasadach, to ogłosi, że go znalazł, i właściciel może się o tym dowiedzieć. Ale to się rzadko zdarza, gdy tymczasem jakże często taka zguba wpada w ręce ludzi, którzy bez skrupułów przywłaszczają ją sobie.

Tak było najwyraźniej i ze mną obecnie: byłam samotną, porzuconą samopas istotą, bez pomocy, oparcia i kierownictwa. Wiedziałam, do czego dążę, ale nie wiedziałam, jak do tego dojść prostą drogą. Pragnęłam życia w ustalonych warunkach i gdybym była trafiła na rozsądnego i dobrego małżonka, byłabym się stała tak wierną i uczciwą żoną, jak samo wcielenie cnoty. Jeśli byłam inna, to dlatego, że występek wchodzi zawsze przez wrota niedostatku, a nie przez wrota chęci. Dobrze wiedząc, jak cenne jest życie bez troski o jutro, życie, którego sama nigdy nie zaznałam, nie zgodziłabym się nigdy na dobrowolną utratę tego szczęścia. Przeciwnie, byłabym tym lepszą żoną; zresztą we wszystkich mych związkach małżeńskich żaden z mych mężów nie miał najmniejszej przykrości z powodu mego zachowania się.

Lecz wszystko to na nic się nie zdało; nie miałam bowiem żadnych widoków. Czekałam; pędziłam życie regularne i tak skromne, jak tego wymagała moja sytuacja, ale nic mi nie proponowano i nic mi się nie trafiało, a kapitał zwolna topniał. Nie wiedziałam, co mam począć, a strach przed grożącym mi ubóstwem ciążył mi na duszy. Miałam trochę pieniędzy, ale nie wiedziałam, gdzie je umieścić, a procent od nich nie wystarczał mi na utrzymanie, przynajmniej w Londynie.

Wreszcie powstały nowe możliwości. W tym samym co i ja domu mieszkała kobieta z północnych okolic kraju, która uchodziła za szlachciankę. W swych rozmowach opowiadała najczęściej, jak tania jest żywność i jakie łatwe jest tam życie, jak wszystkiego jest w bród i jakie wszystko jest tanie, w jak przyjemnym towarzystwie się tam obraca, i tak dalej, aż wreszcie powiedziałam jej, że mnie skusiła, aby pojechać i zamieszkać w jej okolicy, bo ja, jako wdowa, choć mam dosyć pieniędzy na życie, nie mam jednak możności powiększenia moich dochodów. Spostrzegłam się, że nie mogę tu żyć wydając mniej niż sto funtów rocznie, chyba że nie będę utrzymywać żadnych stosunków towarzyskich, będę się obywać bez służącej, nie będę robić żadnych zbytków i zagrzebię się w samotności, jak gdyby mnie do tego zmuszała konieczność.

Powinnam była zaznaczyć, że dawano jej do zrozumienia, jak zresztą wszystkim, że jestem bardzo bogata, mówiono, że posiadam przynajmniej trzy lub cztery tysiące funtów, jeśli nie więcej, i to pod własnym moim zarządem. Stała się dla mnie nadzwyczaj słodka, odkąd zaczęła przypuszczać, iż byłabym skłonna przenieść się w jej strony. Opowiadała, że ma siostrę blisko Liverpoolu i brata, bogatego właściciela ziemskiego, który ma też dużą posiadłość w Irlandii. Mówiła też, że wybierze się tam mniej więcej za dwa miesiące i jeżeli będę chciała jej towarzyszyć, to będę równie dobrze przyjęta jak ona sama i będę mogła tam pozostać miesiąc czy więcej, ile będę chciała, dopóki się nie przekonam, czy mi się ta okolica podoba. A jeśli te strony będą mi odpowiadać, to ona już postara się, by mnie polecono jakiejś miłej rodzinie, u której byłoby mi przyjemnie mieszkać, bo jej krewni nie przyjmują lokatorów.

Gdyby ta kobieta była znała moją prawdziwą sytuację majątkową, nigdy nie byłaby zastawiała na mnie takich sideł ani nie byłaby sobie zadawała tyle trudu, by złapać takie biedne, opuszczone stworzenie, które, schwytane, nie na wiele mogłoby się jej przydać. I rzeczywiście, wobec mej rozpaczliwej sytuacji, która, jak myślą łam, nie może być o wiele gorszą, nie bardzo się przejmowałam tym, co mi ewentualnie grozi, bylebym tylko nie doznała żadnej krzywdy osobistej. Toteż pozwoliłam się namówić do wyjazdu z nią, po wielokrotnie powtarzanych zaproszeniach i zapewnieniach szczerej przyjaźni i prawdziwych uczuć. Powtarzam więc, że dałam się namówić do wyjazdu z nią; wobec tego spakowałam się i przygotowałam do podróży, choć nie wiedziałam wcale, dokąd mam jechać.

Znalazłam się wtedy w wielkim kłopocie: ten niewielki majątek, jaki posiadałam, był cały w gotówce, z wyjątkiem, jak o tym dawniej pisałam, niewielkiej ilości sreber, bielizny i moich sukien; sprzętów domowych nie posiadałam nieomal wcale, gdyż wynajmowałam zawsze mieszkania umeblowane. Ale nie miałam na świecie nikogo, komu bym mogła powierzyć to niewiele, co posiadałam, nikogo, kto by mi mógł poradzić, jak mam z tym postąpić, i to mnie trapiło we dnie i w nocy. Myślałam o banku czy o innej jakiejś kompanii w Londynie, ale nie miałam nikogo, kto by mi tę sprawę załatwił, a wozić ze sobą asygnaty, rachunki, przekazy i tym podobne uważałam za niebezpieczne, bo gdyby zaginęły, pieniądze przepadłyby i doprowadziłoby mnie to do ruiny. Z drugiej zaś strony mogłabym być z tego powodu ograbiona i może nawet zamordowana. Kłopotałam się więc tym bardzo i nie wiedziałam, co mam począć.

Pewnego ranka przyszło mi na myśl, żeby pójść do banku, gdzie często bywałam dla podjęcia procentów od weksli, które posiadałam; poszedłszy tam trafiłam na pewnego urzędnika, który okazał się bardzo uczciwy i sumienny, gdy się do niego zwróciłam. Raz szczególnie zachował się bardzo przyzwoicie, gdy się pomyliłam i wzięłam mniej pieniędzy, niż mi się należało"; zabierałam się już do odejścia, kiedy on zwrócił mi uwagę na błąd i dodał mi resztę, którą mógłby był schować do własnej kieszeni.

Poszłam więc do niego i przedstawiwszy mu szczerze moją sytuację zapytałam go, czyby nie zechciał zostać doradcą biednej wdowy pozbawionej przyjaciół, która nie wie, co ma począć. Powiedział mi, że gdybym potrzebowała jego opinii w zakresie interesów, którymi się zajmuje, postara się, aby nie stała mi się krzywda, a ponadto poleci mnie swojemu znajomemu, rozsądnemu, uczciwemu i poważnemu człowiekowi, który jest także urzędnikiem w takiej samej in stytucji, choć nie w tym samym domu bankowym. Ma dobry sąd o wszystkim i mogę zaufać jego uczciwości. — Ja bowiem — dodał — biorę odpowiedzialność za niego i za każde jego posunięcie. Gdyby miał skrzywdzić jejmość panią choć na jeden grosz, wezmę to na siebie i wynagrodzę jej stratę; pomagać ludziom w takich sprawach sprawia mu przyjemność — traktuje to jako dobry uczynek.

Przemowa ta zamknęła mi usta, ale po chwili powiedziałam mu, że wolałabym z nim mieć do czynienia, bo mam przekonanie, że jest uczciwy, jeżeli jednak tak być nie może, to wolę skorzystać z jego rekomendacji niż zwrócić się do kogoś innego. — Ośmielę się zapewnić jejmość panią — rzekł — że będziesz równie zadowolona z mojego przyjaciela jak ze mnie, a on znacznie lepiej ode mnie może ci dopomóc. — Zdaje się, że sprawy banku pochłaniały go całkowicie i zobowiązał się zajmować się wyłącznie tylko interesami swego biura. Dowiedziałam się o tym później, ale wówczas nie orientowałam się w tym. Dodał, że jego przyjaciel nic nie weźmie ode mnie ani za swoje rady, ani za swoją pomoc, i to mnie bardzo zachęciło.

Umówił się ze mną, że się spotkamy z nim i z jego przyjacielem tego samego wieczoru po zamknięciu banku i po zakończeniu wszystkich spraw. Rzeczywiście, gdy tylko poznałam jego przyjaciela i zaczął mówić o mojej sprawie, z zadowoleniem przekonałam się, że mam do czynienia z bardzo uczciwym człowiekiem. Całe jego zachowanie się mówiło o tym, a potem dowiedziawszy się, jakim się odznacza zacnym charakterem, przestałam mieć jakiekolwiek wątpliwości.

Po pierwszym spotkaniu, w czasie którego powiedziałam tylko to, co opisałam poprzednio, rozstając się naznaczył mi spotkanie następnego dnia u siebie, oraz podkreślił, że tymczasem mogę zasięgnąć informacji co do jego osoby, ale nie wiedziałam, jak się do tego zabrać, nie miałam bowiem żadnych znajomych.

Kiedy zgodnie z umową spotkaliśmy się nazajutrz, mówiłam z nim otwarciej o moich sprawach. Opisałam mu obszernie moją sytuację: że jestem wdową, przybyłą z Ameryki, że jestem zupełnie opuszczona i pozbawiona przyjaciół, że mam trochę pieniędzy, ale bardzo niewiele, więc po prostu odchodzę od zmysłów z obawy, iż nie mając nikogo na świecie, komu bym mogła je powierzyć, stracę je; że przenoszę się do północnej Anglii, by żyjąc tam tanio nie roztrwonić swego kapitału; że chętnie oddałabym swe pieniądze do banku, ale obawiam się wozić z sobą dowody i tym podobne rzeczy, o których wspominałam, i że nie wiem, ani jak, ani z kim się porozumieć w tej sprawie.

Powiedział mi, że mogłabym ulokować pieniądze w banku na mój rachunek; będą one wtedy zapisane w księgach, wobec czego w każdej chwili będę je mogła podjąć, a po przeniesieniu się na północ będę mogła napisać do kasjera i przyślą mi je, kiedy zechcę. Ale wtedy pieniądze moje traktowane będą jako złożone na bieżącym rachunku i bank nie będzie wypłacał procentów od nich. Mogłabym też kupić za nie akcje, ale gdybym chciała nimi rozporządzić, musiałabym przyjechać do miasta, by je komuś przekazać; nawet podjęcie półrocznej dywidendy przedstawiałoby pewne trudności, gdybym osobiście nie mogła tego załatwić, chyba żebym zaufała komuś i na jego imię kupiła akcje, aby mógł za mnie to zrobić; przedstawiałoby to jednak znów takie same trudności. Popatrzył na mnie znacząco i uśmiechnął się z lekka. Wreszcie rzekł: — Czemu jejmość pani nie weźmie sobie jakiegoś zarządcy, który by wziął pod swoją opiekę jednocześnie i ją, i jej pieniądze? W ten sposób pozbyłaby się pani kłopotu. — Tak, proszę pana, i pieniędzy może też — rzekłam— tak czy owak ryzyko jest równie wielkie. — Ale pamiętam, że powiedziałam sobie: „Chciałabym, żebyś to ty mi zrobił taką propozycję. Zastanowiłabym się wtedy nad tym poważnie, zanim bym powiedziała: Nie.

I dalej w ten sposób rozmawiał ze mną, a ja parę razy myślałam, że poważnie myśli o mnie, tymczasem z wielkim żalem dowiedziałam się, że ma żonę; lecz przyznawszy się do tego, potrząsnął głową i rzekł z pewnym smutkiem, że właściwie ma żonę, ale tak jakby jej nie miał. Zaczęłam przypuszczać, iż znajduje się w takiej samej sytuacji jak mój ostatni kochanek, mając żonę chorą lub obłąkaną lub coś podobnego. Wówczas jednak nie rozmawialiśmy o tym dłużej, gdyż, jak powiedział, był zbyt zajęły, ale gdybym przyszła do niego po skończeniu jego pracy, to tymczasem zastanowiłby się, co mógłby zrobić dla mnie, i obmyśliłby sposób za bezpieczenia moich interesów. Odparłam mu, że przyjdę, nie wiem tylko, gdzie mieszka. Dał mi na piśmie wskazówki co do tego i odczytał mi je oddając, po czym rzekł: — Oto jest opis drogi do mnie, o ile mi pani zaufa. — Ależ tak — odparłam — myślę, że mogę waszmości zaufać i powierzyć mu swoją osobę, gdyż wedle własnych słów, waszmość jest żonaty, a ja nie szukam męża. Zaryzykuję też i powierzę waszmości moje pieniądze, które są wszystkim, co posiadam. Jeśli przepadną, nie będę już miała żadnego oparcia.

Powiedział wtedy żartem parę miłych i uprzejmych słów, które byłyby mi się bardzo podobały, gdyby były powiedziane poważnie. Wzięłam jego adres i umówiłam się, że przyjdę do jego domu tegoż samego wieczoru o siódmej.

Gdy tam przyszłam, zrobił mi parę propozycyj, w jaki sposób mogłabym umieścić pieniądze w banku, aby otrzymywać procent za nie; ale przy każdej z nich wyłaniały się jakieś trudności, które on uważał za niebezpieczne. Widziałam w nim tyle szczerej i bezinteresownej uczciwości, że w cichości ducha zaczęłam myśleć, iż zapewne znalazłam tego uczciwego człowieka, którego mi było trzeba, i że nie mogłam lepiej trafić. Powiedziałam mu wtedy z wielką szczerością, że nie spotkałam jeszcze ani mężczyzny, ani kobiety, którym bym mogła zaufać czy też czuć się z nimi bezpieczna. Lecz widząc, jak bezinteresownie troszczy się o mnie, pragnę mu dobrowolnie powierzyć zarząd tej niewielkiej fortuny, jaką posiadam, jeśli się zgodzi być zarządcą biednej wdowy, która nie może mu dać żadnego wynagrodzenia.

On się uśmiechnął i wstając skłonił mi się z wielkim szacunkiem. Powiedział, że może się tylko cieszyć, iż mam taką dobrą o nim opinię, że mnie nie zawiedzie i zrobi wszystko, co leży w jego mocy, by mi się przysłużyć, i że za to nie oczekuje żadnego wynagrodzenia. Ale w żadnym razie nie może przyjąć depozytu, który może rzucić na niego podejrzenie interesowności, a w razie mojej śmierci może go narazić na spór z wykonawcami testamentu, na co bynajmniej nie ma ochoty.

Odpowiedziałam mu, że jeżeli to są wszystkie jego zastrzeżenia, usunę je z łatwością i przekonam go, że nie są one istotnymi prze szkodami. Po pierwsze: gdybym go podejrzewała, to nie powierzyłabym mu teraz mojego depozytu. A gdybym kiedykolwiek w przyszłości powzięła względem niego jakieś podejrzenia, wtedy będzie mógł się tego zrzec i odmówić mi dalszych swych usług. Następnie w kwestii wykonawców testamentu zapewniłam go, że nie mam w Anglii ani spadkobierców, ani krewnych i nie będę miała spadkobierców ani wykonawców testamentu prócz niego samego, chyba żebym zmieniła stan przed śmiercią, czego na razie się nie spodziewam; wtedy jednak jego rola i kłopoty skończą się jednocześnie. Ale zapewniłam go, że jeżeli umrę w takiej samej sytuacji jak moja obecna, cały mój majątek przejdzie na niego; zasłuży na to, będąc wobec mnie tak rzetelnym, jak się tego po nim spodziewam.

Pod wpływem tej przemowy zmieniło się jego zachowanie i zapytał mnie, skąd pochodzi moja życzliwość dla niego, po czym z zadowoleniem rzekł, że pragnąłby ze względu na mnie móc prawnie wrócić do stanu kawalerskiego. Uśmiechnąwszy się odparłam mu, że wobec tego, iż nie jest kawalerem, moja propozycja nie kryje w sobie żadnych zamiarów względem niego, a pragnienie jego jest rzeczą niedozwoloną i występną ze względu na jego żonę.

Odpaił mi, że się mylę: — Gdyż, jak to już jejmości powiedziałem, mam żonę, ale tak jakbym jej nie miał. Nie byłoby to grzechem z mojej strony, gdybym jej życzył, aby ją przynajmniej powieszono. — Nie zdaję sobie sprawy z waszmościnej sytuacji — rzekłam — ale nie może nie być karygodne życzenie, by żona umarła. — Powtarzam jejmość pani — powiedział znów — że ona jest moją żoną, ale zarazem nie jest nią. Nie wiesz jejmość pani, ani kim ja jestem, ani jaka ona jest.

— To prawda — odparłam — nie wiem, kim waszmość jesteś, ale wierzę w uczciwość waszmości i stąd moje zaufanie.

— To dobrze — rzekł — myślę, że jestem istotnie uczciwym człowiekiem, ale także czymś innym. Gdyż, szczerze mówiąc, wyznam, że jestem rogaczem, a moja żona jest ladacznicą. — Powiedział to niby żartem, ale z uśmiechem takiego zakłopotania, że widziałam, jak go to obchodzi, a mówiąc to miał wygląd posępny.

— Zmienia to istotnie sytuację — odparłam — ale tylko w sto sunku do sprawy, o której waszmość wspomniałeś. Rogacz bowiem, jak waść sam wiesz, może być uczciwym człowiekiem, nie ma to żadnego wpływu. Prócz tego wydaje mi się — ciągnęłam dalej — że waszmość będąc uczciwym człowiekiem nie powinien mieć ladacznicy za żonę, ale to kwestia, do której nie chcę się mieszać.

— Istotnie — rzekł — chciałbym się jej pozbyć, ponieważ — dodał — mówiąc szczerze, nie jestem rogaczem zadowolonym z losu; z drugiej zaś strony myśl ta jest mi w najwyższym stopniu przykra, ale nie umiem na to poradzić; ladacznica pozostanie zawsze ladacznicą.

Zmieniłam temat rozmowy i zaczęłam,  mówić o swoich interesach, ale zauważywszy, że nie może się od tamtego tematu oderwać, pozwoliłam mu się wygadać. Zaczął więc opowiadać szczegóły swojej historii, zbyt obszerne, aby je tu powtarzać. Osobliwie rozwodził się nad tym, jak jego żona, podczas gdy on przebywał poza Anglią, zanim otrzymał stanowisko, na którym był obecnie, miała dwoje dzieci z pewnym oficerem służącym w wojsku i jak po powrocie do Anglii, wobec jej skruchy, wziął ją do siebie z powrotem i dał jej dobre utrzymanie, a ona pomimo to uciekła od niego z praktykantem ze składu płócien, ograbiwszy go, z czego mogła, i w dalszym ciągu żyje na jego koszt. — Tak więc — rzekł — jest ladacznicą nie z potrzeby, co waszą płeć najczęściej skłania do tego, lecz z zamiłowania i chęci do grzechu.

Wyraziłam mu więc współczucie i życzyłam mu, by się jej pozbył; i znów chciałam mówić o swoich interesach, ale się nie dało. Wpatrując się we mnie rzekł wreszcie: — Zważ jejmość pani: udałaś się do mnie o poradę i będę ci służył wiernie, jak rodzonej siostrze. Ale musimy zamienić" się rolami: skoro jejmość pani upoważnia mnie do tego swoją uprzejmością i jest tak dla mnie łaskawa, to poproszę ją o radę. Powiedz mi jejmość pani, co ma począć z taką nierządnicą nieszczęsny, oszukiwany mąż? Co mam uczynić, by wymierzyć sobie sprawiedliwość?

— Niestety! mój panie! — odparłam — jest to zbyt delikatna sprawa, bym mogła coś doradzić; lecz o ile zrozumiałam, żona uciekła od waszmości, pozbyłeś się więc jej szczęśliwie, czego wię cej można żądać? — Tak, istotnie uciekła — odparł — ale się jej jeszcze nie pozbyłem całkowicie.

— To prawda — powiedziałam — może na rachunek waszmości narobić jeszcze długów, ale prawo daje możność zabezpieczenia się przed tym. Waszmość możesz ostrzec wierzycieli. — Nie, nie o to też chodzi — rzekł — pod tym względem zabezpieczyłem się także. Nie o tym mówię, chciałbym się jej pozbyć, by móc się znów ożenić.

— W takim razie — odrzekłam — trzeba się z nią rozwieść. Jeżeli waszmość możesz dowieść tego, coś mi opowiedział, na pewno ci się to uda i wtedy będziesz, jak przypuszczam, wolny.

— To bardzo długa i kosztowna droga — rzekł.

— W takim razie — powiedziałam — jeśli się uda waszmości nakłonić kobietę, która ci się podoba, to myślę, że żona nie będzie mogła się sprzeciwić tej wolności, z której sama korzysta.

— Ach — rzekł — trudno będzie na to namówić uczciwą kobietę, bo co do kobiet innego rodzaju, to one dostatecznie dały mi się we znaki, żebym chciał mieć jeszcze coś do czynienia z ladacznicami.

Od razu mi wtedy przyszło na myśl: „Całym sercem zgodziłabym się, gdybyś się mnie oświadczył", ale zachowałam to dla siebie, a jemu odpowiedziałam: — Zamykasz waszmość drzwi przed wszystkimi uczciwymi kobietami, bo potępiasz z góry każdą, która by od razu przyjęła oświadczyny waszmości, i sądzisz, że kobieta, która by cię teraz przyjęła, nie może być uczciwa.

— Chciałbym, abyś mi jejmość pani zaręczyła, że uczciwa kobieta przyjmie moje oświadczyny; zaryzykowałbym je w takim razie. — I zwracając się wprost do mnie: — Czy mnie zechcesz pani?

— Po tym, coś waszmość powiedział, nie jest to uczciwie stawiać mi podobne pytanie — rzekłam — niemniej, choćbyś miał waszmość pomyśleć, że się wypieram tego, co powiedziałam, odpowiem po prostu: Nie, nie mogę cię przyjąć. Mam inny interes do waści i nie spodziewałam się, zwracając się do niego z poważną prośbą w mojej rozpaczliwej sytuacji, że waszmość zrobisz z tego komedię.

— Ależ, jejmość pani — rzekł — moja sytuacja jest równie rozpaczliwa jak twoja i nie mniej od ciebie potrzebuję rady. Wydaje mi się bowiem, że o ile mi ktoś nie pomoże, zwariuję chyba i sam nie wiem, co mam począć.

— Skądże — odparłam — przecież dużo łatwiej znaleźć radę dla waszmości niż dla mnie. — Niechże więc jejmość pani mi jej użyczy — powiedział — błagam, dodajesz mi już nieco otuchy.

— A więc — odpowiedziałam — jeśli sprawa istotnie jest taka prosta, jak mi ją waszmość przedstawiłeś, powinieneś się rozwieść, a potem znajdziesz niejedną niewiastę, której możesz się oświadczyć. Nie brak bowiem przedstawicielek naszej płci, byś nie mógł znaleźć żony.

— Doskonale — rzekł — traktuję to poważnie i usłucham jejmość pani rady. Ale czy mogę przedtem postawić ci jedno ważne pytanie?

— Każde, byle nie to, któreś mi waszmość przedtem zadał — odparłam. — Ale odpowiedź mnie nie zadowoliła — powiedział — krótko mówiąc, chciałem to samo pytanie powtórzyć.

— Waszmość możesz mi stawiać pytania, jakie chcesz, ale na to jedno usłyszałeś już moją odpowiedź — rzekłam. — Poza tym, czyżbyś miał waszmość takie złe o mnie wyobrażenie i przypuszczałbyś, iż odpowiem ci, zanim uzyskasz rozwód? Czyż jest na świecie kobieta, która by uwierzyła, że mówisz poważnie i bez żartów?

— Ależ to nie są kpiny — odparł — mówię to poważnie. Zastanów się pani nad tym.

— Ja przyszłam tutaj w interesach — rzekłam poważniejąc. — Proszę więc waszmości, abyś mi poradził, co mam począć?

— Obmyślę coś w tej sprawie — powiedział — i powiem za następną jejmość pani wizytą.

— Nie — odpowiedziałam — waszmość sam mi wzbroniłeś dalszych tutaj wizyt.

— Dlaczego? — spytał z lekkim zdziwieniem.

— Gdyż nie możesz się spodziewać — rzekłam — bym mogła tu przyjść po tym, coś mi powiedział.

— Musisz mi jejmość pani przyrzec, że znów przyjdziesz, a ja obiecam, że nie wspomnę o swojej propozycji, dopóki nie uzyskam rozwodu, ale chciałbym, byś po jego przeprowadzeniu była życzliwiej usposobiona do mnie, gdyż ty, pani, masz zostać moją żoną, albo nie chcę się w ogóle rozwodzić. Jestem ci to, pani, winien, jeśli nie z innego powodu, to już dla samej jej niespodziewanej dobroci dla mnie, ale są też i inne przyczyny. — Nie mógł mi powiedzieć nic, co by mi się bardziej podobało. Wiedziałam jednak, że póki cała rzecz jest jeszcze tak odległa, jak się obecnie przedstawia, muszę się opierać, aby go nie odstręczyć, i że mam czas zgodzić się wtedy, gdy on zdoła załatwić sprawę rozwodu. Powiedziałam mu więc z całym szacunkiem, że dość będzie na to czasu, gdy będzie już mógł

o tym mówić poważnie; tymczasem, rzekłam, wyjeżdżam daleko, może więc znajdzie sobie inną, która będzie mu się lepiej podobać. Na razie przerwaliśmy na tym, lecz kazał mi obiecać, że przyjdę następnego dnia, aby się dowiedzieć, co postanowił w moich sprawach; po pewnych naleganiach z jego strony zgodziłam się na to. Gdyby był mógł głębiej wejrzeć we mnie, byłby się przekonał, że nalegania te nie były potrzebne.

Wedle umowy przyszłam następnego wieczoru i przyprowadziłam ze sobą pokojówkę, aby widział, że mam służącą, ale zaraz ją odesłałam. Chciał, aby została, ale się nie zgodziłam i rozkazałam jej głośno, by przyszła po mnie o dziewiątej. Lecz on się temu sprzeciwił, mówiąc mi, że mnie odprowadzi do domu, z czego, nawiasem mówiąc, nie bardzo byłam zadowolona, podejrzewając, że chce to zrobić, aby się dowiedzieć, gdzie mieszkam i jaką mam reputację i stanowisko. Zaryzykowałam to jednak, gdyż ludzie mieszkający w tym samym domu czy w pobliżu wiedzieli o mnie same tylko pochlebne rzeczy i gdyby się zapytał o mnie, dowiedziałby się, że mam opinię kobiety bogatej, bardzo skromnej i porządnej. Czy było to w gruncie rzeczy prawdą, czy fałszem, w każdym razie widzicie jednak z tego, jak ważną jest rzeczą dla kobiet, które się jeszcze czegoś spodziewają od świata, by zachowywały pozory cnoty, gdyby ją nawet samą już utraciły.

Zauważyłam, i to z niemałym zadowoleniem, że przygotował dla mnie kolację. Przekonałam się też, że mieszka bardzo przyzwoicie

i że dom jego jest dobrze umeblowany. To wszystko mnie radowało, patrzyłam bowiem już na to jak na swoją własność.

Odbyła się teraz druga konferencja na ten sam temat co poprzednia. Bardziej jeszcze nalegał i zapewniał o swym uczuciu dla mnie, o czym nie miałam powodu wątpić; oświadczył mi, że powstało ono od pierwszej chwili mojej rozmowy z nim, dużo wcześniej, zanim wspomniałam o powierzeniu mu swojego mienia. „Nie chodzi o to, kiedy się zaczęło — pomyślałam — byleby trwało, a będzie dobrze." Po czym opowiedział, jak go ujęła moja chęć powierzenia mu mojego mienia i pozostawienia go pod jego pieczą. „O to mi chodziło — pomyślałam sobie — ale brałam też pod uwagę, że jesteś kawalerem." Po kolacji zauważyłam, że nalega, abym wypiła kilka kieliszków wina, od czego się wymówiłam i wypiłam tylko jeden czy dwa. Wówczas powiedział, że chce mi zrobić pewną propozycję, ale muszę mu obiecać, że jeżeli się na nią nie zgodzę, nie wezmę mu jej za złe. Odparłam mu, że mam nadzieję, iż nie zaproponuje mi nic zdrożnego, szczególnie we własnym domu, ale gdyby miał taki zamiar, wolę, aby tego nie robił. Nie chciałabym bowiem być zmuszona do wyrażenia mu swego niezadowolenia, co by się nie zgadzało z szacunkiem, jaki żywię dla niego, i z zaufaniem, jakie mu okazałam przychodząc do jego domu. Poprosiłam go, aby pozwolił mi odejść, i zaczęłam wobec tego wkładać rękawiczki i przygotowywać się do wyjścia, choć tak samo nie miałam zamiaru odejść, jak on mnie wypuścić.

Zaczął nalegać, abym przestała mówić o odejściu, i zapewnił mnie, że nie ma żadnych złych myśli i że daleki jest od tego, aby mi zaproponować coś uwłaczającego, a jeśli tak przypuszczam, to woli już o tym nie wspominać.

To mi się wcale nie podobało. Powiedziałam mu, że gotowa jestem wysłuchać wszystkiego, co mi ma do powiedzenia, licząc na to, że nie powie nic takiego, co by było niegodne jego lub czego nie powinnam usłyszeć. Na to przedstawił mi swoją propozycję: chciał, abym go poślubiła, zanim jeszcze otrzyma rozwód ze swoją żoną ladacznicą. I aby mnie uspokoić, że zamiary jego są uczciwe, obiecywał, że nie będzie żądał, abym z nim żyła lub dzieliła jego łoże, póki nie otrzyma rozwodu. Moje serce od pierwszego słowa się na to zgodziło, ale trzeba było jeszcze trochę odgrywać rolę hipokrytki. Udawałam więc, że stanowczo odrzucam tę propozycję i że potępiam ją jako niezbyt uczciwą; jednocześnie powiedziałam mu, że taka propozycja nie miałaby żadnego znaczenia, natomiast wplątałaby nas oboje w wielkie kłopoty. Gdyby bowiem ostatecznie nie otrzymał rozwodu, nie moglibyśmy rozwiązać naszego małżeństwa ani go urzeczywistnić. Kazałam mu więc zastanowić się, w jakiej znaleźlibyśmy się sytuacji w razie nieuzyskania rozwodu.

Krótko mówiąc, tyle mu przytoczyłam argumentów przeciwko tej jego propozycji, że go przekonałam, iż nie miała sensu. Wtedy przerzucił się do innej propozycji: żebym mu podpisała i opieczętowała umowę, w której bym się zobowiązała wyjść za niego, gdy tylko otrzyma rozwód. Gdyby go nie uzyskał, kontrakt byłby rozwiązany.

Powiedziałam mu, że ta propozycja jest rozsądniejsza; ponieważ jednak po raz pierwszy mogę w ogóle przypuścić, że jest na tyle szalony, by brać tę sprawę na serio, nie mogę się zdecydować powiedzieć od razu „tak"; muszę się nad tym zastanowić.

Igrałam z tym moim zalotnikiem jak rybak z pstrągiem. Czując, że połknął haczyk, żartowałam sobie z jego nowej propozycji i odroczyłam odpowiedź. Powiedziałam mu, że wie mało o mnie, i prosiłam, aby się o mnie dowiadywał. Pozwoliłam mu również pójść z sobą do mego mieszkania, choć nie prosiłam go do środka, tłumacząc mu, że nie byłoby to przyzwoicie.

Po namyśle postanowiłam, zaryzykować i nie podpisać umowy małżeńskiej, a to z powodu zaproszenia tej pani, która mnie tak przekonująco namawiała, abym z nią pojechała do hrabstwa Lancashire; obiecywała mi złote góry i takie wspaniałości, że kusiło mnie, aby spróbować. „Może — mówiłam sobie — poprawię swoją sytuację." I nie miałam skrupułów myśląc o rozstaniu się z moim zacnym jegomościem, w którym nie byłam aż tak zakochana, bym go nie mogła porzucić dla bogatszego.

Jednym słowem, wymówiłam się od podpisania umowy, ale powiedziałam mu, że jadę na północ, aby wiedział, gdzie do mnie pisać w sprawie moich interesów, które mu powierzyłam; powiedziałam mu też, że daję mu dowód mojego szacunku powierzając mu nieomal wszystko, co posiadam; że daję mu słowo, iż gdy tylko uzyska rozwód od swojej pierwszej żony i zawiadomi mnie o tym, przyjadę do Londynu i wtedy porozmawiamy poważnie o tej sprawie.

Muszę przyznać, że cel mojego wyjazdu był niski, ale zaproszono mnie tam w znacznie gorszych zamiarach niż te, jakie ja sama miałam, co się okaże w dalszym ciągu tego opowiadania. Pojechałam więc do hrabstwa Lancashire z moją przyjaciółką, jak ją nazywałam. Całą drogę traktowała mnie z wszelkimi pozorami szczerego i nie udanego przywiązania i opłacała wszystkie koszty mej podróży, z wyjątkiem tylko wynajmu powozu. Brat jej przyjechał na nasze spotkanie prywatnym koczem do Warrington, skąd nas zawiózł do Liverpoolu z taką pompą, o jakiej mi się nawet nie śniło. W Liverpoolu byliśmy przez trzy czy cztery dni podejmowani bardzo dostatnio w domu pewnego kupca, którego nazwiska nie wymieniam, z powodu tego, co potem nastąpiło. Po czym moja przyjaciółka powiedziała mi, że mnie zawiezie do domu swojego wuja, gdzie nas wspaniale będą przyjmować, co też się stało. Wuj, jak go nazywała, przysłał po nas kocz zaprzężony w cztery konie i zawieziono nas około czterdzieści mil w niewiadomym kierunku.

Przybyliśmy wreszcie do pańskiej siedziby, gdzie mieszkała liczna rodzina i był duży park oraz świetne towarzystwo; moją towarzyszkę nazywano tam kuzynką. Powiedziałam jej, że gdy miała zamiar mnie wprowadzić w takie towarzystwo, powinna mnie była uprzedzić, abym mogła się zaopatrzyć w lepsze stroje. Miejscowe damy dowiedziawszy się o tym zapewniły mnie uprzejmie, że w tych stronach nie cenią ludzi wedle ich sukien, jak się to dzieje w Londynie; kuzynka ich poinformowała je o moim stanowisku i nie potrzebuję się stroić, by się wyróżniać. Krótko mówiąc, podejmowały mnie, jakbym była nie tym, czym istotnie byłam, lecz tym, czym sobie wyobrażały, że jestem, a mianowicie bardzo bogatą wdową.

Pierwszym odkryciem, jakie tu zrobiłam, było, że cała rodzina jest katolicka, tak samo zresztą jak i ich kuzynka, którą nazywałam moją przyjaciółką. Muszę jednak przyznać, że nie wyobrażam sobie, aby ktoś mógł się lepiej do mnie odnosić; okazywali mi tyle uprzejmości, jak gdybym była takich samych jak oni poglądów. Prawdę powiedziawszy, nie miałam żadnych zasad, nie byłam więc wrażliwa na punkcie religii, i natychmiast zaczęłam wyrażać się pochlebnie o Kościele katolickim. Powiedziałam im, że we wszystkich różnicach zapatrywań na religię, jakie istnieją między chrześcijanami, widzę tylko uprzedzenie stworzone przez wychowanie. A gdyby mi się było zdarzyło mieć ojca katolika, nie wątpię, że ich religia byłaby mnie tak samo zadowoliła jak moja własna.

To ich nadzwyczaj ujęło i nie tylko dniem i nocą byłam otoczona najlepszym towarzystwem i zabawiano mnie miłymi rozmowami, ale jeszcze parę starszych dam zaczęło rozprawiać ze mną o religii. Byłam tak uprzejma, że choć nie chciałam się całkowicie wiązać, bez skrupułów jednak byłam na ich mszy i naśladowałam wszystkie ich gesty, jakie mi przedtem pokazały, ale nie chciałam się sprzedać za tanio; robiłam więc im tylko niejasną nadzieję, że zostanę katoliczką, o ile mnie zapoznają ze swą nauką, jak to nazywali, i na tym się skończyło.

Przebywałam tam około sześć tygodni, po czym moja przewodniczka zawiozła mnie z powrotem do pewnej wsi o sześć mil od Liverpoolu, gdzie jej brat (jak go nazywała) przyjechał do mnie z wizytą, własną kolaską, pięknie się prezentując, z dwoma służącymi w porządnych liberiach, i zaczął się do mnie zalecać. A że mi się to nie pierwszy raz zdarzało, każdy by myślał, że się nie dam oszukać; i ja tak samo sądziłam, mając w odwodzie nie wygraną kartę, której nie miałam zamiaru się wyrzec, chyba gdybym znalazła znacznie lepszy sposób poprawienia sobie bytu. Pozornie brat ten był partią, o którą warto było się pokusić: majątki jego oceniane były co najmniej na tysiąc funtów rocznego dochodu, siostra jego mówiła jednak, że przynoszą tysiąc pięćset funtów i że są przeważnie położone w Irlandii.

Mnie, jako uchodzącej za bardzo bogatą, nie ośmielono się pytać o mój stan majątkowy, a moja mniemana przyjaciółka opierając się na lekkomyślnych plotkach podniosła wartość mojego majątku z pięciuset funtów na pięć tysięcy, a gdy przybyła na wieś, mówiła już o piętnastu tysiącach funtów. Przynęta ta doprowadziła Irlandczyka, za takiego go bowiem uważałam, do zupełnego szału. Krótko mówiąc, zalecał się do mnie, obsypywał mnie podarunkami i zadłużył się jak wariat, aby podołać wydatkom na pojazdy i staranie się o mnie. Trzeba mu oddać sprawiedliwość, że wygląd miał niesłychanie elegancki: był wysoki, dobrze zbudowany i niezwykle zręczny. Opowiadał o swoim parku, o swych stajniach i koniach, o swych łowczych i lasach, o swych dzierżawcach i o swej służbie z taką naturalnością, jakbyśmy byli w jego dworze i patrzyli na to wszystko.

Nigdy nie pytał się o mój majątek czy o moje posiadłości, tylko zapewnił mnie, że gdy przyjedziemy do Dublina, przepisze na mnie dobry majątek dający sześćset funtów rocznego dochodu i moglibyśmy jeszcze tu spisać intercyzę, czyli umowę przedślubną.

Jeszcze się nikt w ten sposób do mnie nie odnosił i nie miałam żadnych punktów porównania. Moja przyjaciółka, niczym wąż wyhodowany na mym łonie, powtarzała wciąż, na jak szerokiej stopie żyje jej brat. To znów pytała się mnie, jak każę pomalować moje powozy i jak życzę sobie, aby mój paź był ubrany; jednym słowem, olśniewała mnie. Nie byłam już w stanie odmówić i aby sprawy nie przewlekać, zgodziłam się na małżeństwo.

Lecz aby się pobrać w jak najściślejszym gronie, pojechaliśmy w głąb kraju, gdzie katolicki ksiądz dał nam ślub, który, jak mnie zapewniono, będzie równie ważny jak ślub dany przez anglikańskiego proboszcza.

Muszę się przyznać, że w tym wypadku miałam pewne wyrzuty sumienia z powodu niezbyt uczciwego wyrzeczenia się mojego wiernego jegomościa, który mnie szczerze kochał i usiłował się pozbyć tej skandalicznej ladacznicy, tak podle z nim postępującej, i który obiecywał sobie wiele szczęścia ze swoją nową wybranką. Tymczasem ta nowa wybranka oddała się innemu w sposób nieomal tak skandaliczny jak jego pierwsza żona.

Lecz pociągnął mnie blask wielkiego majątku i wykwintnych rzeczy, którymi co chwila mamił moją wyobraźnię ten osobnik oszukiwany przeze mnie, który wówczas sam mnie oszukiwał. Nie miałam więc czasu myśleć o Londynie ani o tym, co tam pozostawiłam, ani tym bardziej o moim zobowiązaniu względem tego, który nieskończenie przewyższał swą wartością to, do czego teraz dążyłam.

Ale już się stało: znalazłam się teraz w ramionach mojego nowego małżonka, który wydawał się taki sam jak przedtem: był hojny aż do rozrzutności i dochód poniżej tysiąca funtów nie wystarczyłby na utrzymanie go na tej stopie.

W jakiś miesiąc po naszym ślubie zaczął wspominać o tym, że powinnam pojechać do West Chester, by wsiąść na statek idący do Irlandii. Nie przynaglał mnie jednak i zostaliśmy tam jeszcze blisko trzy tygodnie; wtedy posłał do Chester z wiadomością, by powóz czekał na nas w Black Rock, naprzeciwko Liverpoolu. Przejechaliśmy tam piękną łodzią o sześciu wiosłach, którą nazywają „pinnace", a jego służba z końmi i bagażem przeprawiła się promem. Tłumaczył się przede toną, że nie mając znajomych w Chester, uda się tam pierwszy, aby wyszukać dla mnie jakieś wygodne mieszkanie w prywatnym domu. Zapytałam go, jak długo pozostaniemy w Chester. Odparł, że najwyżej spędzimy tam jedną lub dwie noce i natychmiast wynajmie pojazd do Holyhead. Wówczas powiedziałam mu, że w żadnym razie niech nie zadaje sobie takiego trudu, by wynajmować prywatne mieszkanie na jedną lub dwie noce, boć przecież w Chester, które jest dużą miejscowością, nie wątpię, że są bardzo dobre zajazdy z wszelkimi wygodami. Zamieszkaliśmy więc w zajeździe na West Street, niedaleko katedry, ale zapomniałam, jakie miał godło.

Tu mój małżonek mówiąc o mej podróży do Irlandii zapytał mnie, czy, zanim się przeprawimy, nie muszę załatwić jakichś spraw w Londynie. Odparłam mu, że nic ważnego, czego bym nie mogła załatwić listownie z Dublina. — Pani — rzekł z wielkim szacunkiem — mam nadzieję, że część jej fortuny, o której moja siostra wspominała, iż jest złożona w gotówce w Banku Angielskim, została odpowiednio zabezpieczona, ale gdyby trzeba ją było przekazać lub wykonać jakąś inną operację finansową, należałoby pojechać do Londynu i załatwić te sprawy, zanim się przeprawimy do Irlandii.

Spojrzałam na niego z udanym zdziwieniem i odparłam mu, że nie wiem, o co mu chodzi; że, o ile wiem, nie posiadam żadnego depozytu w Banku Angielskim i zdaje mi się, że nie może twierdzić, abym mu coś takiego mówiła. Nie — odpowiedział mi — nie mówiłam mu tego, ale jego siostra opowiedziała mu, że większa część mojego majątku jest tam złożona. — I dlatego tylko o tym wspomniałem — rzekł — żebyśmy w razie konieczności postanowienia czegoś czy też zmiany jakiejś dyspozycji tyczącej się tych pieniędzy nie potrzebowali się narażać na ryzyko i kłopot powrotnej podróży; gdyż — dodał — nie chciałby, abym zbyt często ryzykowała podróż morzem.

Zdumiałam się na te słowa i zaczęłam się poważnie zastanawiać nad ich znaczeniem. Przyszło mi też zaraz na myśl, że moja przyjaciółka, która zwała go swym bratem", musiała mnie przedstawić w fałszywym świetle. I pomyślałam sobie także, że gdy już doszło do tego, trzeba, abym zbadała do dna tę sprawę, zanim opuszczę Anglię i zanim dostanę się w nie wiadomo jakie ręce w obcym kraju.

Wobec tego następnego ranka wezwałam do swojego pokoju siostrę mego męża i opowiedziawszy jej o rozmowie, którą mieliśmy z jej bratem poprzedniego wieczoru, zaklęłam ją, by mi wyznała, co mu powiedziała i na jakiej podstawie skojarzyła nasze małżeństwo. Przyznała się, że mu powiedziała o mojej wielkiej fortunie, bo tak jej mówiono w Londynie. — Mówiono! — zawołałam gorąco. — Czyż ja ci coś podobnego kiedykolwiek mówiłam? — Nie — odparła — to prawda, że tego nie mówiłaś, ale nieraz powtarzałaś, że rozporządzasz sama tym, co posiadasz. — To mówiłam — odpowiedziałam szybko i skwapliwie — ale nigdy nie powiedziałam ci, że posiadam coś, co by można nazwać fortuną. Nie powiedziałam ci nawet nigdy, że mam sto funtów lub ich równowartość. I jak dałoby się pogodzić z moim bogactwem — rzekłam — to, że wybierałam się z tobą na północ jedynie dla taniości życia? — Na te słowa, wypowiedziane przeze mnie z żarem i głośno, mój mąż, a jej brat (jak go nazywała) wszedł do pokoju. Poprosiłam, aby usiadł, gdyż mani im obojgu coś ważnego do powiedzenia i chciałabym, aby to koniecznie usłyszał.

Zdawał się być nieco zmieszany pewnością siebie, z jaką to powiedziałam, ale podszedł i usiadł obok mnie zamknąwszy przedtem drzwi za sobą. Po czym, oburzona, zaczęłam mówić i zwróciwszy się do niego powiedziałam: — Obawiam się, mój drogi (gdyż zwracałam się do niego z wielką serdecznością), że przez małżeństwo twoje ze mną zostałeś oszukany i skrzywdzony, co nie da się już nigdy naprawić. Ale że nie maczałam w tym palców, pragnę się uniewinnić, by krzywda ta spadła na winowajcę, a nie na mnie. Ja bowiem umywam od tego wszystkiego ręce.

— Jakże mogłem być pokrzywdzony przez małżeństwo z tobą? — zapytał. — Myślę, że jest ono dla mnie zaszczytne i korzystne.

— Wytłumaczę ci to zaraz — rzekłam — i obawiam się, że nie Będziesz zadowolony ze sposobu, w jaki z tobą postąpiono. Ale cię przekonam, mój kochany — dodałam — że to nie ja przyczyniłam się do tego — i tu przerwałam na chwilę.

Robił teraz wrażenie wystraszonego i wzburzonego i zdaje mi się, że zaczął się domyślać, co nastąpi. Patrząc na mnie powiedział jednak tylko: Mów! — i siedział milcząc, jak gdyby czekał, co jeszcze powiem. Ciągnęłam więc dalej: — Spytałam się ciebie wczoraj wieczór — rzekłam zwracając się do niego — czy kiedykolwiek chwaliłam się przed tobą moim majątkiem lub czy kiedykolwiek wspominałam ci, że posiadam jakiś depozyt w Banku Angielskim czy też gdzie indziej, i przyznałeś, że nigdy tego nie mówiłam, co jest istotnie prawdą. Pragnę, abyś mi tu powiedział w obecności twojej siostry, czy ci dałam kiedykolwiek powód do takich przypuszczeń lub czy kiedykolwiek rozmawiałam z tobą o tym? — I znów przyznał mi, że się to nigdy nie zdarzyło, ale że robiłam wrażenie kobiety bogatej, więc on na to liczył i nie przypuszczał, że się zawiedzie. — Na razie jeszcze się nie pytam, czy jesteś zawiedziony — rzekłam — obawiam się, że oboje jesteśmy zawiedzeni, lecz chcę się oczyścić od niesprawiedliwego zarzutu, że brałam udział w tym oszustwie.

— Pytałam się twojej siostry, czy kiedykolwiek mówiłam jej, że posiadam jakąś fortunę czy majątek, lub czy jej opowiadałam jakieś szczegóły, i przyznała, że nigdy tego nie robiłam. Proszę cię więc, pani — rzekłam zwracając się do niej — abyś postąpiła względem mnie sprawiedliwie; jeśli możesz, oskarż mnie przed twym bratem, że ci twierdziłam, iż posiadam jakiś majątek. Ale po co w takim razie wybierałabym się z tobą w te strony, aby oszczędzić coś z moich skromnych funduszów i żyć taniej? — Nie mogła temu zaprzeczyć ani słowem; powiedziała tylko, że mówiono jej w Londynie o moim wielkim majątku złożonym w Banku Angielskim.

— A teraz, drogi panie — rzekłam zwracając się znów do mojego nowozaślubionego małżonka — bądź łaskaw mi powiedzieć, kto nas oboje tak oszukał, że uwierzyłeś w moje bogactwa i zacząłeś się starać o moją rękę? — Nie mógł przemówić ani słowa, tylko wskazał swoją siostrę, a po krótkim milczeniu wpadł w taką pasję, w ja kiej jeszcze nikogo nie widziałam; nawymyślał jej od kurw i innych wyzwisk, jakie tylko mu do głowy przyszły, krzyczał, że go zgubiła, że twierdziła, iż mam piętnaście tysięcy funtów, z czego miała dostać pięćset funtów, gdy skojarzy to małżeństwo. Potem dodał zwróciwszy się do mnie, że nie była wcale jego siostrą, lecz od dwóch lat była jego kochanką, że dostała od niego sto funtów jako zadatek i że jeżeli jest tak, jak mówię, to on jest zgubiony. Przysięgał w swym szale, że ją zamorduje, co nas obie przeraziło. Zaczęła wołać, że mówiono jej to w domu, gdzie mieszkałam. Lecz to go jeszcze bardziej oburzyło, że go popychała do tego małżeństwa i dopuściła, żeby sprawy zaszły tak daleko, opierając się jedynie na plotkach. Zwracając się do mnie rzekł nadzwyczajnie grzecznie, że obawia się, iż jesteśmy oboje zgubieni. — Bo szczerze mówiąc, moja droga, nie mam żadnego majątku — mówił — bo to niewiele, co posiadałem, ta diablica kazała mi zmarnować na staranie się o ciebie i na wyekwipowanie. — Ona tymczasem skorzystała z tego, że wszczęliśmy poważną rozmowę, aby się wysunąć z pokoju, i nigdy jej już nie widziałam.

Byłam równie zmieszana jak on i nie wiedziałam, co mam mu powiedzieć. Myślałam, że pod wieloma względami ja jestem najbardziej pokrzywdzona, ale słysząc, że jest zgubiony i że nie posiada żadnego majątku, zaczęłam mieć wątpliwości. — To była jakaś diabelska sztuczka — rzekłam do niego — bo nasze małżeństwo doszło do skutku na podstawie podwójnego oszustwa. Zawód ten, jak się zdaje, zrujnował cię, ale gdybym była bogata, to ja też byłabym oszukana, gdyż powiadasz, że nic nie masz.

— Istotnie, moja droga, byłabyś oszukana — odparł — ale nie byłabyś zrujnowana, bo za piętnaście tysięcy funtów w tych stronach moglibyśmy się oboje doskonale utrzymać. I zapewniam cię — dodał — że zdecydowany byłem poświęcić ci każdy grosz, nie pokrzywdziłbym ciebie nawet na szylinga, a resztę odpłaciłbym ci moją miłością i czułością trwającą przez całe życie.

Było to bardzo zacnie z jego strony i nie wątpię, że byłby postępował tak, jak mówił, a ze względu na swój charakter i wychowanie miał wszelkie warunki, aby mnie uszczęśliwić. Ale nie posiadał majątku i jeszcze z takiego śmiesznego powodu narobił dłu gów w tych stronach, więc przyszłość przedstawiała mu się w posępnych i ciemnych barwach, a ja nie wiedziałam, co mam powiedzieć ani co o tym myśleć.

Mówiłam mu, jaka to szkoda, iż tyle miłości i taka poczciwa natura, jaką w nim odkryłam, miały się zmarnować w nędzy; mówiłam, że nie widzę przed nami nic prócz ruiny. Co do mnie, żałuję, że to, co mam, nie wystarczy, aby nas utrzymać przez tydzień. Tu wydobyłam czek bankowy na dwadzieścia funtów i jedenaście gwinei mówiąc, że oszczędziłam tę sumę z moich skromnych dochodów i że miałam nadzieję, opierając się na tym, co ta kreatura opowiadała o kosztach utrzymania w tych stronach, że wystarczy to na moje życie przez trzy lub cztery lata; że gdybym straciła te pieniądze, pozostałabym bez środków, a on wie przecież, jaka jest sytuacja kobiety, która się znajdzie bez pieniędzy pośród obcych. Powiedziałam mu jednak, że jeżeli chce, może wziąć te pieniądze.

Bardzo go to obeszło, zdawało mi się nawet, że dojrzałam łzy w jego oczach, i powiedział, iż nie tknie tych pieniędzy, że wstrętna mu jest myśl, by mógł mnie obedrzeć i pozostawić w biedzie, że przeciwnie, on ma jeszcze pięćdziesiąt gwinei — wszystko, co mu pozostało, i wyciągnąwszy je rzucił na stół, prosząc, abym je wzięła, choćby miał umrzeć z głodu.

Odpowiedziałam mu, równie przejęta jego położeniem, że nie zniosę, aby mówił takie rzeczy. Że przeciwnie, gdyby zaproponował jakikolwiek sposób wspólnego utrzymania się, robiłabym wszystko, co by na mnie przypadło, żyłabym tak oszczędnie i skromnie, jakby sobie tego życzył.

Błagał, abym o tym więcej nie wspominała, bo go to doprowadza do szału; mówił, że był wychowany, jak przystało na szlachcica, choć musiał się ograniczać, i że przychodzi mu na myśl tylko jedna droga ratunku, ale zależy to od mojej odpowiedzi na jego pytanie, choć nie zmusza mnie, bym odpowiedziała na nie. Rzekłam mu, że odpowiem mu uczciwie, ale czy go moja odpowiedź zadowoli, tego nie wiem.

— W takim razie, moja droga, powiedz mi szczerze — rzekł — czy to niewiele, co posiadasz, wystarczyłoby gdziekolwiek na dostatnie utrzymanie nas obojga na pewnym poziomie?

Na szczęście dotychczas nie zdradziłam się niczym, ani jaka jest moja sytuacja, ani nawet jakie jest moje prawdziwe nazwisko. Widząc, że choć jest tak przyjemny i, jak się zdawało, uczciwy, nie mogę się po nim niczego innego spodziewać, jak tylko tego, że będziemy żyć z kapitału, który, jak wiedziałam, zostanie wkrótce roztrwoniony — postanowiłam nie przyznawać się, że posiadam coś więcej prócz tego czeku bankowego i jedenastu gwinei. Czułabym się najzupełniej szczęśliwa, gdybym to tylko straciła i znalazła się tam, skąd mnie wziął. Miałam wprawdzie przy sobie drugi czek, na trzydzieści funtów, ale było to wszystko, co zabrałam ze sobą i co miało mi wystarczyć zarówno na moje utrzymanie na wsi, jak też na poratowanie w razie potrzeby. Bowiem ta kreatura, ta rajfurka, która nas oboje tak oszukała, zawracała mi głowę, że mogę się świetnie wydać za mąż na wsi; nie chciałam więc w żadnym razie zostać bez pieniędzy. O czeku tym nie wspominałam i to mi pozwoliło rozporządzać swobodnie resztą wobec jego sytuacji materialnej ; było mi go bowiem serdecznie żal.

Ale wracając do jego pytania, odpowiedziałam mu, że dobrowolnie nigdy go nie oszukałam i nie będę oszukiwać. Przykro mi, że muszę mu wyznać, iż to, co posiadam, nie wystarczy na utrzymanie nas obojga, że nie wystarczało mi na utrzymanie siebie samej na południu kraju i z tego powodu oddałam się w ręce tej kobiety, która nazywała go bratem; zapewniała mnie bowiem, że będę mogła w mieście Manchester, którego nie znam, utrzymać się bardzo przyzwoicie za sześć funtów rocznie. A że cały mój dochód roczny wynosił nie więcej niż piętnaście funtów, myślałam, że będę za to żyła dostatnio, czekając lepszych czasów.

Potrząsnął głową i milczał dalej. Spędziliśmy bardzo smutny wieczór. Zjedliśmy jednak razem kolację i spędziliśmy razem całą noc. Gdyśmy już kończyli kolację, mina mu się poprawiła i wpadłszy w lepszy humor kazał podać butelkę wina. — Słuchaj, moja miła — rzekł — sytuacja nasza jest zła, ale to nie powód, aby być przygnębionym. Słuchaj, nie martw się, postaram się znaleźć takie lub inne źródło utrzymania. A jeśli tobie wystarczy na życie, to zawsze lepiej niż nic. Muszę ruszyć w świat, trzeba być mężczyzną; poddawać się zniechęceniu — to pomagać nieszczęściu. — Mówiąc to napełnił kie liszek i wypił moje zdrowie, trzymając mnie za rękę i ściskając ją silnie w swej dłoni przez cały czas, gdy pił wino. Zapewnił mnie potem, że kłopocze się tylko o mnie.

Miał on prawdziwie rycerskie usposobienie i tym bardziej było mi przykro. Jest w tym pewna pociecha, gdy przyczyni się do naszej zguby nie łotr, lecz człowiek uczciwy. Najbardziej zawiedziony był jednak mój małżonek, gdyż, obałamucony przez tę rajfurkę, naprawdę wydał mnóstwo pieniędzy; ciekawą jest rzeczą, na jak wątłych opierał się podstawach. Przede wszystkim trzeba zwrócić uwagę na nikczemność tej kreatury, która chcąc zdobyć dla siebie sto funtów naraziła go na trzy lub cztery razy większy wydatek, choć może było to wszystko, a może nawet więcej, niż posiadał. Nie mając najmniejszych do tego podstaw, poza babskimi plotkami, twierdziła, że posiadam majątek, że jestem bogata i tym podobne rzeczy. Prawdę powiedziawszy, zamiar obałamucenia bogatej kobiety, gdybym nią była, był też podły, a nadawanie pozorów wspaniałości skromnej sytuacji materialnej było oszustwem, nawet nie byle jakim. Ale sprawa wyglądała nieco inaczej, i to na jego korzyść: nie był to bowiem rozpustnik, który by zawodowo bałamucił kobiety, jak to robią niektórzy zdobywając po pięć, sześć fortun pod rząd, po czym znikają ograbiwszy swoje ofiary. Był on prawdziwym panem, który był nieszczęśliwy i ubogi, ale żył uczciwie. Gdybym była miała majątek, to choć byłabym wściekła na tę ścierkę za wyprowadzenie mię w pole, jednakże nienajgorszą byłoby rzeczą podzielić się bogactwem z tym człowiekiem, naprawdę uroczym, o szlachetnych zasadach, zdrowym rozsądku i miłym usposobieniu.

Tej nocy długo rozmawialiśmy ze sobą poufnie, gdyż oboje spaliśmy niewiele. Tak był skruszony, że mnie okpił, jak gdyby to było przestępstwo i miał iść na stracenie. Znów ofiarowywał mi wszystko, co posiadał, do ostatniego grosza, mówiąc, że sam zaciągnie się do wojska i będzie się starał zdobyć więcej.

Zapytałam go, czemu tak niepoczciwie chciał mnie wywieźć do Irlandii, gdzie, jak przypuszczam, nie miałby mnie za co utrzymać. Objął mnie ramionami i powiedział: — Wierzaj mi, droga moja, nie miałem nigdy zamiaru wyjechać do Irlandii, a tym bardziej wywieźć cię tam; schroniłem się, aby zejść z oczu tym, którzy sły szeli, jakie mam zamiary; przy tym nie chciałem, aby nagabywano mnie o pieniądze, zanim będę je miał.

— Ale dokąd w takim razie — pytałam — mieliśmy się potem udać?

— Opowiem ci, kochana — odpowiedział — jaki ułożyłem sobie plan: miałem zamiar zapytać cię tutaj o twoje pieniądze, co, jak wiesz, zrobiłem, i gdy, jak się spodziewałem, wejdziesz w pewne szczegóły, znalazłbym jakąś wymówkę, by odłożyć na pewien czas naszą podróż do Irlandii i najprzód pojechać do Londynu.

— Wówczas, moja droga — ciągnął dalej — miałem zamiar przedstawić ci moją prawdziwą sytuację finansową i przyznać się do podstępu, jakiego użyłem, by uzyskać twoją zgodę na małżeństwo. Nie pozostaje mi teraz nic innego, tylko prosić cię o przebaczenie i powtórzyć to, co już przedtem mówiłem, jak usilnie będę się starał, byś zapomniała o tym, co zaszło, w szczęściu dni przyszłych.

— Naprawdę — rzekłam mu — myślę, że wkrótce byłbyś mnie podbił zupełnie. Martwię się tylko teraz, że nie mogę ci dowieść, z jaką łatwością byłabym ci przebaczyła i zamknęła oczy na wszystkie twoje sztuczki za twój miły sposób bycia. Ale, najdroższy — rzekłam — co poczniemy teraz? Oboje jesteśmy zrujnowani i co nam z tego, żeśmy się pogodzili, jeśli nie mamy z czego żyć?

Roztrząsaliśmy różne pomysły, ale trudno było zdecydować się na coś, gdyż nie było z czym zacząć.  Błagał mnie wreszcie, bym więcej o tym nie mówiła, bo, jak mówił, serce mu pęknie. Więc porozmawialiśmy jeszcze trochę o innych sprawach, aż wreszcie pożegnał się ze mną po mężowsku i zasnęliśmy oboje.

Rano wstał przede mną, gdyż ja istotnie, nie zmrużywszy oka przez prawie całą noc, byłam bardzo śpiąca i leżałam prawie do jedenastej. Przez ten czas on, zabrawszy swe konie, trzech służących oraz całą swoją bieliznę i bagaże, odjechał pozostawiwszy na stole krótki, ale wzruszający list do mnie, który brzmiał, jak następuje:

„Moja Droga! — Jestem podłym psem. Oszukałem cię, ale wciągnęła mnie do tego nikczemna istota, wbrew moim zasadom i wbrew obyczajom całego mojego życia. Przebacz mi, najdroższa! Szczerze błagam cię o przebaczenie, jestem najnieszczęśliwszym z ludzi, gdyż zwiodłem cię. Tak byłem szczęśliwy zdobywszy ciebie, a teraz je stem pogrążony w rozpaczy, że muszę uciekać od ciebie. Przebacz mi, najdroższa! raz jeszcze błagam, przebacz mi! Nie mogę znieść tej myśli, że zrujnowałem cię, a sam nie potrafię cię utrzymać. Nasze małżeństwo jest nieważne. Nigdy już nie będę mógł cię zobaczyć i listem tym zwracam ci wolność. Jeśli możesz dobrze wyjść za mąż, nie odmawiaj z mojego powodu. Przysięgam na wszystko i daję ci słowo honoru, że gdybym się nawet, czego nie przypuszczam, o tym dowiedział, nie zakłócę twego spokoju. Z drugiej zaś strony, gdybyś nie wyszła za mąż i gdyby mi się szczęśliwie udało zdobyć majątek, gdziekolwiek byś była, wszystko będzie twoje.

Część pieniędzy, jakie mi pozostały, włożyłem ci do kieszeni. Wykup miejsca w karetce pocztowej dla siebie i dla służącej i jedź do Londynu. Mam nadzieję, że pieniądze te wystarczą na zapłacenie twego rachunku tutaj, nie naruszając twojego kapitału. Jeszcze raz proszę cię o przebaczenie, co czynić będę, ile razy pomyślę o tobie. Żegnaj, najdroższa, na zawsze! Pozostaję twoim kochającym J. E."

Nic jeszcze w życiu nie zapadło mi tak głęboko w serce jak to pożegnanie. Po tysiąc razy w myślach robiłam mu wymówki, że mnie opuścił, byłabym bowiem poszła z nim na koniec świata, żebrząc na chleb powszedni. Sięgnęłam do kieszeni i znalazłam tam dziesięć gwinei, jego złoty zegarek i dwa pierścioneczki: jeden mały pierścionek z diamentem, wartości sześciu funtów, i zwykłą złotą obrączkę.

Usiadłszy wpatrywałam się przez dwie godziny w te przedmioty, prawie nic nie mówiąc, aż służąca przerwała moje dumanie, aby mi powiedzieć, że obiad gotów. Jadłam mało, a po obiedzie dostałam gwałtownego ataku płaczu, co chwila wołając go po imieniu, a na imię było mu James. „O! Jemmy! — wołałam — wróć, ach, wróć! Oddam ci wszystko, co posiadam. Będę żebrać, będę z tobą głodować." I lak jak szalona obiegłam kilkakrotnie pokój, to znów siadałam, to znów biegałam, wołając go, by wrócił, i znów potem płakałam. Tak przeszło popołudnie, aż około siódmej, gdy już zapadł zmierzch, było to bowiem w sierpniu, ku mojemu nieopisanemu zdumieniu zjawił się z powrotem w zajeździe, bez służby, i przyszedł wprost do mnie na górę.

Byłam niesłychanie zmieszana, tak samo jak i on. Nie mogłam sobie wyobrazić, jaka mogła być przyczyna tego powrotu, i byłam w rozterce, czy mam się z tego cieszyć, czy smucić. Ale moje uczucie wzięło górę nad wszystkim innym i nie mogłam ukryć mej radości, która, zbyt głęboka na uśmiech, rozpłynęła się we łzach. Zaledwie wszedł do pokoju, podbiegł ku mnie i wziąwszy mnie w ramiona tulił mnie do siebie i dech mi zapierał pocałunkami, ale nie wyrzekł ani słowa. Wreszcie ja zaczęłam:  — Najdroższy, jak mogłeś mnie opuścić? — na co nic nie odpowiedział, gdyż nie był w stanie mówić.

Gdy nasze upojenie nieco przeszło, opowiedział mi, że odjechawszy około piętnaście mil nie był w stanie jechać dalej, tylko koniecznie chciał wrócić, aby mnie raz jeszcze zobaczyć i raz jeszcze się ze mną pożegnać.

Mówiłam mu, w jaki sposób spędziłam ten czas i jak głośno wołałam, by wrócił. Powiedział mi na to, że słyszał wyraźnie moje wołanie ponad lasem Delamere, o jakieś dwanaście mil stąd. Uśmiechnęłam się. — Nie myśl bynajmniej, że żartuję — rzekł — nigdy nie słyszałem twego głosu wyraźniej niż to twoje głośne wołanie, a chwilami zdawało mi się, że biegniesz za mną. — A więc co wołałam? — zapytałam go, gdyż nie powtórzyłam mu, jakimi słowami go wołałam. — Wołałaś głośno — odparł: — O Jemmy! O Jemmy! wróć, ach, wróć!

Wyśmiałam go. — Moja droga — rzekł — nie śmiej się, wierzaj mi, słyszałem twój głos tak wyraźnie, jak ty mnie teraz słyszysz. Jeśli chcesz, to gotów jestem pójść do sędziego i przysiąc na to. — Zdziwiło mnie to, zaskoczyło i nawet przestraszyło; opowiedziałam mu, co robiłam i jak go wołałam, jak to już powyżej opisałam.

Chwilę jeszcze zabawialiśmy się w ten sposób tą sprawą, a potem rzekłam mu: — Teraz już mnie nigdy nie opuścisz, raczej ja pójdę za tobą na koniec świata. — Odparł na to, że trudno mu bardzo mnie porzucić, ale wobec tego, że tak być musi, ma nadzieję, że postaram się sama sobie tego nie utrudniać. Co do niego, przeczuwa, że będzie to dla niego zgubą.

Jednakże, powiedział mi, zastanowił się i nie pozwoli mi samej odbyć podróży do Londynu, bo to za daleko, a że równie dobrze może pojechać w tamtą stronę jak w inną, postanowił mnie odprowadzić dla bezpieczeństwa albo do samego Londynu, albo przynajmniej w pobliże. Kazał mi obiecać, że nie wezmę mu tego za złe, jeśli opuści mnie bez pożegnania.

Opowiedział mi, jak odprawił swoich trzech służących i, sprzedawszy ich wierzchowce, wysłał ich na poszukiwanie szczęścia; załatwił to pośpiesznie, nie wiem już w jakim małym miasteczku po drodze. — I — dodał — wylałem parę łez w samotności na myśl, o ile są oni szczęśliwsi od swego pana, gdyż mogą się udać do najbliższego szlacheckiego dworu i ofiarować swą służbę, gdy tymczasem ja — mówił — nie wiem, ani gdzie podziać, ani co począć.

Powiedziałam mu, że nie mogłam być nieszczęśliwsza, niż wówczas, gdy się z nim rozstałam. Więc teraz, gdy powrócił, już go nie porzucę i jeśli tylko zabierze mnie z sobą, udam się za nim, gdzie będzie chciał, i będę robić, co będzie chciał. A tymczasem zgadzam się, abyśmy pojechali razem do Londynu; ale nigdy się nie zgodzę na to, aby, jak to proponował, nie pożegnał się ze mną, gdy będzie zmuszony opuścić mnie. Potem powiedziałam mu żartem, że jeśli tak zrobi, to przywołam go z powrotem tak głośno jak przedtem. Wyjąwszy wtedy jego zegarek, pierścionki i dziesięć gwinei oddałam mu je, ale nie chciał ich przyjąć, co wzbudziło we mnie podejrzenie, że chce mnie porzucić.

Muszę wyznać, że okoliczności, w jakich się znalazł, namiętne słowa jego listu, dobroć i dżentelmeński sposób, w jaki mnie traktował w ciągu całej tej sprawy, troskliwość, z jaką odnosił się do mnie, sposób, w jaki mnie obdzielił dużą częścią tego niewielkiego kapitału, który mu pozostał — wszystko to takie na mnie zrobiło wrażenie, że naprawdę pokochałam go czule i nie mogłam pogodzić się z myślą o rozstaniu się z nim.

W dwa dni później opuściliśmy Chester, ja dyliżansem pocztowym, a on konno. W Chester odprawiłam moją pokojówkę; bardzo był przeciwny temu, bym została bez służącej, ale ona pochodziła ze wsi, a ja postanowiłam obchodzić się w Londynie bez służby; powiedziałam mu więc, że byłoby okrucieństwem z mojej strony zabrać z sobą tę biedną dziewczynę i odprawić ją natychmiast po przyjeździe do miasta. Zresztą byłby to niepotrzebny ciężar w podróży; tłumaczenie moje zadowoliło go, gdyż na ogół był zgodnego usposobienia.

Dojechał ze mną aż do Dunstable, o trzydzieści mil od Londynu. Powiedział mi, że jego przeznaczenie i niedola zmuszają go do opuszczenia mnie i że nie jest rzeczą wskazaną, by jechał do Londynu, dla pewnych powodów, które dla mnie nie mają znaczenia, i zobaczyłam, że się zbiera do odjazdu. Dyliżans, którym jechaliśmy, zazwyczaj nie stawał w Dunstable, ale że ja pragnęłam wstąpić tam choć na kwadrans, pocztylioni chętnie zatrzymali się na chwilę przed zajazdem, a myśmy weszli do środka.

W zajeździe powiedziałam mu, że mam do niego jeszcze jedną tylko prośbę, aby jeśli nie może jechać dalej, pozwolił mi zostać ze sobą w tym mieście jeszcze przez tydzień lub dwa. Przez ten czas może zdołamy obmyślić jakiś sposób zapobiegający ostatecznemu naszemu rozstaniu, które dla nas obojga byłoby takim nieszczęściem, a prócz tego chcę mu zrobić ważną propozycję, o której mu jeszcze nigdy nie wspominałam; może uzna ją za korzystną dla nas obojga.

Była to zbyt rozsądna propozycja, by mogła być odrzucona. Zawezwał więc właścicielkę zajazdu i powiedział jej, iż żona jego zachorowała, i to tak poważnie, że nie może być mowy o dalszej podróży dyliżansem pocztowym, która ją śmiertelnie zmęczyła. Prosił więc, czyby nie mogła wynaleźć nam na parę dni jakiegoś mieszkania w prywatnym domu, gdziebym mogła trochę odpocząć, bo miałam już dosyć podróży. Gospodyni, poczciwa kobieta, dobrze wychowana i bardzo uprzejma, zaraz przyszła mnie odwiedzić. Powiedziała, że ma parę bardzo dobrych pokoi w części domu położonej z dala od wszelkiej wrzawy; spodobają mi się z pewnością, gdy je zobaczę, a jedna z jej służących będzie wyłącznie na moje usługi. Była to propozycja tak uprzejma, że nie pozostawało mi nic innego jak podziękowawszy zgodzić się. Poszłam obejrzeć te pokoje i rzeczywiście bardzo mi się podobały, gdyż były znakomicie umeblowane i bardzo przyjemne. Zapłaciliśmy więc za dyliżans, zabraliśmy z niego nasze bagaże i postanowiliśmy tu pozostać jakiś czas.

Powiedziałam mu wtedy, że zostanę z nim, dopóki nie wydam wszystkich swoich pieniędzy, ale nie pozwolę, aby on wydał choć jeden grosz ze swoich. Mieliśmy nawet czułą sprzeczkę z tego powodu, ale mu powiedziałam, że zapewne ostatni już raz korzystam z jego towarzystwa, więc przynajmniej w tym jednym wypadku niech mi pozwoli postąpić wedle mej woli, a w innych sprawach może sam rządzić; wobec tego zgodził się na to.

Tutaj pewnego wieczoru przechadzając się po polach powiedziałam mu, że teraz zrobię mu ową propozycję, o której już wspominałam. Opowiedziałam mu więc, jak mieszkałam w Wirginii, gdzie dotąd, jak przypuszczam, żyje jeszcze moja matka, choć mój mąż . umarł już przed kilkoma laty. Powiedziałam mu też, że gdyby moje towary, które w przedstawieniu moim znacznie wzrosły, nie były przepadły, byłabym teraz tak bogata, że nie potrzebowalibyśmy się rozstawać w ten sposób. Potem przeszłam do opowiadania o ludziach, którzy przeprawiają się do tamtego kraju, aby się tam osiedlić, o tym, jak na mocy miejscowych ustaw dostają mnóstwo ziemi, a jeśli jej nie dostaną, to mogą grunt kupić za śmiesznie niską cenę.

Potem przedstawiłam mu szczegółowo i jasno, w jaki sposób zakłada się plantację. Jak zabrawszy ze sobą towarów wartości dwustu lub trzystu funtów, kilku służących oraz trochę narzędzi, pracowity człowiek może mieć od razu utrzymanie dla całej rodziny, a w parę lat z pewnością zdobędzie majątek.

Zaznajomiłam go z płodami tej ziemi oraz ze sposobem, w jaki grunt powinien być uprawiany i przygotowany, i jaki normalnie bywa z niego dochód. Dowodziłam mu, że, zacząwszy w ten sposób, w parę lat bylibyśmy równie bogaci, jak teraz jesteśmy biedni.

Ta moja przemowa go zdziwiła; prawie przez tydzień nie mówiliśmy o niczym innym i w przeciągu tego czasu wykazałam mu czarno na białym, jak to się mówi, że jeżeli tylko będziemy rozsądnie postępować, nie podobna, aby się nam tam nie powiodło.

Potem wyjaśniłam mu, co przedsięwezmę, by zdobyć około trzysta funtów. Przekonywałam go, że to doskonały sposób, by koniec położyć naszej niedoli i poprawić naszą sytuację do czegośmy przedtem oboje dążyli. Dodałam, że po siedmiu latach, jeśli tego dożyjemy, będziemy zapewne w możności, pozostawiwszy nasze plantacje w dobrych rękach, powrócić tutaj, stamtąd czerpiąc tylko dochody, z których będziemy tu mogli żyć i używać. Przytoczyłam mu parę osób, które, postąpiwszy w ten sposób, żyły teraz dostatnio w Londynie.

Krótko mówiąc, tak nalegałam na niego, że się już prawie na to zgadzał, ale wciąż wyłaniały się jakieś przeszkody; aż wreszcie, odwróciwszy kota ogonem, zaczął proponować, abyśmy w tym samym celu osiedli w Irlandii.

Powiedział mi, że ktoś, kto potrafi zagrzebać się na wsi i znajdzie kapitał zakładowy, może wydzierżawić w Irlandii za pięćdziesiąt funtów posiadłość, za jaką tu trzeba płacić dwieście funtów rocznie. Zapewniał mnie też, iż zbiory są tam tak obfite i ziemia tak urodzajna, że o ile nie będzie leżeć odłogiem, to z pewnością będziemy mogli żyć tam równie dostatnio, jak w Anglii ktoś, co posiada trzy tysiące funtów dochodu. Powiedział, że ułożył sobie, iż zostawi mnie w Londynie, a sam się tam przeprawi, aby spróbować szczęścia. A jeśli się przekona, że są pewne podstawy, iż będzie mógł mnie utrzymać na stopie odpowiadającej poważaniu, jakie ma dla mnie, a nie wątpi, że mu się to uda, wtedy powróci i zabierze mnie z sobą.

Okropnie się bałam, że na skutek tej propozycji weźmie mnie za słowo, to znaczy zechce, bym zrealizowała swój skromny dochód, jak go nazywałam, zmieniła go na płynną gotówkę i pozwoliła mu zabrać ją do Irlandii, by spróbował tam swojego eksperymentu. Ale był zbyt uczciwy, by takiej rzeczy zażądać lub przyjąć ją, gdybym mu to zaproponowała. Uprzedził mnie w tym dodając, że pojedzie i popróbuje szczęścia, a jeśli się przekona, że może w ten sposób zarobić na życie, to gdy przyjadę do niego i dołożę to, co posiadam, wtedy będziemy mogli żyć na odpowiednim poziomie. Ale nie zaryzykuje ani grosza z moich pieniędzy, dopóki nie zrobi próby z niewielkim kapitałem. Zapewnił mnie też, że przekonawszy się, iż nic nie zdziała w Irlandii, wróci do mnie i wtedy zgodzi się na projektowany przeze mnie wyjazd do Wirginii.

Tak nalegał, aby najprzód wypróbować jego projekt, że nie mogłam mu się opierać. Obiecał mi jednak, że wkrótce po przyjeździe odezwie się do mnie, aby mnie zawiadomić, czy jego oczekiwania się ziściły, czy też nie można się spodziewać powodzenia, i wtedy będę mogła użyć tego czasu na przygotowanie do naszej dalszej podróży. Zapewnił mnie, że wówczas chętnie uda się ze mną do Ameryki.

Nie mogłam nic więcej wymóc na nim. Te narady zabrały nam jednak blisko miesiąc; przez ten czas korzystałam z jego towarzystwa, a milszego nie spotkałam przez całe życie. Opowiedział mi wówczas całą swoją historię, która była naprawdę niezwykła i tak urozmaicona, że powstałoby z niej znacznie bardziej interesujące opowiadanie niż wszystkie, jakie kiedykolwiek spotkałam w druku, gdyż pełne awantur i przygód. Ale o tym będę miała jeszcze sposobność potem więcej napisać.

Wreszcie rozstaliśmy się z największym z mojej strony żalem; i on też bardzo niechętnie się ze mną żegnał, lecz konieczność go do tego zmuszała, miał bowiem bardzo ważne przyczyny, by unikać Londynu, co wkrótce potem lepiej zrozumiałam.

Dałam mu wskazówki, jak ma do mnie pisać, choć wciąż jeszcze dochowywałam swojej tajemnicy i byłam wierna swojemu postanowieniu, że nie wyznam mu nigdy mojego prawdziwego nazwiska ani kim jestem, ani gdzie ma mnie szukać. On także powiedział mi, jak mam pisać do niego, aby, jak mówił, był pewien, że dostanie mój list.

Dojechałam do Londynu następnego dnia po naszym rozstaniu, ale nie udałam się od razu do mojego dawnego mieszkania, lecz z innych powodów, których nie chcę wymieniać, wynajęłam prywatne mieszkanie na St. John Street, lub, jak to pospolicie się mówi, na St. Jones, blisko Clerkenwell. Miałam dość wolnego czasu, żeby w spokoju i poważnie zastanowić się nad moją siedmiomiesięczną włóczęgą, gdyż tyle czasu trwała moja nieobecność. Z niezwykłą przyjemnością wspominałam miłe chwile spędzone z moim ostatnim małżonkiem, ale przyjemność ta znacznie się zmniejszyła, gdy w pewien czas potem przekonałam się, iż jestem istotnie w ciąży.

Wprawiło mnie to w wielkie zakłopotanie, gdyż przewidywałam trudności, jakie będę miała z połogiem. W owym czasie było to jedną z najtrudniejszych rzeczy na świecie, żeby kobieta w tym stanie, obca i bez znajomości, znalazła mieszkanie z utrzymaniem bez dania ze swej strony gwarancyj, których ja, nawiasem mówiąc, nie miałam i zdobyć nie mogłam.

Przez cały ten czas starałam się nie przerwać korespondencji z moim zacnym przyjacielem z banku, a raczej to on dbał o to i pisywał do mnie raz na tydzień. I choć nie wydałam jeszcze pieniędzy i nie musiałam ich żądać od niego, pisywałam jednak również często, by mu dać znać, że jeszcze żyję. W Lancashire zostawiłam wiadomość, dokąd mają mi te listy odsyłać, i w mojej kryjówce na ulicy St. Jones dostałam od niego bardzo uprzejmy list, w którym zapewniał mnie, że jego proces rozwodowy posuwa się naprzód, i to z powodzeniem, choć napotkał na pewne nieprzewidziane trudności.

Bez przykrości dowiedziałam się, że jego sprawa bardziej się przewlekała, niż się tego spodziewał. Bo chociaż jeszcze nie mogłam wyjść za niego, gdyż nie byłam tak lekkomyślna, by poślubić jednego, nosząc dziecko drugiego, jak to się zdarzało niektórym moim znajomym, nie chciałam go jednak tracić; jednym słowem postanowiłam, że, o ile on nie zmieni swoich zamiarów, poślubię go, gdy tylko wstanę z połogu. Zdawałam sobie bowiem jasno sprawę, że nigdy już nie usłyszę o moim poprzednim małżonku; a że przez cały czas nalegał, abym wyszła za mąż, i zapewniał, że me będzie miał nic przeciwko temu, ani się o mnie nie będzie upominał, nie robiłam sobie skrupułów i byłam zdecydowana, że, o ile tylko będę mogła, a mój starający nie zmieni swych zamiarów, to wyjdę za niego za mąż. A miałam poważne przyczyny przypuszczać, że ich nie zmieni, sądząc po listach najserdeczniejszych i najuprzejmiejszych, jakie do mnie pisał.

Zaczęłam teraz grubieć i ludzie, u których mieszkałam, zauważywszy to, zaczęli mi o tym wspominać i, o ile na to pozwalała grzeczność, dawali mi do zrozumienia, że powinnam pomyśleć

o przeprowadzeniu się. To mnie wprawiło w wielkie zakłopotanie

i bardzo posmutniałam, gdyż nie wiedziałam, co mam począć. Miałam pieniądze, ale nie miałam przyjaciół, a prócz tego wkrótce miał spaść na mnie obowiązek utrzymywania dziecka, który na mnie nigdy jeszcze nie ciążył, jak to wynika ze szczegółów tej opowieści.

W czasie tego rozchorowałam się poważnie, a smutek mój pogarszał jeszcze moją chorobę. Okazało się, że jest to po prostu febra, ale obawiałam się, że poronię. Nie powinnam powiedzieć, że się tego obawiałam, gdyż, przeciwnie, byłabym z tego bardzo zadowolona, choć nigdy nie dopuszczałam nawet takiej myśli, bym mogła coś zrobić czy zażyć jakiś środek, by poronić. Sama myśl o tym budziła we mnie odrazę.

Mówiono jednak o tym w domu i niewiasta, która zajmowała się gospodarstwem, zaproponowała mi, że pośle po akuszerkę.

Wzdragałam się z początku, ale po pewnym czasie zgodziłam się, mówiąc, że nie znam żadnej akuszerki, więc wybór pozostawiam jej.

Zdaje się, że błędnie przypuszczałam, jak to się wkrótce okaże, iż mojej gospodyni obce były takie sytuacje jak moja; posłała więc po odpowiednią akuszerkę — to jest odpowiednią dla mnie.

Akuszerka okazała się bardzo doświadczoną w swoim zawodzie, mam tu na myśli zawód akuszerki; ale miała ona też i inny zawód, w którym była równie biegła jak większość niewiast, a może nawet bardziej jeszcze. Moja gospodyni powiedziała jej, że jestem bardzo smutna i to zapewne mi zaszkodziło. Pewnego razu powiedziała też do niej w mojej obecności: — Pani B. (w ten sposób zwróciła się do akuszerki) — zdaje mi się, że ta jejmość ma kłopoty, na które potrafisz znaleźć radę. O ile to możliwe poradź jej coś, gdyż jest to bardzo grzeczna dama. — I powiedziawszy to wyszła z pokoju.

Nie zrozumiałam jej, ale zaledwie wyszła, babka zaczęła poważnie mi objaśniać, co moja gospodyni przez to chciała powiedzieć. — Zdaje się — rzekła — że jejmość nie zrozumiała, co gospodyni chciała powiedzieć. Ale gdy to zrozumiesz, nie potrzebujesz się jej do tego przyznawać. Wydawało jej się, że jejmość znajduje się w okolicznościach, które utrudniają jej odbycie połogu, i że jejmość nie chciałaby, aby wiadomość o tym się rozeszła. Powiem tylko tyle, że o ile jejmość chce się mnie zwierzyć z sekretu, to proszę powiedzieć mi tylko to, co jest nieodzowne, gdyż nie chcę wścibiać nosa w takiego rodzaju sprawy, a może będę w stanie pomóc jejmości, uspokoić ją i uwolnić od przykrych myśli.

Każde słowo tej istoty było dla mnie balsamem i wlewało nowe życie i nowego ducha w moje serce. Krew natychmiast zaczęła żywiej we mnie krążyć i poczułam się jak odrodzona, zaczęłam znów jeść i zaraz lepiej się poczułam. Powiedziała mi jeszcze różne rzeczy w tej samej materii, nalegając, abym była z nią szczera, i najsolenniej obiecawszy dochować tajemnicy na chwilę zamilkła, jak gdyby czekała, jakie to na mnie zrobi wrażenie i co na to odpowiem.

Zanadto potrzebowałam pomocy właśnie tego rodzaju osoby, bym miała odrzucić tę propozycję. Powiedziałam jej, że częściowo tylko jestem w sytuacji, jakiej się ona domyśla, gdyż w rzeczywistości jestem mężatką i mam męża,  lecz znajduje się on w takim położeniu i jest w tej chwili tak daleko, że nie może się pokazać.

Przerwała mi mówiąc, że to do niej nie należy i że wszystkie damy, które udają się pod jej opiekę, są dla niej mężatkami. Każda kobieta, która jest w ciąży, zna ojca swego dziecka, a czy ten ojciec był jej mężem, to do niej nie należy. Natomiast jej sprawą jest pielęgnowanie mnie w obecnej mojej sytuacji, bez względu na to, czy mam męża, czy nie. — Gdyż — rzekła — jejmość pani ma męża, który nie może się pokazać, a w tym wypadku równa się temu, jakby go nie było. Z tego powodu wszystko mi jedno, czy jejmość jest żoną, czy kochanką.

Przekonawszy się więc, że bez względu na to, czy jestem ladacznicą, czy żoną, tu uchodzić będę za ladacznicę, przestałam się więc bronić. Powiedziałam jej, że wprawdzie słuszne jest to, co mówi, ale jednak, jeśli mam jej opowiedzieć o sobie, to tylko tak, jak naprawdę było. Streściłam się więc jak mogłam i zakończyłam w ten sposób. — Niepokoję aśćkę tym — rzekłam — nie dlatego, by, jak to aśćka słusznie powiedziała, miało to jakieś dla niej znaczenie, lecz dla wyjaśnienia, że nie obawiam się, aby mnie widziano, i że jest mi obojętne, czy obecność moja będzie tajona, czy też publicznie znana. Moje kłopoty pochodzą stąd, że nie mam znajomych w tej części kraju.

— Rozumiem jejmość panią — odparła — nie umie się jejmość zabezpieczyć przed zwykłym w takim wypadku grubiaństwem w urzędzie parafialnym, a może też jejmość nie wie, co zrobić z dzieckiem, gdy przyjdzie już na świat. — O to drugie nie tak się kłopoczę jak o pierwsze — rzekłam. — A więc — odpowiedziała akuszerka — czy się jejmość odważy oddać się pod moją opiekę? Mieszkam w takiej to dzielnicy; choć ja nie będę się dowiadywać o jejmość panią, pani może się o mnie pytać. Moje nazwisko jest B., mieszkam na ulicy — tu wymieniła jej nazwę — w domu pod godłem „Kołyski". Jestem z zawodu położną i wiele dam odbywa połóg w mym domu. Zapewniłam raz na zawsze parafię, że żadne z dzieci, które kiedykolwiek przyjdą na świat pod moim dachem, nie obciążą parafii. Jedno tylko pytanie w tej sprawie muszę jejmość pani postawić — rzekła — a jeśli mi na nie odpowiesz, uwolnię cię od innych.

Od razu zrozumiałam, o co jej chodzi, i odparłam: — Zdaje się, że wiem, o co aśćce chodzi. Dzięki Bogu, choć nie mam przyjaciół w tej części świata, lecz nie brak mi pieniędzy, choć nie mam ich zbyt wiele. — Dodałam to, aby się po mnie zbyt wiele nie spodziewała. — To dobrze — odpowiedziała mi — gdyż bez gotówki w tej sytuacji nic nie można zrobić. Ale przekona się jejmość pani — dodała — że do żadnych wydatków nie będę jej zmuszać ani proponować czegoś, co by było z jej szkodą. A jeśli jejmość sobie tego życzy, może się o kosztach dowiedzieć przedtem, aby móc się dostosować i urządzić ani zbyt kosztownie, ani zbyt skromnie.

Powiedziałam jej, że ma tyle zrozumienia dla mojej sytuacji, iż nie pozostaje mi nic innego, jak tylko ją prosić, by oszczędziła mi wszelkich zbytecznych wydatków, bo choć, jak jej już mówiłam, mam dosyć pieniędzy, ale niezbyt wiele.

Odpowiedziała mi, że przyniesie mi dwa albo trzy schematy kosztów, coś w rodzaju cennika, abym mogła wybrać wedle uznania. Prosiłam, by to zrobiła.

Następnego dnia przyniosła je i oto kopia tych trzech cenników:

Funty Szylingi Pensy szterlingi

1) Za trzy miesiące życia i mieszkania w jej domu:

po 10 szylingów tygodniowo.... 6 0 0

2) Pielęgniarka na miesiąc i bielizna w czasie połogu 1 10 0

3) Za chrzest dziecka: dla pastora, chrzestnego ojca

i urzędnika........ 1 10 0

4) Kolacja w dzień chrztu, o ile zaproszę 5 osób gości 10 0

Honorarium jej jako akuszerki oraz za załatwienie kło-

potliwych spraw z parafią..... 3 3 0

Dla jej służącej za usługiwanie.... 0 10 0

 

Funtów 13 13 0

Tak wyglądał pierwszy cennik; drugi wyglądał podobnie:

Funty Szylingi Pensy szterlingi

1) Za trzy miesiące życia i mieszkania itd. po 20 szylingów tygodniowo.......13 0 0

2) Pielęgniarka na miesiąc i bielizna z koronkami 2 10 0

3) Za chrzest dziecka: dla pastora itd. jak powyżej 2 0 0

4) Kolacja i słodycze ....... 3 3 0

Jej honorarium jak powyżej...... 5 5 0

Dla służącej......... 1 0 0

 

Funtów 26 18 0

 

Tak wyglądał cennik drugiej klasy; trzeci, jak powiadała, był o jeden stopień wyższy i był stosowany, gdy obecny był ojciec czy przyjaciel:

 

Funty Szylingi Pensy szterlingi

1) Za trzy miesiące życia i mieszkania w dwóch pokojach wraz z mansardą dla służącej .... 30 0 0

2) Pielęgniarka na miesiąc i najpięknięjsza bielizna 4 4 0

3) Za chrzest dziecka: dla pastora itd. .... 2 10 0

4) Kolacja, z tym, że panowie dostarczą wina . . 6 0 0

Jej honorarium itd......... 10 10 0

Służąca, prócz własnej służącej pani, tylko ... 0 10 0

 

Funtów 53 14 0

 

Spojrzałam na te trzy rachunki i uśmiechnąwszy się rzekłam jej, iż na ogół biorąc wymagania jej są bardzo skromne, i nie wątpię, że warunki mieszkania i życia są u niej zadowalające.

Odpowiedziała mi, że po obejrzeniu sama to osądzę, a ja jej na to, że z przykrością muszę jej powiedzieć, iż przypuszczalnie będę jej najskromniejszą klientką. — I może — rzekłam — z tego powodu nie będę przez aśćkę mile widziana. — Bynajmniej — odparła — bo na jedną klientkę trzeciej klasy, mam dwie — drugiej i cztery — pierwszej; zyskuję na nich stosunkowo tyle samo co na tamtych.

Ale jeśli jejmość pani ma wątpliwości, jak będę ją pielęgnować, pozwolę, by któraś z przyjaciółek pani nadzorowała i pilnowała, czy się dobrze opiekuję.

Po czym objaśniła mi szczegóły swego cennika. — Po pierwsze — rzekła — zwrócę uwagę, że liczę tu koszt utrzymania przez trzy miesiące tylko po dziesięć szylingów tygodniowo, a śmiem twierdzić, że się jejmość nie będzie mogła na jedzenie uskarżać. Myślę — dodała — że życie nie kosztuje jejmość pani mniej tam, gdzie pani obecnie mieszka? — Istotnie — odparłam — płacę bowiem sześć szylingów za pokój na tydzień, a żywię się gdzie mogę, co mnie znacznie więcej kosztuje.

— Potem — mówiła — gdyby dziecko umarło czy też urodziło się nieżywe, co, jak jejmość wie, zdarza się nieraz, będzie można zaoszczędzić koszty pastora. A jeśli jejmość nie ma przyjaciół, którzy by ją odwiedzali, można zaoszczędzić koszty kolacji. Gdy więc odejmie się te wydatki — ciągnęła dalej — jejmość pani wyda na połóg w sumie tylko o pięć funtów i trzy szelingi więcej niż na swoje zwykłe życie.

Były to najrozsądniejsze słowa, jakie kiedykolwiek usłyszałam. Uśmiechnąwszy się więc powiedziałam jej, że się do niej sprowadzę, aby być jej pacjentką. Ale powiedziałam jej też, że mam jeszcze przed moim terminem ze dwa miesiące, więc może będę zmuszona pozostać u niej dłużej niż trzy miesiące i chciałabym wiedzieć, czy nie będzie musiała mnie usunąć przed czasem? Nie, odparła, dom jej jest duży, a poza tym nie usuwała nigdy tych, które u niej rodziły, dopóki same nie chciały się wynieść. A jeśli więcej pań zgłaszało się do niej, to ciesząc się życzliwością sąsiadów mogła pomieścić nawet dwadzieścia osób, jeśli zachodziła tego potrzeba.

Pomyślałam, że jest to znakomitość w swoim rodzaju, i, krótko mówiąc, zgodziłam się oddać pod jej opiekę i obiecałam jej to. Zaczęła potem mówić o innych rzeczach i rozpytywać się o moje warunki mieszkaniowe, wytknęła brak należytej obsługi i wygód, obiecując, że inaczej będę traktowana w jej domu. Powiedziałam jej, że unikam rozmowy z moją gospodynią, gdyż ochłodła, tak mi się przynajmniej wydaje, odkąd zachorowałam i okazało się, że jestem w ciąży. Boję się, że może mi w ten lub inny sposób ubliżyć, przypuszczając, iż trudno mi będzie znaleźć argumenty do obrony.

— O Boże! — rzekła — sprawy te bynajmniej nie są jej obce. Parę razy próbowała już wziąć do siebie osoby w sytuacji pani, ale nie umiała załatwić sprawy parafii, a poza tym nie jest wcale taką zacną osobą, jak jejmość to sobie wyobraża. Ale wobec tego, że jejmość wkrótce już opuści jej dom, nie warto z nią zadzierać, a póki jejmość tu będzie, będę się troszczyła o jej wygody bez żadnych dodatkowych kosztów.

Nie zrozumiałam zupełnie, o co jej chodzi, podziękowałam jej jednak i rozstałyśmy się. Następnego ranka przysłała mi gorące pieczone kurczę oraz pół butelki kseresu; kazała mi też powiedzieć, że służąca przyjdzie mi co dzień usłużyć, dopóki będę tam mieszkać.

Było to z jej strony dowodem niezwykłej dobroci i uprzejmości i przyjęłam to z radością. Wieczorem znowu do mnie przysłała, z zapytaniem, czy nie potrzebuję czegoś i jak się miewam; kazała też służącej, by rano przyszła do niej po mój obiad. Służąca miała nakazane, by mi rano, zanim wyjdzie, ugotowała czekoladę, co też zawsze czyniła; w południe przynosiła mi całe mleczko cielęce i talerz zupy na obiad. W ten sposób z daleka pielęgnowała mnie, co mi bardzo dogadzało, i szybko wróciłam do zdrowia, gdyż w istocie głównym powodem mojej choroby było przygnębienie.

Spodziewałam się, jak to zwykle bywa z takimi ludźmi, że służąca, którą mi przyśle, będzie nieokrzesaną, bezczelną dziewuchą z Drury Lane, i z niechęcią myślałam, że będę ją miała u siebie. Stanowczo więc nie pozwoliłam jej pierwszego dnia nocować w tym domu i nie spuszczałam jej z oczu, jak gdyby była znaną złodziejką.

Moja dama domyśliła się od razu, o co mi chodzi, i odesłała mi ją z powrotem z krótkim listem, że mogę polegać na uczciwości jej służącej, że odpowiada za nią pod każdym względem i że nie zwykła brać do swego domu służby, której uczciwości nie jest pewna. Uspokoiło mnie to zupełnie i zachowanie się dziewczyny istotnie samo za siebie przemawiało, gdyż nikt nigdy nie miał, jak to później stwierdziłam, skromniejszej, spokojniejszej, rozsądniejszej służącej niż ona.

Gdy byłam już tak zdrowa, że mogłam wyjść, poszłam ze służącą obejrzeć dom i pokoje, w których miałam zamieszkać. Wszystko było tam tak ładne, czyste i dobrze urządzone, iż, krótko mówiąc, nie miałam nic do zarzucenia, lecz byłam nadzwyczaj zadowolona i bardzo mi się tam podobało, szczególnie że w sytuacji, w jakiej się znalazłam, pomieszczenie to było znacznie lepsze od tego, jakiego szukałam.

Można by się spodziewać, że opiszę teraz, jakiego rodzaju niegodnym praktykom oddawała się ta kobieta, w której ręce wpadłam; lecz gdybym wyjawiła przed światem, jakie tu stosowano proste sposoby, by uwolnić kobietę od niepożądanego ciężaru dziecka skrycie poczętego, mogłoby to stanowić zbytnią zachętę do występku. Ta poważna matrona miała kilka takich sposobów; jeden z nich polegał na tym, że gdy się dziecko urodziło, chociażby nie u niej (bywała bowiem wzywana do połogów w prywatnych domach), miała pod ręką takie osoby, które za niewielką sumę gotowe były uwolnić jednocześnie i matkę, i parafię od dziecka. Dzieci te, jak mówiła, były pod dobrą pieczą i miano o nich staranie. Co się stawało z tymi wszystkimi dziećmi, gdyż mówiła, że miała do czynienia z wielką ich ilością, nie umiem sobie wyobrazić.

Wiele z nią o tym mówiłam, ale ona zawsze dowodziła, że ocaliła życie wielu niewiniątkom, jak je nazywała, które by inaczej zostały może zamordowane, i wielu kobietom, które, doprowadzone do rozpaczy, byłyby może uległy pokusie i uśmierciły swe dzieci skazując się tym samym na szubienicę. Przyznawałam jej, że istotnie byłoby to wielką zasługą z jej strony, gdyby dzieci te dostawały się potem w dobre ręce i gdyby wychowujące je piastunki ich nie krzywdziły, nie głodziły i nie zaniedbywały. Odpowiedziała mi, że zawsze dba o to i że w swoim przedsiębiorstwie dobiera na piastunki tylko bardzo zacne i uczciwe osoby, takie, na których można polegać.

Nie mogłam temu zaprzeczyć, ale czułam się w obowiązku dodać: — Moja pani, nie podaję w wątpliwość jej uczciwości, ale chodzi przede wszystkim o to, jak te osoby postępują później z dziećmi, lecz znów zamknęła mi usta mówiąc, że pilnuje tego z największą troskliwością.

Raz jeden tylko pewna rzecz podczas tych rozmów zbudziła we mnie niesmak: mianowicie, kiedy pewnego razu byłam przygnębiona moją daleko posuniętą ciążą i zbliżającym się rozwiązaniem, powiedziała coś, z czego wynikało, że gdybym chciała, mogłaby mnie uwolnić wcześniej od mojego ciężaru; czyli, mówiąc po prostu, że mogłaby mi dać coś, abym poroniła, jeślibym chciała w ten sposób pozbyć się moich kłopotów. Ale ja natychmiast dałam jej do zrozumienia, że sama myśl o tym napełnia mnie wstrętem. Trzeba jej przyznać, że umiała się wykręcić tak sprytnie, iż nie mogłam powiedzieć, czy naprawdę miała to na myśli, czy też wspomniała o tych praktykach jako o rzeczy okropnej. Tak dobrze bowiem umiała się wyrażać i tak szybko podchwyciła moją myśl, że już sama sobie przeczyła, zanim zdołałam wyjaśnić, o co mi chodzi.

Aby tę część mojego opowiadania możliwie skrócić, powiem, że opuściłam mieszkanie na St. Jones i przeniosłam się do mojej nowej gospodyni, bo tak ją nazywano w domu; byłam tam traktowana z taką uprzejmością, tak o mnie dbano, tak się mną dobrze opiekowano, taki był we wszystkim porządek, że nie mogłam wyjść ze zdumienia i z początku nie mogłam zrozumieć, jaką gospodyni miała z tego korzyść; potem dopiero stwierdziłam, że ona chwali się, iż nie ciągnie zysków z utrzymania swych lokatorek, i nie byłaby rzeczywiście wiele z tego miała; natomiast główne dochody, które przynosiło jej przedsiębiorstwo, pochodziły z innego źródła i zaręczam, że były niemałe. Trudno uwierzyć, jaką miała ogromną praktykę zarówno w domu jak na mieście; wszystko to była sekretna klientela, czyli, mówiąc po prostu, klientela nierządnic.

Przez ten czas, który spędziłam w jej domu, a było to blisko cztery miesiące, przynajmniej ze dwanaście dam lekkich obyczajów rodziło u niej, a myślę, że miała ich ze trzydzieści dwie czy coś koło tego, pod swoją opieką na mieście; jedna z nich, która była dla mnie bardzo miła, mieszkała u mojej dawnej gospodyni na St. Jones.

Było to osobliwym świadectwem mnożących się w owych czasach występków i choć byłam tak zepsuta, głęboko mnie to gorszyło. Obrzydł mi ten dom, a nade wszystko te zbrodnicze praktyki, chociaż muszę przyznać, że przez cały czas, który tam spędziłam, nie zauważyłam nigdy — i przypuszczam, że nikt nie mógł zauważyć — żadnej nieprzyzwoitości.

Nigdy nie widziałam żadnego mężczyzny wchodzącego na górę, z wyjątkiem jedynie tych, którzy odwiedzali położnice w pierwszym miesiącu, i to w obecności starszej pani; miała sobie bowiem za punkt honoru, by żaden mężczyzna, nawet mąż, nie ośmielił się dotknąć kobiety w przeciągu tego miesiąca. Nie pozwalała również, by pod jakimkolwiek pretekstem mężczyzna nocował w jej domu, nawet gdy była pewna, że spędzi noc z własną żoną. Zwykła przy tym powtarzać, że jest jej wszystko jedno, ile dzieci przyjdzie na świat u niej, ale zrobi, co tylko będzie mogła, aby żadne nie było u niej poczęte.

Posuwała może tę ostrożność dalej, niż to było potrzebne, ale jeśli to było w ogóle błędem, to błędem szczęśliwym, gdyż utwierdzało dobrą reputację jej przedsiębiorstwa, a ona sama dzięki temu cieszyła się opinią, że choć opiekuje się kobietami już upadłymi, lecz nie popycha ich wcale do rozpusty. Niemniej był to bardzo podły proceder.

Gdy już tam byłam, ale zanim zległam, dostałam list od mojego pełnomocnika w banku, pełen miłych i uprzejmych rzeczy, w którym usilnie nalegał, abym wróciła do Londynu. List był sprzed blisko dwóch tygodni, gdyż wysłany był do Lancashire i stamtąd mi go dopiero zwrócono. W zakończeniu donosił mi, że uzyskał dekret, zdaje mi się, że się tak wyraził, przeciw swej żonie, i że gotów jest wypełnić swoje zobowiązanie względem mnie, jeśli tylko zechcę go przyjąć, wreszcie dodał wiele gorących zapewnień o swej życzliwości i przywiązaniu. Daleki byłby od wyrażania tych uczuć, na które bynajmniej nie zasługiwałam, gdyby był wiedział, w jakiej znajduję się sytuacji.

Odpowiedziałam na ten list datując mój z Liverpoolu, ale wysłałam go przez posłańca, udając, że przyszedł w kopercie zaadresowanej do znajomego w Londynie. Wyraziłam mu swoją radość z powodu odzyskanej przez niego wolności, ale wysunęłam parę wątpliwości co do prawnej strony jego powtórnego małżeństwa, pisząc mu, iż myślę, że się poważnie zastanowi nad tą sprawą, zanim się na małżeństwo zdecyduje, gdyż skutki tego są zbyt doniosłe, by człowiek tak rozsądny jak on odważył się zbyt pochopnie na taką rzecz. Na tym zakończyłam życząc mu szczęścia, cokolwiek by zadecydował; nie wyraziłam jednak swojego poglądu na tę sprawę, ani nie dałam mu odpowiedzi na jego propozycję, bym przyjechała do niego do Londynu, wspominając tylko mimochodem, że mam zamiar wrócić pod koniec roku, a list miał datę kwietniową.

Zległam w połowie maja i urodziłam znów dorodnego chłopca; sama czułam się jak zwykle w takiej sytuacji doskonale. Moja gospodyni okazała się jako akuszerka nadzwyczaj sprawna i zręczna, prześcigając wszystko, z czym się dotychczas spotkałam.

W czasie porodu i później, gdy leżałam, opiekowała się mną tak, że rodzona matka nie mogłaby być troskliwszą. Ale niech pomoc tej zręcznej niewiasty nie zachęci nikogo do niemoralnych postępków, gdyż nie ma jej już na świecie, a ośmielę się twierdzić, że nie pozostawiła nikogo, kto by jej dorównywał lub mógł dorównać.

Mniej więcej w dwadzieścia parę dni po połogu, jak mi się zdaje, otrzymałam drugi list od mojego przyjaciela z banku, z niespodziewaną wiadomością, że otrzymał już ostateczny wyrok w swej sprawie rozwodowej, o czym zawiadomił swoją żonę takiego a takiego dnia. A na moje wątpliwości, czy może się powtórnie ożenić, ma odpowiedź zupełnie niespodziewaną i taką, jakiej bynajmniej nie pragnął; jego żona bowiem, która już przedtem miała wyrzuty sumienia z powodu swego postępowania względem niego, gdy tylko dowiedziała się, że wygrał sprawę rozwodową, tegoż samego wieczoru odebrała sobie życie.

Pięknie się wyrażał o tym, jak się przejął jej smutnym końcem, tłumacząc się, że nie przyczynił się do tego, lecz pragnął jedynie sprawiedliwego wyroku przeciw tej, która go jawnie krzywdziła i okłamywała. Pisał, że go to jednak ogromnie zmartwiło i że jedyna pociecha, jaka mu pozostała na tym świecie, to nadzieja, że przyjadę do niego i pocieszę go swoim towarzystwem. Wreszcie nalegał rze czywiście bardzo gorąco, bym zrobiła mu przynajmniej nadzieję, że przyjadę do Londynu i zobaczę się z nim, aby mógł omówić ze mną tę sprawę.

Nowiny te zdziwiły mnie niesłychanie i zaczęłam poważnie zastanawiać się nad moją obecną sytuacją i nad nieopisaną klęską, jaką było dla mnie dziecko, które miało spaść na moje barki; nie wiedziałam, co mam z tym począć. Wreszcie pozwoliłam domyślić się czegoś mojej gospodyni. Przez kilka dni byłam melancholijna i nieswoja, więc ona bezustannie nalegała, abym jej wyznała, co mnie trapi. Nie mogłam w żaden sposób przyznać się, że "ktoś chce się ze mną żenić, kiedy tyle razy opowiadałam jej o moim mężu; nie wiedziałam naprawdę, co mam jej teraz powiedzieć. Przyznałam się, że istotnie mam wielkie kłopoty, i jednocześnie mówiłam, że nie mogę tego wyznać nikomu na świecie.

Przez kilka dni nalegała na mnie w dalszym ciągu, lecz ja jej odpowiedziałam, że nie mogę nikomu zwierzyć się z tego sekretu. Ale ta odpowiedź nie zadowoliła jej, przeciwnie, wzmogła jeszcze jej nalegania; naciskała na mnie tłumacząc, że powierzano jej największe tajemnice tego rodzaju, że ukrywanie takich spraw należy do jej zawodu, a wyjawienie tego rodzaju tajemnicy mogłoby ją zgubić. Spytała mnie, czy kiedykolwiek złapałam ją na plotkowaniu o cudzych sprawach i jak mogę ją podejrzewać? Zapewniała mnie, że zwierzyć się jej — to tak jakby się nic nie powiedziało; że umie milczeć jak grób; że musiałaby to być istotnie wyjątkowa sprawa, w której by ona nie mogła mi dopomóc. Natomiast tając to przed nią pozbawiam się wszelkiej pomocy lub środków pomocy, a ją pozbawiam sposobności usłużenia mi. Krótko mówiąc, tak umiała mnie oczarować swoją wymową i taki miała dar przekonywania, że nic nie można było przed nią ukryć.

Postanowiłam więc zwierzyć się jej. Opowiedziałam jej historię mego małżeństwa w Lancashire i jak oboje byliśmy zawiedzeni, jak połączyliśmy się i jak rozeszli, jak mnie mąż zwolnił od wszelkiego zobowiązania w granicach swych możliwości i upoważnił do wyjścia za mąż, zapewniając, że gdyby się o moim zamęściu dowiedział, nigdy się o mnie nie upomni, nie będzie mnie niepokoił i niczym mnie nie narazi. Że jestem przekonana, iż jestem wolna, okropnie się jednak boję zaryzykować małżeństwo z obawy przed skutkami, w razie gdyby wszystko wyszło na jaw.

Potem opowiedziałam jej, jaką miałam doskonałą propozycję; przedstawiłam jej ostatnie dwa listy mego przyjaciela, w których zaprasza mnie do Londynu; i pokazałam jej, z jaką były pisane miłością i powagą; ale wymazałam nazwisko a także historię z jego żoną, pozostawiając tylko wiadomość, że nie żyje.

Wybuchnęła śmiechem słysząc o moich wątpliwościach, czy mogę wyjść za mąż; objaśniła mnie, że tamto nie było wcale małżeństwem, tylko oszustwem obustronnym i skoro rozstaliśmy się za obopólną zgodą, istota naszej umowy uległa zniweczeniu, a my zwolniliśmy się wzajemnie z zobowiązania. Sypała tymi argumentami jak z rękawa i, krótko mówiąc, zawróciła mi w głowie; ale dopomogła jej też moja własna chęć.

Z kolei jednak trzeba było omówić największą i najważniejszą przeszkodę, a było nią dziecko. O tym się rozgadała, że musi być usunięte, i to tak, żeby nikt nie mógł się o nim dowiedzieć. Wiedziałam, że nie ma mowy o małżeństwie bez całkowitego zatajenia, że miałam dziecko, gdyż mój przyszły z łatwością odkryłby, kierując się wiekiem dziecka, nie tylko, że było urodzone, ale nawet i poczęte już po naszym porozumieniu, i o to rozbiłaby się cała sprawa małżeństwa.

Ale serce mi się tak ściskało na myśl o rozstaniu na zawsze z dzieckiem, które, o ile wiedziałam, mogło być zamordowane lub zagłodzone przez niedbalstwo czy złe obchodzenie się (co na to samo wychodzi), że nie mogłam myśleć o tym bez przerażenia. Chciałabym, aby wszystkie kobiety, które ze względu na przyzwoitość godzą się na usunięcie z drogi, jak to się mówi, swych dzieci, zastanowiły się, że jest to właściwie z góry ułożone morderstwo, czyli, inaczej mówiąc, jest to zabijanie swych dzieci bez narażania się.

Jest rzeczą jasną dla wszystkich, którzy rozumieją się cokolwiek na dzieciach, że przychodzimy na świat bezradni i niezdolni ani do zaspokojenia swych potrzeb, ani nawet do wyjawienia ich i że bez opieki musielibyśmy zginąć. Opieka ta nie tylko wymaga pomocnej ręki, bądź matki, bądź kogoś innego, ale są jeszcze dwie rzeczy nie odzowne w tej pomocy: staranność i biegłość. Bez tych dwóch rzeczy połowa urodzonych niemowląt umarłaby, chociażby nawet nie żałowano im pokarmu, a połowa jeszcze tych, co by została przy życiu, wyrosłaby na kaleki czy idiotów, straciłaby swe członki czy zmysły. Nie wątpię, że dlatego po części natura obdarzyła serca matek miłością ku dzieciom, bo bez niej nie zdobyłyby się na tyle starania i trudu, ile wymaga wychowanie ich dzieci.

Skoro starania te są nieodzowne, aby utrzymać dzieci przy życiu, to zaniedbywać je znaczy je mordować. Najgorszym zaniedbaniem jest oddawać je pod opiekę osób, których natura nie obdarzyła tym tak pożytecznym uczuciem. A niektóre kobiety posuwają się nawet dalej jeszcze, gdyż zaniedbują swe dzieci celowo, aby zginęły, tak że jest to po prostu rozmyślne morderstwo bez względu na to, czy dziecko wyżyje, czy umrze.

Wszystko to stanęło mi przed oczami, i to w najczarniejszych i najokropniejszych barwach, a że byłam bardzo szczera wobec mojej gospodyni, którą nauczyłam się nazywać matką, wyznałam jej wszystkie te ponure myśli, nasuwające mi się w związku z tym, i powiedziałam jej, w jakiej jestem rozpaczy. Do tej części mych zwierzeń zdawała się odnosić o wiele poważniej, lecz tak jak w tych sprawach stała się zbyt twarda, żeby móc odczuć względy religijne lub skrupuły z powodu morderstwa, tak samo nie wzruszała jej strona uczuciowa. Zapytała się mnie, czy nie była dla mnie troskliwa i czuła podczas mego połogu, jak gdybym była jej rodzonym dzieckiem? Przyznałam, że tak było istotnie. — Ale, moja droga — rzekła — gdy odjedziesz, czym będziesz dla mnie? I czym by to było dla mnie, gdyby cię powieszono? Czy myślisz, że nie ma kobiet, które wobec tego, że jest to ich zawodem, dającym im chleb powszedni, mają ambicję, by tak się obchodzić z niemowlętami, jak rodzone matki, a znają się na tym zwykle lepiej niż one! Tak, moje dziecko — dodała — nic się nie bój; a jak nas chowano? Czy pewna jesteś, że cię chowała własna matka? a jednak wyglądasz dobrze i pięknie — rzekła stara wiedźma głaszcząc mnie po twarzy. — Nie martw się, dziecko — ciągnęła dalej swoim żartobliwym tonem — nie jestem otoczona przez zbrodniarki; posługuję się tylko najlepszymi i najuczciwszymi piastunkami, toteż nie umiera w ich rękach więcej dzieci, niż gdyby były chowane przez własne matki. Nie brak nam ani starannych, ani zręcznych kobiet.

Dotknęła mnie do żywego pytaniem, czy jestem pewna, że chowała mnie własna matka, gdyż, przeciwnie, byłam pewna, że tak nie było. Zadrżałam i pobladłam na te słowa. „Pewna jestem — rzekłam sobie — że kobieta ta nie jest czarownicą ani nie ma żadnych stosunków z jakimś duchem, który by mógł jej powiedzieć, co się ze mną działo, zanim jeszcze sama zdawałam sobie z lego sprawę" — i patrzyłam na nią ze strachem; ale kiedy doszłam do przekonania, że nic nie mogła o mnie wiedzieć, zmieszanie moje minęło i spokój mi wrócił, choć nie zaraz.

Zauważyła moje zmieszanie, ale nie wiedziała, z jakiego ono było powodu; więc w dalszym ciągu gorąco mnie przekonywała o niedorzeczności moich podejrzeń, że niemowlęta giną zamordowane, gdy nie są pielęgnowane przez swe matki, oraz tłumaczyła mi, że dzieci, którymi ona się zajmie, są równie dobrze pielęgnowane, jak gdyby opiekowały się nimi ich matki.

— Może to prawda, matko — rzekłam — nie wiem, ale moje wątpliwości są naprawdę oparte na bardzo mocnych podstawach. — Mów więc — rzekła — wymień ich choć parę. — Po pierwsze — odparłam — dajesz tym ludziom jakąś sumę, by dziecko zabrali od rodziców i mieli nad nim pieczę, dopóki żyć będzie. Wiemy przecież, matko — ciągnęłam dalej — że to są biedni ludzie i interes ich leży w tym, żeby się jak najprędzej pozbyć tego ciężaru. Czy mogę wątpić, że skoro najpomyślniejszą dla nich rzeczą jest śmierć dziecka, nie będą zbytnio dbać o jego życie?

— Wszystko to są wapory i imaginacja — odparła stara. — Powiadam ci, że zaufanie do nich opiera się na życiu dziecka, wobec czego są one równie troskliwe jak wy, matki.

— Och, matko! — rzekłam do gospodyni. — Gdybym była pewna, że moje dzieciątko będzie miało troskliwą opiekę i że będzie dobrze traktowane, byłabym najszczęśliwsza, ale spokojna pod tym względem byłabym dopiero, gdybym mogła to sprawdzić własnymi oczami; ale tak, jak się teraz moja sytuacja przedstawia, byłoby to moją zgubą i klęską. Nie wiem więc, co mam począć.

— Ładna historia! — odparła gospodyni. — Chciałabyś widy wać dziecko i chciałabyś go nie widywać; chciałabyś się ukrywać, a jednocześnie chcesz się ujawnić. Moja droga, to są rzeczy niemożliwe; musisz tak postąpić, jak to robiły przed tobą inne troskliwe matki, i zadowolić się tym, co jest, chociażby nie było to tak, jakbyś sobie tego życzyła.

Wiedziałam, co rozumiała mówiąc o „troskliwych matkach": byłaby chciała powiedzieć „troskliwe ladacznice", ale obawiała się mnie obrazić; w rzeczywistości bowiem nie byłam w tym wypadku ladacznicą, gdyż, nie biorąc nawet pod uwagę mocy prawnej ostatniego mojego małżeństwa, byłam legalną żoną.

Jednak, kimkolwiek byłam, nie doszłam jeszcze do tych szczytów zatwardziałości, jakie się zwykle spotyka w tym zawodzie; to znaczy do wynaturzenia i niedbalstwa o życie dziecka. Szlachetne uczucia były głęboko we mnie zakorzenione i gotowa już byłam wyrzec się mego przyjaciela z banku, który tak nalegał na mnie, abym do niego przyjechała i poślubiła go, że nie podobna prawie było go odrzucić.

Aż wreszcie moja stara gospodyni przyszła do mnie ze zwykłą sobie pewnością siebie: — Słuchaj, moja droga — rzekła — znalazłam sposób, byś mogła się upewnić, że twoje dziecko jest dobrze traktowane, a jednocześnie, by ci, którzy się nim będą opiekowali, ani cię nie znali, ani nie wiedzieli, kto jest matką dziecka.

— O matko — zawołałam — jeśli to zrobisz, zobowiążesz mnie na całe życie. — Doskonale — odparła — ale czy jesteś gotowa wydawać rocznie nieco więcej, niż zwykle dajemy ludziom, z którymi zawieramy tego rodzaju umowę? — Ach — rzekłam — z całą chęcią, bylebym tylko pozostała w ukryciu. — Co do tego — odpowiedziała gospodyni — możesz być spokojna, gdyż piastunka nie ośmieli się nawet pytać o ciebie; raz lub dwa razy do roku pojedziesz ze mną zobaczyć dziecko, sprawdzić, jaką ma opiekę, i upewnić się, że znajduje się w dobrych rękach, a nikt nie będzie wiedział, kim ty jesteś.

— Jakże możesz — rzekłam — przypuszczać, matko, że gdy przyjadę zobaczyć moje dziecko, potrafię ukryć, iż jestem jego matką? Czy wyobrażasz sobie, że to jest możliwe?

— Ech, gdybyś się nawet zdradziła — odparła gospodyni — nic to nie powie piastunce, gdyż zakażę jej się pytać o ciebie i obserwować cię. Gdyby się o to pokusiła, straci pieniądze, któreś miała jej dać, a dziecko zostanie jej odebrane.

Bardzo byłam z tego zadowolona. W następnym więc tygodniu przywieziono z Hertford czy z tamtych okolic wiejską kobietę, która miała zabrać od nas dziecko na zawsze za dziesięć funtów gotówką. A o ile bym dopłacała jej pięć funtów rocznie ponadto, miała przynosić dziecko do domu mojej gospodyni, ile razy tego zażądamy, lub my będziemy dojeżdżać do niej, by zobaczyć je i sprawdzić, czy się nim dobrze opiekuje.

Kobieta ta wyglądała bardzo zdrowo i dorodnie, była żoną gospodarza wiejskiego, ale ubrana była w dostatnie suknie i bieliznę i w ogóle robiła miłe wrażenie. Z ciężkim sercem oddałam jej dziecko, oblawszy je rzewnymi łzami udałam się do Hertford i obejrzałam ją i jej dom, który mi się bardzo podobał — obiecywałam jej duże wynagrodzenie, o ile będzie się dobrze opiekowała dzieckiem, więc od pierwszego słowa domyśliła się, że jestem matką niemowlęcia. Ale mieszkała tak na uboczu i tak mało miała możności dowiedzieć się o mnie, że zdawało mi się, iż jestem zupełnie bezpieczna. Krótko mówiąc, zgodziłam się, by wzięła dziecko, i dałam jej dziesięć funtów, czyli raczej dałam je swojej gospodyni, która je doręczyła w mojej obecności tej biednej kobiecie, a ona zgodziła się nigdy mi już nie zwrócić dziecka ani nie żądać więcej za jego utrzymanie czy wychowanie. Ja znów obiecałam, że o ile będzie o nie szczególnie dbała, to, ile razy przyjadę do niej, zawsze jej coś dam; w ten sposób nie zobowiązałam się właściwie płacić jej owych pięciu funtów, lecz tylko przyrzekłam to mojej gospodyni. Tak więc pozbyłam się mojej wielkiej troski, choć w sposób, który niezupełnie zadowalał moje serce. Niemniej było to wobec mojej ówczesnej sytuacji najlepsze wyjście spośród wszystkich możliwych.

Wówczas zaczęłam pisywać do mojego przyjaciela z banku w bardziej serdecznym tonie, a z początkiem lipca napisałam do niego, że mam zamiar przyjechać do Londynu w sierpniu. Odpowiedział mi na to w najgorętszych słowach i prosił, abym mu dała znać na czas, gdyż pragnie wyjechać dwa dni wcześniej na moje spotkanie. Sprawiło mi to okropny kłopot i nie wiedziałam, co mam mu odpo wiedzieć. Decydowałam się już pojechać pocztą do West Chester, tylko ze względu na powrotną podróż, by mógł zobaczyć, że naprawdę przyjeżdżam tym dyliżansem. Miałam bowiem jakieś obawy, choć nie miałam do tego żadnych podstaw, że mógłby mnie podejrzewać, iż nie byłam na wsi. Okazało się, jak się wkrótce o tym dowiecie, iż moje obawy były słuszne.

Usiłowałam to sobie wyperswadować, ale na próżno; wrażenie to było we mnie tak silne, iż nie mogłam mu się oprzeć. Wreszcie w związku z moim świeżo powziętym projektem wyjazdu na wieś przyszło mi na myśl, iż jest on znakomitym sposobem zmylenia czujności mojej starej gospodyni i ukrycia przed nią innych moich spraw; nie wiedziała bowiem, czy mój nowy kochanek mieszka w Londynie, czy w Lancashire, a gdy się jej zwierzyłam z moich zamiarów, była przekonana, że w Lancashire.

Ukończywszy przygotowania do podróży, zawiadomiłam ją o tym i posłałam służącą, która od początku mnie pielęgnowała, po miejsce w dyliżansie. Gospodyni chciała, by służąca odwiozła mnie do ostatniego postoju i wróciła potem tym samym pojazdem, ale wytłumaczyłam jej, że byłoby to kłopotliwe. Gdy odjeżdżałam, powiedziała mi, że nie umawia się ze mną co do naszej korespondencji, gdyż wie, że przywiązanie moje do dziecka skłoni mnie do pisywania do niej i odwiedzania jej po moim powrocie do miasta. Zapewniłam ją, że tak będzie, i pożegnałam się z nią, zadowolona, że się wyrwałam z takiego domu, pomimo wszelkich wygód, jakie tam miałam, jak to powyżej opisałam.

Wzięłam miejsce w dyliżansie nie na całą trasę przejazdu, ale do miejscowości, która się nazywa Stone, położonej zdaje mi się w hrabstwie Cheshire, gdzie nie tylko nie miałam żadnego interesu, ale nawet żywej duszy nie znałam ani w mieście, ani w okolicy. Ale wiedziałam, że mając pieniądze w kieszeni jest się wszędzie jak w domu. Zatrzymałam się tam przez parę dni, czekając na okazję, aż dostałam miejsce w innym dyliżansie i wzięłam bilet powrotny do Londynu; do mojego starającego się wysłałam równocześnie list donosząc mu, że takiego a takiego dnia będę w Stony-Stratford, gdzie woźnica powiedział mi, że się zatrzyma.

Dyliżans, którym miałam jechać, zatrzymał się przypadkowo w Stone, wracając z West Chester, dokąd go specjalnie wynajęli pewni panowie udający się do Irlandii; nie trzymał się więc ani wyznaczonych terminów, ani stałych miejscowości, jak dyliżanse pocztowe; a że nie mógł jechać dalej z powodu niedzieli, mój konkurent miał czas przygotować się do drogi, czego inaczej nie byłby mógł zrobić.

Dostał jednak lak późno moje zawiadomienie, że nie mógł zdążyć do Stony-Stratford, by przed nocą spotkać się ze mną; natomiast spotkaliśmy się następnego ranka, w chwili kiedy dyliżans mój wjeżdżał do miejscowości, która się nazywała Brickhill.

Wyznam, że się bardzo ucieszyłam na jego widok, gdyż czułam się w nocy nieco rozczarowana widząc, że zadałam sobie tyle trudu, by odpowiednio upozorować swój przyjazd. A podobał mi się tym bardziej, że zaprezentował się pięknie, przyjechał bowiem bardzo eleganckim prywatnym powozem, w cztery konie i miał z sobą służącego.

Natychmiast zabrał mnie z mego dyliżansu, który się zatrzymał w pewnym zajeździe w Brickhill, i sam zajechawszy tamże, kazał wyprząc  swój powóz i zamówił obiad. Zapytałam go, co to ma znaczyć, gdyż ja wybieram się w dalszą drogę. Odparł mi, że nie jest za tym, muszę nieco odpocząć po podróży, że zajazd jest dobry, choć miasteczko niewielkie; nie pojedziemy więc tego wieczora dalej, cokolwiek by miało z tego wyniknąć.

Nie nalegałam dłużej wobec podróży, jaką odbył, i wydatków, na które się naraził, aby się ze mną spotkać. Uważałam, że rozsądek nakazuje mi wyświadczyć mu też jakąś grzeczność, zgodziłam się więc chętnie na jego propozycję.

Po obiedzie wyszliśmy obejrzeć miasto, kościół, pola i okolicę, jak to jest zwyczajem przejezdnych. Nasz gospodarz zaprowadził nas do kościoła. Zauważyłam, że mój jegomość bardzo się dopytuje o proboszcza, i natychmiast się domyśliłam, że z pewnością zaproponuje, abyśmy się pobrali; choć myśl ta była niespodziewana, zaraz zadecydowałam, że mu nie odmówię, gdyż wyznam szczerze, że w obecnej mojej sytuacji nie mogłam go odrzucić; nie miałam już teraz żadnych powodów, by w dalszym ciągu tak ryzykownie postępować.

Podczas gdy te myśli wirowały mi w głowie, co trwało tylko parę chwil, zauważyłam, że nasz gospodarz wziął go na bok i szepnął mu, ale niezbyt cicho, tak że usłyszałam: — Jeśli waćpanu potrzebny jest... — Końca zdania nie usłyszałam, ale zdaje się, że miało ono następujące brzmienie: „Jeśli waćpanu potrzebny jest pastor, mam niedaleko stąd przyjaciela, który się chętnie przysłuży, i jeżeliby waćpan sobie tego życzył, może się to odbyć w zupełnej tajemnicy". Mój jegomość odparł tak głośno, że usłyszałam: — Dobrze, pewnie skorzystam z tego.

Zaledwie powróciłam do zajazdu, zaczął mi w przekonujących słowach tłumaczyć, że skoro los się doń uśmiechnął, skoro spotkaliśmy się i wszystko się tak dobrze składa, przyspieszyłoby to jego szczęście, gdybym się zgodziła teraz zaraz sprawę tę zakończyć. — Co waćpan chce przez to powiedzieć — zapytałam rumieniąc się nieco. — Jak to? w zajeździe przy drodze! Przebóg! — zawołałam, jakby mnie to zaskoczyło — jak pan może taką rzecz proponować! — Och! mogę to doskonale proponować — odparł — przecież przyjechałem umyślnie po to i zaraz tego dowiodę. — Mówiąc to wyciągnął wielki plik papierów. — Wystraszył mnie waćpan — rzekłam — co to jest? — Nie bój się, moja najdroższa — rzekł i pocałował mnie. Po raz pierwszy odważył się nazwać mnie „najdroższą", a potem powtórzył: — Nie bój się, przekonasz się zaraz, co to jest. — I rozłożył swoje papiery. Najprzód był tam wyrok, czyli orzeczenie w jego sprawie rozwodowej, i dowody złego prowadzenia się jego żony; potem było zaświadczenie pastora i prowizorów parafii, w której ona mieszkała, stwierdzające, że została pochowana, i podające jednocześnie powody jej śmierci, kopia zaświadczenia o zgonie dla sądu, który miał wyrokować w jej sprawie oraz werdykt tego sądu, który brzmiał: Non compos mentis. Wszystko to, by mnie uspokoić, choć, nawiasem mówiąc, nie byłam tak skrupulatna, o czym on nie wiedział, i byłabym go i bez tego wszystkiego przyjęła. Niemniej jednak przejrzałam wszystkie te papiery o tyle, o ile; powiedziałam mu, że istotnie wszystko to jest zupełnie jasne, ale niepotrzebnie się trudził i przywoził te doku menty z sobą, bo czasu mamy dość. Dobrze, odparł, może ja mam jeszcze czas, ale dla niego tylko czas teraźniejszy jest czasem, który coś znaczy.

Była jeszcze i inna paczka zawinięta w papier; zapytałam się go, co w niej jest. — Ach — rzekł — właśnie chciałem, żebyś się mnie

o to zapytała. — Mówiąc to rozwinął paczkę zawierającą szkatułkę z szagrynowej skóry, wyjął z niej piękny pierścionek z brylantem

i ofiarował mi go. Nie mogłam odmówić, nawet gdybym była chciała, bo włożył mi go na palec. Skłoniłam mu się wiec i przyjęłam dar. Po czym wyjął drugi pierścionek: — A ten — rzekł — jest na inną okazję — i schował go do kieszeni. — Pozwól mi go jednak zobaczyć — powiedziałam uśmiechając się. — Domyślam się, co to jest, i myślę, żeś oszalał. — Byłbym szalony, gdybym tego nie zrobił — odparł, wciąż wzbraniając się mi go pokazać, choć miałam wielką ochotę go zobaczyć, więc powiedziałam mu: — Dobrze, ale pokaż mi go. — Poczekaj — odparł — najprzód spójrz na to — i wziął znów rulon papierów, i oto co w nim było: pozwolenie dla nas na ślub! — Czyś oszalał? — zawołałam — czy jesteś pewny, że od jednego słowa ustąpię i zgodzę się, czy też postanowiłeś, że nie przyjmiesz mej odmowy? — Tak właśnie rzecz się ma — odparł. — Ale możesz się mylić — rzekłam. — Nie, nie — zawołał. — Jak możesz tak mówić? Nie wolno ci odrzucić mnie i nie odrzucisz! — To powiedziawszy zaczął mnie całować z taką gwałtownością, że nie mogłam się od niego uwolnić.

W pokoju tym znajdowało się łóżko, a my chodziliśmy po pokoju tam i z powrotem, zajęci rozmową. Wreszcie on niespodziewanie wziął mnie w ramiona i rzucił się na łóżko razem ze mną, wciąż trzymając mnie w objęciach. Nie uczynił mi jednak żadnych nieprzystojnych propozycji, lecz tylko prosił usilnie o moją zgodę, popierając to błaganiem i argumentami, zapewniał o swych uczuciach zaklinając się jednocześnie, że mnie nie wypuści ze swych ramion, dopóki się nie zgodzę, aż wreszcie rzekłam: — Widzę, że istotnie postanowiłeś nie dopuścić do odmowy. — Nie, nie — zawołał — nie wolno ci mnie odrzucić! Nie odrzucisz mnie! Nie mogę być odrzucony! — No więc dobrze! — odparłam, całując go przelotnie — nie odrzucę cię, ale musisz mi pozwolić wstać.

Tak był uszczęśliwiony z mojego przyzwolenia i sposobu, w jaki mu go udzieliłam, że zaczęłam przypuszczać, iż potraktuje je jako ślub i nie będzie obstawać przy ceremonii; ale posądziłam go niesłusznie, gdyż przestał mnie całować. Potem tylko dziękując mi za zgodę pocałował mnie znów parę razy; a tak był pełen zadowolenia i radości, że w oczach jego ujrzałam łzy.

Odwróciłam się od niego, gdyż oczy moje także napełniły się łzami, i poprosiłam go, by mi pozwolił udać się na chwilę do mojego pokoju. Jeśli kiedy odczułam prawdziwy żal za występne i wstrętne moje życie, które pędziłam przez ostatnie dwadzieścia cztery lata, to było właśnie w owej chwili. Och, cóż to za szczęście dla ludzi, mówiłam do siebie, że nie mogą zajrzeć do cudzych serc! Jakież by to było dla mnie szczęście, gdybym była od razu poślubiła tak uczciwego i tak kochającego człowieka!

Pomyślałam następnie: „Jakaż ze mnie wstrętna istota! I jakże się na mnie zawiedzie ten niewinny człowiek! Na myśl mu nie przychodzi, że, uzyskawszy rozwód z jedną nierządnicą, znajdzie się w ramionach drugiej i że się chce żenić z taką, która dzieliła łoże z dwoma braćmi, która miała troje dzieci z rodzonym swoim bratem! z taką, która urodziła się w więzieniu Newgate, której matka była ladacznicą, a teraz jest wysiedloną złodziejką! z taką, która z trzynastoma dzieliła łoże i która przez czas, kiedy jej nie widział, urodziła dziecko! „Nieszczęsny człowiek! — pomyślałam — co on pocznie?" Gdy przestałam wreszcie robić sobie wyrzuty, myślałam dalej: „A więc jeśli mam go poślubić, a Bóg ześle swą łaskę, będę mu wierną żoną i będę się starać odwzajemnić jego niezwykłą do mnie namiętność; będę starała się też mu wynagrodzić tak, aby to wiedział, moje oszustwa i kłamstwa, o których nie wie".

Z niecierpliwością czekał, kiedy wyjdę ze swego pokoju, ale nie mogąc się mnie doczekać zeszedł na dół i zaczął rozmawiać z gospodarzem o plebanie.

Nasz gospodarz, człowiek wścibski, lecz poczciwy, posłał już był w sąsiedztwo po pastora, gdy więc mój przyszły wspomniał o tym i zaczął mówić o posłaniu po niego: Panie — odparł mu gospodarz — przyjaciel mój jest tu, w domu — i bez dalszego gadania zapoznał ich ze sobą. Zobaczywszy pastora mój jegomość zapytał go, czy odważy się dać ślub dwojgu nieznajomym, którzy oboje tego pragną. Pleban mu odpowiedział, że już imć pan X. mu o tym wspomniał, że ma nadzieję, iż to nie jest żadne tajne małżeństwo; że mój przyszły wydaje mu się poważnym człowiekiem, więc zapewne i jejmość nie jest młodą dzieweczką, której potrzebne byłoby zezwolenie rodziny.

— Aby nie było żadnych wątpliwości — rzekł mój jegomość — proszę przeczytać ten papier — i wydobył zezwolenie na ślub. — To mi wystarcza — odparł pastor — gdzie jest ta dama? — Zaraz jegomość ją zobaczy — odpowiedział mój przyszły.

I mówiąc to wszedł na górę, gdzie ja tymczasem wyszłam z mojego pokoju. Powiedział mi, że pastor jest na dole, że się z nim rozmówił i gdy mu pokazał nasze pozwolenie, najchętniej zgodził się dać nam ślub: „Ale chce cię zobaczyć" i prosił, abym pozwoliła pastorowi wejść na górę.

— Będzie czas na to z rana — rzekłam. — Zdaje się, moja droga — odparł — że ma skrupuły, czy nie jesteś czasem młodą osobą wykradzioną rodzicom; zapewniłem go, że oboje jesteśmy w takim wieku, iż możemy sami za siebie decydować, zapragnął więc cię zobaczyć. — Dobrze — odpowiedziałam — zrób, jak chcesz; — przyprowadzili więc na górę plebana; było to wesołe, poczciwe człowieczysko. Zdaje się, że mu powiedziano, iż spotkaliśmy się przypadkiem, że ja przyjechałam pocztą z Chester, a mój jegomość własnym powozem wyjechał na moje spotkanie, że mieliśmy się spotkać poprzedniej nocy w Stony-Stratford, ale że nie zdążył dojechać tak daleko. — Tak, panie — rzekł pleban — nie ma tego złego, co by nie wyszło na dobre. Dla pana to było źle — zwrócił się do mojego przyszłego — ale mnie to wyszło na dobre, bo jeślibyście się państwo spotkali byli w Stony-Stratford, nie miałbym zaszczytu dawać wam ślub. Gospodarzu, czy masz „Powszechną książkę do nabożeństwa"?

Wzdrygnęłam się, jakbym się czegoś przestraszyła. — Księże plebanie, o Boże — rzekłam — co to ma znaczyć? Jak to, mamy brać ślub w zajeździe, i to po nocy? — Pani — odparł pastor — jeśli pani pragnie być poślubiona w kościele, możemy to zrobić. Ale zapewniam, że ślub tu będzie równie ważny jak w kościele. Nie mamy żadnych przepisów kościelnych zabraniających dawania ślubu gdzie indziej niż w kościele, ale jeżeli pani zechce, żeby się odbył w kościele, to zgromadzi się tyle ludzi jak na jarmark. Pora dnia nie ma żadnego znaczenia: nasi książęta biorą ślub we własnych komnatach o ósmej lub dziesiątej wieczorem.

Upłynęła dłuższa chwila, nim zdołano mnie przekonać, gdyż ciągle udawałam, że nie chcę ślubu gdzie indziej jak tylko w kościele. Ale to były tylko takie grymasy i wreszcie niby to dałam się przekonać. Wezwano na górę naszego gospodarza z żoną i córką. Zastępował on jednocześnie i ojca, i kościelnego. Zostaliśmy poślubieni ku wielkiej naszej radości, choć przyznam, że wyrzuty, jakie poprzednio sobie robiłam, tak mnie przygnębiły, iż co chwila wyrywało mi się głębokie westchnienie; mój narzeczony zauważył to i usiłował, biedaczysko, pocieszyć mnie, myśląc, że wywołuje je obawa przed zbyt pochopnie powziętym krokiem.

Tego wieczoru zabawiliśmy się doskonale, choć w zajeździe odbywało się wszystko w takiej tajemnicy, że nawet nikt z domowej służby nie wiedział o tym, gdyż usługiwała mi sama gospodyni ze swą córką i nie pozwoliła wejść na górę żadnej z pokojówek, aż dopiero gdy siedliśmy do wieczerzy. Nazywałam córkę gospodarzy moją drużką i następnego ranka posławszy po miejscowego kupca kupiłam jej cały pęk pięknych wstążek, najlepszych, jakie można było tam dostać, a dowiedziawszy się, że w tym mieście wyrabiają koronki, ofiarowałam jej matce koronkę klockową na czepek.

Jedna z przyczyn, dla których gospodarz ślub nasz otoczył taką tajemnicą, była obawa, aby o tym nie doszła wiadomość do proboszcza miejscowej parafii. Ale pomimo wszystko ktoś się o tym dowiedział i od rana zabrzmiały dla nas dzwony, a pod naszym oknem rozległa się muzyka, na jaką stać było miasteczko; gospodarz rozgłosił jednak, że pobraliśmy się, zanim przybyliśmy do tego miasteczka, tylko będąc jego dawnymi klientami chcieliśmy zjeść ucztę weselną w jego domu.

Następnego dnia nie mogliśmy się zdobyć na to, żeby wyruszyć w drogę, gdyż, krótko mówiąc, dzwony wcześnie nas zbudziły, a że przedtem spaliśmy może za mało, byliśmy tak śpiący, że leżeliśmy w łóżkach prawie do południa.

Błagałam naszą gospodynię, aby nie było już muzyki ani dzwonów, i tak się do tego dobrze zabrała, że mieliśmy zupełny spokój. Ale cała moja radość znikła na dłuższy czas, przerwana dziwnym zdarzeniem. Największa sala w zajeździe miała okna wychodzące na ulicę; gdy mój nowy małżonek zeszedł na dół, ja skierowałam się na drugi koniec pokoju, a że był piękny, ciepły dzień, otworzyłam okno i stanąwszy w nim, aby użyć świeżego powietrza, ujrzałam trzech panów na koniach, którzy zatrzymawszy się weszli do zajazdu mieszczącego się naprzeciw naszego.

Nie mogłam tego ukryć przed sobą ani nie miałam żadnych wątpliwości, że jeden spośród nich to był mój małżonek z Lancashire. Przestraszyłam się śmiertelnie; w życiu swoim nie odczułam takiej trwogi, zdawało mi się, że zapadnę się w ziemię, krew zmroziła mi się w żyłach i drżałam tak, jakby mnie trzęsła febra. Powtarzam: nie mogłam wątpić, że to jest prawda: poznałam jego strój, poznałam jego konia, poznałam jego twarz.

Pierwsza rozsądna myśl, jaka mi się nasunęła, było zadowolenie, że mój mąż nie jest przy tym obecny i że nie może zobaczyć mojego zmieszania. Panowie ci nie zabawili długo w domu, ale podeszli, jak to się zwykle robi, do okna w swoim pokoju, lecz można się domyślić, że moje było już zamknięte. Jednakże nie mogłam się powstrzymać od podglądania ich i zobaczyłam znów mojego męża oraz usłyszałam, jak wołał na miejscowego służącego, aby mu coś podał. Potwierdziło mi to w sposób przerażający i niewątpliwy, że jest to on, a nie kto inny.

Następną moją troską było dowiedzieć się, po co on tu przyjechał, ale to było rzeczą niemożliwą. Moja wyobraźnia podsuwała mi to jedną obawę, to drugą; chwilami wydawało mi się, że mnie odnalazł, i przybył tu, by mi wyrzucać moją niewdzięczność i złamane słowo; spodziewałam się lada moment, że wejdzie po schodach, by mi ubliżyć; gubiłam się w nieskończonych domysłach co do jego namiarów, które mu nigdy nie postały w głowie ani nawet nie mogły mu przyjść na myśl, chyba że diabeł by mu je podsunął.

Blisko przez dwie godziny byłam pogrążona w tej trwodze i nieomal nie odwracałam oczu od okna lub drzwi zajazdu, w którym oni stanęli. Wreszcie usłyszawszy wielki hałas w jego sieni podbiegłam do okna i ku mojemu wielkiemu zadowoleniu ujrzałam, że wszyscy trzej wyszli i pojechali na zachód. Gdyby byli się udali w kierunku Londynu, byłabym ciągle w obawie, czy go znów nie spotkam w drodze i czy mnie nie pozna. Ale pojechał w przeciwną stronę, więc się uspokoiłam.

Postanowiliśmy wyjechać następnego dnia, ale około szóstej godziny wieczorem zaalarmowała nas wielka wrzawa na ulicy i zobaczyliśmy ludzi galopujących, jak gdyby zmysły postradali. Okazało się, że była to pogoń wysłana za trzema zbójcami, którzy ograbili dwa dyliżanse oraz innych podróżnych w pobliżu Dunstable Hill. Doszła, jak się zdaje, wiadomość, iż widziano ich w Brickhill w pewnym zajeździe, właśnie w tym, gdzie zatrzymali się byli ci trzej panowie.

Dom został natychmiast otoczony i przeszukany, ale znalazło się wielu świadków na to, że wyjechali oni przed przeszło trzema godzinami. Tłumy ludzi zebrały się wokoło, więc wiadomości te doszły nas natychmiast, a ja miałam nowe zmartwienie. Opowiedziałam zaraz domownikom, że mogę zapewnić, iż to nie byli rozbójnicy, wiem bowiem, że jeden z nich jest bardzo uczciwym człowiekiem i właścicielem dużego majątku w Lancashire.

Konstabl, który przyjechał na czele pościgu, od razu został o tym poinformowany i przyszedł do mnie, aby usłyszeć to z moich ust; zapewniłam go, że stojąc w oknie widziałam tych trzech panów, potem widziałam ich w oknach pokoju, w którym jedli obiad, a wreszcie widziałam, jak dosiedli koni, i mogę go upewnić, że wiem o jednym z nich, iż jest człowiekiem o nieskazitelnym charakterze, właścicielem dużej posiadłości w Lancashire, skąd właśnie wracam.

Pewność siebie, z jaką to twierdziłam, uspokoiła zebranych ludzi i do tego stopnia zadowoliła konstabla, że natychmiast kazał zatrąbić do odwrotu i powiedział swoim ludziom, że to nie o tych chodziło, gdyż dowiedział się, iż to są bardzo uczciwi panowie; po czym wszyscy odjechali. Co było prawdą, nie wiem, ale pewną jest rzeczą, że dyliżanse zostały obrabowane w Dunstable Hill i zabrano 560 funtów gotówką; prócz tego kilku handlarzy koronek, którzy zwykle jeżdżą tamtędy, zostało też okradzionych. A co do tych trzech panów sprawa wyjaśni się później.

Tak więc ten alarm zatrzymał nas jeszcze jeden dzień, choć mój małżonek Był za tym, aby jechać, mówiąc, że najbezpieczniej można podróżować właśnie po takim rozboju, bo złodzieje wzbudziwszy popłoch w okolicy na pewno ukrywają się gdzieś daleko. Ale ja byłam wystraszona i niespokojna, właściwie głównie z obawy, że mój dawny znajomy jest może jeszcze gdzieś na drodze i mógłby mnie poznać.

W życiu swoim nie spędziłam równie przyjemnych czterech dni. Byłam przez ten czas młodą żoną, niczym więcej, a mój nowy małżonek starał się dogodzić mi we wszystkim. Och! gdyby to życie było trwało, byłabym zapomniała o swych dawnych kłopotach i uniknęła przyszłych nieszczęść! Ale musiałam za moją występną przeszłość zapłacić częściowo w tym życiu, a częściowo w przyszłym.

Ruszyliśmy w drogę piątego dnia; nasz gospodarz zauważywszy mój niepokój wsiadł na koń wraz ze swym synem i trzema poczciwymi wieśniakami i nic nam o tym nie mówiąc uzbroił wszystkich w dobrą broń palną; odprowadzili nas aż do Dunstable. Musieliśmy ich za to poczęstować uczciwie w Dunstable, co kosztowało mojego małżonka coś około dziesięć czy dwanaście szylingów, a oprócz tego chciał im coś dać za fatygę, ale gospodarz nic nie chciał przyjąć.

Bardzo się to dla mnie szczęśliwie złożyło, bo gdybym była przyjechała do Londynu przed ślubem, musiałabym albo pierwszą noc spędzić u niego, albo wyznać mu, że w całym mieście nie mam nikogo, kto by przyjął biedną pannę młodą z jej małżonkiem na pierwszą noc poślubną. A teraz, jako już dawno poślubiona małżonka, nie miałam skrupułów i pojechałam wprost do jego domu. Objęłam od razu gospodarstwo W dobrze zaopatrzonym domu i miałam zamożnego męża, zarysowywała się więc przede mną bardzo pomyślna przyszłość, gdybym była umiała nią pokierować. Miałam też dosyć wolnego czasu, by zastanowić się nad wartością czekającego mnie życia. Jakże odmienne miało ono być od rozwiązłego i nieumiarkowanego mojego dotychczasowego postępowania i o ile szczęśliwsze jest życie cnotliwe i powściągliwe od tego, które zwą „wesołym".

Och, gdybyż to życie było trwało lub gdybym ciesząc się nim zasmakowała w jego prawdziwej słodyczy; gdybym nie była wpadła w ubóstwo, które jest niechybną zgubą cnoty, jakże byłabym szczęśliwa, nie tylko tu, ale może na wieki! Gdyż, żyjąc tak, naprawdę żałowałam za winy popełnione w przeszłym życiu. Patrzyłam na nie z obrzydzeniem i mogę powiedzieć, że znienawidziłam siebie za nie. Często wspominałam, jak mój kochanek z Bath, którego dotknęła ręka Boga, skruszony, porzucił mnie i nie chciał mnie już widzieć, choć kochał mnie ponad wszystko. Lecz ja, przyciśnięta przez najgorszego z szatanów, przez niedostatek," powróciłam do swojego podłego procederu i korzystając z tego, że miałam, jak to mówią, „ładną buzię", szukałam w niej pomocy w biedzie, a uroda moja stała mi się rajfurką grzechu.

Zdawało mi się teraz, że dobiłam do bezpiecznego portu po przebytej w przeszłości burzliwej podróży i czułam wdzięczność za ocalenie. Wiele godzin spędziłam samotnie, opłakując wspomnienia swych dawnych szaleństw i okropnych wykroczeń popełnianych w mym występnym życiu i pochlebiając sobie czasem, że odczuwam szczerą skruchę.

Lecz istnieją pokusy, którym natura ludzka nie może się oprzeć, i niewiele tylko ludzi zdaje sobie sprawę, jakby się sami w tak ciężkim położeniu zachowali. Jak pożądliwość jest źródłem wszelkiego zła, tak najniebezpieczniejszymi wydają mi się sidła niedostatku. Ale nie będę się nad tym rozwodzić, dopóki nie dojdę do konkretnego przykładu.

Z moim nowym małżonkiem pędziłam życie nadzwyczaj spokojne. Był to spokojny, rozsądny i trzeźwy człowiek, cnotliwy, skromny i szczery, w pracy swojej pilny i dokładny. Interesy jego miały skromny zakres, lecz dochody wystarczały na przeciętnie dostatnie życie. Nie było mowy ani o własnym powozie, ani o błyszczeniu w świecie, ale nie spodziewałam się i nie pragnęłam tego, czując bowiem wstręt do swego dotychczasowego życia, lekkomyślnego i szalonego, postanowiłam żyć teraz w odosobnieniu, skromnie i wśród swoich. Nie prowadziłam życia towarzyskiego ani nie składałam wizyt; zajęta byłam swoją rodziną i dogadzałam mężowi; życie takie sprawiało mi największą przyjemność.

Przez pięć lat życie nasze bez przerwy płynęło w beztrosce i zadowoleniu, gdy nagły cios niewidzialnej ręki zniweczył wszystkie moje nadzieje i wygnał mnie w świat, gdzie znalazłam się w sytuacji, która była przeciwieństwem dotychczasowej.

Mój mąż powierzył jednemu ze swoich kolegów bankowych pewną sumę pieniędzy, której straty nasz majątek nie mógł wytrzymać; urzędnik zbankrutował i stratę tę odczuł mój mąż bardzo ciężko. Nie byłaby ona zbyt dotkliwa, gdyby był miał dosyć energii i odwagi, by spojrzeć w oczy nieszczęściu; miał taki kredyt, że, jak mu mówiłam, z łatwością mógł odbić stratę, bo kto poddaje się nieszczęściu, ten podwaja jego ciężar, a kto chce mu ulec — ten ulegnie.

Lecz na próżno go pocieszałam, rana była zbyt głęboka, podcięła jego siły żywotne, stał się melancholijny i niepocieszony, wreszcie wpadł w apatię i umarł. Przewidywałam ten cios i upadłam na duchu, gdyż widziałam jasno, że gdy on umrze, będę zgubiona.

Miałam z nim tylko dwoje dzieci, gdyż prawdę powiedziawszy nadeszła już dla mnie pora, w której powinnam była przestać rodzić dzieci, miałam już bowiem czterdzieści osiem lat i przypuszczalnie, gdyby mój mąż nie był umarł, nie miałabym więcej dzieci.

Znalazłam się teraz rzeczywiście w okropnej i rozpaczliwej sytuacji, a pod niektórymi względami w gorszej, niż byłam kiedykolwiek. Po pierwsze, minęły już te dobre czasy, kiedy mogłam się spodziewać, by ktokolwiek zabiegał o mnie jako o kochankę; od pewnego czasu zaczął się schyłek tej przyjemnej części życia i pozostały teraz tylko ruiny tego, co było. Ale najgorsze było to, że stałam się najbardziej przygnębioną i zrozpaczoną istotą w świecie. Ja, która dodawałam odwagi mojemu mężowi i podtrzymywałam go na duchu w jego kłopotach, sama upadałam pod ciężarem swoich. Brak mi było tej odwagi w znoszeniu nieszczęść, która, jak mu tłumaczyłam, jest tak potrzebna do dźwigania tego ciężaru.

Ale sytuacja moja była istotnie opłakana; pozbawiona bo wiem byłam przyjaciół i pomocy, a straty, jakie mój mąż poniósł, tak zmniejszyły jego majątek, że choć jeszcze nie byłam zadłużona, mogłam jednak z łatwością przewidzieć, że to, co mi pozostało, nie wystarczy na długo; co dzień wydając na życie nie miałam możności powiększyć funduszu ani o grosz, wkrótce więc wydam wszystko, a wtedy przed sobą widziałam tylko ostateczną nędzę. Malowała mi się tak żywo w myśli, iż zdawało mi się, że już na mnie spadła, choć naprawdę nie była jeszcze bliska; moje obawy podwajały jeszcze niedolę, gdyż zdawało mi się, iż każdy grosz, który wydaję na chleb, jest ostatnim posiadanym przeze mnie i że już nazajutrz będę musiała głodować, a wreszcie umrzeć z głodu.

Byłam osamotniona w tym strapieniu; nie miałam przyjaciół, którzy by mnie pocieszali czy doradzali. Płakałam i dręczyłam się dniami i nocami, łamiąc ręce i chwilami bredząc, jakbym odchodziła od zmysłów. Nieraz się dziwiłam, że nie odbiło się to na moim rozumie, bo miałam takie wapory, że czasem bliska byłam utraty rozumu.

Przez dwa lata żyłam w tym strasznym stanie, tracąc resztę tego, co mi pozostało z majątku, płacząc wciąż nad swoją niedolą i popadając w śmiertelne niemal wyczerpanie bez najmniejszej nadziei czy widoku pomocy ze strony boskiej czy ludzkiej. Płakałam teraz tak często i tak długo, że mogę powiedzieć, iż zabrakło mi łez. Zaczęłam wpadać w rozpacz, gdyż ubóstwo moje zwiększało się szybko.

Aby sobie choć trochę ulżyć, sprzedałam dom, a sama przeniosłam się do mieszkania czynszowego; a ponieważ prowadziłam skromniejszy tryb życia, sprzedałam większość sprzętów, co mi przyniosło nieco gotówki, z której żyłam prawie przez rok, gdyż byłam bardzo oszczędna w wydatkach i skąpiłam do ostateczności. Lecz gdy spoglądałam w przyszłość, serce moje zamierało we mnie przed zbliżającym się a nieuniknionym ubóstwem i niedostatkiem. Och! niech nikt nie czyta tych słów nie zastanowiwszy się poważnie nad taką rozpaczliwą sytuacją, kiedyby, pozbawiony przyjaciół i bez chleba, sam musiał walczyć z trudnościami; doprowadziłoby go to z pewnością nie tylko do oszczędzania pieniędzy, ale skierowałoby też jego wzrok w Niebiosa z błaganiem o pomoc i modlitwą mędrca: „Broń mnie przed nędzą, abym nie kradł".

Niech pamięta, że czasy nędzy są czasami straszliwej pokusy i że braknie wówczas sił, aby się jej opierać: bieda doskwiera, niedola pogrąża duszę w rozpaczy, co czynić wtedy? Pewnego wieczoru, doprowadzona do ostateczności, byłam, mogę śmiało powiedzieć, nieprzytomna i szalona; wtedy jakby przynaglana nie wiem przez jakiego ducha, nie wiedząc, co robię ani dlaczego, ubrałam się (miałam bowiem jeszcze wcale niezłą odzież) i wyszłam. Jestem zupełnie pewna, że wychodziłam nie mając żadnych z góry powziętych zamiarów. Ani nie wiedziałam, ani się nie zastanawiałam, dokąd pójdę ani w jakiej sprawie. Ale tak jak diabeł wyprowadził mnie z domu i przygotował dla mnie przynętę, tak też on to z pewnością wiódł mnie w to miejsce, nie wiedziałam bowiem, ani dokąd idę, ani co robię.

Kiedy się tak wałęsałam, nie wiedząc sama, gdzie, przeszłam koło apteki na ulicy Leadenhall i zobaczyłam tam leżące na stołku tuż przed kontuarem małe zawiniątko owinięte w białe płótno. Za nim stała służąca odwrócona plecami, która patrzyła w górę, gdzie praktykant aptekarski, jak się zdaje, stał na kontuarze, także tyłem do drzwi, i ze świecą w ręku patrzył i sięgał po coś na najwyższą półkę; oboje byli bardzo zajęci, a nikogo więcej nie było w sklepie.

To była ta przynęta, a diabeł, który, jak mówiłam, zastawił te sidła, tak mnie przynaglał, jakby do mnie przemawiał; pamiętam i nigdy tego nie zapomnę, że było to zupełnie, jak gdyby za plecami mówił do mnie jakiś głos: „Weź zawiniątko, prędko, zrób to zaraz". Zaledwie słowa te zostały wypowiedziane, weszłam do sklepu i, plecami odwrócona do dziewczyny, jak gdybym się cofnęła przed przejeżdżającym wozem, wyciągnęłam rękę ku tyłowi, wzięłam zawiniątko i natychmiast z nim odeszłam. Ani służąca, ani chłopak, ani nikt inny nie zauważył mnie.

Trudno opisać przerażenie, w jakim przez ten czas pogrążona była moja dusza. Odchodząc stamtąd, nie miałam odwagi uciekać ani nawet przyśpieszyć kroku. Przeszłam na drugą stronę ulicy i skręciłam w pierwszą napotkaną przecznicę, zdaje mi się, że wychodziła ona na ulicę Fenchurch. Idąc stamtąd przecinałam tyle ulic i skręcałam w tyle przecznic, że nie potrafię powiedzieć, którędy ani dokąd szłam. Stopami nie dotykałam ziemi i im bardziej oddalałam się od niebezpieczeństwa, tym prędzej szłam, aż wreszcie zabrakło mi tchu i zmuszona byłam przysiąść na ławeczce przed jakimiś drzwiami. Tu przyszedłszy trochę do siebie przekonałam się, że się znajduję na ulicy Thames blisko Billingsgate. Odpoczęłam chwilę i ruszyłam dalej. Krew moja wciąż jeszcze wrzała, a serce biło, jakbym się nagle czegoś wystraszyła. Krótko mówiąc, tak byłam tym wszystkim zaskoczona, że nie wiedziałam, ani dokąd idę, ani po co.

Zmęczywszy się tak szybko przebytą, a długą i okólną drogą, opamiętałam się i skierowałam do domu, gdzie doszłam około dziewiątej wieczór.

Dlaczego zrobiono to zawiniątko i w jakim celu położono je tam, gdzie je znalazłam, nie umiem powiedzieć, ale gdy je rozpakowałam, znalazłam w nim bieliznę dla położnicy, bardzo porządną i prawie nową, przybraną piękną koronką, półkwartową srebrną miskę, niewielki srebrny dzbanuszek i sześć takichże łyżek, trochę różnej bielizny, dobrą koszulę nocną oraz trzy jedwabne chusteczki, a w dzbanuszku, zawinięte w papier, 18 szylingów i sześć pensów.

Rozpakowywałam te rzeczy w takim strachu i z takim przerażeniem w duszy, choć nie groziło mi żadne niebezpieczeństwo, że trudno mi to opisać. Usiadłam i zaczęłam gwałtownie płakać. „Boże! — zawołałam — czymże jestem? złodziejką! Następnym razem na pewno mnie przyłapią, wsadzą do więzienia Newgate i skażą na karę śmierci!" I znów długo płakałam; pewna jestem, że pomimo mego ubóstwa, gdybym się nie bała, byłabym te rzeczy odniosła. Ale to mi przeszło po chwili. Jednak, położywszy się, tej nocy mało spałam, okropność popełnionego czynu ciążyła mi na duszy i nie wiedziałam, co mówię i robię przez tę noc i przez cały następny dzień. Potem zapragnęłam usłyszeć coś o tym zawiniątku i rada byłabym wiedzieć, czy to były rzeczy biedaka, czy bogacza? „Może — mówiłam sobie — to biedna wdowa, taka jak ja, zapakowała te rzeczy, by je sprzedać na chleb dla siebie i dla swego biednego dziecka; a teraz głodują i zamartwiają się brakiem tej niewielkiej sumy, jaką byłyby uzyskały." Przez kilka dni ta myśl gnębiła mnie najbardziej.

Ale moja własna niedola uciszyła wszelkie te myśli, a serce moje stopniowo twardniało pod wpływem obawy, że sama będę wkrótce głodować, co mnie napełniało z każdym dniem większą trwogą. Szczególnie ciążyła mi na duszy myśl, że się już byłam odmieniła i że, jak miałam nadzieję, odpokutowałam już za wszystko zło, jakie popełniłam w przeszłości, że już przez kilka lat pędziłam życie rozsądne, poważne i na uboczu, a teraz moja okropna sytuacja popycha mnie ku fizycznej i moralnej zagładzie. Parokrotnie padałam na kolana błagając Boga, jak umiałam, o ratunek, lecz muszę wyznać, że nie miałam nadziei, by modlitwy moje były wysłuchane. Nie wiedziałam, co mam począć, wszystko poza mną napełniało mnie trwogą, a we mnie panowały ciemności. I zastanowiwszy się nad moim przeszłym życiem, za które nie żałowałam dość szczerze, obawiałam się, że Niebiosa zaczną mnie karać już po tej stronie grobu i uczynią mnie równie nieszczęśliwą, jak byłam występną.

Gdybym była poszła dalej w tym kierunku, byłabym może naprawdę weszła na drogę pokuty. Lecz miałam w duszy złego doradcę, który mnie ciągle namawiał, bym szukała ratunku nie przebierając w środkach. I znów pewnego wieczoru kusił mnie, jak wówczas, gdy szeptał: „Weź zawiniątko!" tak samo niegodziwie mnie namawiając, abym znów wyszła i poszukała, czy się coś nie nadarzy.

Wyszłam jeszcze za dnia i wałęsałam się nie wiadomo gdzie ani za czym, gdy diabeł na mojej drodze zastawił sidła tak przerażające, jak mi się nie zdarzyło spotkać ani przedtem, ani potem. Ulicą Aldersgate szło śliczne dzieciątko, które samo jedno wracało do domu ze szkoły tańca. Mój kusiciel, jak przystało na prawdziwego diabła, nasłał mnie na tę niewinną istotę. Przemówiłam do dziewczynki, a ona odpowiedziała mi szczebiotem, wzięłam ją za rękę i poszłam z nią aż do brukowanej alei, która prowadzi do Bartholomew Close, gdzie ją wprowadziłam. Dziewczynka zwróciła uwagę, że nie tędy prowadzi droga do jej domu. Lecz ja odparłam: — Ależ tak, kochanie; pokażę ci, którędy masz iść do domu. — Dziecko miało na szyjce naszyjnik ze złotych paciorków, nie spuszczałam go z oczu. W ciemnościach alei zatrzymałam się udając, że chcę jej poprawić kołnierzyk, zdjęłam jej naszyjnik tak, że wcale tego nie poczuła, i poprowadziłam ją dalej. Tu twierdzę, że diabeł zaczął mnie namawiać, abym zabiła dziecko w ciemnej alei, tak aby nie krzyknęło, ale myśl sama o tym tak mnie wystraszyła, że o mało nie padłam na ziemię. Zawróciłam dziecko i kazałam mu iść z powrotem, mówiąc, że nie tędy prowadzi droga do domu. Dziewczynka obiecała, że pójdzie sama do domu, a ja poszłam przez Bartholomew Close do innego przejścia, które wychodzi na Long Lane, potem przez plac Charterhouse Yard, a stamtąd na ulicę St. John, potem przeszłam przez Smithfield w dół Chick Lane i przez Field Lane wyszłam na most Holborn, gdzie wmieszawszy się w tłum, jaki tam zazwyczaj bywa, nie obawiałam się, że mnie ktoś tam odnajdzie. I to był mój drugi występ w świecie.

Myśl o tej zdobyczy wymazała z mej pamięci wspomnienie o poprzedniej i szybko zapomniałam o moich ówczesnych rozważaniach; bieda, jak już mówiłam, uczyniła serce moje nieczułym, a mój własny niedostatek nauczył mnie bezwzględności. Nie bardzo się przejęłam ostatnim wydarzeniem, gdyż mówiłam sobie, że dziecku nie zrobiłam krzywdy, a rodzicom dałam słuszną nauczkę, by więcej dbali o dziecko i nie kazali biednemu niewiniątku wracać samotnie do domu; na drugi raz będą ostrożniejsi.

Sznurek paciorków wart był około dwunastu czy czternastu funtów. Przypuszczam, że musiał przedtem należeć do matki, gdyż był za duży jak na naszyjnik dla dziecka; zapewne matka, powodowana próżnością, pragnęła, aby dziewczynka wyglądała dobrze w szkole tańca, i z tego powodu ubrała ją w ten naszyjnik. Bez wątpienia posłano służącą, by opiekowała się dzieckiem, ale niedbała dziewucha pewnie się zabawiała z jakimś kawalerem spotkanym po drodze, a biedne dziecko szło samo, póki nie wpadło w moje ręce.

Nie zrobiłam jednak dziecku żadnej krzywdy, nawet go nie przestraszyłam, gdyż miałam wtedy jeszcze dużo czułości w sobie i czyniłam tylko to, do czego mnie zmuszała konieczność.

Po tej przygodzie miałam wiele innych, ale w tym zawodzie byłam jeszcze nowicjuszką i sama nie umiałam nic obmyślić, działając tylko za podszeptem diabła, który, co prawda, rzadko się ociągał. Jedna z tych przygód miała dla mnie nadzwyczaj pomyślny prze bieg. Szłam o zmierzchu ulicą Lombard i właśnie byłam przy końcu Three King Court, gdy nagle jakiś człowiek przebiegł obok mnie z szybkością błyskawicy i rzucił zawiniątko, które trzymał w ręku, tuż za mnie, stałam bowiem przy narożniku domu, u zakrętu w aleję. Rzucając go rzekł: „Niech to chwilę tu poleży, a Bóg jejmości wynagrodzi!" i pobiegł dalej jak wiatr. Za nim przebiegło dwóch innych, zaraz potem chłopak bez kapelusza, wołając: „Łapaj złodzieja!", a potem kilku jeszcze ludzi. Byli już tak blisko tamtych dwóch uciekających, że ci musieli rzucić, co zrabowali, jeden z nich został schwytany, a drugi uciekł.

Stałam bez ruchu przez cały ten czas, dopóki nie wrócili prowadząc tego schwytanego biedaka i dźwigając znalezione rzeczy, ogromnie zadowoleni, że odzyskali łupy i schwytali złodzieja. I tak przeszli obok mnie, gdyż wyglądałam, jakbym się tylko usunęła z drogi przed tłumem.

Raz czy dwa zapytałam się, o co chodzi, ale nikt mi nie odpowiedział, a ja też nie nalegałam. Ale gdy tłum już przeszedł, skorzystałam, aby się odwrócić i podnieść to, co leżało za mną, i odejść. Tym razem nie byłam tak przejęta jak poprzednio, gdyż rzeczy tych sama nie ukradłam, tylko wpadły mi w ręce. Dostałam się z tym ciężarem szczęśliwie do domu; była tam sztuka pięknej, czarnej kitajki i sztuka aksamitu, a raczej tylko część sztuki, około jedenaście jardów; jedwabiu natomiast była cała sztuka, blisko pięćdziesięciojardowa. Zdaje się, że to sklep bławatny został obrabowany. Mówię obrabowany, a nie okradziony, gdyż straty były ogromne, sądząc po tym, że odzyskano przynajmniej sześć albo siedem sztuk jedwabiu. Nie umiem powiedzieć, jakim sposobem udało im się zrabować tak dużo, ale że okradłam tylko złodzieja, przywłaszczyłam sobie te towary bez żadnych skrupułów i ku wielkiemu memu zadowoleniu.

Dotychczas miałam jakoś szczęście; zdarzyło mi się jeszcze parę przygód, z których wprawdzie nie miałam wiele korzyści, ale mi się dobrze udały; żyłam jednak w ciągłej obawie, że zdarzy mi się jakieś nieszczęście i że z pewnością mnie wreszcie powieszą. Wrażenie to było zbyt silne, abym je mogła lekceważyć, wstrzymywało mnie więc ono od wypraw, które, jak przypuszczam, powinny się były udać. O jednej rzeczy nie mogę jednak zamilczeć, która mnie długo kusiła. Często wychodziłam z miasta do wiosek okolicznych szukając, czy coś mi się tam nie trafi po drodze. Przechodząc koło pewnego domu w okolicy Stepney zobaczyłam na parapecie okna dwa pierścionki: jeden z niewielkim brylantem; drugi był zwykłą złotą obrączką; położyła je tam pewnie jakaś roztargniona dama, która była bardziej bogata niż przezorna, a może tylko zdjęła je idąc umyć ręce.

Parę razy przeszłam pod oknem, aby się przekonać, czy jest kto w pokoju; nie widziałam nikogo, ale wciąż nie czułam się pewna. Przyszło mi wtedy na myśl zastukać do szyby, jakbym chciała z kimś porozmawiać. Jeśliby był ktoś w pokoju, toby z pewnością podszedł do okna, i wtedy mogłabym powiedzieć, aby zabrano te pierścionki, gdyż zauważyłam, że dwóch jakichś podejrzanych osobników zwróciło na nie uwagę. Pomysł ten wprowadziłam natychmiast w czyn. Zastukałam parę razy i nikt się nie zjawił; widząc, że nic mi nie grozi, uderzyłam mocno w szybę i, rozbiwszy ją bez wielkiego hałasu, wyjęłam pierścionki, i poszłam sobie z nimi. Pierścionek z brylantem wart był około trzech funtów, a obrączka około dziewięciu szylingów.

Byłam teraz w kłopocie, gdzie mam sprzedać swoje towary, a szczególnie te dwie sztuki jedwabiu. Nie miałam ochoty sprzedawać ich za grosze, jak to zwykle czynią biedni, nieszczęśni złodzieje, którzy narażają życie dla zdobycia rzeczy może nawet drogocennej, a zmuszeni są ją sprzedać za byle co. Ale ja postanowiłam tego nie robić, chociażbym się miała nie wiem jak namozolić, chyba w ostateczności. Nie wiedziałam jednak, jak mam postąpić. Wreszcie zdecydowałam się pójść do mojej dawnej gospodyni i odnowić z nią znajomość. Dopóki mogłam, regularnie płaciłam pięć funtów za mojego małego, ale teraz musiałam zaprzestać. Napisałam jednak do niej list, w którym donosiłam jej, że sytuacja moja znacznie się pogorszyła; że straciłam męża i że nie będę mogła dalej płacić za mojego synka; błagam więc, by biedne dziecko nie ucierpiało zbytnio na skutek niedoli swej matki.

Odwiedziłam ją więc teraz i przekonałam się, że dalej po trochu pracuje w swym dawnym zawodzie, ale że już się jej nie powodzi tak dobrze jak poprzednio. Została bowiem zapozwana przed sąd przez pewnego pana, któremu wykradziono córkę; moja gospodyni dopomogła, jak się zdaje, do tego i o mały włos tylko uniknęła szubienicy. Poza tym koszty sprawy ją zniszczyły i bardzo zubożała. Dom jej był skromnie umeblowany i nie była już tak ceniona w swoim zawodzie jak dawniej. Trzymała się jednak jeszcze, jak to mówią, a że była obrotną i czynną kobietą i pozostał jej niewielki kapitał, zaczęła pożyczać na zastaw i żyła wcale nieźle.

Przyjęła mnie bardzo grzecznie i ze zwykłą sobie uprzejmością powiedziała mi, że moje zubożenie bynajmniej nie zmniejszy jej szacunku dla mnie, że pilnuje tego, żeby mój synek miał jak najlepszą opiekę, choć nie mogę za niego płacić, że kobieta, u której się znajduje, jest dość zamożna, nie potrzebuję więc się o niego kłopotać, dopóki warunki moje się nie poprawią.

Wyznałam jej, że niewiele mi pozostało gotówki, ale że posiadam jeszcze trochę rzeczy, które mają sporą wartość, o ile by mi mogła poradzić, jak je spieniężyć. Zapytała, co mam? Wyjęłam sznurek złotych paciorków, mówiąc, że to był jeden z darów mojego męża; potem pokazałam jej dwie sztuki jedwabiu, mówiąc, że mam je z Irlandii i przywiozłam z sobą do Londynu, wreszcie pierścionek z brylantem. Zawiniątko ze srebrnymi naczyniami i łyżkami udało mi się przedtem samej sprzedać. Co do bielizny dla położnicy, zaproponowała mi, że ją sama kupi, myśląc, iż należała do mnie. Opowiedziała mi, że pożycza teraz na zastaw, więc sprzeda te towary jako rzeczy zastawione u niej. Posłała natychmiast po odpowiednich agentów, którzy kupili je od ręki bez żadnych skrupułów i w dodatku dali dobrą cenę.

Pomyślałam więc, że ta niezastąpiona kobieta będzie może mogła mi pomóc w mojej ciężkiej sytuacji, z radością bowiem byłabym się wzięła do jakiejkolwiek uczciwej pracy, bylebym ją mogła zdobyć. Ale tu zawiodłam się na niej: zarobki, których mogła przysporzyć, nie były uczciwe. Gdybym była młodsza, naraiłaby mi może jakiegoś gacha, ale nie w głowie mi był taki sposób zarobkowania, całkiem nie na miejscu po pięćdziesiątce, jak to było w moim wypadku, i tak jej też odpowiedziałam.

Zaprosiła mnie wreszcie, abym zamieszkała w jej domu, dopóki nie znajdę jakiegoś zajęcia; a że miało mnie to niewiele kosztować, więc zgodziłam się z radością. Żyjąc teraz w lepszych warunkach, przedsięwzięłam pewne kroki, by oddać na wychowanie mojego synka, którego miałam z ostatnim moim mężem. I w tym także dopomogła mi gospodyni, z tym, że będę płacić za niego tylko pięć funtów rocznie, o ile będę mogła. Było to dla mnie taką ulgą, że przez pewien czas porzuciłam ten niecny proceder, któremu się poświęcałam od niedawna. Z chęcią byłabym zarabiała na chleb igłą, gdybym była mogła dostać pracę, ale była to trudna sprawa dla kogoś, kto nie miał żadnych znajomych.

Wreszcie jednak dostałam różne rzeczy do pikowania, jak pierzynki, spódnice i tym podobne. Lubiłam to bardzo, więc pracowałam bardzo pilnie i zaczynałam zarabiać na życie. Ale czujny diabeł, który postanowił, że będę mu dalej służyła, nie przestawał wytrwale nalegać na mnie, bym wyszła się przejść, to znaczy, abym spróbowała, czy się coś znowu nie zdarzy.

Pewnego wieczoru usłuchałam ślepo jego wezwania i puściłam się w długą, okrężną wędrówkę ulicami, ale nic mi się nie trafiło i wróciłam do domu zmęczona i z próżnymi rękami. Nie zadowoliwszy się tym wyszłam znów następnego wieczoru i przechodząc koło pewnej piwiarni zobaczyłam otwarte drzwi prosto z ulicy do małego pokoiku, gdzie na stole stał srebrny dzban, jakie wówczas często bywały w użyciu w gospodach. Zapewne jakaś kompania piła tam przedtem, a niedbali chłopcy zapomnieli go sprzątnąć.

Weszłam otwarcie do tego pokoiku i postawiwszy srebrny dzban w rogu ławy, siadłam przed nim i zatupałam nogą; na to natychmiast pokazał się chłopak, a ja go poprosiłam, aby mi przyniósł pół kwarty grzanego piwa, gdyż było chłodno. Chłopak pobiegł i usłyszałam, że zeszedł do piwnicy utoczyć piwa. Ledwo tamten odszedł, zjawił się inny chłopak pytając: — Czy jejmość mnie wołała? — Odparłam melancholijnie: — Nie, moje dziecko, chłopak już poszedł po kwartę piwa dla mnie.

Gdy tak siedziałam, usłyszałam, jak kobieta za szynkwasem zapytała: — Czy wszyscy już poszli z piątki? — to znaczy z pokoiku, w którym ja siedziałam, na co chłopak odpowiedział: — Tak, już wyszli. — A kto zabrał dzbanek? — spytała kobieta. — Ja — od parł inny chłopak — oto jest — wskazując, jak się zdaje, na inny dzban, który przyniósł przez pomyłkę z innego pokoiku; możliwe też, że nicpoń zapomniał, iż go nie zabrał, w każdym razie pewne jest, że tego nie zrobił.

Wysłuchałam tego z wielkim zadowoleniem, gdyż stało się dla mnie jasne, że nie spostrzeżono braku dzbanka i myślano, że został sprzątnięty. Wypiłam więc swoje piwo, zawołałam, że chcę zapłacić, i odchodząc powiedziałam: — Pilnuj, dziecko, srebra — przez co rozumiałam srebrny kufel, w którym przyniósł mi piwo. Chłopak odparł mi: — Tak, dziękuję jejmości — po czym odeszłam.

Wróciwszy do domu pomyślałam, że nadeszła chwila, by wypróbować moją gospodynię, czy znalazłszy się w potrzebie mogę liczyć na jej pomoc. Po jakimś czasie, kiedy się nadarzyła sposobność porozmawiania z nią, powiedziałam, że chciałabym jej powierzyć niesłychanie ważną tajemnicę, jeśli zechce obiecać, że jej nie "zdradzi. Odparła, że dochowała mi wiernie jednej tajemnicy, dlaczego więc wątpię, że dochowa drugiej. Wyznałam jej wtedy, że wydarzyła mi się najdziwniejsza w świecie rzecz, która zrobiła ze mnie złodziejkę, wbrew mojej chęci; i tu opowiedziałam jej zdarzenie ze dzbanem. — A czyś go, moja droga, zabrała ze sobą? — zapytała gospodyni. — Naturalnie — odparłam i pokazałam jej dzbanek. — Ale co mam teraz zrobić? — mówiłam dalej. — Czy nie powinnam go odnieść?

— Odnieść go! — zawołała. — Zapewne, o ile chcesz się dostać do Newgate za kradzież. — Jakże? przecież nie będą tak podli, aby mnie zatrzymać, gdy odniosę go im z powrotem. — Nie znasz, moje dziecko, tego rodzaju ludzi — odparła mi — nie tylko odprowadzą cię do więzienia, ale gotowi cię powiesić, nie biorąc wcale pod uwagę, jak jesteś uczciwa, że im go zwróciłaś. Albo wystawią ci rachunek do zapłacenia za wszystkie dzbanki, które im kiedy przepadły. — Co mam więc uczynić? — zapytałam. — Kiedyś była taka mądra i ukradłaś go, musisz go zatrzymać. Nie możesz się już teraz cofnąć. Zresztą, moje dziecko — dodała — czy nie jest on bardziej potrzebny tobie niż im? Chciałabym, aby ci się choć raz na tydzień trafiał taki interes.

Rzuciło to nowe światło na moją gospodynię i nasunęło mi myśl, że odkąd została lichwiarką, żyła wśród ludzi bynajmniej nie tak uczciwych jak ci, których widywałam dawniej w jej otoczeniu.

Wkrótce potem zrozumiałam to jeszcze jaśniej widząc od czasu do czasu rękojeści szpad, łyżki, widelce, dzbany i tym podobne przedmioty przynoszone nie w zastaw, ale do natychmiastowej sprzedaży. A ona kupowała wszystko, co jej przynoszono, o nic nie pytając; robiła przy tym znakomite interesy, jak wywnioskowałam z jej słów.

Odkryłam także, że prowadząc ten handel zawsze przetapiała zakupione srebra, aby nikt nie mógł rościć sobie do nich pretensyj. Pewnego ranka przyszła do mnie mówiąc, że będzie topić srebro, więc o ile bym chciała, może też dołożyć mój dzban, aby go nikt nie zobaczył. Powiedziałam jej, że się z radością na to zgadzam; zważyła go więc i oddała mi potem pełną jego wartość srebrem; ale przekonałam się później, że nie postępuje tak z resztą swoich klientów.

W pewien czas później, kiedy siedziałam smutna przy robocie — zaczęła mnie wypytywać, jak to było w jej zwyczaju, co mi jest? Odparłam, że ciężko mi na sercu, za mało mam bowiem roboty, nie mam z czego żyć i nie wiem, co dalej począć. Roześmiała się mówiąc, abym poszła popróbować szczęścia, może znów trafi mi się jakieś srebrne naczynie. — Matko — rzekłam — nie jestem obeznana z tym zawodem, a gdyby mnie przyłapano — przepadłam! — Na to ona: — Mogę ci polecić nauczycielkę, która cię tak wyuczy, że będziesz równie zręczna jak ona. — Zadrżałam na, tę propozycję, gdyż dotąd nie miałam ani kompanów, ani znajomych w złodziejskiej familii. Ale ona potrafiła zwalczyć i moją nieśmiałość, i wszystkie moje obawy. W krótkim przeciągu czasu przy pomocy tej kompanki stałam się tak bezczelną i zręczną złodziejką jak sama Mańka Rzezimieszek, ale, jeśli fama nie kłamie, daleko mi było do jej urody.

Kompanka. z którą mnie zapoznała gospodyni, była biegła w trzech rodzajach złodziejstwa, a mianowicie: okradała sklepy, wyciągała portmonetki i portfele i odczepiała damom zegarki przypięte u boku. Doszła w tym do takiej zręczności, że nie było niewiasty, która by jej dorównała w tej sztuce. Lubiłam bardzo pierwszy i ostatni z tych trzech rodzajów kradzieży i przez pewien czas towarzyszyłam jej w wyprawach, tak jak niejedna matrona dopomaga babce przy porodzie, nie pobierając za to wynagrodzenia.

Po dłuższym czasie dopuściła mnie do czynnego udziału. Nauczyła mnie swej sztuki i parokrotnie już z wielką zręcznością odczepiałam zegarek od jej boku. Wreszcie wskazała mi moją ofiarę: była to młoda dama w odmiennym stanie, właścicielka pięknego zegarka. Rzecz miała być zrobiona przy wyjściu z kościoła. Moja mistrzyni szła obok tej damy; doszedłszy do schodów udała, że się przewraca, i z taką siłą ją potrąciła, iż ją okropnie wystraszyła, i obie zaczęły głośno krzyczeć. W chwili, w której ona popchnęła damę, ja schwyciłam za zegarek i trzymałam go w ten sposób, że gdy dama gwałtownie się poruszyła, haczyk sam się odczepił, tak że tego wcale nie poczuła. Natychmiast zwiałam zostawiając moją nauczycielkę, która po udanym przestrachu stopniowo wracała do siebie tak samo jak dama. Wkrótce zauważono brak zegarka. — Aha! — rzekła moja towarzyszka — ręczę, że to te hultaje, co mnie przewróciły. Szkoda, że jejmość pani nie zauważyła wcześniej braku zegarka, byłybyśmy mogły ich wtedy przyłapać.

Odegrała tak dobrze swą rolę, że nikt jej nie podejrzewał; wróciłam do domu na jakąś dobrą godzinę przed nią. To była moja pierwsza przygoda w jej towarzystwie. Zegarek był istotnie bardzo piękny i wisiało przy nim wiele ozdobnych wisiorków. Moja gospodyni dała zań dwadzieścia funtów, z czego połowa przypadła na mnie. I tak stałam się skończoną złodziejką, najzupełniej głuchą na głos sumienia czy skromności; wyznam, że nie przypuszczałam nigdy, bym mogła dojść do takiego zepsucia.

W ten sposób diabeł uciekłszy się z początku do pomocy biedy, której nie mogłam zwalczyć, pchnął mnie na złą drogę i doprowadził do zepsucia przekraczającego zwykłą miarę, choć nie byłam już ani w takiej potrzebie, ani nie groził mi już taki przerażający niedostatek, bo teraz zaczął się dla mnie pomyślny okres w pracy, a ponieważ umiałam obchodzić się z igłą i ilość mych znajomych ciągle się zwiększała, było bardzo prawdopodobne, że mogłabym uczciwie zarabiać na swój chleb.

Muszę powiedzieć, że gdyby takie widoki pracy były mi się nadarzyły z początku, gdy czułam zbliżającą się nędzę — powtarzam — gdyby się wtedy była zdarzyła taka sposobność zarobienia pracą na życie, nie byłabym się nigdy wzięła do takiego występnego zajęcia ani nie byłabym się dostała w tak niegodziwą bandę, z którą się teraz stowarzyszyłam. Lecz przez praktykę otrzaskałam się z tym i stałam się w najwyższym stopniu zuchwałą, tym bardziej że tak długo uprawiałam swój proceder, a nigdy mnie nie przyłapano. Słowem, tak nas długo z moją koleżanką w grzechu nie umiano wyśledzić, że nie tylko nabrałyśmy pewności siebie, ale i wzbogaciłyśmy się; w pewnej chwili miałyśmy nawet dwadzieścia jeden złotych zegarków.

Pamiętam, jak pewnego dnia, w którym byłam w poważniejszym usposobieniu niż zazwyczaj, obliczyłam, jaki mam spory kapitał w ręku, gdyż moja część wynosiła dwieście funtów gotówką, i przyszło mi nagle na myśl — bez wątpienia z podszeptu jakiegoś dobrego ducha, o ile takie są — że z początku bieda mnie nakłaniała, a potem nieszczęścia mnie popychały do szukania pomocy w tak okropnym procederze; ale teraz, gdy zmniejszyła się moja niedola i mogę też coś zarobić na utrzymanie pracą rąk, a mam też spore oszczędności, z których mogę żyć, dlaczego nie miałabym rzucić tej roboty, póki jestem cała, jak to mówią. Nie mogłam się bowiem spodziewać, że mi się zawsze będzie udawać, a gdy mi się raz nie powiedzie i przyłapią mnie, wówczas będę zgubiona.

Był to bez wątpienia taki wyjątkowo pomyślny moment, kiedy gdybym była posłuchała tej błogosławionej rady, ktokolwiek mi ją podszepnął, byłabym jeszcze miała pewne szansę wyciągnięcia szczęśliwego losu, który by mi pozwolił wygodnie urządzić sobie życie. Ale moje przeznaczenie było inne: gorliwy diabeł, który mnie tak chytrze omotał, trzymał mnie zbyt silnie w swym ręku, by mi pozwolić się wycofać. Podobnie jak bieda wciągnęła mnie w to grzęzawisko, tak teraz chciwość przytrzymywała mnie w nim tak długo, aż nie było już z niego wyjścia. Na wszystkie argumenty, jakie dyktował mi rozum, by rzucić ten proceder, odpowiadała chciwość mówiąc: „Dalej, dalej, takie masz niesłychane szczęście! Dalej, póki nie zdobędziesz czterystu czy pięciuset funtów. Wtedy rzucisz to wszystko i będziesz mogła żyć wygodnie nie potrzebując w ogóle pracować."

W ten sposób dostawszy się raz w szpony diabła, nie mogłam się z nich wydobyć, jakby kto na mnie rzucił urok, i nie miałam siły wydostać się poza ten zaczarowany krąg, aż zostałam wciągnięta w labirynt kłopotów, z którego nie mogłam się już wyplątać.

Myśli te jednak wywarły na mnie pewne wrażenie, tak że zaczęłam postępować z większą ostrożnością niż poprzednio i niż postępowały same moje kierowniczki. Moja kompanka, choć raczej powinnam ją nazywać moją nauczycielką, wraz z jedną ze swych uczennic pierwsze wpadły; wyprawiwszy się bowiem na poszukiwanie zdobyczy dokonały zamachu na pewnego kupca handlującego płótnem w Cheapside, ale przyłapał ich jakiś jego pracownik tej firmy, obdarzony sokolim wzrokiem; znaleziono przy nich i odebrano im dwie sztuki muślinu.

To wystarczyło, by je zamknięto w Newgate, gdzie na nieszczęście przypomniano im poprzednie grzechy. Zostały oskarżone o dwa inne przestępstwa, a skoro im ich dowiedziono, skazano je na śmierć. Obie broniły się, że są brzemienne, i zostało stwierdzone, iż obie są bliskie rozwiązania, choć moja nauczycielka była tak ciężarna jak ja.

Odwiedzałam je często i współczułam im bardzo w obawie, że teraz kolej przyjdzie na mnie. Miejsce to jednak przypominało mi moje nieszczęsne urodzenie i niedolę mojej matki i napełniało mnie takim nieprzezwyciężonym przerażeniem, że zmuszona byłam przestać je odwiedzać.

Ach! gdybyż ten ich nieszczęśliwy wypadek był dla mnie ostrzeżeniem, byłabym ocalała, gdyż wówczas byłam jeszcze wolna i nie obciążona żadnym zarzutem; ale nie mogło tak być, gdyż czara mojej nieprawości nie była jeszcze dopełniona.

Wykonano wyrok na mojej towarzyszce, recydywistce. Młodsza, uzyskawszy odroczenie wyroku, długo głodowała w więzieniu, aż wreszcie nazwisko jej znalazło się na liście ułaskawionych w tym okręgu i w ten sposób wydostała się na wolność.

Okropny przykład losu, który spotkał mą towarzyszkę, przeraził mnie do głębi i na dłuższy czas zaprzestałam moich wycieczek. Lecz pewnej nocy w sąsiedztwie domu mojej gospodyni rozległ się krzyk: „Pali się!" Gospodyni wyjrzawszy, gdyż wszystkie byłyśmy jeszcze na nogach, zawołała, że to dom takiej a takiej pani stoi cały w płomieniach, co było istotnie prawdą. I trąciwszy mnie powiedziała:

— Dalej, moje dziecko, zdarza się oto nie lada sposobność, ogień wybuchnął tak blisko nas, że możesz się tam dostać, zanim ulicę zapchają tłumy. — I zaraz mnie pouczyła, co mam czynić. — Idź, dziecko — rzekła — do tego domu, wpadnij do środka i powiedz właścicielce samej czy komukolwiek innemu, że przyszłaś im pomóc przysłana przez taką a taką panią (która jest ich znajomą i mieszka powyżej na tej samej ulicy). — Taką samą wskazówkę dała mi co do sąsiedniej kamienicy, wymieniając mi nazwisko jednej z przyjaciółek właścicielki tamtego domu.

Poszłam więc i, jak łatwo można sobie wyobrazić, zastałam w owym domu okropne zamieszanie. Wpadłszy do środka odnalazłam jedną ze służących: — Boże! — powiedziałam. — Kochanie, jak się to nieszczęście stało? Gdzie jest wasza pani? Jak się miewa? Czy nic jej się nie stało? A gdzie są dzieci? Przysyła mnie pani X, aby wam pomóc. — Służąca odbiegła krzycząc ze wszystkich sił:

— Jejmość, jejmość, przyszła tu jakaś dama przysłana nam do pomocy przez panią X. — Biedna kobieta, na wpół przytomna, z zawiniątkiem pod pachą i z dwojgiem małych dzieci zbliżyła się do mnie. — O, Boże! — rzekłam — pozwól mi, pani, abym te biedne dzieci zaniosła do pani X; prosi, by je pani przysłała, zaopiekuje się maleństwami — i natychmiast wzięłam jedno z nich za rękę, a drugie włożyła mi sama w ramiona. — Ach, na miłość Boską — rzekła — proszę je zanieść do niej. Och! proszę podziękować jej za dobroć. — Czy jejmość pani chce jeszcze coś złożyć w bezpieczne miejsce? — zapytałam. — Ona się tym zaopiekuje.

— Och, Boże! — odparła. — Niech Bóg ją wynagrodzi i ma w swojej opiece! Niech pani weźmie to zawiniątko ze srebrami i też zaniesie do niej. Jaka to dobra kobieta! 0! Boże! Jesteśmy zupełnie zrujnowani, zupełnie zniszczeni! — I odbiegła nieprzytomna, a służące za nią. A ja odeszłam z obojgiem dzieci i z zawiniątkiem.

Zaledwie wyszłam na ulicę, gdy zbliżyła się do mnie jakaś kobieta mówiąc żałosnym tonem: — Och! jejmość upuścisz dziecko.

Jakaż to smutna chwila! Pozwól mi sobie pomóc — i natychmiast schwyciła za zawiniątko, aby je ponieść. — Nie — odparłam — jeżeli aśćka chce mi pomóc, to proszę wziąć dziecko za rękę i doprowadzić je tylko do końca tej ulicy. Pójdę razem z aśćką i wynagrodzę ją za fatygę.

Nie mogła mi odmówić po tym, co powiedziałam, ale był to numer z tego samego gatunku co i ja i chciała się tylko dobrać do zawiniątka. Poszła jednak ze mną aż do drzwi domu, bo nie mogła postąpić inaczej. Doszedłszy tam szepnęłam jej: — Możesz odejść, moje dziecko. Poznałam się na tobie. Ale trafi ci się może jeszcze niejedna gratka.

Zrozumiała mnie i odeszła. Zaczęłam się z dziećmi dobijać do drzwi, a że mieszkańcy domu już wstali, obudzeni wrzawą panującą przy pożarze, wkrótce wpuszczono nas do środka; wtedy rzekłam: — Czy jemość pani się zbudziła? Proszę ją poprosić w imieniu imć pani Z, aby zechciała jej zrobić tę uprzejmość i wziąć do siebie jej dwoje dzieci. Biedna ta pani, to ją zrujnuje, cały jej dom płonie. — Uprzejmie wzięli ode mnie dzieci, wyrażając ubolewanie nad nieszczęściem tej rodziny, a ja zabierałam się do odejścia z moim zawiniątkiem. Wtedy jedna ze służących zapytała mnie, czy nie zostawię też i zawiniątka. — Nie, kochanie — odparłam — mam to odnieść gdzie indziej; to nie należy do nich.

Znalazłszy się daleko od zgiełku szłam dalej i nikt mnie się już

o nic nie pytał; moje zawiniątko, w którym była znaczna ilość srebra, odniosłam prosto do domu, gdzie oddałam je mojej starej gospodyni. Powiedziała mi, że nie zajrzy do niego, ale prosiła, abym natychmiast poszła znów rozejrzeć się, czybym nie zdobyła czegoś więcej.

Dała mi podobne wskazówki co do sąsiadki płonącego domu

i usiłowałam się tam dostać, ale tym razem,  wieść o pożarze tak się rozeszła, tyle pomp było w ruchu i ulica była tak zapchana ludźmi, że nie mogłam, pomimo wysiłków, nawet zbliżyć się do domu. Wróciłam więc do mojej gospodyni ż wziąwszy zawiniątko do mojego pokoju zaczęłam je oglądać. Ze zgrozą wymieniam skarby, jakie w nim znalazłam; wystarczy, gdy powiem, że poza wielką ilością rodzinnego srebra znalazłam złoty łańcuch staroświeckiej roboty, którego zamknięcie było popsute, więc wyobrażam sobie, że od lat nie był używany, ale przez to złoto nie było gorsze. Było tam także małe pudełeczko z pamiątkowymi pierścionkami i obrączką pani, kilka kawałków połamanych złotych spinek,. złoty zegarek, sakiewka ze starymi złotymi monetami, wartości 24 funtów, i kilka innych cennych przedmiotów.

Był to łup największy, ale zarazem i najbardziej krzywdzący, jaki kiedykolwiek zdobyłam, bo choć, jak o tym już wspomniałam, stałam się teraz zupełnie nieczuła na wszelką krzywdę, jednakże gdy zajrzałam do tych skarbów, wzruszyłam się do głębi duszy na myśl o tej biednej, niepocieszonej pani, która już tyle utraciła w pożarze. Z pewnością myśli, że udało się jej ocalić srebro i inne najcenniejsze przedmioty. Jaka będzie zdumiona i zmartwiona, kiedy się okaże, że została oszukana i że osoba, która zabrała jej dzieci i jej kosztowności, nie została przysłana, jak udawała, przez damę z sąsiedniej ulicy, lecz że dzieci zostały jej narzucone bez jej wiadomości.

Wyznam, że bezlitosny ten postępek wzruszył mnie głęboko i złagodził moją nieczułość: na wspomnienie tego zdarzenia łzy stawały mi w oczach, ale pomimo poczucia, że był to postępek okrutny i nieludzki, nie mogłam się zdobyć na to, by cośkolwiek zwrócić. Wyrzuty sumienia szybko przeszły, a ja zapomniałam, jakie okoliczności je wywołały.

Ale to jeszcze nie koniec, bo choć przez tę sprawkę bardzo się wzbogaciłam, poprzednie jednak moje postanowienie, że porzucę ten okropny proceder, gdy zdobędę jeszcze trochę łupów, poszło w niepamięć: chciałam mieć więcej i coraz więcej. A że do chciwości przyłączyło się powodzenie, nie myślałam już o tym, by póki czas zmienić tryb życia, choć bez tego nie mogłam bezpiecznie i w spokoju korzystać z bogactw, które w tak niegodziwy sposób zdobyłam; natomiast „więcej" i jeszcze „więcej" — oto czego chciałam.

Aż wreszcie, pogodziwszy się z występnym życiem, pozbyłam się wyrzutów sumienia i porzuciłam skruchę, a wszelkie rozmyślania na ten temat kończyły się postanowieniem, że jeszcze jedna zdobycz zaspokoi już całkowicie moje pragnienia. Ale każde nowe powodzenie kazało mi myśleć o następnym i tak mnie zachęcało do dalszej pracy w mym zawodzie, że nie miałam chęci go porzucać.

W tej sytuacji, gdy w miarę powodzenia stawałam się coraz bardziej zatwardziała i postanowiłam brnąć dalej, wpadłam w sidła, w których miała mnie spotkać ostatnia nagroda za tego rodzaju życie. Ale to jeszcze nie nastąpiło zaraz, bo na tej mojej drodze do zguby trafiło mi się jeszcze kilka pomyślnych zdarzeń.

Mieszkałam wciąż u mojej gospodyni; była ona przez pewien czas szczerze zmartwiona dolą mojej towarzyszki, którą powieszono i która, jak się zdaje, wiedziała o niej tak dużo, że mogła ją była pociągnąć w ślad za sobą; budziło to w niej zrozumiały niepokój i obawę.

Wprawdzie gdy moja kompanka zeszła z tego świata nie otwierając ust, by wyznać, co wiedziała, moja gospodyni się uspokoiła, a może nawet ucieszyła, że tamta, która mogła kosztem przyjaciół uzyskać ułaskawienie, została powieszona. Z drugiej zaś strony utrata jej i dobroć, dzięki której nie zdradziła tego, co wiedziała, tak poruszyły moją gospodynię, że szczerze ją opłakiwała. Pocieszałam ją jak mogłam, a ona w zamian za to uczyła mnie, w jaki sposób mam zasłużyć sobie tym pewniej na los mej wspólniczki.

Jednakże, jak to już powiedziałam, byłam teraz bardziej ostrożna, w szczególności stałam się bojaźliwa przy okradaniu sklepów, a zwłaszcza kupców bławatnych i łokciowych, bo to jest gatunek ludzi, którzy nie dają uśpić swej czujności. Raz zrobiłam jedną czy dwie wyprawy na koronczarki i modniarki, a specjalnie na pewien sklep, który, jak zauważyłam, założyły świeżo dwie młode kobiety, jeszcze nie obeznane ze swoim zawodem. Zdaje mi się, że tam zabrałam sztukę koronek na czepki, wartości sześciu czy siedmiu funtów, i motek nici. Ale to mogło się udać tylko raz jeden, był to kawał, którego nie można było powtarzać.

Ilekroć słyszeliśmy o nowo założonym sklepie, wiedzieliśmy, że możemy tam bezpiecznie zaryzykować wyprawę, szczególnie jeśli właściciele nie byli zawodowymi kupcami. Tacy mogą być pewni, że z początku będą mieli parę takich odwiedzin, i tylko wyjątkowo sprytni mogą temu zapobiec.

Miałam potem jeszcze tę czy ową przygodę, ale to były tylko drobnostki, choć wystarczały mi na utrzymanie. Następnie przez dłuższy czas nie nadarzyło się nic zyskowniejszego, myślałam już poważnie o porzuceniu mojego procederu. Ale moja gospodyni, która nie miała ochoty mnie utracić i spodziewała się po mnie wielkich rzeczy, zapoznała mnie pewnego dnia z młodą kobietą i pewnym osobnikiem, który uchodził za jej męża, choć później okazało się, że nie była jego żoną, ale wspólnie, jak się zdaje, uprawiali swój fach i coś innego także. Krótko mówiąc: razem kradli, razem sypiali, razem ich ujęto i razem wreszcie zostali powieszeni.

Z pomocą mojej gospodyni zawarłam z nimi rodzaj przymierza; zabrali mnie z sobą na kilka wypraw, podczas których zauważyłam, że kradli w sposób raczej prymitywny i niezręczny i że tylko dzięki ich bezczelności i okropnemu niedbalstwu okradanych osiągali swój cel. Odtąd postanowiłam tylko z wielką ostrożnością ryzykować jakąkolwiek wyprawę z nimi i kiedy parokrotnie robili niezbyt udane projekty, odmawiałam mojego udziału i odradzałam im samym. Zaproponowali mi raz, żebyśmy ukradli trzy złote zegarki pewnemu zegarmistrzowi, którego w dzień podpatrzyli i zauważyli, gdzie je schował. Jeden z tych moich kompanów miał takie mnóstwo kluczy wszelkiego rodzaju, że nie wątpił, iż uda mu się otworzyć skrytkę, gdzie zegarmistrz trzymał zegarki. Stanęła więc między nami pewnego rodzaju umowa, gdy jednak zaczęłam tę sprawę bliżej rozpatrywać, okazało się, że mają zamiar włamać się do domu; nie należało to do moich specjalności, nie chciałam więc brać w tym udziału i poszli beze mnie. Dostali się do domu przemocą i włamali się do skrytki, w której znajdowały się zegarki, znaleźli tam jednak tylko jeden złoty zegarek i jeden srebrny; zabrawszy je wydostali się szczęśliwie z domu. Ale rodzina zegarmistrza, zaalarmowana, zaczęła wołać: „Złodzieje!" pogoniono więc za mężczyzną i schwytano go; młodej kobiecie udało się uciec, ale zatrzymano ją w pewnej odległości i znaleziono przy niej zegarki. W ten sposób po raz wtóry ocalałam, zostali bowiem oboje skazani i powieszeni, gdyż pomimo że byli młodzi, mieli już za sobą dawniejsze sprawki. Jak już o tym wspomniałam, razem kradli, razem spali, a teraz razem zawiśli na szubienicy. Tak się skończyła moja nowa spółka.

Uniknąwszy cudem przyłapania i mając przed oczami taki przykład zaczęłam być bardzo ostrożna. Ale miałam obecnie nową kusicielkę, która mnie wciąż namawiała — mam tu na myśli moją gospodynię. Nadarzyła się teraz pewna zdobycz, a że wiadomość pochodziła od niej, spodziewała się dużego udziału w łupach. Dowiedziała się, że w pewnym prywatnym domu ukryto wielką ilość brabanckich koronek, a że handel tymi koronkami był wzbroniony, byłaby to wspaniała zdobycz dla każdego urzędnika celnego, który by mógł na nich rękę położyć. Moja gospodyni udzieliła mi dokładnych informacji zarówno o ilości towaru jak i o miejscu, gdzie był schowany. Udałam się więc do pewnego urzędnika celnego i powiedziałam, że mu wyjawię, gdzie jest ukryta pewna ilość koronek, jeśli mi w zamian zapewni odpowiedni udział w łupie. Była to słuszna propozycja i zupełnie uczciwa. Zgodził się więc na nią i zabrawszy pachołka miejskiego otoczyliśmy dom, a że mu powiedziałam, iż od razu trafię do kryjówki, pozwolił mi to samej zrobić. Schowek był bardzo ciemny, wśliznęłam się doń ze świecą w ręku i zaczęłam urzędnikowi podawać sztuki koronek; równocześnie jednak starałam się ukryć ich na sobie, ile tylko się dało. W kryjówce było koronek wartości około trzystu funtów, z czego dla siebie zachowałam mniej więcej za pięćdziesiąt funtów. Koronki nie należały do mieszkańców tego domu, lecz do jakiegoś kupca, który je im powierzył. Nie byli więc tym tak niemile zaskoczeni, jak się tego spodziewałam.

Pozostawiłam urzędnika, uszczęśliwionego ze swojej zdobyczy i zadowolonego z tego, co dostał ode mnie. Umówiliśmy się, że się spotkamy w domu wskazanym przez niego, dokąd się udałam zabezpieczywszy towar, który miałam przy sobie, a którego istnienia nawet nie podejrzewał. Gdy przyszłam do niego, zaczął ze mną układy, myśląc, że nie wiem, iż przysługuje mi prawo do udziału w zdobyczy, i usiłował się mnie pozbyć dwudziestu funtami, ale dałam mu do zrozumienia, że nie jestem taka głupia, za jaką mnie ma; ale jednak byłam zadowolona, że ofertą swoją stworzył podstawę do pertraktacyj.

Zażądałam stu funtów, a on podniósł swoją sumę do trzydziestu funtów; spuściłam na osiemdziesiąt funtów, a on podniósł na czterdzieści; skończyło się na tym, że ofiarował mi pięćdziesiąt funtów, na co się zgodziłam, prosząc tylko o dodanie sztuczki koronki, którą oceniałam na około osiem czy dziewięć funtów, udając, że chcę ją mieć na własny użytek; zgodził się i na to. Zdobyłam w ten sposób pięćdziesiąt funtów gotówką, co zostało mi wypłacone tejże samej nocy, i tak zakończyłam ten interes. Urzędnik nie dowiedział się nigdy, kim ja jestem, ani gdzie się można o mnie pytać, więc gdyby się nawet było wykryło, że część towaru została sprzeniewierzona, nie mógłby do mnie rościć sobie o to pretensyj.

Podzieliłam się bardzo skrupulatnie tym łupem z moją gospodynią, w której oczach uchodziłam odtąd za niezwykle zręczną w najdelikatniejszych sprawach. Doszłam do przekonania, że była to dla mnie najzyskowniejsza i najłatwiejsza praca, i odtąd zaczęłam,  się zajmować wyszukiwaniem towarów, którymi handel był wzbroniony: kupiwszy trochę takiego towaru, donosiłam potem

o reszcie władzom, żadne jednak tego rodzaju doniesienie nie przyniosło mi takiego zysku jak zdarzenie opisane poprzednio. Ale ja wtedy jeszcze wolałam nie narażać się na niebezpieczeństwo i nie ryzykować tak wiele jak inni, z których niejednemu przy tym po winęła się noga.

Następnym ważnym zdarzeniem był mój zamach na złoty zegarek pewnej damy. Zdarzyło się to w tłoku, w kaplicy dysydenckiej, gdzie mnie o mało co nie przyłapano. Trzymałam już zegarek

i potrąciwszy mocno damę, jak gdyby mnie ktoś na nią pchnął, szarpnęłam go silnie przy tym zetknięciu, lecz poczuwszy, że nie ustępuje, puściłam go w tym samym momencie; jednocześnie zaczęłam wrzeszczeć, jakby mnie zarzynano, że ktoś mi nadeptał na nogę i że z pewnością są tu złodzieje, bo ktoś mnie szarpnął za zegarek. Trzeba bowiem zaznaczyć, że na takie wyprawy wybieraliśmy się zawsze dobrze ubrani; ja też miałam na sobie elegancką suknię i złoty zegarek u boku i wyglądałam na taką samą damę jak inne.

Zaledwie to powiedziałam, tamta dama zawołała też: Złodziej! twierdząc, że ktoś usiłował odczepić jej zegarek.

Gdy schwyciłam za jej zegarek, byłam tuż koło niej i krzyknąwszy stanęłam nagle, podczas gdy tłum uniósł ją nieco dalej. Na robiła też krzyku, ale już w pewnej odległości ode mnie, nie mogła więc mnie podejrzewać. Gdy zawołała: Złodziej!, ktoś krzyknął: — A tu był drugi! Usiłowano też okraść tę damę!

W tej samej chwili trochę dalej w tłumie, na szczęście, ktoś zawołał znów: Złodziej! i schwytano na gorącym uczynku jakiegoś wyrostka. To fatalne dla niego zdarzenie było dla mnie bardzo szczęśliwe, choć się i tak dość zręcznie wykręciłam; teraz jednak już nie było wątpliwości i kto tylko w tym tłumie miał swobodę ruchów, rzucił się w jego stronę. Biedny chłopak zdany był na wściekłość ulicy, której okrucieństwa nie potrzebuję opisywać. Niemniej jednak złodzieje wolą to niźli dostać się do więzienia Newgate, gdzie często tak długo przebywają, aż są nieomal pół żywi. Czasem ich wieszają, a jeśli zostaną skazani, to wysiedlenie jest jeszcze najlepszą rzeczą, jaka ich może spotkać.

Tym razem uszłam z trudem, ale tak się przestraszyłam, że przez dłuższy czas zaniechałam wypraw po złote zegarki. W tym wypadku zbieg szczęśliwych okoliczności dopomógł mi do ocalenia. Ale najbardziej pomocna była tu głupota kobiety, za której zegarek szarpnęłam; można powiedzieć, że nie zorientowała się, jaki jest cel tego zamachu; jest to tym dziwniejsze, że była na tyle mądra, iż tak przymocowała zegarek, aby go nie można było odczepić. Ale była tak wylękniona, że nie pomyślała o wykryciu złodzieja. Kiedy poczuła, że ją popchnięto, krzyknęła i zaczęła się pchać naprzód i wszystkich dokoła roztrącać, ale nie pisnęła ani słówka o zegarku czy o złodzieju co najmniej przez dwie minuty, co wystarczyło mi aż nadto dla zabezpieczenia się. Gdy bowiem, jak to już wspomniałam, krzyknęłam i zaczęłam się cofać w ciżbie, a ona przepychała się ku przodowi, kilka osób, przynajmniej siedem czy osiem, dostało się w tym falującym tłumie pomiędzy nas. Wówczas krzyknęłam: Złodziej! trochę wcześniej od niej lub przynajmniej jednocześnie, tak że ona mogła równie dobrze wzbudzić podejrzenia jak ja, a ludzi wprowadziło to w błąd. Gdyby natomiast była miała przytomność umysłu tak potrzebną w podobnych wypadkach, nie powinna była poczuwszy szarpnięcie krzyczeć, jak to zrobiła, lecz odwrócić się natychmiast i złapać tego, który był za nią, a w takim razie byłaby niechybnie mnie przyłapała.

Informacja ta nie jest aktem lojalności względem mojego bractwa, ale jest zupełnie pewną wskazówką, w jaki sposób działają w tłumie kieszonkowi złodzieje, i kto się jej będzie trzymał, może być równie pewien, że złodzieja przyłapie, jak tego, że mu się to nie uda, jeśli postąpi inaczej.

Potwierdza to jeszcze inny wypadek, który mi się zdarzył, będzie on może ostrzeżeniem dla potomności przed kieszonkowymi złodziejami. Dam tutaj krótki zarys dziejów mojej poczciwej starej gospodyni: choć porzuciła później ten zawód, pozwolę sobie powiedzieć, że była urodzoną złodziejką kieszonkową i, jak się potem dowiedziałam, choć przeszła przez wszystkie stopnie tej sztuki, raz tylko jeden została schwytana; dowiedziono jej wówczas ponad wszelką wątpliwość winy, tak że została skazana i przeznaczona na wywiezienie. Ale była to kobieta, która nie zapominała języka w gębie, a do tego jeszcze miała w kieszeni pieniądze, udało jej się więc, gdy statek przybił do Irlandii po żywność, wydostać na brzeg, gdzie przez kilka lat mieszkała uprawiając dalej swój zawód. Potem wpadła w innego rodzaju złe towarzystwo: została wówczas akuszerką i rajfurką; urządzała setki kawałów, których krótką historię opowiedziała mi w zaufaniu, gdy doszłyśmy do większej zażyłości. Tej to zepsutej istocie zawdzięczam cały swój kunszt i zręczność, mało kto mnie w tym przewyższył i nikt tak długo jak ja nie uprawiał tego zawodu bez żadnych nieszczęśliwych wypadków.

Po tych wszystkich przygodach w Irlandii i gdy stała się zbyt znana w tym kraju, opuściła Dublin i wróciła do Anglii, gdzie jeszcze nie wygasła moc prawna wyroku skazującego ją na wywiezienie; porzuciła więc swój poprzedni zawód, obawiając się, że może wpaść, co by ją bez wątpienia zgubiło, i zaczęła uprawiać proceder, którym się zajmowała w Irlandii; wkrótce, dzięki swej obrotności i znakomitemu zawiadywaniu swymi sprawami doszła do szczytu powodzenia, co już poprzednio opisałam, i bardzo się wzbogaciła, choć interesy jej potem znowu źle szły, jak to przedtem nadmieniłam.

Przedstawiłam tu tak obszernie dzieje tej kobiety, aby odmalować w całej pełni jej rolę w niegodnym życiu, jakie teraz pędziłam, wszystkie szczegóły, w które mnie wtajemniczała wiodąc mnie jak by za rękę i wszystkie pouczenia, których dokładnie słuchałam, a które przyczyniły się do tego, że stałam się największą artystką moich czasów. Umiałam się wydostać z każdego niebezpieczeństwa z taką zręcznością, że gdy wielu z moich towarzyszy dostawało się od razu do Newgate popracowawszy w naszym zawodzie najwyżej pół roku, ja już pięć lat uprawiałam złodziejstwo, a personel z Newgate nie znał mnie nawet. Oczywiście dużo o mnie słyszeli i często się mnie tam spodziewali, ale zawsze udawało mi się wymknąć, choć nieraz byłam w najwyższym niebezpieczeństwie.

Jedno z nich stanowiło dla mnie teraz to, że byłam zbyt znana wśród naszego bractwa. Niektórzy z nich, nienawidząc mnie nie dla krzywd, jakie im mogłam zrobić, ale po prostu z zawiści, zaczęli się złościć, że zawsze udawało mi się wymknąć, podczas gdy ich chwytano i pakowano do więzienia Newgate. Oni to nadali mi to przezwisko Moll Flanders. Miało ono tyle podobieństwa z moim prawdziwym nazwiskiem czy też z przezwiskami, które kolejno przybierałam, co biały kolor z czarnym, z jednym tylko wyjątkiem, kiedy ukrywając się w Mennicy, nazwałam siebie panią Flanders. Ale tego łotry te nie mogły wiedzieć i nigdy nie mogłam pojąć, dlaczego nadali mi to imię i z jakiego powodu.

Wkrótce doszło do mojej wiadomości, że kilku z tych, co się dostało do Newgate przysięgło, że mnie wsypią. A wiedząc, że są do tego zdolni, bardzo się tym zaniepokoiłam i dłuższy czas siedziałam w domu. Ale moją gospodynię — którą przypuszczałam zawsze do zysków, a która uważała mnie za swoją najpewniejszą stawkę, gdyż miała zawsze udział w zyskach, a żadnego w ryzyku — ale moją gospodynię, powtarzam, niecierpliwiło trochę, że prowadzę życie, jak się wyrażała, bezużyteczne i nie przynoszące korzyści. Chcąc mnie skłonić do wyjścia z domu, wpadła na nowy pomysł, a mianowicie, abym się przebrała po męsku, i W ten sposób pchnęła mnie na nową drogę.

Byłam wysokiego wzrostu i dobrze zbudowana, tylko jak na mężczyznę miałam za gładką cerę; ale że najczęściej wychodziłam z domu w nocy, mogło to ujść. Dużo jednak czasu minęło, zanim umiałam się znaleźć w moim nowym przebraniu — mam tu na myśli moje sprawy zawodowe. Nie podobna być tak zręczną, zwinną i go tową na wszystko, mając na sobie odzież przeciwną naturze. A ponieważ robiłam wszystko niezgrabnie, ani nie mogło mi się tak powodzić, ani też nie mogłam się tak łatwo wymknąć jak dawniej; postanowiłam więc rzucić to przebranie. Postanowienie to wkrótce okazało się słuszne, jak tego dowiódł następujący wypadek.

Gdy mnie gospodyni przebrała za mężczyznę, dała mi jako towarzysza młodego człowieka, który był dość zręczny w swym fachu. Około trzy tygodnie pracowaliśmy razem z powodzeniem. Głównym naszym zajęciem było obserwowanie kontuarów w sklepach i ściąganie wszelkich towarów, które lekkomyślnie pozostawiano na nich. Przy tej robocie udało nam się zrobić parę doskonałych, jak je nazywaliśmy, interesów. Trzymając się zawsze razem bardzośmy się zżyli, choć mój kompan nie wiedział wcale, że nie jestem mężczyzną, pomimo że byłam parokrotnie w jego mieszkaniu, jak to wynikało z naszych spraw, i że nawet kilka razy przez całą noc dzieliłam z nim posłanie. Mając jednak zamiary zupełnie inne niż on, musiałam, jak się to później okazało, ukrywać ściśle przed nim moją płeć. Późne powroty do domu, różne interesy nie pozwalały nikomu zaufać ani zgodzić się, by ktoś przyszedł do naszego mieszkania, a okoliczności, w jakich żyliśmy, były tego rodzaju, że nie mogłam się wymówić od dzielenia z nim posłania, chyba żebym się była przyznała do mojej płci; ostatecznie jednak udało mi się ją ukryć. Lecz jego nieszczęście, a moje szczęście, wkrótce położyło kres temu życiu, które, muszę przyznać, już mi obrzydło było z różnych innych powodów. Pracując w ten nowy sposób zdobyliśmy już kilka dobrych łupów, ale ostatni byłby był niezwykły. Na jednej z ulic był sklep, który miał z tyłu skład towarów wychodzący na inną ulicę, był to bowiem dom narożny.

Przez okno w składzie ujrzeliśmy leżące na kontuarze czy też na wystawie, tuż pod tym oknem pięć sztuk jedwabiu oprócz innych materiałów i choć było już prawie ciemno, kupcy, zajęci w sklepie, widocznie nie mieli czasu zamknąć tych okien czy też zapomnieli o nich.

Ucieszyło to tak mojego młodzika, że nie posiadał się z radości. Leży to przecież wszystko pod ręką, mówił, i przysięgał mi, że gdyby nawet miał cały dom zburzyć, towary te zdobędzie. Odradzałam mu trochę, ale widziałam, że się to na nic nie zda. Zabrał się do tego szybko, podniósł zręcznie i bez hałasu jedną część okna, które się otwierało z dołu do góry i wydobywszy cztery sztuki jedwabiu zbliżył się z nimi do mnie, lecz w tej samej chwili zaczęto go ścigać z okropną wrzawą i krzykiem. Staliśmy rzeczywiście razem, ale nie wzięłam jeszcze nic od niego, zdążyłam mu tylko pośpiesznie powiedzieć: — Jesteś zgubiony, na miłość Boską, uciekaj! — Umknął z szybkością błyskawicy, a ja za nim, ale pościg za nim był bardziej zażarty niż za mną, gdyż on miał towary. Rzucił dwie sztuki, co wstrzymało nieco pościg, ale tłum wzrastał i gonił nas oboje. Wkrótce potem złapano go z dwoma sztukami materiału i wtedy reszta rzuciła się za mną. Uciekając przed nimi wpadłam do domu mojej gospodyni, ale mnie tam jednak dopatrzyli tacy, co mieli bystre oczy. Lecz nie zastukali natychmiast do drzwi i dzięki temu zdążyłam zdjąć przebranie i włożyć moje własne suknie. Prócz tego, gdy przyszli, moja gospodyni, która była już na to przygotowana, nie otworzyła, tylko zawołała do nich przez zamknięte drzwi, że żaden mężczyzna nie wszedł do środka. Tłum utrzymywał, że z pewnością jakiś człowiek wszedł do domu, i groził, że wyłamie drzwi.

Moja gospodyni, bynajmniej tym nie zaskoczona, odpowiedziała, że bardzo chętnie ich wpuści i pozwoli im przeszukać cały dom, jeśli przyprowadzą konstabla, który wskaże tych, co mają wejść, bo nie ma sensu wpuszczać do domu całego tłumu. Musieli się na to zgodzić, chociaż była ich cała gromada. Sprowadzono więc natychmiast konstabla i wtedy gospodyni otworzyła drzwi. Konstabl pilnował wejścia, a wskazani przez niego ludzie przeszukiwali dom z gospodynią, która chodziła z nimi z izby do izby. Gdy doszła do mojej, zawołała głośno: — Kuzynko, proszę, otwórz drzwi: jest tu kilku panów, którzy muszą wejść i obejrzeć twój pokój.

Miałam przy sobie małą dziewczynkę, wnuczkę gospodyni, jak ją ta nazywała; poprosiłam ją, aby otworzyła drzwi, a sama siedziałam z robotą, otoczona mnóstwem rozmaitych rzeczy, jakbym cały dzień była zajęta pracą. Byłam nie ubrana, w nocnym stroiku na głowie i zawinięta w luźny szlafrok. Moja gospodyni opowiedziała mi pokrótce, dlaczego mi przeszkadza, i przeprosiła mnie, że nie miała innej rady, tylko musiała im otworzyć i pozwolić im samym się przekonać, bo nic z tego, co by im mogła powiedzieć, nie byłoby ich przekonało. Siedząc spokojnie, poprosiłam ich, aby jeżeli chcą, przeszukali pokój, bo jeśliby nawet ktoś był w domu, to na pewno nie u mnie. Co do reszty domu nie umiem nic powiedzieć, bo właściwie nie wiem, czego szukają.

Wszystko dokoła mnie wyglądało tak niewinnie i uczciwie, że po-

traktowali mnie uprzejmiej, niż się spodziewałam, ale przedtem

przeszukali gruntownie cały pokój, nawet pod łóżkiem i w łóżku,

i wszędzie, gdzie można było coś ukryć. Dokonawszy tego i nic nie

znalazłszy, przeprosili mnie i zeszli na dół.

Gdy tak przeszukali dokładnie cały dom od dołu do góry, a potem z góry na dół i nic nie znaleźli, uspokoili motłoch, ale zabrali moją gospodynię do sądu. Dwóch ludzi przysięgło, że widzieli, jak mężczyzna, którego gonili, wszedł do jej domu. Moja gospodyni zaczęła gadać i narobiła wiele hałasu o to, że ubliżono jej domowi i że ją na próżno fatygują, bo jeśli nawet człowiek jakiś wszedł do domu, to mógł wyjść natychmiast bez jej wiadomości, i gotowa jest przysiąc, że przez cały ten dzień, o ile jej to jest wiadome, nie było w jej domu mężczyzny, (co było istotnie prawdą); że mogło się zdarzyć, gdy ona była na górze, iż jakiś hultaj, w strachu, ujrzawszy otwarte drzwi, szukał tam schronienia przed pościgiem, ale że ona nic o tym nie wie. A jeśli nawet tak było, to z pewnością uciekł znów, może przez drugie wyjście, bo dom miał jeszcze inne drzwi na przechodnią uliczkę, i w ten sposób udało mu się ich nabrać i zwiać przed nimi.

Miało to wszelkie cechy prawdopodobieństwa, sędzia więc kazał jej tylko przysiąc, że ani nie przyjęła, ani nie wpuściła żadnego mężczyzny do swojego domu, aby go schować, obronić czy ukryć przed sprawiedliwością. Tę przysięgę mogła zupełnie uczciwie złożyć, co też i uczyniła, po czym została zwolniona.

Łatwo sobie można wystawić, jaki na mnie padł strach z tego powodu. Nie udało się już nigdy mojej gospodyni namówić mnie na to przebranie, gdyż, jak jej mówiłam, na pewno bym się zdradziła.

Biedny mój towarzysz niedoli znalazł się w ciężkiej sytuacji, został bowiem zaprowadzony przed burmistrza Londynu i Jego Miłość skazał go na więzienie Newgate. A ci, co go schwytali, tacy byli na niego zawzięci, że ofiarowali się sami stanąć przed sądem i popierać oskarżenie przeciwko niemu.

Odłożono jednak jego sprawę, gdyż obiecał, że wyda swych wspólników, a szczególniej tego, który brał udział w tej kradzieży. Nie omieszkał czynić w tym kierunku usiłowań, podał bowiem moje nazwisko, Gabriel Spencer, bo pod takim nazwiskiem występowałam wobec niego. I tu się pokazało, jak było mądrze, że ukrywałam przed nim swoje nazwisko i swą płeć, bo gdyby je był znał, byłabym zgubiona.

Robił, co mógł, by odnaleźć tego Gabriela Spencera; opisał mnie i wydał, jak mówił, miejsce mojego zamieszkania oraz wszystkie szczegóły, jakie tylko były mu o mnie znane. Ale to, że ukryłam przed nim najważniejszy szczegół, mianowicie swoją płeć, było bardzo dla mnie korzystne i nie mógł się w żaden sposób o mnie dowiedzieć. Usiłując mnie odnaleźć zaniepokoił parę rodzin, ale nic

o mnie nie wiedziano, prócz tego, że bywał ze mną jakiś człowiek, którego widywano, ale o którym nic nie wiedziano. A co do mojej gospodyni, choć doprowadziła do mojego zetknięcia się z nim, ale zrobiła to za pośrednictwem osób trzecich, tak że i o niej też nic nie wiedział. Obróciło się to na jego niekorzyść. Obietnicę wydania wspólnika, której nie był w stanie dotrzymać, uważano za strojenie żartów z przedstawicieli sprawiedliwości w Londynie, a kupcy, którzy go ujęli, tym gwałtowniej popierali swe oskarżenie przeciw niemu.

Byłam jednak przez cały ten czas okropnie niespokojna i chcąc zupełnie zejść wszystkim z oczu, wyprowadziłam się na pewien czas od mojej gospodyni. Ale nie wiedziałam, gdzie się podziać, więc wzięłam z sobą służącą i pojechałam dyliżansem do Dunstable, do naszych dawnych gospodarzy, gdzie tak przyjemnie spędziłam czas z moim mężem z Lancashire. Tam opowiedziałam im zmyśloną bajkę, że lada dzień spodziewam się mojego męża z Irlandii i że "wysłałam do niego list, proponując, byśmy się spotkali w ich domu,

i że z pewnością wyląduje za kilka dni, o ile wiatr będzie pomyślny; wobec czego przyjechałam do nich, aby spędzić tu tych kilka dni oczekiwania na jego przyjazd, przyjedzie bowiem, nie wiem jeszcze, czy ekstrapocztą, czy też dyliżansem z West Chester, ale w każdym razie przyjedzie do tego domu, by się ze mną spotkać.

Gospodyni bardzo się ucieszyła na mój widok, a gospodarz tak się wokoło mnie krzątał, jak gdybym była księżniczką. Z radością by mnie tam przyjęli na miesiąc czy dwa, gdybym tego była chciała.

Inne jednak sprawy mnie zajmowały. Bałam się (choć tak dobrze się ukryłam, że trudno było przypuszczać, aby mnie zdołano odnaleźć), czy ten hultaj nie wykryje mnie w jakiś sposób. I choć nie mógł mnie oskarżyć o tę kradzież, bo mu odradzałam to ryzyko i sama nie brałam w tym udziału, tylko uciekałam, ale mógł mnie obciążyć innymi sprawkami i ocalić sobie życie kosztem mojego.

Budziło to we mnie okropną trwogę. Nie miałam się do kogo uciec, nie miałam przyjaciół, nie miałam nikogo zaufanego, prócz mojej starej gospodyni, i nie widziałam innej rady, jak tylko zawierzyć jej moje życie. Tak też zrobiłam, dałam jej bowiem znać, dokąd ma do mnie pisać, i w czasie mego pobytu tam otrzymałam od niej kilka listów. Parę z nich takim mnie strachem napełniło, że mało nie oszalałam, ale wreszcie przesłała mi radosną wieść, że mój towarzysz został powieszony; była to dla mnie najlepsza wiadomość, jaką od dawna słyszałam.

Zabawiłam tam pięć tygodni i było mi bardzo przyjemnie (z wyjątkiem mojej tajemnej troski; gdy otrzymałam ten list, znów odzyskałam dobry humor i powiedziałam swojej tamtejszej gospodyni, że otrzymałam Ust od małżonka z Irlandii z dobrymi wiadomościami o jego zdrowiu, ale też i z tą złą wiadomością, że interesy jego nie pozwolą mu tak prędko przyjechać, jak się tego spodziewał, i że raczej powinnam wracać nie czekając na niego.

Moja gospodyni powinszowała mi dobrych wiadomości o jego zdrowiu: — Gdyż zauważyłam — rzekła — iż jejmość pani nie jest już tak wesoła, jak bywała dawniej, widać pogrążona była pani w trosce o niego — mówiła poczciwa kobieta. — Łatwo teraz zauważyć zmianę w jejmości na lepsze. — Przykro mi, że wielmożny pan nie może jeszcze przyjechać — powiedział gospodarz. — Ucieszyłbym się serdecznie, gdybym go zobaczył. Ale mam nadzieję, że gdy jejmość pani dostanie pewną wiadomość o jego przyjeździe, nie omieszka pani wstąpić tutaj — ciągnął dalej. — Waćpani będzie tu zawsze mile widziana.

Wymieniwszy te piękne komplementy rozstaliśmy się i wesoła przyjechałam do Londynu; tam zastałam moją gospodynię równie zadowoloną jak ja. Powiedziała mi teraz, że już nigdy nie poleci mi żadnego wspólnika, gdyż, jak twierdziła, udaje mi się najlepiej, kiedy jestem sama. I tak było istotnie, rzadko bowiem, kiedy byłam sama, groziło mi jakieś niebezpieczeństwo, a jeśli nawet tak się zdarzyło, to udawało mi się lepiej wybrnąć z niego, niż gdy mi przeszkadzało nieudolne postępowanie moich towarzyszy, którzy byli może mniej przewidujący, a bardziej niebaczni i niecierpliwi niż ja. Bo choć ryzykowałam równie śmiało jak oni, ale cokolwiek przedsięwzięłam, robiłam to z większą ostrożnością, i miałam więcej przytomności umysłu, gdy chodziło o wydostanie się z niebezpieczeństwa.

Nieraz dziwiłam się sama swojej własnej odwadze z innego powodu: gdy po kolei wszyscy moi towarzysze dawali się zaskoczyć niespodziewanie i wpadali w ręce sprawiedliwości, a ja z trudnością się jej wymykałam, nie mogłam się jednak zdobyć na ważną  decyzję rzucenia tego procederu, chociaż bynajmniej nie byłam już teraz uboga i nie cierpiałam obecnie niedostatku, który jest pierwszą przyczyną wszelkich takich niegodziwości: posiadałam teraz blisko pięćset funtów gotówką, które byłyby mi wystarczyły na dostatnie życie, gdybym uważała za wskazane rzucić to zajęcie. Ale powtarzam, że nie miałam najmniejszej ochoty porzucić swego zawodu, nawet mniej niż wtedy, gdy posiadałam tylko dwieście funtów i gdy nie miałam takich odstraszających przykładów przed oczami. Odtąd pewna jestem, że gdy stajemy się zatwardziałymi zbrodniarzami, żaden lęk nie zdoła na nas wpłynąć ani żaden przykład nas nie ostrzeże.

Miałam jedną koleżankę, której losem przez pewien czas przejmowałam się bardzo, ale i to minęło z czasem. Był to istotnie bardzo nieszczęśliwy wypadek. W pewnym sklepie bławatnym zdobyłam sztukę pięknego adamaszku i sama uciekłam, powierzywszy ją, gdy wyszłyśmy ze sklepu, tej mojej koleżance; ona puściła się w jedną stronę, a ja w drugą. W kilka chwil po naszym wyjściu kupiec zauważył brak swej sztuki materiału i posłał dwóch swych subiektów, każdego w inną stronę; wkrótce schwytano moją towarzyszkę ze sztuką adamaszku, którą ukryła na sobie. Co do mnie wstąpiłam była, na szczęście, do domu, gdzie na pierwszym piętrze był skład koronek, i tam usłyszawszy hałas wyjrzałam przez okno i z zadowoleniem, czy też raczej z przerażeniem widziałam, jak to biedne stworzenie prowadzono w tryumfie przed sędziego, który ją natychmiast skazał na uwięzienie w Newgate.

Uważałam, aby w składzie koronek nic mnie nie skusiło, i przerzucałam tylko towary dla zyskania na czasie; kupiłam parę jardów wypustki i zapłaciwszy za nią wyszłam bardzo zgnębiona losem biednej kobiety, która wpadła w takie tarapaty tylko z powodu tego, co ja ukradłam.

I tu znów właściwa mi ostrożność okazała się zbawienną, gdyż choć często z tymi ludźmi kradłam, to jednak nigdy nie zdradziłam się przed nimi, kim jestem albo gdzie mieszkam; nigdy też nie udało im się wykryć, gdzie znajduje się moje mieszkanie, choć często usiłowali mnie wyśledzić. Znali mnie oni wszyscy jako Moll Flanders, choć niektórzy domyślali się tego raczej, niż to wiedzieli na pewno. Nazwisko moje było wśród nich znane, ale nie wiedzieli, ani jak mnie zdemaskować, ani jak odgadnąć, gdzie znajduje się moje mieszkanie — czy we wschodniej, czy w zachodniej części miasta. Ostrożność ta ocaliła mnie we wszystkich tych wypadkach.

Po tym nieszczęśliwym zdarzeniu z moją towarzyszką ukrywałam się przez dłuższy czas. Wiedziałam, że o ile coś mi się nie uda i dostanę się do więzienia, zastanę ją tam gotową świadczyć przeciwko mnie, a może nawet ocalić swoje życie moim kosztem. Zdawałam sobie sprawę, że w Old Bailey moje nazwisko zaczyna być znane, choć nie wiedzą, jak wyglądam, i o ile bym wpadła w ich ręce, byłabym traktowana jako recydywistka; z tego powodu postanowiłam przekonać się najprzód, jaki będzie los tej nieszczęsnej istoty, zanim ośmielę się ruszyć się z domu; niemniej parokrotnie, by jej pomóc w tym nieszczęściu, przesłałam jej pieniędzy.

Wreszcie stanęła przed sądem. Broniła się, że to nie ona ukradła, lecz niejaka pani Flanders — przynajmniej słyszała, że ją tak nazywano (nie znała jej bowiem osobiście) — dała jej tłumok po wyjściu ze sklepu i poprosiła, aby go odniosła do swego mieszkania. Zapytano się jej, gdzie jest ta pani Flanders, ale nie mogła ani mnie postawić przed sądem, ani dać najmniejszej nawet informacji o mnie. Subiekci kupca bławatnego przysięgli, że była w sklepie, gdy towary zostały skradzione, że natychmiast spostrzegli ich brak, puścili się w pościg za nią i znaleźli przy niej adamaszek. Wobec tego sędziowie przysięgli uznali ją za winną; lecz sąd, zważywszy, że to nie ona skradła towary, lecz tylko odgrywała rolę podrzędnej pomocnicy, i że jest rzeczą najzupełniej prawdopodobną, iż nie odnajdzie tej pani Flanders (mieli tu moją osobę na myśli), choć ocaliłoby to jej życie, co było istotnie prawdą — powtarzam więc, że sąd zważywszy to wszystko skazał ją na wysiedlenie, co było najwyższą łaską, jakiej mogła dostąpić. Zarazem oznajmiono jej, że gdyby tymczasem zdołała doprowadzić przed sąd tak zwaną panią Flanders, sąd wstawi się za nią. Inaczej mówiąc: o ile zdoła mnie odnaleźć i wyda mnie sędziom, nie zostanie wysiedlona. Postarałam się, aby jej to uniemożliwić, wkrótce więc potem na skutek jej wyroku wsadzono ją na statek.

Muszę tu raz jeszcze powtórzyć, że los tej biednej kobiety głęboko mnie wzruszył i pogrążył w zadumę, zdawałam sobie bowiem sprawę, że byłam narzędziem jej zguby, lecz troska o zachowanie własnego życia, które było w tak oczywisty sposób zagrożone, pozbawiła mnie wszelkich tkliwych uczuć, a widząc, że nie została skazana na śmierć, ucieszyłam się z jej wysiedlenia, gdyż w ten sposób, cokolwiek by się zdarzyło, nie mogła mi już zaszkodzić.

To niepowodzenie mojej koleżanki zdarzyło się na parę miesięcy przed ostatnią spośród poprzednio przeze mnie opisanych przygód

i właściwie było jedną z przyczyn, które skłoniły wówczas moją gospodynię do zaproponowania mi, bym przebrała się po męsku i mogła dzięki temu nie zwracać na siebie uwagi, co istotnie zrobiłam. Ale wkrótce sprzykrzyło mi się to przebranie, jak to już mówiłam, gdyż narażało mnie na zbyt wiele komplikacyj.

Uspokoiłam się co do obaw, aby ktoś mógł świadczyć przeciwko mnie, gdyż wszyscy ci, co mieli ze mną do czynienia lub którzy mnie znali jako Moll Flanders, zostali albo powieszeni, albo wysiedleni i gdyby mi się zdarzyło nieszczęście i byłabym schwytana, mogłam równie dobrze jak nazwisko Moll Flanders podać jakiekolwiek inne i nie obciążałyby mnie żadne dawne grzechy. Tym śmielej więc rzuciłam się w wir przygód i zdarzyło mi się ich kilka korzystnych i udanych, choć innych niż poprzednie.

Niedaleko domu, w którym mieszkała moja gospodyni, wybuchł znów pożar; tak samo jak wówczas wyprawiłam się tam po zdobycz, ale nie zdążyłam tam dojść, zanim się zebrał tłum, i nie mogłam się dostać do środka. Zamiast łupu zdarzył mi się wypadek, który o mało nie położył kresu mojemu życiu i moim przestępstwom. Wobec tego, że pożar był bardzo gwałtowny, mieszkańcy domu, starając się jak najprędzej usunąć swe ruchomości, w strachu wyrzucali je przez okna; jakaś dziewucha wyrzuciła też przez okno wielką pierzynę wprost na mnie. Wprawdzie miękka pierzyna nie połamała mi kości, ale ciężar jej powiększony jeszcze przez wysokość, z jakiej spadała, przewrócił mnie i spowodował chwilową utratę przytomności. Nikt się nie zatroszczył, by mnie wyswobodzić spod niej ani by mnie ocucić; leżałam więc jak martwa i zapomniana przez dłuższą chwilę, aż ktoś chcąc usunąć z drogi pierzynę pomógł mi wstać. Był to naprawdę cud, że mieszkańcy domu nie wyrzucili za pierzyną innych sprzętów, które byłyby na nią spadły i na pewno mnie zabiły, lecz na swoje utrapienie jeszcze miałam żyć.

Wypadek ten popsuł mi jednak na pewien czas interesy. Wróciłam do domu mojej gospodyni bardzo obolała, potłuczona i w najwyższym stopniu wystraszona i minęło sporo czasu, zanim zdołała postawić mnie na nogi.

Był to wesoły okres w roku i właśnie rozpoczął się jarmark na świętego Bartłomieja. Nie chodziłam tam zazwyczaj, bo nigdy nic nie zyskałam na takim targu. Ale tego roku poszłam się przejść po krużgankach i razem z innymi dostałam się do sklepów, gdzie były loterie. Nie przejmowałam się tym ani nie liczyłam na jakieś większe zyski. Lecz zjawił się tam jakiś pan, pięknie ubrany i bardzo bogaty; a że jest we zwyczaju przy takiej loterii rozmawiać ze wszystkimi, więc zaczął mnie wyróżniać i otaczać względami. Najprzód powiedział mi, że postawi dla mnie na loterii, i tak istotnie uczynił, a gdy wygrał parę drobiazgów, ofiarował mi je (była to zdaje się mufka z piór); potem prowadził ze mną dalszą rozmowę, okazując zainteresowanie wychodzące poza zwykłą miarę, ale zachowując się wciąż bardzo grzecznie i po pańsku.

Długo tak ze mną rozmawiał, aż wreszcie odprowadził mnie do drzwi sklepu i poszliśmy razem przejść się po krużgankach klasztornych, wciąż lekko gawędząc o tysiącach rzeczy bez żadnych innych zamiarów. Wreszcie powiedział mi, że bez komplementów jest zachwycony moim towarzystwem, i zapytał, czy się zgodzę wsiąść do jego powozu, zapewniając, że jest człowiekiem honorowym i że nie zaproponowałby mi nic, co by uwłaczało jego godności. Przez chwilę udawałam niezdecydowaną i pozwoliłam się trochę prosić, ale wreszcie zgodziłam się.

Z początku gubiłam się w domysłach, jakie są jego zamiary, ale potem przekonałam się, że ma nieco w czubie i że chce się jeszcze trochę napić. Zawiózł mnie powozem do Spring Garden przy Knightsbridge, gdzie w czasie naszej przechadzki po ogrodach traktował mnie bardzo dobrze, ale zauważyłam, że zbytnio lubi zaglądać do kieliszka. Nalegał, abym też piła, ale mu odmówiłam.

Do tej chwili dotrzymywał swego słowa i nic nieprzystojnego mi nie proponował. Wsiedliśmy znów do powozu i gdy znaleźliśmy się na ulicach miasta, była już dziesiąta wieczór. Kazał zatrzymać powóz przed jakimś domem, gdzie, jak się zdaje, znano go i gdzie bez żadnych trudności zaprowadzono nas na górę do pokoju, w którym stało łóżko. Z początku udawałam, że nie chcę wejść na górę, ale po paru słowach zgodziłam się na to, chcąc się przekonać, czym się to skończy, i mając nadzieję, że w końcu coś na tym zarobię. A co do łóżka itd. — nie bardzo się tym przejmowałam.

Tu zaczął się zachowywać nieco swobodniej, niż mi to obiecywał, a ja pomału zgadzałam się na wszystko, jednym słowem, robił ze mną co chciał, nie potrzebuję chyba nic więcej dodawać. Przez cały ten czas pił wciąż dużo i około pierwszej nad ranem wsiedliśmy znów do powozu. Pod wpływem świeżego powietrza i trzę sienią pojazdu napitki uderzyły mu bardziej do głowy, stał się w powozie natrętny i chciał powtórzyć to, co czynił przedtem. Ale zdawało mi się, że mogę teraz działać już zupełnie bezpiecznie, oparłam mu się i doprowadziłam go do tego, że się uspokoił nieco, a w pięć minut potem już mocno spał.

Skorzystałam z tego, aby go dokładnie obszukać. Zabrałam mu złoty zegarek oraz jedwabną sakiewkę pełną złota, jego piękną, wielką perukę i rękawice obszyte srebrną frędzlą, szpadę i ładną tabakierkę, po czym otworzywszy cicho drzwiczki karocy chciałam wyskoczyć, choć pojazd był w ruchu; ale w wąskiej uliczce za Tempie Bar karoca przystanęła, by przepuścić inny pojazd, wtedy ostrożnie się wysunęłam, zamknęłam za sobą drzwiczki i w ten sposób wydostałam się jednocześnie z karocy i z objęć mego dżentelmena i nigdy już o nim nic nie słyszałam.

Była to nieprzewidziana i zupełnie nie przygotowana przeze mnie przygoda; wesoły okres życia nie był jeszcze tak daleko za mną, bym miała zapomnieć, jak się zachować, gdy błazen zaślepiony chucią nie potrafi już odróżnić starej baby od młódki. Wprawdzie wyglądałam o dziesięć czy dwanaście lat młodziej, niż liczyłam sobie w rzeczywistości, ale nie byłam już siedemnastoletnim podlotkiem, co łatwo było zauważyć. Nie ma nic bardziej niedorzecznego, obmierzłego i śmiesznego jak człowiek, któremu równocześnie wino rozpala głowę, a występna żądza — zmysły. Jest on w mocy dwóch diabłów na raz i tak samo nie może się rządzić własnym rozumem, jak młyn nie może mleć bez wody. Występki jego depczą w nim wszystko to, co ma jeszcze jakąś wartość, o ile było w nim coś wartościowego; nawet rozsądek jego jest zaślepiony własnym szaleństwem, a dążąc do swojego celu świadomie popełnia on głupstwa, na przykład pije dalej, gdy jest już pijany, albo sprowadza sobie pospolitą dziewczynę, nie zastanawiając się, czym ona jest, czy kim ona jest, czy jest zdrowa czy chora, czysta czy brudna, brzydka czy ładna, młoda czy stara, i tak jest zaślepiony, że naprawdę nic nie rozezna. Taki człowiek to gorzej niż obłąkany; gdy występny i zepsuty umysł pcha go do złego, tyle zdaje sobie sprawę z tego, co czyni, ile wiedział, co się z nim dzieje, mój ten nieborak, gdy mu wyciągałam z kieszeni zegarek a złoto z sakiewki.

To są ci, o których Salomon powiedział: „Dążą jak woły na rzeź, póki grot nie przeszyje ich wątroby"; nawiasem mówiąc, jest to wspaniałe określenie tej okropnej choroby, śmiertelnie jadowitej zarazy przenikającej do krwi, której ośrodkiem czy źródłem jest wątroba. Stąd przez szybki obieg całej masy krwi ta straszna i wstrętna niemoc uderza poprzez wątrobę, zaraża  umysł, a siły żywotne przeszywa jak grot.

Prawdę powiedziawszy, temu nieszczęsnemu, bezbronnemu biedakowi nie groziło ode mnie takie niebezpieczeństwo, choć w pierwszej chwili sama obawiałam się, czy mnie nie grozi coś od niego. Lecz z jednego powodu było mi go żal: wydawał mi się bowiem sam poczciwym człowiekiem, który nie miał żadnych złych zamiarów; był rozsądny i obyczajny, bardzo przystojny, zachowanie miał poważne i stanowcze, twarz piękną i uroczą i wszystko w ogóle takie, że musiał się podobać. Na nieszczęście, poprzedniej nocy wypił trochę i wcale się nie położył, jak mi to opowiadał, gdy byliśmy razem; był gorącego temperamentu, a gdy wino rozpaliło jego krew, rozsądek jego, jak gdyby usnął, zupełnie go opuścił.

Co do mnie, interesowały mnie tylko jego pieniądze i to, co mogłam na nim zyskać. Po czym, gdybym była wiedziała, jak to zrobić, byłabym najchętniej odesłała go bezpiecznie do domu i do jego rodziny, mogłabym się bowiem założyć dziesięć przeciw jednemu, że ma uczciwą, cnotliwą żonę i niewinne dzieci, które niepokoją się

o niego i byłyby szczęśliwe, gdyby go miały z powrotem w domu

i mogły się nim opiekować, aż przyjdzie do siebie. I wtedy z jakim wstydem i żalem spojrzy wstecz na siebie! Jak będzie sobie wyrzucał, że zadawał się z ladacznicą, którą wynalazł w najgorszej dziurze, w krużgankach, wśród brudów i plugastwa z całego miasta! Jak będzie drżał ze strachu, że się zaraził, że „grot" przeszył mu wątrobę! Jaką nienawiść będzie odczuwał do siebie za każdym razem, gdy spojrzy wstecz na swą szaleńczą i brutalną rozpustę! Jakże mu będzie, o ile ma jakieś poczucie honoru, o czym nie wątpię, jakże mu będzie, powtarzam, obmierzła myśl, że mógł zarazić jakąś wstrętną chorobą, jeśli sam się zaraził, a powinien wiedzieć, że mogło mu się to zdarzyć, swoją skromną i cnotliwą żonę i w ten sposób przesączyć zarazę w krew swych potomków!

Obrzydzenie ogarnęłoby tych panów, gdyby się tylko zastanowili, jakie tym kobietom, z którymi mają do czynienia, nasuwają się w takich chwilach podłe myśli. Jak już wspomniałam, nie cenią one przyjemności ani nie odczuwają żadnego pociągu do mężczyzny, bierna ladacznica myśli tylko o pieniądzach, a gdy on, jak to bywa, upaja się występną rozkoszą, jej ręce sięgają do jego kieszeni szukając, co tam znajdzie; mężczyzna w chwili swego szaleństwa nie zdaje sobie z tego sprawy, tak samo jak przedtem nic nie przewidywał.

Znałam kobietę, która z pewnym człowiekiem, nie zasługującym istotnie na nic lepszego, tak zręcznie umiała sobie postąpić, że podczas gdy był nią w inny sposób zajęty, wyciągnęła mu z kieszeni kamizelki sakiewkę z dwudziestoma gwinejami, które on tam przed nią ukrył, i włożyła w to miejsce inną sakiewkę z pozłacanymi żetonami. Gdy już skończył, zapytał: — Czyś nie wyciągnęła mi czasem czegoś z kieszeni? — Żartując odpowiedziała mu, że pewnie ma niewiele pieniędzy do stracenia; włożywszy jednak rękę do kieszeni i palcami wyczuwszy, że sakiewka jest na miejscu, uspokoił się; i w ten sposób obrała go z pieniędzy. Taki był jej proceder: miała w kieszeni fałszywy złoty, to jest srebrny pozłacany zegarek i sakiewkę z żetonami, aby być przygotowaną na takie właśnie okazje, i praktykowała to, nie wątpię, że z powodzeniem.

Powróciwszy do domu z tym moim łupem opowiedziałam mojej gospodyni tę historię, a ona tak się nią przejęła, że zaledwie mogła wstrzymać się od łez na myśl, że ilekroć temu panu szklanka wina uderzy do głowy, grozi mu zguba.

Ale moja zdobycz i sposób, w jaki go całkowicie ograbiłam, jak sama mi powiedziała, bardzo jej się podobał. — Moje dziecko — rzekła — takie postępowanie, o ile wiem, będzie miało na niego większy wpływ niż wszystkie kazania, jakie usłyszy w swym życiu. — I prawdą jest, że się tak stało, jak prawdziwe jest to całe opowiadanie.

Następnego dnia zauważyłam, że zaczęła się bardzo dopytywać o tego pana; opis jego, jaki jej podałam, jego strój, postać, twarz — wszystko to przypominało jej kogoś, kogo znała osobiście, wraz z całą jego rodziną. Zadumała się przez chwilę, podczas gdy ja wdawałam się jeszcze w różne szczegóły, aż drgnąwszy rzekła:

— Założę się o sto funtów, że znam tego pana.

— Bardzo mi to przykro — odparłam — bo nie chciałabym za nic w świecie go narazić. Dosyć mu krzywdy już zrobiłam i nie chciałabym go więcej krzywdzić. — Nie, nie — powiedziała — nie, zapewniam cię, że mu nic złego nie zrobię, ale musisz mi pozwolić zaspokoić swoją ciekawość, bo jeśli to on jest, przekonam się o tym na pewno. — Trochę mnie to zaskoczyło i z widocznym na mej twarzy niepokojem odparłam, że w ten sam sposób on gotów mnie odnaleźć i wtedy będę zgubiona. Na to odpowiedziała gorąco:

— Jakże możesz przypuszczać, moje dziecko, że cię zdradzę? Nie, nie — rzekła — choćby mi ofiarował wszystko, co ma! Dotrzymałam ci przecież sekretu w gorszych sprawach, możesz więc i tu mi zaufać. Więc wtedy już nic nie odpowiedziałam.

Ułożyła sobie inny plan nie zwierzając mi się z niego, ale postanowiła, że musi tę sprawę wyjaśnić. Udała się więc do kogoś, kto znał rodzinę, o którą chodziło, i powiedziała, że ma ważny interes do tego pana (który, nawiasem mówiąc, był ni mniej, ni więcej tylko baronetem z bardzo dobrej rodziny) i że nie ma śmiałości zwrócić się do niego nie mając kogoś, kto by ją tam wprowadził. Znajoma ta bardzo chętnie zgodziła się to zrobić i w tym celu poszła do jego domu, aby się dowiedzieć, czy jest w Londynie.

Następnego dnia przyszła do mej gospodyni i powiedziała, że Sir X jest w domu, ale że zdarzył mu się nieszczęśliwy wypadek, jest bardzo chory i nie ma mowy, aby go można było zobaczyć. — Jaki wypadek? — szybko zapytała moja gospodyni, jakby ją to zaskoczyło. — Stało się to tak — odparła jej znajoma — był w Hampstead w odwiedzinach u pewnego znajomego i w powrotnej drodze został napadnięty i ograbiony, a że przypuszczalnie był też trochę pijany, te łotry poturbowały go i bardzo się rozchorował.

— Ograbili go! — zawołała moja gospodyni. — A co mu zabrali?

— Złoty zegarek i takąż tabakierkę, jego piękną perukę i wszystkie pieniądze, jakie miał w kieszeni, a z pewnością nie było ich mało, bo Sir X nie rusza się bez sakiewki pełnej gwinei.

— Ba! — rzekła drwiąco moja stara gospodyni — ręczę,  że się urżnął i poszedł do jakiejś gamratki, i to ona go obrała, a on w domu opowiada żonie, że go ograbiono. To stary kawał: tysiącami takich bajek codziennie nabiera się biedne niewiasty.

— Pfe! — odparła jej przyjaciółka — widzę, że nie znasz tego pana; to bardzo dobrze wychowany i może najbardziej elegancki, trzeźwy, poważny i skromny człowiek w całym mieście; on się brzydzi takimi rzeczami; kto go zna, nie mógłby go o takie rzeczy podejrzewać. — Dobrze, już dobrze — rzekła moja gospodyni

— to mnie nic nie obchodzi, ale gdyby mnie to obchodziło, ręczę

ci, że wykryłabym w tym coś podobnego. Ci mężczyźni, którzy cieszą się opinią skromnych, nie bywają lepsi od innych, tylko umieją lepiej udawać lub, jeśli wolisz, są to więksi hipokryci.

— Ależ nie — odparła jej przyjaciółka — zapewniam cię, że Sir X nie jest hipokrytą, jest naprawdę uczciwy i trzeźwy, na pewno został ograbiony. — Może być — powiedziała moja gospodyni — to nie moja sprawa, jak ci powiadam; chcę tylko się z nim rozmówić, ale moja sprawa tyczy się całkiem czegoś innego. — Ale

— odpowiedziała jej przyjaciółka — wszystko jedno, o czym chcesz z nim mówić, nie możesz się z nim teraz zobaczyć, nie jest w stanie widzieć się z nikim, jest bardzo chory i potłuczony. — Ach, w takim razie — rzekła moja gospodyni — musiał istotnie wpaść w bardzo złe ręce. — Po czym zapytała się poważnie: — A gdzie jest tak potłuczony? — Przede wszystkim ma potłuczoną głowę — odparła przyjaciółka — ale i jedną rękę, i twarz, bo obeszli się z nim po barbarzyńsku. — Biedny człowiek! — rzekła moja gospodyni.

— Muszę więc zaczekać, aż przyjdzie do siebie — i dodała: — Mam nadzieję, że to niedługo nastąpi, bo bardzo bym chciała z nim pomówić.

Wróciwszy do mnie opowiedziała mi całą tę historię. — Odnalazłam tego wytwornego panka i istotnie to był wytworny panek — rzekła. — Zastanawiam się tylko, coś ty, u diabła, z nim wyrabiała, o mało go nie uśmierciłaś! — Spojrzałam na nią zmieszana: — Ja miałabym go uśmiercić? — odparłam. — Mylisz się chyba co do osoby, zapewniam cię, że nic mu nie zrobiłam. Był zupełnie zdrów, kiedy go opuściłam — mówiłam dalej — tylko był pijany i mocno spał. — 0 tym wszystkim nic nie wiem — rzekła — ale teraz jest w smutnym stanie — i powtórzyła mi wszystko, co jej opowiedziała przyjaciółka. — Widać — rzekłam — że musiał się dostać potem w jakieś złe ręce, jestem bowiem pewna, że zostawiłam go zdrowym.

Mniej więcej w dziesięć dni później moja gospodyni udała się znów do swej przyjaciółki, aby ją wprowadziła do tego pana; dowiedziała się tymczasem skądinąd, że już wstał, choć jeszcze nie chodzi; dosyć, że pozwolono jej zobaczyć się z nim.

Była ona niezwykle zręczną kobietą i nikogo nie potrzebowała, by ją wprowadził, i potrafiła opowiedzieć całą tę swoją bajeczkę znacznie lepiej, niż ja umiem ją powtórzyć, była bowiem, jak już mówiłam, bardzo wymowna. Powiedziała mu, że przychodzi do niego, choć obca, po to jedynie, aby mu oddać przysługę, i potrafi przekonać go, że to tylko jest jej celem. A przychodząc w takich przyjacielskich zamiarach, prosi go o jedną rzecz: o ile nie zechce przyjąć jej uprzejmej propozycji, niech nie weźmie jej za złe, że się miesza do nie swoich spraw. Zapewniła go, że wobec tego, iż to, co mu powie, jest wyłącznie jego tajemnicą, więc bez względu na to, czy przyjmie jej ofertę, czy nie, pozostanie to dalej tajemnicą przed światem, chyba że on sam ją zdradzi. A także, że ma tyle dla niego szacunku, iż w razie jego odmowy nie będzie mu bynajmniej szkodzić, tak że będzie mógł postąpić, jak będzie uważał za wskazane.

Z początku był bardzo nieufny mówiąc, że nie wie o niczym, co by wymagało sekretu; że nikogo nie skrzywdził i nie dba, co kto o nim może opowiadać; że w jego charakterze nie leży niesprawiedliwe postępowanie z ludźmi i nie wyobraża sobie, jaką przysługę mógłby mu ktoś oddać. Lecz jeśli to ma być bezinteresowna przysługa, nie może wziąć nikomu za złe, jeśli ktoś chce mu się przysłużyć, i pozostawia jej do wyboru, co będzie uważać za stosowne: powiedzieć mu lub nie.

Był tak doskonale obojętny, że się prawie bała poruszyć z nim tę sprawę; jednakże po dłuższych omówieniach powiedziała mu, że na skutek dziwnego i trudnego do wyjawienia zbiegu okoliczności doszła ją wiadomość o tej nieszczęśliwej przygodzie, w jaką się niedawno wplątał, i dowiedziała się o tym w taki sposób, że nikt na świecie prócz niego i jej samej o tym nie wie, nawet osoba, która z nim wówczas była.

W pierwszej chwili spojrzał na nią z oburzeniem: — Co za przygoda? — zapytał. — Wtedy gdy waszmość pana ograbiono w powrotnej drodze z Knightsbr... Hampstead, powinnam była powiedzieć — odparła. — Niech to waszmość pana nie dziwi — ciągnęła dalej — że mogę opowiedzieć panu o każdym kroku waści tego dnia od krużganków w Smithfield aż do Spring Garden w Knightsbridge i stamtąd do... w Strand i jak potem pozostawiono waszmość pana uśpionego w karocy. Powtarzam, niech to waszmość pana nie dziwi, gdyż nie pragnę go wyzyskać, nic nie żądam i zapewniam, że kobieta, która była wtedy z waszmość panem, nie wie, kim pan jest, ani się nigdy o tym nie dowie. Może jednak przydam się jeszcze panu, gdyż nie przyszłam po to, by waszmość pana poinformować, że wiem o tych sprawach, jak gdybym chciała, by kupiono moje milczenie. Niech waszmość będzie pewien — rzekła — że cokolwiek będzie chciał zrobić czy powiedzieć mi, wszystko pozostanie tajemnicą, a ja będę milczała jak grób.

Zdziwił się usłyszawszy tę przemowę i rzekł do niej poważnie: — Nie znam jejmość pani, ale bardzo mnie to zmartwiło, że jest jej znana tajemnica największego mego występku i zdarzenia, które przejmuje mnie słusznym wstydem; jedyną moją pociechą było przekonanie, że wie o tym tylko Bóg i moje sumienie. — Niech waszmość nie przypuszcza, że to moje odkrycie ściągnie na niego jakąś biedę. Wydaje mi się, że waszmość zostałeś w tę sprawę wciągnięty niespodzianie, a może kobieta użyła tu jakiejś sztuki, by waszmość pana skusić. W każdym razie nie będziesz waść miał nigdy powodu żałować, że ja się o tym dowiedziałam, a usta moje teraz i w przyszłości będą zachowywać takie milczenie, jak własne usta waści.

— To dobrze — rzekł. — Lecz pozwól mi jejmość oddać też sprawiedliwość tej kobiecie. Ktokolwiek ona jest, nie namawiała mnie do niczego, raczej mi się opierała. Doprowadziła mnie do tego tylko moja własna lekkomyślność i szaleństwo, niestety i ją także zapewne. Muszę pod tym względem oddać jej sprawiedliwość. A co do tego, co mi zabrała, czego innego nie mogłem się spodziewać w tym stanie, w jakim byłem. Dotychczas nie wiem, czy to ona mnie okradła, czy furman? Jeśli to ona zrobiła, wybaczam jej to i zdaje mi się, że każdy mężczyzna, który w ten sposób sobie postępuje, zasługuje na to, by się tak z nim obejść. Ale co innego trapi mnie więcej od straty tych. wszystkich rzeczy, które mi zabrała.

Moja gospodyni poruszyła teraz sedno sprawy, a on zaczął z nią rozmawiać otwarcie. Najprzód odpowiedziała mu na to, co on o mnie mówił. — Cieszę się, panie, że oddajesz sprawiedliwość osobie, z którą wówczas byłeś; zapewniam, iż jest to prawdziwa dama, a nie miejska gamratka, a choć sobie z nią tak wiele pozwoliłeś, pewna jestem, że to nie leży w jej zwyczajach. Istotnie waszmość wiele ryzykowałeś, ale jeżeli cię to niepokoi, możesz być zupełnie spokojny, gdyż śmiem cię zapewnić, że od śmierci jej męża, który umarł blisko osiem lat temu, nie tknął jej przed waszmością żaden inny mężczyzna.

Okazało się, że to go właśnie trapiło i przejmowało obawą; gdy mu to gospodyni powiedziała, zdawał się być bardzo zadowolony i rzekł: — A więc, jejmość pani, jeśli mam być szczery, gdybym był zupełnie tego pewien, nie żałowałbym tak bardzo mojej straty, gdyż pokusa była wielka, a ona może była biedna i w potrzebie. — Gdyby nie była biedna — odparła gospodyni — zapewniam waszmościa, że nigdy nie byłaby ci uległa. I tak jak najprzód niedostatek skłonił ją do zezwolenia ci na wszystko, czego chciałeś, tak potem ten sam niedostatek nakłonił ją, by sama sobie wzięła zapłatę, widząc, w jakim jesteś stanie, i zdając sobie sprawę, że o ile ona tego nie zrobi, to może ograbi cię najbliższy stangret czy drążnik, co niósł lektykę.

— Dobrze więc — rzekł — niech jej to wyjdzie na zdrowie. Powtórzę znów, że wszyscy panowie, którzy w ten sposób postępują, powinni być tak potraktowani, i wtedy byliby ostrożniejsi. Nie martwię się już tym, ale tamtą sprawą, o której jejmość napomknęła. — Tu pozwolił sobie na nieco swobodne omówienie z nią tego, co zaszło między nami, a o czym nie wypada kobiecie pisać, oraz zwierzył jej się, jaka obawa ciąży mu na duszy w związku z jego żoną, gdyż obawia się, że może mu udzieliłam czegoś złego, co mógłby jej przekazać. Wreszcie poprosił ją, czyby nie mogła mu ułatwić rozmowy ze mną. Moja gospodyni zapewniła go znów, że jestem zupełnie wolna od jakiegokolwiek takiego obciążenia i że pod tym względem może być tak spokojny jak z własną małżonką; że widzenie się ze mną mogłoby jednak pociągnąć za sobą niebezpieczne konsekwencje, mimo to porozmawia ze mną i powiadomi go o mojej odpowiedzi; jednocześnie wysuwała różne argumenty, aby go namówić do zrezygnowania z tego, gdyż jemu to się na nic nie zda wobec tego, że, jak ma nadzieję, nie ma ochoty odnowić stosunku ze mną, natomiast z mojej strony wydałabym mu się w ręce.

Zapewniał ją, że pragnie bardzo mnie zobaczyć, że da jej wszelkie gwarancje, jakie tylko będzie mógł, że nie skorzysta z tego na moją szkodę — i że przede wszystkim zaręcza, że nie będzie miał do mnie żadnych pretensji. Zwróciła mu uwagę, że w ten sposób jego tajemnica mogłaby się rozejść, co by dla niego nie było pomyślne, więc błagała go, by nie nalegał, aż wreszcie zrezygnował.

Porozmawiali też o rzeczach, które utracił, i okazało się, iż bardzo pragnie odzyskać swój złoty zegarek; mówił, że gdyby zdołała mu go dostarczyć, chętnie zwróci jej całą jego wartość. Odpowiedziała mu, że postara się go dla niego odzyskać pozostawiając mu ocenienie go.

Następnego dnia zatem zaniosła mu zegarek, a on dał jej zań trzydzieści gwinei, co było znacznie więcej, niż mogłam uzyskać, choć, jak się zdaje, znacznie więcej kosztował. Wspomniał też o swej peruce, która, jak się zdaje, kosztowała go sześćdziesiąt gwinei, i o tabakierce; więc w parę dni potem odniosła mu to także, co go bardzo ucieszyło, i dał jej znów trzydzieści gwinei. Następnego dnia odesłałam mu gratis jego piękną laskę i szpadę nic w zamian nie żądając, ale nie miałam ochoty go zobaczyć, chyba żeby chciał, abym się dowiedziała, kim jest, a tego nie pragnął.

Wtedy zaczął ją rozpytywać, w jaki sposób dowiedziała się o tym wszystkim. Gospodyni ułożyła o tym długą opowieść: jak dowiedziała się tego od kogoś, komu ja się z tego wszystkiego zwierzyłam i kto miał mi pomóc w sprzedaży tego towaru. Ta moja powierniczka przyniosła to do niej, gdyż pożyczać pod zastaw jest jej zawodem. Usłyszawszy o jego nieszczęściu domyśliła się wszystkiego i gdy się te rzeczy dostały w jej ręce, postanowiła udać się do niego i sprawę wyjaśnić, co też uczyniła. Tu znów go zapewniła, że nikt się o tym nie dowie z jej ust, i choć zna dobrze tę kobietę, to znaczy mnie, jednak nic jej nie powiedziała; to jest nie zdradziła, kto to był, kogo okradła, co, nawiasem mówiąc, nie było prawdą; ale nie zaszkodziło mu to, gdyż nikomu o tym nie powiedziałam.

Nieraz myślałam o tym, żeby się z nim znów zobaczyć, i żałowałam często, że się na to nie zgodziłam. Byłam przekonana, że gdybym go zobaczyła i dała mu do zrozumienia, że wiem, kim on jest, udałoby mi się coś od niego wyciągnąć; może byłby mi coś dawał na utrzymanie, choć żyć w ten sposób jest rzeczą zdrożną, ale nie jest się narażonym na tyle niebezpieczeństw jak przy moim trybie życia. Jednak myśli te minęły i na razie nie chciałam go już widzieć, ale moja gospodyni widywała go często, był dla niej bardzo dobry i prawie za każdym razem, kiedy ją widział, coś jej dawał. Pewnego dnia zastała go w specjalnie wesołym usposobieniu i myślała, że miał nieco w czubie; znów poważnie nalegał, by mu pozwoliła zobaczyć się z kobietą, która, jak mówił, tak go oczarowała owej nocy. Moja gospodyni, która od początku była za moim widzeniem się z nim, powiedziała mu, że wobec tego, iż on tak bardzo tego pragnie, jest gotowa mu ustąpić, o ile uda się jej mnie namówić. Dodała, że o ile raczy przyjść do niej wieczorem, spróbuje to zrobić, opierając się na jego częstych zapewnieniach, że zapomni o przeszłości.

Przeto zjawiwszy się u mnie, powtórzyła mi całą tę rozmowę i, krótko mówiąc, bez trudności uzyskała moją zgodę; w głębi duszy bowiem żałowałam nieco, że nie zrobiłam tego przedtem. Zaczęłam się więc przygotowywać na spotkanie z nim. Mogę was zapewnić, że ubrałam się jak najbardziej na mój awantaż i po raz pierwszy użyłam nieco sztuki; mówię, że po raz pierwszy, gdyż do tej chwili nie poniżyłam się nigdy do użycia barwiczek: w zarozumiałości swojej sądziłam zawsze, że ich nie potrzebuję.

Przyszedł o oznaczonej godzinie i, jak to gospodyni zauważyła, jasne było, że jest podchmielony, choć nie można go było nazwać pijanym. Ujrzawszy mnie zdawał się być bardzo zadowolony i na wiązał dłuższą rozmowę ze mną o tamtej naszej przygodzie. Przepraszałam go parokrotnie za rolę, jaką wtedy odegrałam, zapewniając go, że bynajmniej nie miałam takiego zamiaru, gdy go spotkałam, że nie byłabym z nim pojechała, ale wzięłam go za bardzo dobrze wychowanego człowieka, a on sam obiecywał zachować się względem mnie przyzwoicie.

Przytoczył na swoje usprawiedliwienie, że napiwszy się wina nie bardzo wiedział, co robi, i gdyby nie to, nigdy nie pozwoliłby sobie na tyle swobody ze mną. Zapewniał, że odkąd się ożenił, nie tknął żadnej innej kobiety poza swoją żoną i że go to zaskoczyło; powiedział mi różne komplementy o tym, jak mu się wyjątkowo podobam i tym podobne rzeczy. Tak dużo mówił o takich sprawach, aż wreszcie spostrzegłam się, że doprowadził się tym gadaniem do takiego podniecenia, iż gotów jest to samo zrobić. Ale natychmiast mu przerwałam, upewniając, że od śmierci mojego męża, tj. od lat blisko ośmiu, nie pozwoliłam się tknąć żadnemu mężczyźnie. Odparł, że mi wierzy, bo i jejmość pani gospodyni mu to samo mówiła, i dlatego właśnie pragnął mnie znów zobaczyć; ale skoro już raz porzucił dla mnie drogę cnoty i nie odczuł z tego powodu żadnych złych skutków, mógłby to znów bezpiecznie zaryzykować. Jednym słowem, doszło do tego, czego się spodziewałam i o czym nie wypada opowiadać.

Moja stara gospodyni przewidziała to tak samo jak ja i dlatego wprowadziła go do pokoju, w którym nie było łóżka, ale było ono w alkowie, gdzie spędziliśmy resztę nocy. A raczej, pobyliśmy jakiś czas z sobą, a potem on się położył i spał tam całą noc, a ja odeszłam, ale przed świtem powróciłam rozebrana i leżałam z nim aż do rana.

Widzicie więc, jak pierwsze przestępstwo pociąga za sobą następne. Żal i wyrzuty sumienia znikają, gdy nastręczy się znów pokusa. Gdybym się nie była zgodziła na nasze powtórne spotkanie, jego występna żądza byłaby wygasła i prawdopodobnie nie byłby już jej nigdy uległ, jak myślę, że nie ulegał przedtem.

Gdy odchodził, powiedziałam: mam nadzieję, że chyba jest pewny, iż tym razem, nie został okradziony. Zapewnił mnie, że pod tym względem jest zupełnie spokojny i że ma do mnie znów zau fanie, po czym wsunął rękę do kieszeni i dał mi pięć gwinei: były to pierwsze pieniądze, jakie od lat tym sposobem zarobiłam.

Odwiedzał mnie kilkakrotnie w takim samym celu, ale nigdy nie doszło do tego, aby mnie stale utrzymywał, co byłoby mi najbardziej odpowiadało. Raz jednak zapytał mnie, z czego żyję? Zapewniłam go pośpiesznie, że nigdy z nikim nie postąpiłam tak jak z nim, lecz zarabiam igłą, z czego się zaledwie utrzymuję; czasem miewam nawet tak dużo roboty, że z trudem jestem w stanie ją wykonać i pracuję ciężko.

Zastanowiło go to, że pierwszy pchnął mnie do złego, co, jak mnie zapewniał, bynajmniej nie było jego zamiarem; powiedział też, że go to nieco obeszło, iż sam przywiódł do grzechu nie tylko siebie, ale i mnie. Nieraz też rozwodził się nad samym występkiem i nad szczególnymi okolicznościami, w jakich się znalazł: jak wino rozbudziło w nim pewne skłonności, a diabeł poprowadził go w to miejsce i jak wynalazł mu to, czym mógł go skusić; potem sam zawsze robił sobie wyrzuty.

Gdy go takie myśli opadały, odchodził i nie wracał przez miesiąc, a czasem nawet dłużej; lecz z czasem, gdy ten poważny nastrój mijał, a miejsce jego zajmowała lubieżność, mój jegomość przychodził, gotów do złego. Żyliśmy w ten sposób przez pewien czas i choć mnie, jak to się mówi, nie utrzymywał, zawsze był tak hojny, że wystarczało mi na życie i nie potrzebowałam pracować, a, co ważniejsze, mogłam porzucić swój dawny zawód.

Ale i ten mój stosunek się skończył: po upływie roku mniej więcej zauważyłam, że zaczął przychodzić rzadziej, aż wreszcie przestał w ogóle przychodzić, choć nie było między nami żadnego nieporozumienia i nie pożegnał się ze mną. I taki był koniec tego krótkiego epizodu w mym życiu, który niewiele mi przyniósł, jedynie dał więcej powodów do skruchy.

Niemniej w czasie tego epizodu przebywałam dużo w domu; będąc tak zaopatrzona, nie robiłam żadnych wypraw, a nawet jeszcze potem, przez cały kwartał; ale widząc, że mój fundusz się wyczerpuje, i nie chcąc naruszać kapitału zaczęłam myśleć o powrocie do swojego dawnego zawodu i rozglądać się znów po ulicy; pierwszy mój krok był dosyć udany.

Ubrałam się bardzo niepozornie, a że ukazywałam się teraz pod różnymi postaciami, włożyłam tym razem na siebie zwykłą suknię z grubego materiału, niebieski fartuch oraz słomiany kapelusz i stanęłam przy drzwiach zajazdu pod Trzema Pucharami na ulicy St. John. Sporo woźniców korzystało z tego zajazdu, dyliżanse pocztowe do Barnet, Totteridge i innych miast w tym kierunku stały zawsze wieczorem na ulicy, przygotowując się do odjazdu; gotowa więc byłam skorzystać z każdej nadarzającej się sposobności. Sytuacja przedstawiała się następująco: do tych zajazdów zgłaszają się często różne osoby z tłumoczkami czy małymi paczkami i dopytują się o takich woźniców czy dyliżanse pocztowe, które by przesyłki zawiozły gdzieś na prowincję; zazwyczaj stoją tam kobiety, żony czy córki tych woźniców, które przyjmują dla nich paczki.

Tak się dziwnie złożyło, że gdy stanęłam przy bramie zajazdu, pewna kobieta, która już przedtem tam stała, żona woźnicy dyliżansu do Barnet, zauważywszy mnie spytała się, czy czekam na któryś z dyliżansów. Odpowiedziałam jej, że istotnie czekam na moją panią, która ma jechać do Barnet. Zapytała mnie, kto jest moją panią, a ja jej podałam pierwsze lepsze nazwisko, które mi przyszło na myśl, ale zdarzyło się, że trafiłam właśnie na nazwisko pewnej rodziny mieszkającej w Hadley, zaraz za Barnet.

Przez dłuższą chwilę ani ja do niej nie mówiłam, ani ona do mnie; ale niebawem ktoś ją zawołał z pobliskich drzwi, poprosiła mnie więc, abym podeszła i wywołała ją z tego domu, gdzie, zdaje się, była piwiarnia, gdyby ktoś pytał się o dyliżans do Barnet. Przyrzekłam jej to bardzo chętnie, po czym odeszła.

Zaledwie znikła, zjawiła się jakaś dziewucha z dzieckiem, zasapana i spocona, i zapytała o pocztę do Barnet. Odpowiedziałam jej skwapliwie: — Tutaj. — Czy pani należy do obsługi dyliżansu do Barnet? — spytała. — Tak, kochanie — rzekłam — a czego sobie życzysz? — Chciałabym zamówić miejsce dla dwóch pasażerów — odparła. — A gdzie oni są? — spytałam. — Tu jest dziewczynka, proszę ją umieścić w dyliżansie — rzekła — a ja pójdę po moją panią. — To się pośpiesz, kochana — powiedziałam — bo potem może być pełno. — Dziewczyna miała wielki tłumok pod pachą; wsadziła dziecko do dyliżansu, a ja jej rze kłam: — Lepiej włożyć tłumok też do środka. — Nie — odparła

— boję się, aby ktoś go dziecku nie ściągnął. — No to daj go mnie — rzekłam — będę go pilnować. — Dobrze — odparła

— tylko uważaj na niego. — Będę odpowiadać za niego — powiedziałam — choćby był wart 20 funtów. — To go weź — rzekła i odeszła.

Z chwilą kiedy dostałam tłumok, a służąca zniknęła z oczu, poszłam w stronę piwiarni, dokąd udała się żona woźnicy, aby, w razie gdybym ją spotkała, mogła powiedzieć, że szłam jej oddać tłumok i zawołać ją do roboty, tak jakbym miała odejść i nie mogła już czekać dłużej. Ale nie spotkawszy jej poszłam dalej i skręciwszy na Charterhouse Lane przeszłam przez Charterhouse Yard na Long Lane, potem przeszedłszy przez Bartholomew Close znalazłam się na Little Britain i przez Szpital Niebieskich Braci wyszłam na ulicę Newgate.

Aby mnie nie poznano, zdjęłam niebieski fartuch i zawinęłam weń tłumoczek, który był przedtem z kawałka kolorowego perkaliku i przez to rzucał się w oczy. Włożyłam doń także mój słomkowy kapelusz, a potem umieściłam tłumoczek na głowie; całe szczęście, że tak zrobiłam, gdyż przechodząc przez Szpital Niebieskich Braci, kogóż napotkałam? Właśnie tę dziewczynę, która mi dała tłumoczek do potrzymania. Jak się zdaje była ze swoją panią, którą poszła przyprowadzić na dyliżans do Barnet.

Widziałam, że się śpieszy, ale nie moją było rzeczą zatrzymywać ją, pozwoliłam jej więc przejść i doniosłam szczęśliwie tłumoczek do mojej gospodyni. Nie było w nim ani pieniędzy, ani sreber, ani kosztowności, ale natomiast znajdował się tam bardzo porządny strój z indyjskiego adamaszku, składający się z jubki i spódnicy, koronkowy czepek i mankiety z bardzo pięknej brabanckiej koronki, trochę bielizny i inne rzeczy, na których wartości doskonale się znałam.

Nie był to mój własny pomysł, lecz poddał mi go ktoś, kto go sam z powodzeniem stosował. Z pomysłu tego, który bardzo się podobał mojej gospodyni, korzystałam jeszcze nieraz, choć nigdy dwa razy w tej samej okolicy; za następnym razem wykorzystałam go w Whitechapel, prawie na rogu Petticoat Lane, skąd odjeżdża poczta do Stratford, Bow i w tamte okolice, innym razem znów przy zajeździe pod Latającym Koniem, za Bramą Biskupią, gdzie wówczas zatrzymywała się poczta do Cheston, i za każdym razem miałam takie szczęście, że wracałam z jakimś łupem.

Innym znów razem stanęłam koło pewnego składu nad brzegiem rzeki, gdzie przybijają przybrzeżne statki płynące z północy, na przykład z Newcastle-upon-Tyne, z Sunderland i innych miejscowości. Składy były już zamknięte, gdy zjawił się tam młody chłopak z listem, chcąc odebrać skrzynkę i kosz, które miały nadejść z Newcastle-upon-Tyne. Zapytałam go, czy wie, jak były znakowane? Pokazał mi więc list, na zasadzie którego miał się upominać o przesyłkę i w którym podana była zawartość: w skrzynce była bielizna, a w koszu szkło. Przeczytałam list i postarałam się zapamiętać nazwę, znaki, nazwisko osoby wysyłającej towar i osoby, do której był wysłany; po czym poprosiłam posłańca, by zgłosił się z rana, gdyż składowy tego wieczoru już nie przyjdzie.

Poszłam do piwiarni i tam, dostawszy czego potrzeba do pisania, napisałam list od pana Johna Richardsona z Newcastle do jego drogiego kuzyna Jemmy Cole'a w Londynie; list zawierał wiadomość, że p. Richardson wysyła takim a takim statkiem (zapamiętałam bowiem co do joty wszelkie szczegóły) tyle a tyle sztuk grubego, obrusowego płótna, tyle łokci płótna holenderskiego i tak dalej w skrzynce, oraz kosz kryształów z huty Henzilla. Skrzynia naznaczona była I. C. nr 1, a kosz miał adres na etykiecie przywiązanej do sznura.

W jakąś godzinę później przyszedłszy do składu odnalazłam składowego i wydano mi bez wahania towar. Wartość płótna wynosiła około dwudziestu dwu funtów.

Mogłabym cały ten pamiętnik wypełnić opisem tym podobnych sztuczek, które codziennie obmyślałam i wykonywałam z niesłychaną zręcznością i zawsze z powodzeniem.

Wreszcie — póty dzban wodę nosi, aż ucho się urwie — zostałam wmieszana w niewielką burdę, która, choć nie mogła mi zaszkodzić, uczyniła mnie jednak znaną, co było prawie równie fatalne, jak gdyby mnie uznano za winną.

Ubrałam się w strój wdowi, choć nie miałam na widoku żad nego określonego planu, czekałam tylko na sposobność, jak często czyniłam. Zdarzyło się, że gdy szłam ulicą Covent Garden, rozległ się głośny krzyk: „Łapaj złodzieja! Łapaj złodzieja!" Zdaje się, że kilku mistrzów fachu złodziejskiego wypłatało figla pewnemu kupcowi, a gdy ich ścigano, paru pobiegło w jedną stronę, a paru w drugą; mówiono, że jeden z nich był ubrany we wdowie szaty żałobne, wobec czego tłum zaczął się zbierać koło mnie; jedni mówili, że to ja jestem tą osobą, inni przeczyli. Zaraz potem nadszedł pracownik tego kupca bławatnego i głośno przysięgał, że ja jestem tą osobą, ujęto mnie więc, lecz gdy tłum mnie odprowadził do sklepu bławatnego, właściciel powiedział otwarcie, że nie jestem tą kobietą, która była w jego sklepie, i chciał mnie od razu uwolnić, ale inny jakiś osobnik powiedział z powagą: — Proszę się zatrzymać, aż powróci pan Z. (myślał o tamtym pracowniku), bo on ją widział. — Zatrzymano mnie więc siłą prawie przez pół godziny. Zawołano konstabla i kazano mu stać w sklepie i pilnować mnie; rozmawiając z nim dowiedziałam się, gdzie mieszka i jaki jest jego zawód. Człowiek ten, nie podejrzewając tego, co się miało potem stać, chętnie powiedział mi swoje nazwisko, czym się zajmuje i gdzie mieszka, dodając żartem, że gdy się dostanę do więzienia Old Bailey, na pewno usłyszę jego nazwisko.

Służba zachowywała się równie bezczelnie i z trudem powstrzymywała chęć rzucenia się na mnie; pan ich był dla mnie bardziej uprzejmy, ale nie pozwolił mi odejść, choć przyznawał, że nie mógłby powiedzieć, czy byłam przedtem w jego sklepie.

Zaczęłam być nieco cierpka dla niego i powiedziałam mu, że mam nadzieję, iż nie weźmie mi za złe, jeśli na bardziej legalnej drodze postaram się uzyskać od niego wynagrodzenie za moją krzywdę. Prosiłam go też, aby mi pozwolono posłać po przyjaciół, którzy by dopilnowali, by sprawiedliwości stało się zadość. Nie, odparł, nie może mi na to pozwolić; mogę o to poprosić, gdy stanę przed sędzią pokoju, ale wobec tego, że mu grożę, zajmie się mną tymczasem i wpakuje mnie do więzienia Newgate. Odpowiedziałam mu, że teraz on jest górą, ale przyjdzie kreska na Matyska, i starałam się zapanować nad sobą, jak mogłam. Powiedziałam jednak konstablowi, żeby mi zawołał posłańca, co też zrobił, ale po tem, gdy zażądałam pióra, atramentu i papieru, nie dostałam tego. Spytałam się posłańca, jakie jest jego nazwisko i gdzie mieszka," na co mi biedaczysko chętnie odpowiedział. Poprosiłam, aby zauważył i zapamiętał, jak jestem tu traktowana, i że jestem siłą zatrzymana. Powiedziałam mu, że będę potrzebowała go na świadka w innym miejscu i źle na tym nie wyjdzie, jeśli powie, co widział. Posłaniec zapewnił mnie, że z chęcią będzie mi służył: — Ale — rzekł — niech usłyszę, że nie chcą wypuścić pani, bo wtedy będę mógł pewniej o tym zaświadczyć.

Wobec tego odezwałam się głośno do właściciela sklepu: — Waszmość wie doskonale, że nie jestem tą osobą, której waść szuka, i że nie byłam przedtem w sklepie, proszę więc dłużej mnie tu nie zatrzymywać lub podać powód. — Usłyszawszy to stał się jeszcze bardziej arogancki i odparł, że nie wypuści mnie, póki nie będzie uważał tego za stosowne. — Doskonale — rzekłam do konstabla i do posłańca — proszę ichmościów, abyście przy innej sposobności sobie o tym przypomnieli. — Posłaniec odparł: — Tak, pani — a konstablowi zaczęło się to nie podobać i chciał nakłonić kupca, aby go zwolnił, a mnie pozwolił odejść, wobec tego, że, jak sam powiedział, nie jestem poszukiwaną osobą. — Dobrze — rzekł kupiec szyderczo do konstabla — ale czy waść jest sędzią, czy konstablem? Oddałem ją pod straż waści, rób, co do ciebie należy. — Konstabl odpowiedział mu nieco poruszony, ale bardzo grzecznie: — Wiem, jaki jest mój obowiązek i kim jestem, ale powątpiewam, czy waszmość wie, co czyni. — Zamienili jeszcze kilka ostrych słów, a przez ten czas pracownik sklepu, w najwyższym stopniu bezczelny i nieludzki, odzywał się do mnie po grubiańsku, a jeden z nich, ten, który pierwszy mnie zatrzymał, chciał mnie obszukać i już zabierał się do tego. Plunęłam mu w twarz i zawoławszy na konstabla kazałam mu patrzeć, jak się ze mną obchodzą. — I proszę waści zapytać się o nazwisko tego grubianina — rzekłam wskazując na tego człowieka. Konstabl zgromił go odpowiednio, mówiąc, że nie wie chyba, co robi, gdyż pan jego przyznał, że nie jestem tą osobą, która była w sklepie. — I — dodał konstabl — obawiam się, że wasz pan i siebie, i mnie narazi na duże nieprzyjemności, jeśli ta dama dowiedzie, kim jest i gdzie była, i że nie jest, jak się zdaje, tą kobietą, o którą wam chodzi. — Niech ją cholera — zawołał znów ten hultaj z twarzą bezczelną i zaciętą — to jest ta pani, możesz być pewien. Mogę przysiąc, że to ta sama, która była w sklepie i której sam włożyłem do ręki tę sztukę atłasu, co znikła. Dowiecie się więcej szczegółów, gdy wróci pan William i pan Anthony (byli to też pracownicy sklepu); poznają ją równie dobrze jak ja.

Właśnie w chwili, gdy ten zuchwały łotr przemawiał w ten sposób do konstabla, powrócił pan William i pan Anthony, jak on ich nazywał, wraz z pospólstwem prowadzącym prawdziwą wdowę, za którą mnie wzięto. Weszli do sklepu spoceni, sapiąc i ciągnąc brutalnie z wielkim tryumfem tę nieszczęsną istotę przed swojego pana, który był w pomieszczeniu za sklepem, i głośno przy tym wołali:

— Oto jest wdowa, panie, nareszcie schwytaliśmy ją! — Co to znaczy? — spytał właściciel sklepu. — Przecież już ją mamy, siedzi tu — a pan X może przysiąc, że to ona. — Drugi, którego nazywano pan Anthony, odparł: — Pan X może gadać i przysięgać, co chce, ale to jest właśnie ta kobieta, a oto reszta atłasu, który ukradła; wyciągnąłem go spod jej szat własnymi moimi rękami.

Siedziałam spokojnie i nabrawszy otuchy uśmiechałam się milcząc. Właściciel sklepu zbladł, a konstabl odwróciwszy się spojrzał na mnie: — Zostaw ich waść w spokoju — rzekłam — niech brną dalej. — Sprawa była prosta i nie można jej było kwestionować, oddano więc w ręce konstabla prawdziwą złodziejkę. Kupiec powiedział mi z wielką uprzejmością, że jest mu bardzo przykro z powodu tej pomyłki i że ma nadzieję, iż nie wezmę mu tego za złe, gdyż tak wiele takich spraw zdarza im się codziennie, że nie można ich winić za surowość, z jaką wymierzają sobie sprawiedliwość. — Nie mam tego wziąć ze złe waszmości! — odparłam.

— Jakżeż? Gdyby waszmość był mnie uwolnił wtedy, kiedy ten bezczelny hultaj schwycił mnie na ulicy i przyprowadził tutaj, wtedy, kiedyś sam przyznawał, że nie jestem tą osobą, byłabym to puściła w niepamięć i nie wzięła tego za złe waszmości, właśnie z powodu tych wszystkich krzywd, jakie codziennie was, jak wierzę, spotykają. Ale od owej chwili traktował mnie waść, a szczególnie sługa waszmości, w sposób niegodny. Musisz mi za to waść zapłacić i zapłacisz!

Rozpoczął więc ze mną układy zapewniając, że gotów jest mnie wynagrodzić w granicach rozsądku i chętnie to uczyni, o ile mu powiem, czego żądam. Odparłam mu, że sama nie będę sobie wymierzać sprawiedliwości, prawo za mnie będzie decydować, a że miałam stanąć przed sędzią, dowie się tam, co mam mu do powiedzenia. Na to mi odpowiedział, że nie mamy już żadnego powodu iść do sędziego i że mogę pójść, gdzie chcę; i zwrócił się do konstabla, aby mnie zwolnił, zostałam bowiem uniewinniona. Na to ten odparł mu spokojnie: — Waszmość przed chwilą właśnie pytał się mnie, czy jestem konstablem, czy sędzią? i kazał mi pilnować tego, co do mnie należy, oddając pod moją opiekę, jako więźnia, tę oto damę. Ale widzę teraz, że waszmość nie pojmuje, na czym polegają moje obowiązki, gdyż chciałby zrobić ze mnie sędziego; lecz zaznaczam, że nie jest to w mojej mocy. Mogę zatrzymać więźnia, którego oddano mi pod opiekę, lecz tylko prawo i sędzia mogą go uniewinnić. Waszmość się myli: czy się to waszmości podoba, czy nie, ja muszę tę damę zaprowadzić przed sędziego. — Kupiec z początku zaczął z góry traktować konstabla, ale że ten nie był najemnym oficerem, lecz porządnym i statecznym człowiekiem (zdaje się, że był kupcem zbożowym), a przy tym miał dużo rozsądku, więc nie chciał ustąpić i uwolnić mnie bez przedstawienia sprawy sędziemu pokoju, a ja z mojej strony nalegałam na to. Gdy kupiec to spostrzegł, rzekł do niego: — Możecie ją zaprowadzić, gdzie chcecie, ja już jej nie mam nic do powiedzenia. — Ależ — rzekł konstabl — mam nadzieję, że i waszmość pójdzie z nami, przecież to waść oddał ją pod moją pieczę. — Nie, ja nie pójdę z wami — odparł tamten — mówiłem już, że nie mam jej nic do powiedzenia. — Proszę iść ze mną — rzekł konstabl — to dla waścinego dobra, bez waści sędzia nic nie zdziała. — Pilnuj, hołyszu, własnego nosa — powtarzam, że nie mam nic do powiedzenia tej jejmości. W imieniu króla rozkazuję ci ją zwolnić. — Widzę, że waszmość nie wie, co to znaczy być konstablem. Niech waszmość mnie nie zmusza, bym sobie z nim po grubiańsku poczynał. — Nie potrzebuję waćpana do tego zmuszać i tak z waćpana grubianin — odparł kupiec. — Mylisz się waszmość — odrzekł konstabl — nie ja jestem grubianinem. To waszmość zakłócił spokój aresztując na ulicy uczciwą niewiastę, która była zajęta swymi sprawami, przetrzymując ją W swym sklepie i zezwalając swym sługom na poniewieranie jej. A teraz waszmość możesz twierdzić, że ja go grubiańsko traktuję? Jestem aż nadto uprzejmy, jak mi się zdaje, że nie rozkazuję waszmości czy też nie żądam w imieniu króla, byś poszedł ze mną, i że nie zobowiązuję każdego, kto przechodzi koło drzwi waszmości, by mi dopomógł zaprowadzić waszmość pana siłą przed sędziego. Nie możesz zaprzeczyć, że mam prawo to uczynić, jednak nie zrobię tego, tylko raz jeszcze proszę waszmość pana, byś poszedł ze mną. — Pomimo to jednak kupiec nie chciał iść z konstablem i jeszcze mu nawymyślał. Konstabl panował nad sobą i nie dał się wyprowadzić z równowagi; wówczas ja się w to wmieszałam mówiąc: — Daj mu waćpan spokój. Znajdę już sposób, by go sprowadzić do sędziego, nie boję się o to. Ale oto tu jest ten hultaj, co mnie zatrzymał, gdy spokojnie szłam ulicą. Waćpan był świadkiem, jak się źle ze mną od tej chwili obchodził. Waćpan pozwoli, że go oddam w jego ręce i poproszę o zaprowadzenie go do sędziego. — Tak, pani — odparł konstabl i zwracając się do tego chłystka: — Chodź ze mną, młodzieńcze — rzekł do subiekta — musisz pójść z nami. Myślę, że mam nad tobą tę władzę, której nie mam nad twym panem.

Subiekt miał minę złodzieja przyłapanego na gorącym uczynku i ociągał się spoglądając na swego pana, jak gdyby ten mógł mu pomóc; a ten głupiec zaczął go podjudzać, żeby się nie dał, więc subiekt opierał się konstablowi i wreszcie odepchnął go z całej siły, gdy ten go chciał przytrzymać. Konstabl przewrócił go wówczas na ziemię i zaczął wzywać pomocy. Sklep zapełnił się natychmiast ludźmi, konstabl zaaresztował kupca, subiekta i całą służbę.

Pierwszym niepomyślnym rezultatem tej burdy była ucieczka schwytanej kobiety, właściwej złodziejki, która wmieszała się w tłum wraz z dwoma innymi przytrzymanymi osobami; czy były one winne, nie umiem tego powiedzieć.

Tymczasem do sklepu weszło paru sąsiadów kupca, którzy rozpytawszy się i widząc, jak sprawy stoją, usiłowali zapalczywego kupca doprowadzić do rozsądku; zaczął więc zdawać sobie sprawę, że źle postąpił. Wreszcie udaliśmy się wszyscy spokojnie do sędziego z następującym nam na pięty tłumem pięciuset osób. Przez całą drogę słyszałam, jak ludzie się pytali, co się stało, a inni odpowiadali im, że pewien kupiec zatrzymał jakąś panią zamiast złodzieja, a gdy potem schwytał złodzieja, to znów ona jego zatrzymała i prowadzi do sędziego. Bardzo się to podobało ludziom, tłum wzrastał, a gdy przechodziliśmy, wołano, szczególnie kobiety: „Który to ten łotr? Który to kupiec?" Wreszcie, gdy go poznano, zaczęto krzyczeć: „To ten, to ten!" i co chwila trafiała go spora gruda błota. Szliśmy tak dość długo, aż wreszcie kupiec uznał za stosowne poprosić konstabla, aby zawołał mu powóz, do którego mógłby się schronić przed motłochem. Resztę więc drogi konstabl, kupiec ze swym subiektem i ja odbyliśmy powozem.

Gdy stanęliśmy przed sędzią, dawnym ziemianinem z Bloomsbury, konstabl zaczął od krótkiego streszczenia sprawy, po czym sędzia poprosił, abym mu powiedziała wszystko, co mi jest wiadome. Najprzód zapytał mnie o nazwisko, którego bynajmniej nie miałam ochoty podawać, ale nie było rady, musiałam mu powiedzieć, że się nazywam Maria Flanders, że jestem wdową, a mój mąż był kapitanem i umarł w czasie podróży do Wirginii, oraz parę innych szczegółów, którym sędzia nie mógł zarzucić fałszu. Powiedziałam też, że mieszkam obecnie w Londynie u pewnej osoby, i tu wymieniłam moją gospodynię; obecnie przygotowuję się do wyjazdu do Ameryki, gdzie są złożone rzeczy mojego męża, i że wyszłam dziś, aby kupić suknie do półżałoby, ale nie zdążyłam jeszcze być w żadnym sklepie, gdy ten chłystek, tu wskazałam na subiekta, wpadł na mnie z taką wściekłością, że aż się wystraszyłam, i zaprowadził mnie do sklepu swego pana; ten, choć przyznał, że nie jestem poszukiwaną osobą, nie chciał mnie wypuścić i oddał mnie w ręce konstabla.

Po czym zaczęłam opowiadać, jak mnie subiekt traktował; jak nie pozwolono mi posłać po żadnego z mych przyjaciół; jak potem odszukano prawdziwą złodziejkę i znaleziono przy niej zaginione towary; i inne szczegóły, o których przedtem pisałam.

Potem konstabl opowiedział, co się jemu zdarzyło: jaką miał rozmowę z kupcem o zwolnieniu mnie; jak potem jego sługa nie chciał pójść z nim; jak go pan zachęcał do oporu i wreszcie jak subiekt go uderzył; i tym podobne rzeczy, które już przedtem opisałam.

Potem sędzia wysłuchał kupca i jego subiekta. Kupiec miał długą przemowę o tym, jakie mu złodzieje i rzezimieszki codziennie robią szkody i jak łatwo się pomylić; i o tym, jak gdy się przekonał o swej pomyłce, chciał mnie zwolnić itd., jak o tym pisałam powyżej. Subiekt natomiast niewiele miał do powiedzenia, lecz utrzymywał, że to inni słudzy powiedzieli mu, iż ja jestem właśnie tą poszukiwaną osobą.

Sędzia zważywszy to wszystko, powiedział mi bardzo uprzejmie, że jestem wolna i że jest mu bardzo przykro, iż subiekt w swej gorliwości podczas pościgu wykazał tak mało zdolności w rozróżnianiu i wziął niewinną osobę za złodziejkę. Sędzia wyraził przypuszczenie, iż gdyby kupiec nie był mnie potem zatrzymał bezprawnie, byłabym mu pewno wybaczyła tę pierwszą obrazę; nie może mi jednak przyznać żadnego odszkodowania, najwyżej może wyrazić im publicznie swą naganę, co też uczyni. Mogę jednak sięgnąć do przysługujących mi środków prawnych, a tymczasem każe kupcowi złożyć kaucję.

Zapewnił mnie, że za zakłócenie mojego spokoju przez subiekta otrzymam pewne zadośćuczynienie, gdyż skaże go na więzienie w Newgate za napaść na konstabla i na mnie.

I rzeczywiście za ten napad skazał tego chłystka na więzienie, ale że jego pan zapłacił za niego kaucję, więc wyszliśmy wszyscy razem. Miałam tę przyjemność, że widziałam, jak zgromadzony tłum czekający na nich przyjął ich krzykami, a powóz ich obrzucił kamieniami i błotem. Po czym powróciłam do mojej gospodyni.

Gdy znalazłam się w domu po tej awanturze i opowiedziałam całą tę historię, gospodyni zaczęła się ze mnie śmiać. — Co cię tak rozweseliło? — spytałam. — To wcale nie śmieszna historia. Ta gromada podłych łotrów narobiła zamieszania i napędziła mi porządnego strachu. — Śmieję się! — odparła gospodyni — śmieję się, moje dziecko, bo podziwiam, jakie masz szczęście: ta przygoda może się stać najlepszym interesem, jaki zrobiłaś w swym życiu, o ile będziesz umiejętnie postępować. Ręczę — dodała — że możesz zmu sić kupca do zapłacenia ci pięciuset funtów odszkodowania prócz tego, co wymożesz na subiekcie.

Miałam inne niż ona zapatrywania na tę sprawę, szczególnie że podałam moje nazwisko sędziemu pokoju, a wiedziałam, że jest ono dobrze znane lokatorom Hick's Hall, Old Bailey i tym podobnych miejsc. Gdyby więc doszło do publicznego rozpatrywania mej sprawy i gdyby zaczęto badać moje nazwisko, żaden sąd nie przyznałby większego odszkodowania za nadszarpnięcie reputacji osoby o takiej opinii. Byłam jednak zmuszona oficjalnie wytoczyć sprawę. Gospodyni wynalazła mi człowieka godnego zaufania, który miał się tym zająć; był to adwokat cieszący się wielkim wzięciem i dobrą opinią; uczyniła słusznie, bo gdyby była wzięła jakiegoś pokątnego doradcę albo człowieka mało znanego i nie mającego dobrej opinii, byłabym niewiele uzyskała.

Spotkałam się z tym adwokatem i opowiedziałam mu obszernie wszystkie szczegóły, tak jak są tu powyżej podane. Zapewnił mnie, że jest to sprawa, która się sama obroni, jak się wyraził, i nie wątpi, że w tych okolicznościach sąd przyzna mi bardzo duże odszkodowanie. Zebrawszy wszelkie informacje adwokat wytoczył sprawę, a kupiec, gdy go zaaresztowano, złożył kaucję. W parę dni później przyszedł ze swoim adwokatem do mojego i zawiadomił go, że chciałby się ze mną ułożyć; że działał w gorączce nieopanowanego gniewu; że klientka adwokata, to znaczy ja, ma ostry i wyzywający język, którego nadużywała wyśmiewając się z nich i drwiąc, jeszcze wówczas, gdy uważali ją za złodziejkę; że ich wyprowadziła z równowagi i tym podobne rzeczy.

Mój adwokat dzielnie występował w mojej sprawie i dał im do zrozumienia, że jestem bogatą wdową, która potrafi dochodzić swoich praw z pomocą przyjaciół, ludzi wybitnych; mieli oni kazać mi przyrzec, że będę prowadzić sprawę aż do skutku i choćbym miała wyłożyć tysiąc funtów, muszę uzyskać satysfakcję, gdyż obraza, jakiej doznałam, jest nie do zniesienia.

Kupiec i jego adwokat zdołali jednak namówić mego zastępcę, by nie dolewał oliwy do ognia i nie przeszkadzał, jeślibym się skłaniała do układów; i by mi doradzał raczej zawarcie pokoju niż prowadzenie wojny; obiecali mu też, że nie straci na tym; a wszy stko to mój adwokat powtórzył mi lojalnie, mówiąc, że gdyby mu ofiarowali porękawiczne, wiedziałabym o tym z pewnością. Co do mojej sprawy w ogóle, powiedział mi bardzo uczciwie, że jeżeli chcę znać jego zdanie, to on radzi mi ułożyć się z nimi, gdyż są bardzo wystraszeni i ponad wszystko pragną zgody. Wiedzą, że bądź co bądź będą musieli pokryć koszty sądowe, przypuszczał więc, że dobrowolnie ofiarują mi więcej, niżby jakikolwiek sąd czy sędziowie przysięgli przyznali mi na rozprawie. Spytałam go, do jakiej sumy myśli, że dojdą? Odpowiedział, że tego nie może wiedzieć, ale poinformuje mnie, gdy się następnym razem zobaczymy. Po pewnym czasie przyszli znów się go zapytać, czy rozmawiał ze mną. Odparł, że mówił ze mną i przekonał się, iż nie jestem tak przeciwna układom jak niektórzy z moich przyjaciół, oburzeni na krzywdę, jaka mnie spotkała. Oni to potajemnie dolewają oliwy do ognia namawiając mnie do zemsty czy też, jak się wyrażają, do wymierzenia sobie sprawiedliwości. Nie wie wobec tego, jak ma na to reagować, i będzie usiłował mi to wyperswadować, ale chciałby móc mi powiedzieć, jakie są ich propozycje. Na to oni zauważyli, że trudno im przedłożyć jakąkolwiek propozycję, bo mogłaby być użyta na ich niekorzyść, na co z kolei mój adwokat odparł, że na tej samej zasadzie jemu też trudno jest robić jakiekolwiek propozycje, gdyż mogłoby to być traktowane jako wyrzeczenie się odszkodowania, które sąd byłby gotów przyznać. Ostatecznie po dłuższej dyskusji i wzajemnych obietnicach, iż żadna ze stron nie wykorzysta lego, co było omawiane teraz, czy na jakimkolwiek innym z tych spotkań, doszli wreszcie do pewnego rodzaju układu, ale poglądy ich były tak rozbieżne i taka była między nimi różnica, że trudno się było spodziewać jakiegoś rezultatu. Mój adwokat bowiem żądał pięciuset funtów i pokrycia kosztów sądowych, a oni ofiarowywali pięćdziesiąt funtów bez pokrycia kosztów. Układy więc zostały zerwane, a kupiec zaproponował, że spotka się ze mną osobiście, na co się mój adwokat chętnie zgodził.

Adwokat polecił mi przyjść na to spotkanie dobrze ubraną i z pewną pompą, aby kupiec widział, że jestem jednak czymś więcej, niż mu się wydało wówczas, gdy mnie zatrzymał. Wobec tego przyszłam w nowej półżałobnej sukni, zgodnie z tym, co powiedziałam w są dzie, i wystrojona tak, jak to tylko było możliwe we wdowich szatach; gospodyni zaopatrzyła mnie w piękny sznur pereł z diamentowym zapięciem, który był u niej zastawiony; miałam też u boku bardzo ładny złoty zegarek — jednym słowem, wyglądałam bardzo porządnie. Wyruszyłam w karocy ze swoją służącą, dopiero gdy byłam pewna, że wszyscy są już u adwokata.

Kupiec zdziwił się, gdy weszłam do pokoju. Wstał i ukłonił się, na co mu się bardzo lekko odkłoniłam, i przeszedłszy obok niego usiadłam na miejscu wskazanym mi przez adwokata, gdyż było to w jego domu. Po chwili kupiec powiedział, że mnie nie poznał, i zaczął mi po swojemu mówić komplementy. Odpowiedziałam mu, że wydaje mi się, iż od początku nie poznał się na mnie, gdyż w przeciwnym razie nie byłby mnie w ten sposób traktował.

Odparł, że bardzo żałuje tego, co się stało, a spotkanie to naznaczył mi, aby okazać, iż jest gotów dać mi wszelkiego rodzaju zadośćuczynienie. Ma nadzieję, że nie posunę się do ostateczności, co nie tylko byłoby dla niego wielką stratą, ale mogłoby nawet spowodować ruinę jego przedsiębiorstwa i sklepu; miałabym wtedy tę satysfakcję, że za krzywdę zapłaciłam dziesięciokrotnie większą krzywdą, ale nie odniosłabym z tego żadnej korzyści. Gotów jest więc nie obarczając kłopotami i kosztami sprawy sądowej ani siebie, ani mnie, zapłacić mi odszkodowanie, jakie tylko będzie dla niego możliwe.

Odpowiedziałam mu, że cieszy mnie, iż teraz przemawia bardziej jak przystoi rozsądnemu człowiekowi, niż przemawiał wtedy; że wprawdzie przyznanie się do winy, gdy się komuś ubliżyło, uważa się zwykle za wystarczające zadośćuczynienie, lecz w tym wypadku posunął się zbyt daleko, by mogło wystarczyć takie załatwienie sprawy; nie jestem mściwa i nie pragnę ani jego, ani niczyjej zguby, ale wszyscy moi przyjaciele jednogłośnie są zdania, iż nie powinnam pozwolić tak pomiatać sobą i przełknąć obrazy bez odpowiedniego zaspokojenia wymagań honoru; uważają, że być wziętą za złodziejkę jest obrazą, której nie można znieść, oraz że moje stanowisko jest tego rodzaju, iż nikt, kto mnie zna, nie ośmieliłby się mnie tak potraktować; jako wdowa przestałam od pewnego czasu dbać o swój wygląd i zaniedbałam się w stroju, wobec czego mo głam być wzięta za taką kreaturę, lecz co się tyczy sposobu, w jaki mnie później traktował — tu powtórzyłam wszystko, o czym przedtem już była mowa — to był on tak oburzający, że trudno mi zdobyć się na powtórzenie tego wszystkiego.

Przyznał mi całkowicie rację i stał się bardzo pokorny; wysunął bardzo dobre propozycje: doszedł do stu funtów, obiecując też opłacić wszelkie koszty sądowe, oraz dodał, że ofiaruje mi nadto w prezencie kilka pięknych sukien. Spuściłam na trzysta funtów i zażądałam, by ogłosił w dziennikach całą tę sprawę ze szczegółami.

Na ten punkt nie mógł się zgodzić. Wreszcie dzięki zręcznej taktyce mojego odwokata ofiarował mi sto pięćdziesiąt funtów i kilka czarnych jedwabnych sukien, na co przystałam; na żądanie adwokata zgodził się też zapłacić jego honorarium i koszty, a w dodatku uraczył nas dobrą kolacją.

Kiedy przyszłam po pieniądze, przyprowadziłam ze sobą moją gospodynię wystrojoną jak jakaś stara księżna i doskonale ubranego pana; udawaliśmy, że się on do mnie umizga, mówiłam jednak do niego: „kuzynie", a tylko mój obrońca miał dyskretnie dać do zrozumienia kupcowi, że ten pan stara się o wdowę.

Kupiec odnosił się do nas uprzejmie i zapłacił dość chętnie; kosztowało go to wszystko razem dwieście funtów, może trochę więcej. Podczas ostatniego naszego spotkania, gdy już wszystko było ułożone, wypłynęła sprawa subiekta; kupiec gorąco wstawiał się za nim mówiąc, że miał on kiedyś własny sklep i był w dobrych warunkach, że ma żonę i kilkoro dzieci i jest teraz w biedzie; że nie ma czym zapłacić, ale może na klęczkach mnie przeprosić, jeśli tego zażądam, i może to zrobić publicznie, jeślibym chciała. Nie miałam ochoty widzieć raz jeszcze tego bezczelnego łotra ani mi nie zależało na jego upokorzeniu; wobec tego, że nic nie mogłam na nim zarobić, uważałam za wskazane odrzucić wspaniałomyślnie tę propozycję i powiedziałam więc, że nie pragnę niczyjej zguby, ulegając przeto jego prośbom przebaczyłam temu nędznikowi, szukanie bowiem zemsty ubliżyłoby mej godności.

Gdy siedzieliśmy przy kolacji, przyprowadził tego biedaka, by mi podziękował, co zrobił upokarzając się równie podle, jak przedtem ubliżał mi wyniośle i dumnie;dał tym dowód, że jest naturą z gruntu podłą, w wywyższeniu i pomyślności niegodziwą, okrutną i bez miłosierdzia, w nieszczęściu zaś — poniżającą się i słabą. Przerywając jego pochlebstwa, powiedziałam mu, że mu przebaczam, ale żądam, by zszedł mi z oczu, nie pragnę bowiem go widzieć, choć mu wybaczyłam.

Byłam obecnie w doskonałej sytuacji finansowej. Gdybym tylko była umiała wycofać się w porę! Moja gospodyni nieraz powtarzała, że jestem najbogatszą przedstawicielką swojego zawodu w Anglii; i zdaje mi się, że tak było istotnie, gdyż miałam siedemset funtów gotówką, prócz sukien, pierścieni, sreber i dwóch złotych zegarków — wszystko to było kradzione, miałam bowiem niezliczoną ilość przygód, prócz tych, które opisałam. Och! gdybym choć wówczas była dostąpiła łaski skruchy, mogłabym jeszcze spojrzeć wstecz na popełnione przez siebie szaleństwa i niektóre z nich naprawić; lecz nie nadszedł jeszcze czas pokuty za moje przestępstwa na szkodę ogólną popełniane; nie mogłam się powstrzymać od moich „wycieczek", jak je teraz nazywałam, tak jak wówczas, gdy niedostatek wyganiał mnie z domu w pogoni za chlebem.

Wkrótce po załatwieniu sprawy z kupcem wyruszyłam w przebraniu zupełnie innym niż te, w których się kiedykolwiek przedtem ukazywałam. Przebrałam się za żebraczkę, w najnędzniejsze i najwstrętniejsze łachmany, jakie mogłam zdobyć. Włóczyłam się szpiegując i zaglądając do wszystkich drzwi i okien, obok których przechodziłam; jeszcze nigdy mi się nie zdarzyło, abym tak w jakimś przebraniu nie umiała się znaleźć jak właśnie w tym. Miałam wrodzony wstręt do brudu i łachmanów; wychowano mnie w zamiłowaniu do porządku i czystości i nie umiałam tego zmienić bez względu na warunki, w jakich się znajdowałam; było to więc najbardziej niemiłe dla mnie przebranie. Powiedziałam sobie od razu, że na nic się ono nie zda, gdyż takich łachmanów każdy się wystrzega i obawia; zdawało mi się, że wszyscy spoglądają na mnie, jakby byli w strachu, że się do nich przybliżę, by im coś zabrać, lub jakby się obawiali podejść do mnie, by czegoś ode mnie nie złapać. Kiedy po raz pierwszy wyszłam w tym stroju, cały wieczór łaziłam na próżno i wróciłam do domu przemoczona, zabłocona i zmęczona. Nazajutrz wieczór jednak znowu wyszłam i wtedy zdarzyła mi się przygoda, która mogła mnie drogo kosztować. Kiedy stałam przy drzwiach pewnej karczmy, jakiś pan nadjechał konno; zsiadł i chcąc wejść do karczmy zaczął wołać na piwniczego, aby mu potrzymał konia. Zasiedział się długo w  szynku, a tymczasem piwniczy usłyszał, że go wzywa gospodarz; bojąc się gniewu swego pana i ujrzawszy mnie w pobliżu zawołał do mnie: — Zbliż się, kobieto, potrzymaj przez chwilę tego konia, bo muszę iść do szynku. Jak ten pan wróci, da ci coś za to. — Dobrze — odparłam, wzięłam konia i, odszedłszy z nim spokojnie, przyprowadziłam go do mojej gospodyni.

Była to wspaniała zdobycz dla kogoś, co się na tym znał; ale żaden jeszcze złodziejaszek nie był w takim kłopocie, co począć z rzeczą kradzioną. Gdy przyszłam z koniem do domu, gospodyni okropnie się zakłopotała: żadna z nas nie wiedziała, co zrobić z tym stworzeniem. Odesłać go do jakiejś stajni na nic by się nie zdało, gdyż nie ulegało wątpliwości, że w Gazecie zostanie podana wiadomość o tym zdarzeniu i koń będzie w niej opisany, nie można by go więc potem odebrać.

Jadyna rada, jaką znalazłyśmy, było odprowadzić konia do jakiegoś zajazdu i posłać przez odźwiernego kartkę do szynku, że koń, który zginął w takim a takim czasie, został pozostawiony w takim i takim zajeździe i może być tam odebrany; że biedna kobieta, która go miała potrzymać, zaczęła go przeprowadzać po ulicy i nie mogła potem odprowadzić go z powrotem, więc go pozostawiła w zajeździe. Mogłyśmy były zaczekać, aż właściciel poda ogłoszenie i obieca nagrodę za odprowadzenie konia, ale bałyśmy się narazić odbierając wynagrodzenie.

Była to więc kradzież, a jednocześnie nie kradzież, gdyż strata była niewielka, a zysk żaden; miałam też już zupełnie dosyć mojego żebraczego stroju: nie odpowiadał mi zupełnie, a prócz tego zdawało mi się, że ściągnie na mnie nieszczęście.

Gdy jeszcze chodziłam w tym przebraniu, natknęłam się na paczkę ludzi najgorszego prowadzenia się, z jakimi jeszcze się nigdy nie zadawałam, i zapoznałam się także nieco z ich sposobami. Byli to fałszerze pieniędzy, którzy zrobili mi propozycje bardzo korzystne, co się tyczy zysku, ale chcieli zwalić na mnie najniebezpieczniej szą robotę. Chcieli mianowicie, bym pracowała przy stemplach menniczych, jak to nazywają; lecz gdyby mnie przyłapano, groziła mi wtedy pewna śmierć, i to śmierć na stosie — mówię wyraźnie: śmierć przez spalenie na stosie. Więc choć wyglądałam na żebraczkę, a oni obiecywali mi za współpracę góry złota i srebra, to jednak się na to nie zgodziłam. Prawdę powiedziawszy, gdybym była rzeczywiście żebraczką albo gdybym była w tak rozpaczliwej sytuacji, jak wówczas gdy zaczynałam, może byłabym przystała: bo któż by się troszczył o grożącą śmierć, gdy nie ma z czego żyć? Ale obecnie nie byłam w takiej sytuacji, przynajmniej nie w takiej, abym miała takie okropne rzeczy ryzykować; poza tym sama myśl o spaleniu na stosie napełniała moją duszę trwogą, mroziła mi krew w żyłach i dostawałam takich waporów, że nie mogłam myśleć o tym bez drżenia.

Wobec tego dałam spokój przebieraniu się za żebraczkę, bo choć propozycja ich mi nie odpowiadała, nie przyznałam się do tego fałszerzom, przeciwnie, udawałam, że mi się ona podoba, i obiecałam, że się z nimi jeszcze spotkam. Ale nie odważyłam się już z nimi zobaczyć, bo gdybym spotkała się z nimi i nie zgodziła się na ich propozycję, to choćbym im dała najsolenniejszą obietnicę zachowania tajemnicy, z pewnością posunęliby się nawet do zamordowania mnie, aby zapewnić sobie bezpieczeństwo i spokój, jak się wyrażali. Jakiego rodzaju spokój — najłatwiej to ocenić, gdy się zważy, że byli to ludzie, którzy byli zdolni do morderstwa dla zapobieżenia niebezpieczeństwu.

To oraz koniokradztwo było zupełnie poza zakresem mojego działania i z łatwością też mi przyszło postanowienie, że już nigdy nie będę miała z nimi do czynienia. Miałam innego rodzaju zainteresowania i choć były też ryzykowne, ale bardziej mi odpowiadały, bo wymagały większej zręczności, łatwiej można się było wymknąć, a w razie jakiejś niespodzianki, więcej było możliwości wyplątania się.

W tym samym czasie miałam parę propozycji, aby się przyłączyć do szajki włamywaczy, ale na to też nie miałam ochoty się ważyć, tak samo jak na fałszowanie pieniędzy. Zaproponowałam, że się przyłączę do dwóch mężczyzn i kobiety, których specjalnością było dostawać się do domów podstępem, z tymi chętnie byłabym się odważyła. Ale było ich już troje i nie mieli ochoty się dzielić zyskiem, a ja nie chciałam należeć do zbyt licznej bandy; nie stowarzyszyłam się więc z nimi, a następna wyprawa miała ich drogo kosztować.

Wreszcie spotkałam się z kobietą, która opowiadała mi nieraz, z jakim powodzeniem robi wyprawy na brzeg rzeki. Przyłączyłam się więc do niej i interesy szły nam dobrze. Pewnego razu trafiłyśmy do Holendrów w St. Catherine, gdzie poszłyśmy pod pretekstem kupienia towarów, które wyładowywano potajemnie na brzeg. Byłam parokrotnie w domu, gdzie widziałyśmy mnóstwo towarów, których sprzedaż jest zabroniona, i mojej towarzyszce udało się raz wynieść trzy sztuki holenderskiego czarnego jedwabiu; okazało się to dobrym interesem i ja też miałam w nim udział. Ale gdy sama robiłam takie wyprawy, nigdy mi się nic nie trafiało, porzuciłam to więc, gdyż zbyt często się już tam pokazywałam: zaczęto mnie podejrzewać i zachowywano się tak ostrożnie, że widziałam, iż nic się już nie da zrobić.

Po tym zawodzie postanowiłam zabrać się do czegoś innego, nie byłam bowiem przyzwyczajona tak często wracać bez zdobyczy. Następnego więc dnia ubrałam się pięknie i poszłam się przejść na drugi koniec miasta. Przeszłam przez Giełdę na Strand, nie przypuszczając, aby mi się tam coś trafiło do roboty, gdy nagle ujrzałam wielkie poruszenie: wszyscy, zarówno kupcy jak inni ludzie, powstawali z miejsc i wyglądali; okazało się, że do Giełdy weszła jakaś księżna, i mówiono, że królowa ma też przybyć. Przysunęłam się do jednego z kramów, obrócona plecami do kontuaru, jak gdybym chciała przepuścić tłum, jednocześnie pilnie zwracając uwagę na paczkę koronek, które sprzedająca pokazywała paniom stojącym obok mnie. Była ona tak zajęta wraz ze swoją służącą wypatrywaniem, kto nadchodzi i do którego kramu wejdzie, że udało mi się wsunąć do kieszeni sztuczkę koronek i zemknąć z nimi. Drogo zapłaciła modniarka za gapienie się na królową.

Wyszłam ze sklepu niby to uniesiona przez ciżbę i zmieszawszy się z tłumem wyszłam innymi drzwiami Giełdy i zniknęłam, zanim spostrzegli brak koronki. Chcąc uniknąć pościgu zawołałam dorożkę i zamknęłam się w niej. Zaledwie zdążyłam zatrzasnąć drzwiczki kolaski, gdy ujrzałam służącą modniarki oraz pięć czy sześć innych kobiet biegnących ulicą i krzyczących, jakby się czegoś wystraszyły. Nie wołały „Łapaj złodzieja!", bo nikt nie uciekał, ale słyszałam parokrotnie powtarzane słowa: „ukradzione" i „koronki" i widziałam dziewuchę łamiącą ręce i biegającą jak nieprzytomna tam i z powrotem. Woźnica, który mnie zabrał, właził na kozioł, ale jeszcze się nie usadowił, tak że konie jeszcze nie ruszyły z miejsca; byłam więc okropnie niespokojna; wyjęłam sztuczkę koronek i gotowa byłam wyrzucić je przez okienko, które otwierało się na przodzie, za plecami woźnicy. Ale ku mojej wielkiej radości w chwilę potem, to znaczy, gdy tylko woźnica dostał się na kozioł i zawołał na konie, kolaska ruszyła; odjechaliśmy więc bez żadnej przeszkody, a ja uniosłam swój łup wartości blisko dwudziestu funtów.

Następnego dnia wystroiłam się znów, ale w zupełnie inne suknie i poszłam tą samą drogą, lecz nic się nie nadarzyło, zanim weszłam do parku St. James, gdzie ujrzałam mnóstwo eleganckich dam spacerujących w Alei. Była między nimi młoda dwunasto- czy trzynastoletnia panienka, która miała z sobą dziewczynkę, prawdopodobnie siostrę, mniej więcej dziewięcioletnią. Zauważyłam, że starsza miała złoty zegarek i piękny sznur pereł, a z nimi był służący w liberii; ponieważ jednak nie jest w zwyczaju, by służący szedł za damami w Aleję, zauważyłam, że został, gdy one tam weszły; starsza z nich coś mu powiedziała, domyśliłam się, że mu przykazuje, aby był w tym samym miejscu, kiedy wrócą.

Gdy usłyszałam, że odprawiła służącego, podeszłam do niego i zapytałam, kto to była ta panienka? Pogadałam z nim o tym, jaka ładna dziewczynka była z nią i jaka ze starszej wyrośnie układna i obyczajna, prawdziwie kobieca i poważna dama. Głupiec od razu mi powiedział, kto ona jest: była to najstarsza córka imć pana Tomasza X z Essex, bardzo posażna; matka jej jeszcze nie przyjechała do Londynu, a ona tymczasem przebywała u żony imć pana Williama Z. z Suffolk w ich mieszkaniu na Suffolk Street; wielu jeszcze udzielił mi też innych wiadomości: że towarzyszy im pewna niewiasta i służąca, prócz tego mają karocę imć pana Tomasza, woźnicę oraz jego; że ta młoda osoba rządzi całą rodziną zarówno tu jak w domu; krótko mówiąc to, co opowiedział, wystarczyło mi najzupełniej.

Byłam bardzo porządnie ubrana i miałam tak jak ona złoty zegarek. Odeszłam od służącego, zrównałam się z tą młodą damą i czekałam, aż przejdzie tam i z powrotem całą Aleję; gdy wybierała się już iść dalej, powitałam ją, nazywając ją po nazwisku i tytułując ją „Lady Betty". Spytałam, czy dawno miała wiadomości od ojca, kiedy pani matka zjedzie do miasta i jak jej się powodzi?

Tak poufale wyrażałam się o całej rodzinie, że nie mogła wątpić, iż znam ich dobrze. Zapytałam ją, dlaczego wyszła bez pani Chime (tak się nazywała towarzysząca jej niewiasta), która by się opiekowała panną Judytą, jej siostrą. Potem zaczęłam z nią długo gawędzić o jej siostrze, jaka z niej śliczna panienka, pytałam ją, czy uczyła się po francusku i poruszałam mnóstwo tym podobnych rzeczy, żeby ją zająć, gdy nagle ujrzałyśmy zbliżającą się gwardię i cały tłum rzucił się, by zobaczyć, jak król będzie jechał do Parlamentu.

Wszystkie damy pobiegły w bok Alei, a ja pomogłam mojej panience stanąć na parkanie ogradzającym z jednej strony Aleję, aby mogła dobrze widzieć z góry; młodszą wzięłam na ręce i podniosłam ją wysoko. Przy tym postarałam się tak zgrabnie odczepić złoty zegarek lady Betty, że ani tego nie poczuła, ani się nie spostrzegła, dopóki tłum się nie rozszedł, a ona sama nie znalazła się między innymi damami pośrodku Alei.

Pożegnałam się z nią w największym tłoku, mówiąc do niej, jakbym się bardzo śpieszyła: — Uważaj na siostrzyczkę, droga lady Betty. — I udawałam, że tłum mnie tak popycha, że wbrew mojej woli muszę się z nimi rozstać.

Z chwilą gdy król przejechał, ścisk natychmiast ustaje i miejsce pustoszeje, ale w momencie przejazdu króla zawsze jest zamieszanie i bieganina; gdy więc opuściłam moje dwie panienki, załatwiwszy to, co chciałam, bez żadnej przeszkody, biegłam dalej wraz z całym tłumem, jak gdybym chciała popatrzeć na króla, i w ten sposób znalazłam się na przedzie wszystkich. Biegłam dalej aż do końca Alei, król udał się w stronę koszar Konnej Gwardii, a ja szłam prosto drogą, która wtedy przecinała z dołu Haymarket. Tam wzięłam powóz i odjechałam. Muszę się przyznać, że dotychczas nie dotrzymałam słowa, to znaczy, nie złożyłam wizyty Lady Betty.

Przez chwilę miałam zamiar zaryzykować i pozostać z Lady Betty aż do chwili, gdy spostrzeże brak zegarka, i uczynić wraz z nią wielki gwałt, zaprowadzić ją do jej własnej karocy i wsiadłszy z nią pojechać do jej domu. Zdawało się bowiem, że tak mnie polubiła i tak się dała nabrać na moje opowiadania o jej krewnych i rodzinie, iż myślałam, że łatwo będzie posunąć się nieco dalej i zdobyć jeszcze przynajmniej sznur pereł. Ale gdy się zastanowiłam, że choć dziecko może mnie nie podejrzewać, jednakże innym może przyjść to na myśl i że gdyby mnie obszukano, od razu by się wszystko wydało, uważałam, że lepiej zwiać z tym, co mam, i tym się zadowolić.

Wypadkiem dowiedziałam się potem, że gdy panienka spostrzegła brak zegarka, uczyniła w parku wielki gwałt i posłała służącego, aby rozejrzał się na wszystkie strony, czy mnie nie znajdzie. Opisała mnie bowiem tak dokładnie, że od razu się domyślił, iż to była ta sama osoba, która przystanąwszy rozmawiała z nim tak długo i tak się o nie szczegółowo rozpytywała. Ale zanim lady Betty doszła do swojego służącego i opowiedziała mu całą tę historię, ja już byłam tak daleko, że nie mogli mnie dogonić.

Potem zdarzyła mi się przygoda zupełnie niepodobna do wszystkich, w jakie byłam dotychczas zamieszana, a było to w pewnej szulerni blisko Covent Garden.

Widziałam wiele osób wchodzących i wychodzących i dłuższą chwilę stałam z inną jeszcze kobietą w sieni; wreszcie spostrzegłam wchodzącego pewnego pana, który zdawał się być czymś lepszym; spytałam go: — Proszę pana, czy wolno tam wejść kobietom? — Ależ tak — odparł — i nawet, jeżeli chcą, mogą zagrać. — Właśnie mi o to chodzi — rzekłam. Zaproponował mi wtedy, że jeżeli chcę, to mnie wprowadzi; poszłam więc za nim, a on zajrzawszy do środka odezwał się: — Są gracze, jeśli jejmość pani chce ryzykować. — Zajrzałam z kolei do środka i rzekłam głośno do mojej towarzyszki: — Są tu sami mężczyźni, nie ośmielę się wejść między nich, — Na to jeden z panów zawołał: — Niech się jejmość nie obawia, tu są sami uczciwi gracze. Jejmość pani będzie tu mile widziana i może postawić, ile zechce.

Podeszłam więc trochę bliżej i zaczęłam się przyglądać, ktoś mi przyniósł krzesło. Siadłszy zobaczyłam, że kubek i kości szybko przechodzą w koło z rąk do rąk. Wtedy rzekłam do mojej towarzyszki: — Gra jest dla nas za wysoka, chodźmy stąd.

Wszyscy byli bardzo uprzejmi, szczególniej jeden z panów zachęcał mnie i rzekł: — Jeśli jejmość pani ma ochotę zagrać i zawierzy mi, mogę wziąć na siebie odpowiedzialność, że gra będzie uczciwa. — Ależ, waćpanie — odparłam uśmiechając się — myślę, że ci panowie nie oszukaliby kobiety. — Mimo to wciąż nie chciałam ryzykować, choć wyjęłam sakiewkę z pieniędzmi, aby pokazać, że mi ich nie brak.

Gdy już chwilę tak posiedziałam, jeden z panów odezwał się żartem: — Widzę, że jejmość pani boisz się dla siebie ryzyka; damy zawsze przynoszą mi szczęście, jeśli więc nie chcesz stawiać sama, może postawisz dla mnie? — Odparłam mu: — Byłoby mi bardzo przykro przegrać waszmości pieniądze. — Dodałam jednak: — Na ogół mam szczęście, ale panowie grają tak wysoko, że nie śmiem ryzykować swoich pieniędzy.

— Doskonale — rzekł — oto dziesięć gwinei. Proszę za mnie stawiać. — Wzięłam wiec te pieniądze i zaczęłam stawiać, a on się temu przyglądał. Przegrałam dziewięć gwinei stawiając po jednej i po dwie; a kiedy kubek dostał się mojemu sąsiadowi, mój pan dodał mi dziesięć gwinei i kazał mi postawić od razu pięć; mój sąsiad, który miał kości, przegrał, więc wróciło się mojemu panu pięć gwinei. Zachęciło go to i kazał mi wziąć kubek, co było wielkim ryzykiem. Ale tak długo rzucałam kości, aż odegrałam mu wszystko, co stracił, a prócz tego miałam garść gwinei na kolanach. Co więcej, miałam takie szczęście, że dla moich przeciwników wyrzucałam zawsze tylko jedno lub dwa oczka, i w ten sposób z łatwością się odegrałam.

Gdy to nastąpiło, oddałam mojemu panu wszystko złoto, gdyż należało ono do niego, i twierdząc, że nie umiem dobrze grać, poprosiłam go, aby sam grał dalej. Zaśmiał się mówiąc, że gdy mam szczęście, nie ma to znaczenia, czy umiem grać, czy nie, i że nie powinnam porzucać gry. Zabrał jednak tych piętnaście gwinei, które z początku postawił, i prosił, abym grała resztą. Chciałam policzyć, ile mam, ale on rzekł: — Nie, niech pani nie liczy, wierzę w jejmość pani uczciwość, a podobno liczenie wygranej przynosi nieszczęście. — Grałam więc dalej.

Chociaż udawałam, że nie znam tej gry, znałam ją bardzo dobrze i grałam ostrożnie. Chciałam bowiem zachować jak najwięcej złota na kolanach, skąd co chwila parę sztuk przenosiłam do kieszeni, ale w taki sposób i w takich chwilach, że mogłam być pewna, iż tego nie widział.

Grałam jeszcze dobrą chwilę i wciąż dopisywało mi szczęście dla niego. Ale gdy po raz ostatni rzucałam kości, partnerzy postawili dużo, a ja zagrałam zbyt śmiało. Rzucałam tak długo kości, aż wygrałam blisko osiemdziesiąt gwinei, ale przegrałam z tego blisko połowę w tym ostatnim rzucie. Wstałam więc, gdyż obawiałam się, że wszystko przegram, i rzekłam do mojego pana:

— Proszę, niech waszmość weźmie pieniądze ode mnie i gra sam. Zdaje mi się, żem dobrze waszmość pana zastępowała. — Chciał, abym grała dalej, ale zrobiło się już późno i szukałam pretekstu, aby się wycofać. Gdy mu oddawałam pieniądze, powiedziałam mu, że teraz mam nadzieję, iż pozwoli mi je policzyć, abym mogła się przekonać, ile zarobiłam i jakie szczęście mu przyniosłam. Po przeliczeniu okazało się, że było sześćdziesiąt trzy gwineje. — Ach! — zawołałam — gdyby nie ten nieszczęśliwy rzut, byłabym waszmości wygrała sto gwinei. — Oddałam mu więc wszystkie pieniądze, lecz on nie chciał ich wziąć, dopóki nie włożę w nie ręki i nie wezmę trochę dla siebie, i prosił mnie, abym się nie krępowała. Odmówiłam i stanowczo sama nic nie chciałam wziąć; jeśli ma taki zamiar, to niech sam mi coś ofiaruje.

Gracze widząc, jak się spieramy, zaczęli wołać: „Daj jej wszystko!" — aleja stanowczo odmówiłam. Wtedy jeden z nich rzekł:

— Do diabła, Jack, podziel się z nią. Czy nie wiesz, że z damami trzeba zawsze dzielić się po połowie?   — Tak że podzielił się ze mną i przypadło na mnie trzydzieści gwinei, prócz czterdziestu trzech, które przywłaszczyłam sobie potajemnie; było mi potem przykro z tego powodu, gdyż był taki dla mnie hojny.

W ten sposób przyniosłam do domu siedemdziesiąt trzy gwineje i dowodziłam mojej starej gospodyni, że mam ogromne szczęście w grze. Poradziła mi jednak, abym już więcej nie ryzykowała, i usłuchałam jej rady; nigdy już tam nie poszłam, wiedząc równie dobrze jak i ona, że gdyby raz odezwała się we mnie żyłka do gry, byłabym przegrała wkrótce tę wygraną i resztę wszystkiego, co posiadałam.

Fortuna mi się uśmiechała i tak dobrze mi się wiodło, a wraz ze mną mojej gospodyni, gdyż dzieliłam się z nią zawsze, że zaczęła wspominać o wycofaniu się, póki nam dobrze idzie, i o zadowoleniu się tym, co posiadamy; nie wiem, co mnie skusiło, ale byłam temu przeciwna tak jak ona, gdy ja przedtem proponowałam jej to samo. W złą godzinę porzuciłyśmy tę myśl, a ja stałam się bardziej jeszcze nieczuła i odważna; na skutek powodzenia imię moje stało się tak sławne, jak najsłynniejszych złodziei Newgate czy Old Bailey.

Odważałam się czasem powtarzać te same kawały, czego na ogół się nie praktykuje, co jednak nieźle mi się udawało; ale zazwyczaj odgrywałam coraz to inną rolę i starałam się wychodzić na miasto za każdym razem pod inną postacią.

Nie była to ożywiona pora roku i panowie przeważnie powyjeżdżali byli z miasta; Tunbridge, Epsom i tym podobne miejscowości były przepełnione. Ale Londyn opustoszał i to dawało się odczuć w naszym zawodzie tak jak i w innych; pod koniec roku przyłączyłam się więc do pewnej bandy, która co rok udawała się najprzód na jarmark do Stourbridge, a potem do Bury w hrabstwie Suffolk. Obiecywaliśmy sobie dużo po tej wyprawie, ale gdy zobaczyłam, jak się to przedstawia, miałam tego od razu dosyć; z wyjątkiem bowiem kieszonkowych kradzieży nie trafiało się nic godnego uwagi, a jeśli nawet udało się coś zdobyć, to niełatwo było wynieść łup; nie było też tylu rozmaitych okazji jak w Londynie. W całej tej podróży zdobyłam tylko jeden złoty zegarek na jarmarku w Bury i niewielką ilość płótna w Cambridge, co sprawiło, że pożegnałam się z tym miastem. Zastosowałam znane oszukaństwo, które nie byłoby się już udało w Londynie, ale myślałam, że można go spróbować wobec prowincjonalnego kupca.

Kupiłam w sklepie z płótnem, nie na jarmarku, ale w samym Cambridge, tyle holenderskiego płótna i innych towarów, że wyniosło to sumę mniej więcej siedmiu funtów. Gdy już wybrałam towar, poprosiłam, by mi go odesłano do pewnego zajazdu, gdzie umyślnie tego samego ranka wynajęłam pomieszczenie, tak jak gdybym miała tam nocować.

Kazałam więc kupcowi bławatnemu odesłać to do zajazdu, gdzie się zatrzymałam, i wtedy miałam mu zapłacić. O umówionej porze kupiec przysłał towary, a ja tymczasem postawiłam jedną z naszej bandy przy drzwiach pokoju i gdy służąca z zajazdu przyprowadziła posłańca (był to młody praktykant, ale już prawie dorosły mężczyzna), ta mu powiedziała, że pani śpi, lecz jeśli zostawi paczkę i zgłosi się za godzinę, to do tego czasu już się zbudzę i zapłacę mu. Chętnie pozostawił paczkę i odszedł, a w jakieś pół godziny wyszłyśmy we dwie z moją dziewczyną i tego samego wieczoru, wynająwszy konie i człowieka, który miał jechać przede mną, udałam się do Newmarket. Stamtąd pojechałam dyliżansem pocztowym, w którym jeszcze dostałam miejsce, do St. Edmund Bury, gdzie, jak już wspomniałam, niewiele się dało zrobić w moim zawodzie; tylko w małej, prowincjonalnej operze udało mi się pewnym fortelem odczepić złoty zegarek od boku damy, niebywale wesołej i zdaje mi się, że nieco podchmielonej, co ogromnie ułatwiło mi robotę.

Z tym niewielkim łupem ulotniłam się do Ipswich, a stamtąd do Harwich, gdzie zajechałam do pewnej gospody, udając, że właśnie przyjechałam z Holandii; nie wątpiłam, że uda mi się coś zdobyć wśród cudzoziemców, którzy tam przybywali nad brzeg morza. Ale przekonałam się, że przeważnie nie mają nic cennego prócz tego, co zawierały ich mantelzaki i holenderskie kosze, ale tych pilnowali lokaje. Udało mi się jednak pewnego wieczoru wynieść mantelzak z pokoju zajętego przez jednego z panów, którego lokaj leżał na łóżku pogrążony w głębokim śnie, i podejrzewam, że mocno urżnięty.

Mieszkałam w pokoju obok tego Holendra; z wielkim trudem przeniósłszy ten ciężar z jego pokoju do mojego, wybiegłam na ulicę, aby się rozejrzeć, czy się nie nadarzy jakaś sposobność wyniesienia mantelzaka. Szłam już dosyć długo, ale nie widziałam możności zabrania z zajazdu mantelzaka ani wyniesienia rzeczy, gdybym je zeń wyjęła, gdyż było to małe miasteczko, a ja byłam tam zupełnie obca. Zaczęłam więc wracać, postanowiwszy, że odniosę mantelzak na miejsce i pozostawię go tam, gdzie go znalazłam. W tej samej chwili usłyszałam, jak ktoś woła na jakichś ludzi, żeby się śpieszyli, bo łódź zaraz odbije, korzystając z odpływu. Zawołałam do niego. — Przyjacielu, co to za łódź, o której mówisz? — To barka z Ipswich — odparł. — Kiedy odjeżdżacie? — zapytałam. — W tej chwili — odparł — czy jejmość chce tam jechać? — Tak — odrzekłam — o ile poczekacie, aż przyniosę swoje rzeczy. — A gdzie one są? — zapytał. — W takim a takim zajeździe — powiedziałam. — Pójdę z jejmością — rzekł bardzo uprzejmie — i przyniosę je. — Chodźmy więc — odpowiedziałam i wzięłam go ze sobą.

W zajeździe był wielki gwałt, gdyż właśnie przypłynął statek pocztowy z Holandii, a jednocześnie przyjechały dwa dyliżanse z podróżnymi z Londynu, którzy mieli jechać innym statkiem pocztowym odchodzącym do Holandii; a dyliżanse miały następnego dnia zabrać podróżnych, którzy właśnie wylądowali. W tym pośpiechu nikt nie zwrócił uwagi na to, że przyszłam do szynku i tam zapłaciłam rachunek mówiąc właścicielce, że wynajęłam sobie na barce przejazd morzem.

Te barki są to duże łodzie wygodnie urządzone dla przewozu pasażerów z Harwich do Londynu i choć nazywają je barkami — podobnie jak małe łodzie na Tamizie, na których wiosłuje jeden lub dwóch ludzi — to jednak są tak duże, że mogą zabrać dwudziestu pasażerów i dziesięć lub piętnaście ton ładunku, i są dostosowane do podróży morskiej. Wszystkiego tego dowiedziałam się poprzedniego wieczoru, gdy się informowałam o sposobach dostania się do Londynu.

Moja gospodyni była bardzo uprzejma, wzięła pieniądze za mój rachunek, ale odwołano ją, gdyż wszyscy w domu ogromnie się śpieszyli. Odeszłam więc i zaprowadziłam tego człowieka do mojego pokoju. Tam dałam mu tę walizę czy mantelzak, gdyż było to coś w rodzaju walizy, owinąwszy ją w stary fartuch; zaniósł ją wprost do barki, a ja za nim; nikt się nas o nic nie pytał. Pijany lokaj Holendra wciąż jeszcze spał, a pan jego z innymi cudzoziemcami jadł kolację na dole, zabawiając się wesoło. Udało mi się dojechać szczęśliwie z mantelzakiem do Ipswich. Wyjechałam w nocy i służba w zajeździe wiedziała tylko, że wyjechałam do Londynu barką z Harwich, bo tak powiedziałam mojej gospodyni.

W Ipswich zaczęli mnie dręczyć celnicy, którzy zatrzymali moją walizę, chcąc ją otworzyć i przeszukać. Powiedziałam im, że nie mam nic przeciwko temu, ale mój mąż, który ma od niej klucz, nie przyjechał jeszcze z Harwich; powiedziałam to, aby się nie zdziwili, gdyby znaleźli same takie rzeczy, które należą raczej do mężczyzny niż do kobiety. Gdy jednak koniecznie chcieli otworzyć walizę, zgodziłam się, aby ją otworzyli przemocą, to znaczy, by wyłamali zamek, co nie było rzeczą trudną.

Nie znaleźli nic, co by ich zainteresowało, bo waliza była już oclona, ale natomiast odkryli parę rzeczy, które mnie bardzo uradowały; przede wszystkim paczkę francuskich pistoli, kilka holenderskich dukatów, czyli bitych talarów, poza tym dwie peruki, bieliznę osobistą, brzytwy, pachnące mydło, perfumy i inne rzeczy potrzebne mężczyźnie, które uchodziły za własność mego męża; w ten sposób pozbyłam się celników.

Był bardzo wczesny ranek i jeszcze ciemno; nie bardzo wiedziałam, co mam począć, nie miałam bowiem wątpliwości, że rano będą mnie ścigać i mogą mnie przyłapać z tymi rzeczami, postanowiłam więc inaczej sobie poradzić. Zupełnie jawnie przyszłam do pewnego zajazdu w mieście z moją walizą, jak ją nazywałam, i wyjęłam z niej gotówkę uważając, że reszta rupieci nie warta jest zachodu; oddałam jednak ją właścicielce domu pod specjalną jej opiekę i prosiłam o przechowanie jej do mojego powrotu, po czym wyszłam na ulicę.

Gdy znalazłam się w mieście, daleko od zajazdu, spotkałam pewną starą kobietę, która właśnie otworzyła drzwi. Rozpoczęłam z nią rozmowę stawiając jej wiele rozmaitych pytań, dalekich od tego, o co mi chodziło i do czego dążyłam. Ale w rozmowie z nią dowiedziałam się, jak jest położone miasto, jak również, że ulica, na której się znalazłam, prowadzi do Hardley, tamta — nad morze, a inna znów — do środka miasta i wreszcie, że taka i taka ulica prowadzi do Colchester, a droga do Londynu znajduje się w tamtej stronie.

Wkrótce wyciągnęłam od tej babiny, co mi było potrzebne, gdyż chciałam się od niej tylko dowiedzieć, która droga prowadzi do Londynu, i odeszłam, jak tylko mogłam najprędzej, nie dlatego, abym chciała dojść na piechotę do Londynu czy do Colchester, lecz aby się jak najprędzej wydostać bezpiecznie z Ipswich.

Przeszedłszy parę mil napotkałam wieśniaka, który był zajęty nie wiem już jaką pracą na roli. Najprzód zaczęłam mu stawiać mnóstwo pytań, które nie miały żadnego związku z moim celem, wreszcie powiedziałam mu, że chciałam pojechać do Londynu, ale że dyliżans był tak pełny, iż nie mogłam dostać w nim miejsca; zapytałam go więc, czy nie mógłby mi powiedzieć, gdzieby tu wynająć konia, który by uniósł dwóch jeźdźców; trzeba mi też uczciwego człowieka, aby jechał przede mną do Colchester, gdzie chcę kupić miejsce w jednym z dyliżansów. Poczciwy prostaczek popatrzył na mnie z uwagą i milczał dłuższą chwilę, wreszcie podrapawszy się w głowę rzekł: — Konia, powiadacie, potrzeba wam do Colchester, który by uniósł dwóch jeźdźców? O Boże! moja jejmość, za pieniądze możecie wynająć koni, ile chcecie. — Mój przyjacielu — odparłam — to wiadomo, nie spodziewam się tego za darmo. — Ale ile by jejmość dała? — rzekł. — Przyjacielu — odpowiedziałam mu — nie wiem, jakie są tutaj ceny, bo jestem tu obca. Ale jeżeli wynajmiesz mi konia, postaraj się go dostać jak najtaniej, a wynagrodzę cię za twoje trudy.

— Uczciwie powiedziane — rzekł wieśniak. — Nie tak bardzo uczciwie — pomyślałam sobie; — gdybyś wszystko wiedział!"... — Moja jejmość — odezwał się — mam konia, który uniesie dwóch jeźdźców, i mogę sam jechać — ciągnął dalej. — Chcecie ze mną jechać? — rzekłam — wydaje mi się, że jesteście uczciwi, będę więc zadowolona, jeżeli zechcecie ze mną pojechać, wynagrodzę was od powiednio — Posłuchajcie — rzekł — nie chcę się zdawać na niczyją łaskę. Jeśli z jejmością pojadę do Colchester, to będzie kosztować za mnie i za konia pięć szylingów, gdyż trudno mi będzie wrócić do domu na noc.

Słowem, wynajęłam tego poczciwca z koniem; dojechawszy do pewnego miasteczka przy drodze „(nie pamiętam, jak się nazywało, ale było położone nad rzeczką), udałam, że czuję się bardzo chora i że nie mogę dalej jechać tego wieczora; obiecałam jednak wieśniakowi, że jeżeli zostanie ze mną, która jestem obca w tych stronach, zapłacę mu chętnie i za niego, i za jego konia.

Postąpiłam w ten sposób, gdyż wiedziałam, że tego dnia Holender ze swoją służbą będzie jechał tą drogą, bądź dyliżansem, bądź konno, pocztowymi końmi; obawiałam się, żeby ten pijany sługa lub ktoś inny, kto mnie widział w Harwich, nie zobaczył mnie, a przypuszczałam, że przez ten jeden dzień postoju wszyscy już mnie wyminą.

Spędziliśmy tam noc, a następnego ranka wyruszyłam dość późno, tak, że dopiero około dziesiątej dojechałam do Colchester. Niemała to była dla mnie uciecha zobaczyć znów miasto, w którym tyle miłych chwil spędziłam. Dowiadywałam się o moich dobrych, starych przyjaciół, ale niewiele zebrałam wiadomości: gdyż albo poumierali, albo się wynieśli. Młode damy bądź powychodziły za mąż, bądź przeniosły się do Londynu; starsi państwo, którzy byli moimi dawnymi dobroczyńcami, już nie żyli, a najbardziej przejęłam się wiadomością, że ten młody pan, który był moim pierwszym kochankiem, a potem moim szwagrem, też umarł; pozostawił dwóch synów, dorosłych już mężczyzn, ale oni też przenieśli się do Londynu.

Odprawiłam tu mojego starego wieśniaka i zostałam przez kilka dni incognito w Colchester, potem wynajęłam sobie przejazd wozem, gdyż obawiałam się, aby mnie kto nie zobaczył w dyliżansie z Harwich. Była to zbędna ostrożność, bo nikt mnie w Harwich nie znał prócz właścicielki zajazdu, a co do niej nie można było przypuszczać, żeby mnie mogła kiedykolwiek poznać ze względu na okropny pośpiech, w jakim wtedy była, i to, że widziała mnie raz tylko, przy świetle świecy.

Wróciłam do Londynu i choć zdobyłam znaczny łup, nie miałam wcale ochoty włóczyć się jeszcze kiedykolwiek po prowincji i gdybym nawet do końca mego życia uprawiała ten zawód, nie ryzykowałabym już tego nigdy. Opowiedziałam mojej gospodyni historię mych wędrówek; podobała jej się podróż do Harwich i gdyśmy między sobą rozważały te sprawy, zauważyła, że złodziejowi umiejącemu korzystać z cudzych pomyłek, gdy jest czujny i przemyślny, musi się trafić wiele okazyj, i dlatego uważała, że komuś, kto jak ja jest wyjątkowo zręczny w tym zawodzie, Wszędzie i zawsze musi się zdarzyć coś niezwykłego.

Z drugiej strony każdy fragment mej historii, jeżeli się go należycie rozpatrzy, może się okazać pożyteczny dla uczciwych ludzi i nakłoni niejednego, by miał się na baczności przed podobnymi niespodziankami i był ostrożny mając do czynienia z obcymi, gdyż najczęściej żywią oni jakieś złe zamiary. Wysnucie moralnej nauki z mojego opowiadania pozostawiam zdrowemu rozsądkowi i mądrości moich czytelników, pouczanie ich nie należy do mnie. Niechaj doświadczenie istoty do gruntu zepsutej i nieszczęśliwej będzie pożytecznym ostrzeżeniem dla tych, co będą to czytać.

Zwrócę się teraz do innych scen z życia wziętych. Zatwardziała przez długi szereg występków i bezprzykładnego, jak mniemam, powodzenia, nie myślałam, jak już o tym wspominałam, po powrocie o porzuceniu mojego zawodu, który, jak mogłam się przekonać na przykładzie innych, kończył się zawsze nędzą i ciężkim zmartwieniem.

Wieczorem, w dzień po Bożym Narodzeniu, chyba na to, by dopełnić miary moich przestępstw, wyszłam zobaczyć, czy mi się coś nie nadarzy. Kiedy przechodziłam koło warsztatu srebrnych wyrobów na Foster Lane, skusiła mnie przynęta, której trudno się oprzeć komuś mającemu taki fach jak mój, bo w warsztacie, o ile mogłam dojrzeć, nie było nikogo, a w oknie i na stołku majstra, który widocznie zazwyczaj pracował po tej stronie sklepu, leżało mnóstwo poszczególnych sztuk sreber.

Odważnie weszłam do środka i właśnie miałam położyć rękę na jednym z tych srebrnych przedmiotów — i byłabym to zrobiła oraz wyniosła je szczęśliwie wobec małej dbałości pracowników o nie; ale jakiś uczynny człek, który z domu po drugiej stronie drogi, nie z żadnego sklepu, dojrzał mnie, jak wchodziłam do warsztatu, i zauważywszy, że nikogo tam nie ma, przebiegł przez drogę i wpadł do sklepu, i nie pytając mnie, kim czy czym byłam, złapał mnie i zaczął wołać właścicieli.

Nie zdążyłam jeszcze, jak to już powiedziałam, dotknąć się niczego i gdy mignął mi się ktoś biegnący ku sklepowi, tyle miałam przytomności umysłu, że zaczęłam tupać nogą mocno w podłogę

i w chwili gdy ten człek mnie schwytał, właśnie zaczynałam również wołać.

Zawsze im większe groziło mi niebezpieczeństwo, tym byłam odważniejsza, toteż gdy człowiek ten mnie schwytał, wpadłam na niego z góry, że przyszłam kupić pół tuzina srebrnych łyżeczek; na szczęście był to warsztat majstra, który nie tylko wyrabiał różne przedmioty ze srebra dla innych sklepów, ale sprzedawał też sztućce. Człek ten wyśmiał mnie i przykładał taką wagę do usługi, którą oddał sąsiadowi, że nie dał sobie powiedzieć, iż przyszłam kupować, a nie kraść; zebrał się wielki tłum ludzi. Powiedziałam właścicielowi sklepu, którego tymczasem sprowadzono skądsiś z sąsiedztwa, że niepotrzebny jest ten cały gwałt i gadanie. Człek ten upiera się, że przyszłam kraść, niech to udowodni, a ja chcę, żebyśmy bez próżnej gadaniny udali się do sędziego; czuję bowiem, że zaraz powiem mu coś przykrego.

Właściciel i właścicielka sklepu nie byli wcale tak zażarci jak ten sąsiad z naprzeciwka. Majster rzekł: — Jejmość pani mogła wejść do sklepu w najuczciwszych zamiarach, przyznaję, ale było rzeczą ryzykowną wchodzić do takiego warsztatu jak mój, gdy nikogo w nim nie widziałaś. Muszę oddać sprawiedliwość mojemu sąsiadowi, który był tak dobry dla mnie: racja jest po jego stronie, choć nie widzę, aby jejmość pani usiłowała sobie coś przywłaszczyć, i nie wiem rzeczywiście, co mam z tym począć. — Nalegałam, by poszedł ze mną  do sędziego i jeżeli będą mogli mi dowieść, że miałam jakieś złe zamiary, chętnie się poddam karze, lecz w przeciwnym razie spodziewam się zadośćuczynienia.

Właśnie gdy tak dyskutowaliśmy, a tłum zgromadził się koło wejścia, przechodził tamtędy imć pan B. T., radny miasta i sędzia pokoju. Złotnik usłyszawszy o tym wyszedł i poprosił jego miłość, by wszedł i zawyrokował w tej sprawie.

Muszę przyznać, że złotnik przedstawił całą tę sprawę bezstronnie i z umiarem, gdy tymczasem człowiek, który wpadł do sklepu i schwytał mnie, opowiedział swoją historię z taką popędliwością i głupią zawziętością, że większą mi tym oddał przysługę, niż wyrządził szkodę. Potem przyszła na mnie kolej; powiedziałam jego miłości, że nie znałam Londynu, przybywszy z północnej części kraju; że mieszkam w takim a takim miejscu, że przechodziłam ulicą i wstąpiłam do sklepu złotnika, by kupić pół tuzina łyżeczek. Szczęśliwym trafem miałam w kieszeni starą srebrną łyżeczkę, którą wyciągnęłam, i powiedziałam, że wzięłam ją, by dobrać do niej pół tuzina nowych łyżeczek, aby pasowały do tych, które miałam na wsi. Nie ujrzawszy nikogo w sklepie, zaczęłam mocno tupać w podłogę, aby mnie ktoś usłyszał, i nawet wołać głośno; prawdą jest, że w sklepie było dużo poszczególnych sztuk srebra, ale nikt nie mógł powiedzieć, że dotknęłam się czegoś czy też nawet, że się do czegoś zbliżyłam; w chwili gdy zaczynałam wołać na właścicieli sklepu, jakiś człek wpadł z ulicy do sklepu i schwytał mnie ze wściekłością; gdyby był istotnie chciał przysłużyć się swym sąsiadom, powinien był zatrzymać się w pewnej odległości i w milczeniu obserwować, czy się czegoś dotknę, i wtedy dopiero przyłapać mnie na gorącym uczynku. — To prawda — rzekł radny i zwracając się do człowieka, który mnie przyłapał, spytał go, czy istotnie tupałam nogą. Ten potwierdził to, ale dodał, że może dlatego, iż on się zbliżał. — Nie — rzekł radny przerywając mu — waść sam sobie przeczysz, mówiłeś bowiem, że była ona odwrócona od ulicy. — Otóż rzeczywiście byłam plecami odwrócona częściowo od ulicy, ale mój zawód wymaga tego, by wszystko widzieć, więc dostrzegłam go w istocie, jak biegł przez ulicę, tak jak o tym wspomniałam, choć on tego nie zauważył.

Po przesłuchaniu wszystkich radny wypowiedział swoją opinię: że sąsiad popełnił omyłkę, a ja jestem niewinna; złotnik i jego żona zgodzili się z tym, a mnie uwolniono. Gdy już zabierałam się do odejścia, radny rzekł: — Proszę, niech jejmość się zatrzyma: miałaś zamiar kupić łyżeczki; mam nadzieję, że przez tę pomyłkę mój przyjaciel nie straci klientki. — Odparłam na to ochoczo: — Ależ nie, mam zamiar kupić łyżeczki, o ile będą takie jak moja, którą przyniosłam na wzór. — Złotnik pokazał parę sztuk zupełnie podobnych. Zważył je i okazało się, że cena ich wynosi trzydzieści pięć szylingów. Aby mu zapłacić, wyciągnęłam sakiewkę, w której miałam blisko dwadzieścia gwinei, nie ruszałam się bowiem nigdy bez takiej sumy; cokolwiek by się stało, przekonałam się tak w tym wypadku jak i w innych, jakie to jest potrzebne.

Gdy radny zobaczył moje pieniądze, rzekł: — Dobrze, teraz upewniłem się, że jejmość pani została niesłusznie posądzona. Z tego właśnie powodu nakłaniałem, byś kupiła łyżeczki, i zostałem, dopókiś ich nie kupiła; gdybyś nie miała pieniędzy na zapłacenie, byłbym podejrzewał, żeś przyszła do sklepu w zamiarze innym niż kupno, bo ci, co przychodzą w tym celu, o który zostałaś posądzona, rzadko rozporządzają taką ilością złota, jaką widzę u jejmości.

Uśmiechnąwszy się powiedziałam jego miłości, że widzę, iż jego łaskę zawdzięczam po części mojej gotówce, ale mam nadzieję, że dojrzał już przedtem, iż słuszność jest po mojej stronie. Przytaknął — ale dodał, że to potwierdziło tylko jego pogląd i obecnie jest zupełnie pewien, że byłam posądzona niesłusznie. Wyszłam więc z tej sprawy obronną ręką, choć byłam już nad brzegiem przepaści. Świeżo przebyte niebezpieczeństwo nie uczyniło mnie ostrożniejszą, niż byłam dotychczas, i uprawiając dalej sztukę, którą od tak dawna praktykowałam, już po trzech dniach odważyłam się wejść do pewnego domu, którego drzwi były otwarte. Tam będąc pewna, że mnie nikt nie widzi, zaopatrzyłam się w dwie sztuki bardzo bogatego, kwiecistego jedwabiu, zwanego brokatem. Nie był to sklep bławatny ani skład materiałów, lecz prywatne mieszkanie człowieka, który pośredniczył w sprzedaży towarów między tkaczami a kupcami łokciowymi, coś w rodzaju pośrednika czy agenta.

By tylko w krótkości przedstawić przykrą stronę tej opowieści, powiem, że zostałam napadnięta przez dwie dziewki, które wpadły na mnie z gębą w chwili, gdy wychodziłam za drzwi; jedna z nich wciągnęła mnie z powrotem do pokoju, a druga zamknęła drzwi za mną. Byłabym je może ugłaskała, ale nie było do tego sposo bności: dwie rozwścieczone jędze nie mogły być bardziej zażarte niż one; podarły na mnie odzież, groziły i wrzeszczały, jakby chciały mnie zamordować; nadbiegła pani domu, a potem sam pan i wszyscy mi wymyślali, zwłaszcza z początku.

Chciałam właściciela udobruchać dobrymi słowami, mówiłam mu, że drzwi były otwarte i towary mnie skusiły, że jestem bowiem uboga i nieszczęśliwa, a nie każdy umie znosić biedę; wreszcie błagałam go ze łzami, aby się nade mną zlitował. Pani domu, przejęta litością, skłonna była mnie wypuścić i przekonała już prawie swego męża, lecz te bezwstydne dziewki pobiegły same, zanim je kto posłał, i przyprowadziły konstabla. Wtedy właściciel powiedział, że nie może się już cofnąć i że muszę stanąć przed sędzią, a swojej żonie odparł, że naraziłby się sam na przykrości, gdyby mnie wypuścił.

Widok konstabla napełnił mnie okropnym strachem i myślałam, że zapadnę się pod ziemię. Zemdlałam i wszyscy przypuszczali, iż umieram. Wtedy kobieta ta wstawiła się znów za mną do swojego męża, prosząc go, aby pozwolił mi odejść, gdyż nic nie stracił. Zaproponowałam mu zapłatę za te dwie sztuki jedwabiu, ilekolwiek by wynosiła ich wartość, choć ich nie wzięłam, tłumacząc mu, że skoro zachował towar i nic właściwie nie stracił, byłoby okrucieństwem z jego strony skazywać mnie na śmierć i pozbawiać życia za samą próbę przywłaszczenia sobie jedwabiu. Przedstawiałam konstablowi, że ani się nie włamałam, ani nic nie zabrałam; i gdy, stanąwszy przed sędzią, zeznałam, że ani nie włamałam się, ani nic nie zabrałam, był on skłonny mnie wypuścić; ale pierwsza z tych bezczelnych dziewek, które mnie schwytały, twierdziła, że mnie zatrzymała z towarami i wciągnęła do środka, gdy już byłam na progu. Sędzia opierając się na tym skazał mnie i zaprowadzono mnie do więzienia Newgate. Co za okropne miejsce! sam dźwięk tego wyrazu mrozi mi krew w żyłach; miejsce, gdzie tylu moich kompanów było więzionych i skąd szli wprost, by zawisnąć na „trzech drewnach"; miejsce, gdzie moja matka tyle wycierpiała, gdzie ja sama przyszłam na świat i skąd nie spodziewałam się teraz innego wybawienia, jak tylko przez sromotną śmierć; wreszcie miejsce, gdzie od dawna czekano na mnie, a którego przez tak długi czas udało mi się uniknąć dzięki mej zręczności i szczęściu.

Znalazłam się teraz w przykrej sytuacji; trudno opisać, w jakiej byłam pogrążona trwodze, gdy mnie tam wprowadzono i ujrzałam całą okropność tego ponurego przybytku. Uważałam się już za zgubioną i nie mogłam myśleć o niczym innym jak tylko o tym, że opuszczę ten świat jak najbardziej haniebnie. Piekielny hałas, wrzaski, wymysły i krzyki, smród i niechlujność oraz mnóstwo przykrych rzeczy, które tam widziałam, czyniły z tego miejsca symbol piekła i jakby jego przedsionek.

Wyrzucałam sobie teraz, jak o tym powyżej wzmiankowałam, że nie posłuchałam głosu rozsądku i nie skorzystałam ze swej pomyślnej sytuacji ani nie wyciągnęłam wniosków z niebezpieczeństw, których uniknęłam — by porzucić ten zawód, póki jestem cała; że opierałam się temu wszystkiemu, zahartowawszy swe myśli przeciw wszelkim obawom. Zdawało mi się, że to jakieś nieuniknione i niewidzialne przeznaczenie gnało mnie ku tej nieszczęsnej chwili i że teraz za wszystkie moje przestępstwa będę musiała odpokutować na szubienicy, że przed sądem będę musiała zapłacić własną krwią i że nadeszła ostatnia godzina tak mojego życia jak i moich występków. Wszystkie te myśli kotłowały się w mojej głowie pogrążając mnie w melancholii i rozpaczy.

Potem zaczęłam żałować serdecznie za wszystko, co popełniłam w czasie całego mojego minionego życia, lecz skrucha ta nie przyniosła mi ani ulgi, ani spokoju w najmniejszym nawet stopniu, mówiłam sobie bowiem, że zaczęłam,  żałować dopiero wtedy, gdy nie mogłam już grzeszyć dalej. Zdaje mi się, że nie martwiłam się popełnionymi przez siebie zbrodniami ani faktem, że obrażałam nimi Boga i bliźnich, lecz obawiałam się kary za nie. Żal mój, myślałam, nie został wywołany mymi grzechami, lecz obawą przed cierpieniem i to pozbawiało mnie wszelkiej pociechy i nawet nadziei na prawdziwą skruchę.

Przez kilka dni i nocy po dostaniu się do tego przeklętego miejsca nie mogłam wcale spać i przez pewien czas byłabym się uważała za najszczęśliwszą, gdybym była tam umarła, choć na śmierć nie zapatrywałam się także w sposób, w jaki powinno się do niej odnosić. W istocie, nie mogłam sobie wyobrazić nic okropniejszego od tego więzienia i nie było dla mnie nic wstręlniejszego od tamtejszego towarzystwa. Och! gdyby mnie wysłano gdziekolwiek na świecie, byle nie do Newgate, byłabym się uważała za szczęśliwą.

A poza tym jakże ci zatwardziali nędznicy, którzy znaleźli się tam przede mną, triumfowali teraz! Co?! pani Flanders znalazła się wreszcie w Newgate? Co?! Pani Maria, pani Molly, a potem po prostu Moll Flanders! Mówili mi, że myśleli, iż diabeł mi pomaga tak długo być górą; spodziewali się mnie tam od lat, aż wreszcie wpadłam. Potem szydzili z mojego przygnębienia, witali mnie w więzieniu, życzyli mi wesołej zabawy, zachęcali, abym nie traciła odwagi i żebym się nie dała opanować przygnębieniu, że nie jest tak źle, jak się obawiam, i tym podobne rzeczy; potem kazali podać wódki i przepijali do mnie na mój rachunek, mówiąc, że ja, jako nowoprzybyła do „szkoły", jak się wyrażali, mam z pewnością pieniądze, a oni już nic nie mają.

Zapytałam się jednej z tej bandy, od jak dawna jest w więzieniu. Odparła, że od czterech miesięcy. Spytałam znów, jakim jej się wydało więzienie w pierwszej chwili. — Właśnie takim, jak teraz tobie — odparła — okropne i przerażające — myślała, iż dostała się do piekła — i dalej tak myślę — dodała — ale teraz wydaje mi się to tak naturalne, że już przestałam się tym martwić. — Przypuszczam — rzekłam — że nie grozi ci nic wielkiego w przyszłości? — Przeciwnie — odrzekła — mylisz się, jestem skazana na śmierć, broniłam się ciążą, lecz wobec tego, że nie jestem bardziej brzemienna niż sam sędzia, który mnie skazał, myślę, że dostanę się pod wyrok podczas następnej sesji. — „Dostać się pod wyrok" znaczy, że wyrok staje się prawomocny, gdy kobieta, która powołała się na swój stan, bądź nie może dowieść, że jest ciężarna, bądź też, o ile była brzemienna, już odbyła połóg. — I pomimo to — rzekłam — jesteś taka spokojna? — Ach! — odparła — nic mi to nie pomoże, po co się więc martwić? Gdy mnie powieszą, to będzie koniec — rzekła i zaczęła tańczyć przyśpiewując piosenkę pełną więziennego humoru:

Gdy na stryczku zawieszona,

Głos usłyszę wielki dzwonu,

Wtedy życia mego kres!

 

Wspominam o tym, wydaje mi się to godne uwagi każdego więźnia, który by popadł w to samo nieszczęście i dostał się do tego okropnego więzienia Newgate, że czas, przymusowe położenie i rozmowy z nieszczęśnikami, których tam zastanie, oswoją go z tym miejscem; że wreszcie pogodzi się z tym, co z początku napełniało jego duszę największym przerażeniem, i pośród tej niedoli będzie równie bezwstydnie radosny i wesoły, jak był na wolności.

Nie powiem tak jak niektórzy: że diabeł nie taki czarny, jak go malują, gdyż w istocie żadne barwy nie są w stanie odmalować więzienia, jak również nikt nie może sobie tego wyobrazić, kto sam tego nie wycierpiał. Lecz tylko ci, co jak ja sami tego doświadczyli, potrafią zrozumieć, jak piekło może stopniowo stać się rzeczą naturalną i nie tylko znośną, ale nawet przyjemną. Tej samej nocy, gdy dostałam się do Newgate, zawiadomiłam o tym moją starą gospodynię, która, jak można sobie łatwo wyobrazić, była tym bardzo zaskoczona i całą noc czuła się tak niedobrze poza murami Newgate jak ja w ich obrębie.

Następnego ranka przyszła mnie odwiedzić; robiła co mogła, aby mnie pocieszyć, ale widziała, że się to na nic nie zda; powiedziawszy jednak, że kto ugina się pod ciężarem, ten zwiększa tylko jego ciężar, natychmiast wzięła się do zapobieżenia temu, czego obawiałyśmy się; przede wszystkim wyszukała te dwie dziewczyny, które mnie zaskoczyły w sklepie; próbowała je przekupić, przekonać, ofiarowała im pieniądze, jednym słowem, wszelkimi możliwymi sposobami starała się nie dopuścić do dochodzenia sądowego. Ofiarowała jednej z tych dziewek sto funtów, by odeszła od swojej pani i nie zeznawała przeciwko mnie, ale dziewczyna była tak stanowcza, choć jako służąca pobierała tylko trzy funty zasług, czy coś około tego rocznie, że odrzuciła tę propozycję i, jak moja gospodyni mówiła, byłaby odmówiła, nawet gdyby jej dawała pięćset funtów. Wtedy za brała się do drugiej, która pozornie nie była tak twarda i chwilami nawet zdawała się skłaniać ku litości. Ale pierwsza ją podburzała i starała się wpłynąć na nią, a nawet nie pozwalała mej gospodyni rozmawiać z nią, grożąc, że ją wyda, iż chce przekupić świadka.

Wówczas to zwróciła się do właściciela skradzionych towarów, a w szczególności do jego żony, która, jak to już wspomniałam, z początku skłonna była do litości nade mną. Gospodyni stwierdziła u tej kobiety to samo jeszcze usposobienie względem mnie, lecz mąż jej tłumaczył się, że sędzia, który przekazał mnie sądowi, zmusza go do podtrzymania oskarżenia i że złożył już pisemnie swoje zeznania.

Moja gospodyni zaofiarowała się, że znajdzie takich przyjaciół, którzy wydostaną te zeznania z aktów sądowych, aby w ten sposób uniknąć przykrości. Ale nie było sposobu przekonania go, że to się da zrobić lub że nie narazi się, nie występując przeciw mnie. Tak więc miałam trzech świadków przeciw sobie, pana i jego dwie służące. Byłam więc tak pewna, że zostanę skazana na śmierć, jak tego, że żyję; nie pozostało mi nic innego jak tylko myśleć o śmierci i przygotowywać się do niej. Ale miałam do tego bardzo nie wystarczające podstawy, jak już o tym mówiłam, gdyż zdawało mi się, iż cała moja skrucha była spowodowana tylko strachem przed śmiercią, a nie prawdziwym żalem za występne życie, które pędziłam i które ściągnęło na mnie te nieszczęścia, ani też za obrazę Stwórcy, który miał mnie teraz sądzić.

Przez wiele dni dusza moja była pogrążona w najokropniejszej trwodze; śmierć stała mi wciąż przed oczami i nie mogłam ani we dnie, ani w nocy myśleć o niczym innym jak tylko o szubienicach, stryczkach, złych duchach i diabłach; trudno wyrazić słowami, jak mnie z jednej strony męczyła obawa przed śmiercią, a z drugiej straszyło sumienie wyrzucając mi moją okropną przeszłość.

Kapelan więzienny odwiedził mnie i pogadał ze mną po swojemu, ale cała jego nauka ograniczyła się do napomnienia, bym wyspowiadała się ze swej zbrodni, jak mówił (choć nie wiedział, za co siedzę), bym wyjawiła wszystko i tym podobne rzeczy, gdyż w przeciwnym razie Bóg mi nigdy, jak mówił, nie przebaczy; wszystko, co powiedział, było tak mało dostosowane do sytuacji, że nie stanowiło to dla mnie żadnej pociechy. A potem widok tego nieszczę śnika, który mnie rano zachęcał do spowiedzi i skruchy, a w południe urżnął się wódką i spirytualiami, miał w sobie coś tak gorszącego, że z początku poczułam większy wstręt do człowieka niż do jego działalności, a potem stopniowo także i do jego dzieła; zażądałam więc, aby przestał mnie niepokoić.

Nie wiem, jak się to stało, lecz dzięki niezmordowanym wysiłkom mojej gospodyni nie złożono przeciwko mnie skargi sądowej na pierwszą sesję sądową, myślę tu o wysokim sądzie przysięgłych w Guildhall; miałam więc przed sobą jeszcze miesiąc czy pięć tygodni i niewątpliwie powinnam była uważać ten czas za darowany mi dla zastanowienia się nad przeszłością i dla przygotowania się do tego, co mnie czekało, jednym słowem, powinnam była uważać ten przeciąg czasu za nadarzającą się sposobność do żalu za grzechy i powinnam była go wykorzystać w tym celu, ale ja tego nie potrafiłam. Było mi przykro (jak było o tym powyżej), że znalazłam się w Newgate, ale skruchę odczuwałam niewielką.

Podobnie do wód zebranych w zagłębieniach i wydrążeniach skalnych, które wszystko, na co sączą się kroplami, zamieniają w kamień lub skałę, tak na mnie ciągła rozmowa z taką zgrają piekielników, wśród jakiej przebywałam, podziałała tak samo jak na innych: zamieniłam się w kamień; najprzód byłam ogłupiała i nieczuła, potem brutalna i bezmyślna, by wreszcie szaleć i wściekać się jak inni; słowem, zaczęłam być tak zadowolona i swobodna w więzieniu, jakbym istotnie była tam urodzona.

Trudno pojąć, że natura nasza zdolna jest do takiego zwyrodnienia, iż uważamy za miłe i przyjemne to, co w istocie jest szczytem nędzy. Trzeba tu jeszcze wspomnieć o pewnej okoliczności, która, jak myślę, podkreśla to jeszcze: byłam tak do głębi nieszczęśliwa, jak może — ogólnie biorąc — być ktoś, kto, jak ja, posiada życie, zdrowie i pieniądze na swoje potrzeby.

Ciążyła na mnie wina, pod którą ugięłaby się każda istota posiadająca jeszcze zdolność zastanawiania się i która zdaje sobie sprawę ze szczęścia w tym życiu oraz z niedoli w przyszłym. O ile z początku miałam wyrzuty sumienia, ale nie odczuwałam żalu za grzechy, o tyle teraz nie miałam ani wyrzutów sumienia, ani żalu. Byłam oskarżona o zbrodnię, za którą wedle naszego prawa groziła

kara śmierci; dowody winy były lak oczywiste, że nie mogłam się bronić, iż jestem niewinna. Znana byłam jako dawna delikwentka, nie mogłam się więc spodziewać niczego innego prócz śmierci w najbliższych tygodniach, nie miałam też żadnej nadziei, by udało mi się uciec, a jednak dziwna odrętwiałość owładnęła mą duszą. Nie odczuwałam żadnych cierpień, nie miałam złych przeczuć czy zmartwień, początkowe uczucie zaskoczenia przeszło, mogę śmiało powiedzieć, że czułam się jakoś dziwnie; moje zmysły, rozum, sumienie były jakby uśpione; przez czterdzieści lat moje życie było okropną mieszaniną zła, wszeteczeństwa, cudzołóstwa, kazirodztwa, kłamstw i złodziejstwa — jednym słowem, oddawałam się wszelkim występkom, z wyjątkiem tylko morderstw i zdrady, mniej więcej od osiemnastego roku mego życia aż po sześćdziesiątkę. I teraz, pogrążona w otchłani kaźni i widząc haniebną śmierć u swego progu, nie zdawałam sobie sprawy ze swej sytuacji, a myśl o niebie czy piekle zaledwie mnie czasem z lekka musnęła, jak ukłucie czy ból, które przypomniawszy się nikną. Nie było mi w głowie prosić Boga o litość ani mi to nawet na myśl nie przyszło. I wydaje mi się, że tym sposobem dałam krótki opis najgorszej na świecie niedoli.

Wszystkie moje przerażające myśli rozwiały się, oswoiłam się z okropnością tego miejsca, a hałasami i krzykami więziennymi nie przejmowałam się bardziej niż ci, którzy byli ich przyczyną; słowem, stałam się jednym z tych ptaszków więziennych, równie zepsuta i okrutna jak reszta; i nie tylko to: zatraciłam już bowiem nieomal całkowicie obyczaje i przyzwyczajenia dobrego wychowania i manier, które dotychczas wciąż jeszcze przejawiały się w mojej konwersacji, i tak na wskroś zwyrodniałam, tak dalece nie byłam już tą, co dawniej, jak gdybym nigdy nie była inną niż obecnie.

W czasie tych ciężkich chwil mojego życia spotkało mnie pewne niespodziewane zdarzenie, które zbudziło we mnie uczucie zwane zmartwieniem, uczucie — o którego istnieniu zaczynałam już przedtem zapominać. Powiedziano mi pewnego wieczoru, że poprzedniej nocy o późnej porze przyprowadzono trzech rozbójników, którzy urządzili napad gdzieś na drodze do Windsoru, zdaje mi się, że koło Hounslow Heath; ścigano ich aż do Uxbridge i lam ich ujęto po zażartej obronie, w której nie wiem wielu wieśniaków zostało rannych i paru zabitych.

Nic też dziwnego, że my, więźniowie, chcieliśmy wszyscy zobaczyć tych śmiałych i zuchwałych panów, o których opowiadano, że jeszcze takich nie było; szczególnie, że mówiono, iż rano zostaną przeniesieni do press-yardu,   gdyż za możność pobytu w tej lepszej części więzienia zapłacili naczelnikowi. A więc my, kobiety, stanęłyśmy na drodze, aby ich na pewno zobaczyć; ale nic nie zdoła wyrazić mego zdumienia i zaskoczenia, gdy poznałam w pierwszym z nich mojego męża z Lancashire, tego samego, który żył na tak szerokiej stopie w Dunstable, tego samego, którego później zobaczyłam w Brickhill, gdy byłam już poślubiona mojemu ostatniemu małżonkowi, jak to już opowiedziałam.

Zaniemówiłam na ten widok i nie wiedziałam, ani co powiedzieć, ani co począć; nie poznał mnie, i to było w owej chwili jedyną moją pociechą. Porzuciłam moją kompanię i ukryłam się, o ile było to możliwe, w tym strasznym miejscu i tam dłuższy czas rzewnie płakałam. „Jakaż jestem okropna — rzekłam sobie — ileż biednych ludzi unieszczęśliwiłam? Iluż zrozpaczonych nieboraków oddałam w moc diabła? Niedola tego dżentelmena spada na mnie. Powiedział mi w Chester, że małżeństwo ze mną zrujnowało go i że z mojego powodu znalazł się w opłakanych stosunkach materialnych, gdyż uważając mnie za bogatą zaciągał długi, których nie mógł spłacić, i że nie wie, co ma począć; chciał albo się zaciągnąć do wojska i nosić muszkiet, albo kupić konia i udać się w podróż, jak to nazwał; i choć nigdy mu nie powiedziałam, że jestem majętna, i właściwie go nie oszukałam, to jednak pozwoliłam mu w to uwierzyć i w ten sposób stałam się źródłem jego nieszczęścia.

To jedno niespodziewane zdarzenie głęboko zapadło mi w duszę i zbudziło we mnie więcej refleksyj niż wszystko, co przeżyłam dotychczas. Martwiłam się o niego dniami i nocami, tym bardziej że powiedziano mi, iż on był hersztem bandy i tyle miał napadów rabunkowych na sumieniu, że Hind, Whitney czy Złoty Farmer nie mogą się z nim równać; że gdyby nawet był jedynym mężczyzną w swej rodzinnej okolicy, zostałby powieszony, i że mnóstwo ludzi będzie świadczyć przeciwko niemu.

Tak bardzo było mi go żal, że przestałam się martwić własną sprawą, i tylko z jego powodu robiłam sobie wymówki. Opłakiwałam jego nieszczęścia i niedolę, w jaką teraz popadł, i tak się tym przejęłam, że wszystko przestało mnie teraz cieszyć. Powróciły mi znów myśli, które miałam w pierwszych chwilach pobytu w więzieniu, o okropnym i obmierzłym moim życiu, i wraz z nimi powrócił też wstręt do miejsca, w którym przebywałam, i do życia, jakie w nim pędziłam. Jednym słowem, zmieniłam się do gruntu i stałam się inną istotą.

Podczas gdy się tak o niego martwiłam, doszła mnie wiadomość, że przed sąd przysięgłych najbliższej sesji sądowej zostanie złożony akt oskarżenia przeciwko mnie i że z pewnością będę sądzona w sprawie gardłowej w Old Bailey. Już przedtem moje usposobienie uległo zmianie, nabyta przeze mnie zatwardziałość i nikczemna pewność siebie znikła, a świadomość winy owładnęła moim umysłem. Słowem, zaczęłam myśleć, a zacząć myśleć, to znaczy uczynić pierwszy krok na drodze z piekła do nieba. Ten piekielny nieczuły stan i usposobienie duszy, o którym tyle mówiłam poprzednio, wynika tylko z braku zastanowienia: ten, kto odzyska zdolność myślenia, odzyska samego siebie.

Gdy tylko, jak powiedziałam, zaczęłam, myśleć, przede wszystkim wyrwały się z mej piersi słowa: „Boże! co ze mną będzie? Czeka mnie pewna śmierć! Niewątpliwie zostanę skazana, po czym czeka mnie już tylko śmierć! Nie mam przyjaciół, co mam czynić? Będę z pewnością skazana! Boże! zlituj się nade mną! Co ze mną będzie?" Dziwnie nędzne myśli, powiecie, jak na pierwsze, które po tak długiej przerwie zbudziły się w mej duszy; była w nich tylko obawa przed tym, co ma nastąpić, i ani słowa szczerej skruchy. Niemniej jednak byłam niepocieszona i okropnie zgnębiona, a że na całym świecie nie miałam przyjaciela, któremu mogłabym 6ię zwierzyć z mych rozpaczliwych myśli, ciążyło mi to tak, że parę razy na dzień dostawałam spazmów i mdlałam. Posłałam po swoją starą gospodynię i muszę jej oddać sprawiedliwość, że okazała się prawdziwą przyjaciółką. Poruszyła niebo i ziemię, chcąc zapobiec temu, by sąd najwyższy skierował przeciw mnie akt oskarżenia. Wyszukawszy paru sędziów przysięgłych, rozmawiała z nimi usiłując ich nastroić życzliwie, na tej podstawie, że nic nie zostało wyniesione ani nie było włamania i tak dalej. Ale wszystko to na nic się nie zdało, gdyż reszta ich przegłosowała; owe dwie dziewki pod przysięgą potwierdziły oskarżenie, a sąd uznał mnie za winną kradzieży z włamaniem, to znaczy ciężkiej zbrodni.

Padłam zemdlona, gdy mi przyniesiono tę wiadomość, a gdy odzyskałam zmysły, myślałam, że skonam pod tym ciosem. Moja gospodyni zachowywała się wobec mnie jak prawdziwa matka; litowała się nade mną, płakała ze mną i nade mną, ale nie mogła nic pomóc. Przerażenie moje zwiększały jeszcze toczące się w całym więzieniu rozmowy o tym, że zapłacę za to gardłem. Słyszałam, jak często poruszali ten temat między sobą, widziałam, jak potrząsali głowami i mówili, że jest im przykro i tym podobne rzeczy, jakie się zwykle mówi w tym miejscu. Ale nikt nie przyszedł mi powiedzieć, co myśli, aż wreszcie jeden z dozorców zgłosił się do mnie potajemnie i powiedział mi z westchnieniem: — A więc, pani Flanders, będzie jejmość sądzona w piątek (była to środa). Co masz zamiar uczynić? — Zbladłam jak płótno i odparłam: — Bóg jeden wie, bo ja nie wiem, co mam począć. — Nie będę jejmości łudził; — rzekł — gdybym był na jej miejscu, przygotowałbym się na śmierć, gdyż nie wątpię, że ją skażą. A że powiadają, iż to nie było pierwszym jejmości przestępstwem, wątpię, aby się nad nią zlitowano. Powiadają — dodał — że sprawa jest jasna, świadkowie przysięgali przeciw jejmości, tak że nie da się to obronić.

Po tym okropnym brzemieniu, jakie ciążyło na mnie, był to cios, który podciął moje siły żywotne; przez dłuższy czas nie mogłam mu odpowiedzieć ani słowa, ani dobrego, ani złego; ale wreszcie wybuchnęłam płaczem i rzekłam do niego: — Boże, powiedz mi waść, co mam począć? — Co masz począć! — rzekł — poślij jejmość po kapelana lub po pastora i porozmawiaj z nim; bo jeśli nie masz wiernych przyjaciół, musisz się pożegnać z tym światem.

Było to powiedziane szczerze, ale brzmiało to bardzo przykro, tak przynajmniej uważałam. Dozorca pozostawił mnie w największym, jakie sobie można wyobrazić, pomieszaniu. Całą noc spędziłam bezsennie. Zaczęłam teraz się modlić, czego nie czyniłam chyba mniej więcej od śmierci mojego ostatniego męża. Prawdę powie-

dziawszy, zaledwie mogę to nazwać modlitwą, gdyż byłam pogrążona w takiej rozterce i taka groza ciążyła mi na duszy, że choć wielokrotnie powtarzałam to zwykłe wyrażenie: „Boże! zlituj się nade mną!", nie zdawałam sobie sprawy, że w samej rzeczy jestem nędzną grzesznicą, ani nie myślałam o wyspowiadaniu się ze swych grzechów przed Bogiem, ani nie błagałam go w imię Jezusa Chrystusa o przebaczenie. Zmiażdżona byłam swą sytuacją, grożącą mi karą śmierci oraz pewnością, że będę skazana i wyrok będzie wykonany, i z tego powodu wołałam przez całą noc: „Boże! Co będzie ze mną? Boże! co mam począć! Boże! powieszą mnie! Boże! zlituj się nade mną!" — i tym podobne rzeczy.

Moja biedna, nieszczęśliwa gospodyni była równie strapiona jak ja, a znacznie bardziej ode mnie żałowała za grzechy, choć nie groziła jej rozprawa ani wyrok. Wprawdzie zasługiwała na nie na równi ze mną i sama to przyznawała, ale od wielu lat sama nie popełniała żadnych innych przestępstw, jak tylko to, że przyjmowała ode mnie i od innych skradzione przez nas rzeczy i zachęcała nas do kradzieży. Płakała i zachowywała się jakby straciła zmysły, łamiąc ręce i wołając, że jest zgubiona, że przekleństwo niebios spadło na nią, że będzie potępiona, że stała się przyczyną zguby wszystkich swych przyjaciół, że takiego to i takiego, i jeszcze innego zaprowadziła na szubienicę, i wyliczyła dziesięć czy jedenaście osób, które źle skończyły przez nią — historię kilku z nich opowiedziałam tutaj — i że teraz jest też przyczyną mojej zguby, gdyż kiedy chciałam przestać pracować w tym zawodzie, namówiła mnie, abym go nie porzucała. Tu przerwałam jej: — Tak nie jest, matko — rzekłam — nie mów tak, chciałaś przecież, bym rzuciła wszystko wówczas, gdy wyłudziłam zapłatę od kupca łokciowego i gdy wróciłam z Harwich, a ja nie chciałam ciebie posłuchać; nie mogę ci nic zarzucić, ja sama doprowadziłam się do zguby i sama ściągnęłam na siebie te nieszczęścia. — Na takich rozmowach spędziłyśmy z sobą długie godziny.

Nie było rady, śledztwo postępowało i w czwartek zaprowadzono mnie do gmachu sądowego, dokąd wezwano mnie, abym złożyła zeznania, jak to nazywają, a następnego dnia naznaczony był termin mojej sprawy. Podczas przesłuchania broniłam się, że nie jestem winna; i mogłam śmiało tak zrobić, gdyż byłam oskarżona o kradzież z włamaniem, to jest o podstępną kradzież dwóch sztuk brokatu jedwabnego wartości czterdziestu sześciu funtów, towaru należącego do Antoniego Johnsona, i o włamanie się do jego domu; wiedziałam dobrze, że tego nie mogą mi dowieść, bo nie tylko nie włamałam się, ale nawet nie podniosłam skobla u drzwi.

W piątek przyprowadzono mnie na sprawę. Byłam zupełnie wyczerpana kilkudniowym płaczem, więc we czwartek spałam lepiej, niż mogłam przypuszczać, i udałam się na sprawę z większą odwagą, niżbym to była uważała za możliwe.

Gdy rozprawa już się zaczęła i akt oskarżenia został odczytany, chciałam przemówić, ale powiedziano mi, że najprzód muszą być wysłuchani świadkowie, a potem przyjdzie czas na mnie. Świadkami były te dwie dziewczyny, dwie prawdziwie wygadane jędze, bo choć to, co zeznały, w znacznej mierze było prawdą, to jednak one sytuację w najwyższym stopniu pogorszyły przysięgając, że towary były już w moim posiadaniu, że schowałam je pod suknię, że już odchodziłam unosząc je ze sobą, że miałam już jedną nogę za progiem, gdy się one ukazały, i że już drugą postawiłam za progiem, tak że znajdowałam się z towarami poza domem, na ulicy; dopiero wtedy mnie zatrzymały i ujęły, po czym wprowadziły mnie z powrotem do środka i wtedy znalazły przy mnie towary. Fakty te były na ogół prawdziwe, ale byłam przekonana i kładłam na to nacisk, że mnie zatrzymały, zanim postawiłam stopę na progu domu. To jednak nie miało wielkiego znaczenia, gdyż było rzeczą pewną, że wzięłam te towary i że byłabym je zabrała, gdyby mnie nie były przyłapały.

Broniłam się, że nic nie ukradłam, że nikt nic nie stracił, że drzwi były otwarte, a ja weszłam w zamiarze kupna, widząc leżące tam towary. Jeśli nawet nie widząc nikogo wzięłam do ręki materiał, nie można z tego wnioskować, że miałam zamiar go ukraść, gdyż nie wyniosłam go dalej niż do drzwi, aby mu się przyjrzeć w  lepszym świetle.

Sąd w żaden sposób nie chciał dać temu wiary i po trochu żartowano sobie z mojego zamiaru kupienia tych towarów, gdyż nie był to żaden sklep, w którym by coś było na sprzedaż; co do tego zaś, że zaniosłam materiał do drzwi, aby mu się przyjrzeć, dziewczyny bezczelnie ranie wydrwiły i wysilały na ten temat swój dowcip, mówiąc sędziom, że materiał dobrze obejrzałam i widać mi się spodobał, bo wpakowałam go pod suknię i wychodziłam z nim.

Krótko mówiąc, sąd uznał mnie za winną zbrodni, lecz nie włamania, co było dla mnie małą pociechą, gdyż pierwsze pociągało za sobą karę śmierci, a drugie nie groziło gorszą karą. Następnego dnia zaprowadzono mnie dla wysłuchania tego okropnego wyroku i gdy zapytano mnie, co powiem na swoją obronę, stałam przez chwilę w milczeniu, ale ktoś za mną podpowiedział mi głośno, bym przemówiła do sędziów, gdyż mogą w korzystnym świetle przedstawić moją sprawę. To zachęciło mnie do odezwania się, że wprawdzie nie mam nic do powiedzenia, co mogłoby zmienić wyrok, ale mam wiele do powiedzenia, co by wzbudziło litość sądu: mam nadzieję, iż wezmą pod uwagę okoliczności czynu, że nie włamałam się i nic nie wyniosłam, że nikt nic nie stracił, że ten, do kogo należały towary, prosił, aby okazano mi litość (co istotnie uczciwie zrobił), i że wreszcie było to pierwsze moje przestępstwo i że nigdy jeszcze nie stawałam przed sądem. Jednym słowem, przemówiłam ze śmiałością, do jakiej nie przypuszczałam, że będę zdolna, tonem wzruszającym i ze łzami, ale nie tak obfitymi, by tłumiły mój głos; widziałam, iż ci, którzy mnie słuchali, wzruszeni byli sami do łez.

Sędziowie siedzieli poważni i milczący, pozwalając mi swobodnie mówić, co chciałam i jak długo chciałam, ale nie odpowiedziawszy mi ani tak, ani nie, wydali na mnie wyrok śmierci, wyrok, który sam był już dla mnie śmiercią. Gdy mi go odczytano, zdrętwiałam. Świadomość mnie opuściła, język mi skołowaciał, a wzrok nie mógł dojrzeć już ani Boga, ani ludzi.

Moja biedna gospodyni była niepocieszona i ona, która przedtem była moją pocieszycielką, potrzebowała teraz sama pociechy.

To smucąc się, to szalejąc wyglądała zupełnie, jak gdyby utraciła zmysły i była jedną z obłąkanych mieszkanek szpitala Bedlam. Nie tylko była niepocieszona z mojego powodu, ale jej niegodziwe życie napełniało ją przerażeniem i zaczęła się zastanawiać nad swą przeszłością z zupełnie innym uczuciem niż ja, gdyż ona prawdziwie żałowała za swe grzechy martwiąc się jednocześnie moim nieszczęściem. Posłała też po pewnego pastora, poważnego, nabożnego i zacnego człowieka, i z jego pomocą tak poważnie oddała się szczerej skrusze, że, sądzę, tak samo zresztą, jak ów pastor, iż była prawdziwą penitentką; co więcej była nią nie tylko przy tej okazji i w owej chwili, ale, jak słyszałam, postępowała w ten sposób aż do śmierci.

Łatwiej sobie wyobrazić niż opisać mój ówczesny stan. Przed sobą miałam tylko śmierć i żadnych przyjaciół, którzy by mi dopomogli czy zatroszczyli się o mnie; nie mogłam się już niczego więcej spodziewać jak tylko, że znajdę swoje nazwisko wśród pięciu innych na liście wyroków śmierci, którą mieli w następny piątek przysłać do wykonania.

Tymczasem moja biedna, zrozpaczona gospodyni przysłała mi pastora, który, najprzód na jej żądanie, a potem na moje życzenie przychodził mnie odwiedzać. Poważnie zaklinał mnie, abym żałowała za grzechy i nie lekceważyła spraw swej duszy; bym nie łudziła się, że będę żyć, bo jak się dowiedział, nie mogę się tego spodziewać, lecz abym całą duszą zwróciła się szczerze do Boga i wołała o przebaczenie w imię Chrystusa. Wywody swe popierał cytatami z Pisma świętego, zachęcającymi największych grzeszników do pokuty i porzucenia złej drogi, po czym klęknął i modlił się ze mną.

Wówczas po raz pierwszy poczułam objawy prawdziwej skruchy. Zaczęłam ze wstrętem spoglądać na swoje przeszłe życie i kiedy poniekąd otworzył mi się widok na tamten świat, sprawy doczesne zaczęły mi się przedstawiać, jak zapewne każdemu w takiej chwili, pod zupełnie innym aspektem i pod inną postacią niż dawniej.

Najważniejsze i najcenniejsze rzeczy, widoki szczęścia, radość, niepowodzenia życiowe nabrały innego znaczenia, a myśli moje zajęte były sprawami tak nieskończenie przewyższającymi wszystko, czego zaznałam w życiu, że wydawało mi się największą głupotą ludzką przywiązywać jakąś wagę do rzeczy nawet najbardziej cenionych na tym świecie.

Wyraz „wieczność" stanął przed moją świadomością ze wszystkimi swymi niepojętymi skojarzeniami i miałam tak rozległe o niej pojęcie, że nie wiem, jak je wyrazić. Jakże wobec niej nędzne, niewybredne i głupie wydały mi się wszystkie przyjemne rzeczy, to znaczy te, które uważałam dawniej za przyjemne — szczególnie, gdy zdałam sobie sprawę, że dla tych marnych głupstw wyrzekamy się wiecznej szczęśliwości.

Na skutek tych myśli zaczęłam sobie surowo wyrzucać moje dotychczasowe podłe postępowanie, z powodu którego straciłam wszelką nadzieję szczęścia w wieczności, czekającej mnie teraz; skazana zostałam natomiast na najgorszą niedolę, jaką można sobie wyobrazić, a pogarsza ją jeszcze ta przerażająca myśl, że trwać będzie Wiecznie.

Nie umiałabym nikogo pouczać, opowiadam tylko, o ile jestem do tego zdolna, jak mi się to wszystko wtedy przedstawiało, ale nie potrafię oddać tego głębokiego wrażenia, jakie myśli te wówczas wywierały na mnie. Wrażenia te rzeczywiście nie mogą być wypowiedziane słowami, a gdyby to nawet było możliwe, to nie jestem dość wymowna, by to móc wyrazić. Pozostawiam to pojętności czytelnika, by sam wyciągnął z nich słuszne wnioski kierując się własnym doświadczeniem; i bez wątpienia każdy w jakiejś chwili przeżywał podobne wrażenia, mam tu na myśli trafniejsze niż dotychczas spojrzenie w przyszłość i poczucie niezbyt budującej roli, jaką sam w tym wszystkim odegrał.

Ale wracam do mojego wypadku. Pastor nalegał na mnie, bym mu powiedziała o tyle, o ile będę uważać za wskazane, jaki jest mój pogląd na rzeczy przyszłe. Zapewnił mnie, że nie przychodzi jako kapelan więzienny, którego zadaniem jest wydarcie na spowiedzi zeznań od więźniów dla celów prywatnych lub dla wykrycia innych przestępców. Jego zadaniem jest zachęcić mnie do swobo dnego wypowiedzenia się, by odciążyć moją duszę, a jemu dać możność pocieszenia mnie, o ile to leży w jego mocy. Zapewnił mnie, że wszystko, co mu powiem, zostanie przy nim, i będzie to taką tajemnicą, jakby o tym wiedział tylko Bóg i ja; że pragnie tyle tylko dowiedzieć się ode mnie, ile, jak o tym była mowa powyżej, mu trzeba, by mi udzielić rady i pomocy i by móc modlić się do Boga za mnie.

To uczciwe i przyjacielskie traktowanie mnie otworzyło wrota mych uczuć. Wdarł się przez nie do mej duszy, a ja mu wyjawiłam, jakie niegodziwe pędziłam życie. Słowem, dałam mu skrót całej tej opowieści i odmalowałam mu zwięźle swoje postępowanie przez pięćdziesiąt lat.

Nic nie ukrywałam przed nim, a on znów wzywał mnie do szczerej skruchy, tłumacząc, co przez to rozumie, a potem roztoczył taki obraz nieskończonego miłosierdzia obiecanego przez Niebiosa najbardziej zatwardziałym grzesznikom, że nie odezwałam się już ani jednym słowem rozpaczy czy wątpliwości; i w takim usposobieniu pozostawił mnie tej pierwszej nocy.

Odwiedził mnie znów następnego ranka i dalej na swój sposób objaśniał mi, jak można dostąpić miłosierdzia Bożego; wedle niego polegało to tylko na tym, co nie było bynajmniej rzeczą trudną, by tego miłosierdzia szczerze pragnąć i chcieć je przyjąć oraz odczuwać szczery żal za grzechy i nienawiść do występków, które sprawiły, że stałam się słusznie przedmiotem pomsty Bożej. Nie umiem powtórzyć znakomitych wywodów tego niezwykłego człowieka; mogę tylko powiedzieć, że obudził moje serce i doprowadził mnie do takiego stanu, jakiego nie zaznałam przez całe swoje życie. Wstydziłam się swej przeszłości i opłakiwałam ją, ale jednocześnie odczuwałam niespodziewanie tajemną, cudowną radość na myśl, że jestem prawdziwą pokutnicą i że obdarowana zostałam pociechą nawróconego grzesznika — to znaczy nadzieją, iż będzie mi przebaczone; myśli te tak szybko krążyły i tak wzniosłe było wrażenie, jakie na mnie wywarły, że mogłabym w tej samej chwili, jak mi się zdawało, pójść na śmierć bez najmniejszego niepokoju, powierzywszy mą duszę nawróconej grzesznicy nieskończonemu miłosierdziu.

Dobry ten człowiek, wzruszony wpływem, jaki widział, że rzeczy te mają na mnie, dziękował Bogu, iż mu pozwolił mnie odwiedzić; postanowił mnie nie opuszczać aż do końca i nie przerywać swych wizyt.

Minęło przynajmniej dwanaście dni od czasu, jak nas skazano, zanim przyszedł rozkaz wykonania wyroków; dopiero w pewną środę przyszła lista skazańców, jak ją nazywają, i znalazłam na niej swoje nazwisko. Zadało to okropny cios moim wszystkim postanowieniom; serce zamarło we mnie i dwukrotnie zemdlałam raz po razie, lecz nie odezwałam się ani. słowem. Zacny pastor bardzo się za mnie zmartwił i robił co mógł, aby mnie pocieszyć, przytaczając te same argumenty równie wymownie jak przedtem; wieczorem nie opuszczał mnie, dopóki dozorcy pozwalali mu pozostać w więzieniu; byłby się mógł dać zamknąć ze mną na całą noc, ale nie chciał tego robić.

Dziwiło mnie bardzo, że nie przyszedł do mnie przez cały następny dzień, a była to wilia dnia wyznaczonego na egzekucję. Byłam więc bardzo zniechęcona i przygnębiona, i bliska zupełnego załamania się, tak mi brakło tej pociechy, którą umiał wlewać w moją duszę tak często i tak skutecznie w czasie poprzednich swych wizyt. Czekałam z największą niecierpliwością i w nieopisanym przygnębieniu, aż wreszcie około czwartej przyszedł do mojej izby, gdyż za pomocą pieniędzy, bo nic w więzieniu nie da się zrobić bez nich, uzyskałam tę łaskę, że mnie nie trzymano w tak zwanym „lochu skazańców" wraz z innymi więźniami skazanymi na śmierć, lecz w małym i brudnym pokoiku, gdzie byłam sama.

Serce moje zabiło z radości, gdy usłyszałam jego głos przy drzwiach, jeszcze zanim go zobaczyłam. Ale niech każdy sam osądzi, jakie to wywołało w mej duszy poruszenie, gdy przeprosiwszy mnie i wytłumaczywszy się pokrótce, czemu nie przychodził, objaśnił mnie, że przez ten czas zajmował się moją sprawą: otrzymał bowiem od urzędnika sądowego przychylny raport w mojej sprawie do Sekretarza Stanu, słowem   — przynosi mi odroczenie wyroku.

Oznajmił mi to z największą ostrożnością, na jaką mógł się zdobyć, boć ukrywanie tego przede mną byłoby jeszcze większym okru cieństwem. Niemniej jednak było to za wiele dla mnie i tak, jak przedtem uginałam się pod ciężarem nieszczęścia, tak teraz zmogła mnie radość i popadłam w zemdlenie, znacznie poważniejsze niż poprzednie, i tylko z największą trudnością przyszłam do siebie.

Zacny ten człowiek napomniał mnie po chrześcijańsku, by radość z odroczenia wyroku nie zatarła w mej duszy wspomnienia poprzedniej skruchy, i oznajmiwszy, że mnie opuszcza dla zapisania odroczenia w księgach oraz dla przedstawienia go szeryfom, przed wyjściem zatrzymał się na chwilę i z głęboką powagą pomodlił się za mnie do Boga, prosząc, by skrucha moja była nie udana i szczera i by mój powrót do życia nie był także nawrotem do poprzednich mych szaleństw, których tak uroczyście postanowiłam się wyrzec i za nie pokutować. Sercem całym przyłączyłam się do tych próśb i muszę wyznać, iż nocy tej poczułam, jaki głęboki wpływ na mą duszę wywarło miłosierdzie Boskie, które ocaliło mi życie, a dobroć, z jaką spotkałam się w tym wypadku, przyczyniła się bardziej jeszcze do znienawidzenia mych przeszłych grzechów, niż cały żal, który odczuwałam przedtem.

Może się to wydać niekonsekwentne i bardzo dalekie od tematu tej książki; myślę zwłaszcza, że niejednemu z tych, którym się podoba i których bawić będzie opowieść o rozpustnej i niegodziwej części mego żywota, nie będzie smakować to, co stanowi w rzeczywistości najlepszą epokę mojego życia, najbardziej dla mnie pochlebną i najbardziej pouczającą dla innych. Myślę jednak, że i oni pozwolą mi historię moją opowiedzieć w całości. Byłoby to ostrą satyrą na nich, gdybym powiedziała, że skrucha podoba im się mniej od występku i że woleliby raczej, aby opowiadanie to zakończyło się tragedią, jak to łatwo mogło się stać.

Ale wracam do mojego opowiadania. Następnego ranka rozegrała się w więzieniu smutna scena. Pierwsza rzecz, jaka z rana mnie przywitała, był to dźwięk wielkiego dzwonu z kościoła Świętego Grobu, który oznajmił o nadchodzącym dniu. Zaledwie rozległy się jego dźwięki, rozpaczliwe krzyki i płacz dały się słyszeć z „lochu skazanych", gdzie przebywało sześć nieszczęsnych istot, które miały być tego dnia stracone za takie lub inne przestępstwa, a dwie z nich za morderstwo.

Polem w całym gmachu rozległy się zmieszane głosy najróżniejszych więźniów, wyrażających niezręcznie swe ubolewanie nad nieszczęśnikami, którzy mieli wkrótce umrzeć. Czynili to jednak w sposób bardzo rozmaity: jedni płakali nad nimi, inni wiwatowali i życzyli im szczęśliwej podróży, jeszcze inni złorzeczyli i wymyślali tym, którzy doprowadzili do tego skazanych — mając tu na myśli świadków i prokuratorów — wielu litowało się nad nimi, niewielu, bardzo niewielu, modliło się za nich.

Trudno było się zdobyć na tyle spokoju duszy, by móc podziękować miłosiernej Opatrzności, która poniekąd wyrwała mnie z paszczęki śmierci. Przejęta tym, niema i bez słowa, nie byłam w stanie wyrazić tego, co przepełniało moje serce; w takich bowiem chwilach uczucia są zbyt wzburzone, by móc zapanować nad nimi.

Przez cały czas, kiedy te nieszczęsne skazane istoty przygotowywały się na śmierć, a kapelan zajęty był nakłanianiem ich do poddania się spokojnie wyrokowi, przez cały ten czas — powtarzam — doznawałam takiego drżenia, jak gdybym była w sytuacji, która mi groziła poprzedniego dnia; w tym dziwnym ataku trzęsłam się z zimna jak w napadzie febry, tak że mówiłam i patrzyłam jak nieprzytomna. Z chwilą gdy wszystkich skazanych wsadzono na wozy i odjechano, na co zresztą nie miałam odwagi patrzeć, dostałam ataku płaczu pomimo mej woli i chęci, po prostu było to chorobliwe; atak był tak silny i trwał tak długo, że nie wiedziałam już, co mam począć ani jak się powstrzymać czy położyć temu koniec, pomimo całej silnej woli i odwagi, jaką posiadałam.

Ten atak płaczu trwał przez blisko dwie godziny dopóty, dopóki, jak myślę, wszyscy skazańcy nie zeszli z tego świata; potem owładnęła mną pokorna, skruszona i poważna radość; była to naprawdę podniosła i gorąca radość i wdzięczność, której jednak nie byłam w stanie wyrazić słowami i w której trwałam przez cały prawie dzień.

Wieczorem odwiedził mnie zacny pastor i jak zwykle wygłosił swą budującą naukę. Powinszował mi, że mam jeszcze trochę czasu na pokutę, gdy natomiast los tych sześciu biednych istot już został przesądzony i utraciły już możność zbawienia; nalegał na mnie z całą powagą, bym zachowała ten sam pogląd na sprawy doczesne, jaki miałam w obliczu wieczności, w końcu powiedział mi, bym nie przypuszczała, że niebezpieczeństwo moje minęło, bo odroczenie wyroku nie jest jeszcze ułaskawieniem; że nie ręczy jeszcze za to, jaki będzie wynik; miałam jednak to szczęście, że zyskałam nieco na czasie i że ode mnie zależy wykorzystanie go.

Ta przemowa, choć właściwie była bardzo na miejscu, pozostawiła mi pewien smutek w sercu, jakąś obawę, że moja sprawa zakończy się jednak tragicznie, pastor bowiem nie był wcale pewien, jaki będzie wynik, a ja nie rozpytywałam się go o to wówczas, gdyż powiedział, że będzie robił, co będzie mógł, aby rzecz doprowadzić do pomyślnego końca. Miał nadzieję, że się tak stanie, ale nie chciał, abym czuła się zbyt bezpieczną; następstwa pokazały, że miał rację.

W jakieś dwa tygodnie potem powzięłam słuszne obawy, że mój wyrok śmierci będzie wciągnięty na listę skazańców następnej sesji sądowej. Udało mi się go uchylić, choć z wielkim trudem i dzięki wniesieniu bardzo pokornej petycji o wysiedlenie, miałam bowiem złą opinię i ogólne przekonanie było, że jestem recydywistką. Zarzut ten jednak nie był całkowicie słuszny, albowiem jakkolwiek się na to zapatrywali sędziowie, wobec prawa nie byłam recydywistką, gdyż nigdy jeszcze nie stawałam przed sądem. Sędziowie więc nie mogli mnie o to pociągać do odpowiedzialności, lecz najwyższy sędzia mógł przedstawić moją sprawę, jak uważał za wskazane.

Miałam więc teraz pewność, że będę żyć, choć pod ciężkim warunkiem wysiedlenia, który sam przez się był uciążliwy, nie był nim jednak w porównaniu z wyrokiem śmierci, wobec czego powstrzymam się od wszelkich komentarzy na temat wyroku oraz co do wyboru, jaki mi pozostawiono. Każdy z nas wybierze wszystko byle nie śmierć, szczególnie, gdy tak jak mnie nie oczekuje go nic przyjemnego na tamtym świecie.

Zacny pastor, dzięki któremu, choć był dla mnie człowiekiem obcym, uzyskałam odroczenie wyroku, żałował mnie bardzo z tego powodu. Miał nadzieję, jak mówił, że umrę jeszcze pod wpływem wzniosłych nauk zamiast znów wpaść w rozwiązłe życie wśród tej wyuzdanej czeredy, która zazwyczaj jest skazana na wywiezienie; musiałabym dostąpić niezwykłej i tajemnej łaski Bożej, by, jak mówił, nie stać się tam znowu równie niegodziwą jak przedtem.

Dawno już nie wspominałam o mojej gospodyni, która nieomal przez cały ten czas była niebezpiecznie chora, na skutek czego była równie bliska śmierci jak ja na skutek wyroku i stała się skruszoną grzesznicą — nie wspominałam więc o niej, jak mówię, gdyż jej nie widziałam przez cały ten czas, ale gdy teraz wyzdrowiała i mogła już wychodzić, przyszła mnie odwiedzić.

Opowiedziałam jej, co przeżywałam, jakie na przemian miotały mną trwogi i nadzieje, opowiedziałam jej, czego uniknęłam i jakich warunkach. Była też obecna, gdy pastor wyraził mi swoją obawę, że znów powrócę do dawnego niemoralnego życia, gdy dostanę się do tej gromady nędzników, z których zazwyczaj składają się transporty wysiedlonych. I ja w duszy miałam co do tego najsmutniejsze przeczucia, wiedziałam bowiem, z jak okropnych elementów składały się wysyłane bandy, powiedziałam więc mojej gospodyni, że obawy zacnego pastora nie są bezpodstawne: — Tak, tak — rzekła — mam jednak nadzieję, że nie ulegniesz pokusom po tak strasznej przestrodze. — A gdy pastor odszedł, dodała, że nie powinnam się poddawać zniechęceniu, gdyż może znajdą się sposoby i drogi, aby mnie potraktowano w sposób wyjątkowy, o czym później pomówi ze mną obszerniej.

Spojrzałam na nią uważnie i wydała mi się weselsza, niż na ogół była obecnie, natychmiast wzbudziło to we mnie tysiące myśli o uwolnieniu, ale nie mogłam sobie wyobrazić, jakim by to mogło nastąpić sposobem, i żaden nie przychodził mi na myśl, który by w ogóle był wykonalny. Zbyt jednak byłam przejęta, by jej pozwolić odejść, zanim wyjaśni mi, o co chodzi, i choć bynajmniej nie miała na to ochoty, to jednak nalegania moje poskutkowały i kiedy dalej na nią naciskałam, odparła mi w kilku słowach: — Masz przecież pieniądze? Czyś słyszała, aby wysiedlono kiedy kogoś, kto miał w kieszeni sto funtów? — rzekła mi.

Zrozumiałam ją natychmiast, lecz odpowiedziałam, że pozostawiam jej to, ale nie widzę tu żadnej innej możliwości jak tylko ścisłe wykonanie wyroku; ten surowy wyrok uważano już za wielką łaskę, więc nie mam wątpliwości, że dopilnują wykonania go. Na co ona odpowiedziała tylko: — Zobaczymy, co się da zrobić. — I na tym rozstałyśmy się tego wieczora.

Przebywałam jeszcze w więzieniu przez piętnaście tygodni, zanim został podpisany rozkaz wywiezienia nas. Nie wiem, jaka była tego przyczyna; po upływie tego czasu wsadzono mnie na statek na Tamizie, a ze mną bandę składającą się z trzynastu tak podłych i zatwardziałych istot, jakie tylko wychodziły za moich czasów z więzienia Newgate; trzeba by znacznie dłuższego opowiadania niż moje, by móc opisać, do jakiego stopnia bezczelności i zuchwalstwa doszło tych trzynaście kreatur, i by opisać ich zachowanie się w czasie podróży, o którym posiadam bardzo ciekawe sprawozdanie dane mi przez kapitana statku przewożącego nas; polecił on je spisać szczegółowo swojemu pierwszemu oficerowi.

Może się wyda zbędnym, bym podawała tu wszystkie drobne zdarzenia, które mi się przytrafiły w tym przejściowym czasie, to znaczy w przeciągu tego czasu, który upłynął między ostatecznym rozkazem wysiedlenia a chwilą, gdy udałam się na statek. Zbyt jestem bliska końca mej opowieści, bym się nad tym rozwodziła, ale nie mogę opuścić tego, co się tyczy mojego męża z Lancashire i mnie samej.

Jak to już zaznaczyłam powyżej, został on przeniesiony ze zwykłej części więzienia do press-yardu wraz z trzema swoimi towarzyszami, gdyż po pewnym czasie znaleźli jeszcze jednego przestępcę, którego przyłączyli do nich; tu, nie wiem z jakiego powodu, przetrzymano ich przez prawie trzy miesiące, zanim ich postawiono przed sąd. Zdaje się, że udało im się dać łapówkę czy też przekupić paru z tych, co mieli świadczyć przeciwko nim, więc nie miano dowodów ich winy. Po pewnym zamieszaniu, jakie to wywołało, zaczęto jednak wynajdować dowody przeciwko dwom spośród nich, aby ich móc skazać na wysiedlenie, podczas gdy sprawa dwóch innych, z których jednym był właśnie mój mąż z Lancashire, wciąż była jeszcze w zawieszeniu. Jak mi się zdaje bowiem, posiadano przeciwko każdemu z nich jednego pewnego świadka, a prawo wymaga bezwzględnie dwóch świadków, więc nic nie dało się im udowodnić. Jednakże, jak się zdaje, postanowiono ich nie wypuszczać, w nadziei, że wreszcie znajdą się dalsze dowody ich winy. W tym celu, jak myślę, ogłoszono, że zostali schwytani tacy a tacy więźniowie i każdy, kto został przez nich ograbiony, może się zgłosić do więzienia, aby ich obejrzeć.

Skorzystałam z tej sposobności, by zaspokoić moją ciekawość, udając, że zostałam ograbiona w dyliżansie pocztowym z Dunstable i że chcę pójść zobaczyć tych dwóch rozbójników. Ale idąc do ich więzienia przebrałam się i tak zasłoniłam sobie twarz, że mój mąż nie bardzo mógł mnie widzieć i, co za tym idzie, nie wiedział, z kim ma do czynienia. Wróciwszy stamtąd, głośno opowiadałam, że znam doskonale tych rozbójników.

Natychmiast rozeszło się w całym więzieniu, że Moll Flanders będzie składać zeznania przeciw jednemu z robójników i że, z  tego powodu uzyskam zwolnienie od wyroku wywiezienia.

Usłyszawszy o tym mój mąż zapragnął zobaczyć tę panią Flanders, która go tak dobrze znała i która miała świadczyć przeciwko niemu, i na skutek tego otrzymałam pozwolenie powtórnego odwiedzenia go. Ubrałam się, jak tylko mogłam najlepiej, o ile mi na to pozwalały suknie, w jakich ośmielałam się pokazywać w więzieniu, i poszłam do jego więzienia, ale przez jakiś czas miałam twarz zasłoniętą kapturem. Z początku mało mówił, tylko się mnie zapytał, czy go znam? Odpowiedziałam, że tak, że go znam nawet bardzo dobrze; ale jak zakryłam twarz, tak też zmieniłam swój głos, nie mógł się więc domyślić, kto ja jestem. Zapytał się mnie, gdzie go widziałam? Odparłam, że między Dunstable a Brickhill, i zwracając się do dozorcy, który stał obok, zapytałam go, czybym nie mogła porozmawiać z więźniem sam na sam. Powiedział, że może to zrobić, jeżeli tego chcę, i bardzo uprzejmie wyszedł.

Zaledwie wyszedł i zamknęłam drzwi za nim, odrzuciłam kaptur wybuchając płaczem: — Najdroższy, czyż mnie nie poznajesz? — Zbladł i stał milcząc, jak uderzony piorunem, a nie mogąc opanować swego zdumienia rzekł tylko: — Pozwól, że usiądę; — usiadłszy przy stole, wsparł się łokciem i, opierając głowę na ręku, wbił oczy w podłogę, jak osłupiały. Ja znów z mojej strony płakałam tak gwałtownie, że upłynęła dłuższa chwila, zanim mogłam się odezwać; ale gdy uczucia moje znalazły pewien upust we łzach, powtórzyłam te same słowa: — Najdroższy, czyż mnie nie poznajesz? — na co on odparł: — Poznaję cię — po czym dłuższą chwilę milczał.

I dalej trwając w tym samym zdumieniu, podniósł na mnie oczy i rzekł: — Jak możesz być tak okrutna? — Nie zrozumiałam, co przez to chciał powiedzieć, więc odparłam: — Dlaczego nazywasz mnie okrutną? Co ci takiego zrobiłam? — Czyż nie jest dla mnie zniewagą odwiedzać mnie w takim miejscu? — odpowiedział. — Nie ograbiłem cię, przynajmniej nie na gościńcu.

Zrozumiałam z tego, że nie wie, w jakiej się znajduję okropnej sytuacji, i myśli, że dowiedziawszy się w jakiś sposób o jego pobycie w więzieniu, przyszłam mu robić wymówki z powodu porzucenia mnie. Ale miałam mu zbyt wiele do powiedzenia, by się obrazić, i powiedziałam mu w paru słowach, że bynajmniej nie przyszłam, by go znieważać, lecz byśmy się mogli wzajemnie pocieszyć; że zrozumie, iż nie miałam takich zamiarów, gdy mu powiem, iż moja sytuacja jest znacznie gorsza niż jego, i to pod wieloma względami. Miałam wrażenie, że przejął się moim powiedzeniem, iż znajduję się w gorszej sytuacji aniżeli on, lecz uśmiechnąwszy się z lekka i spoglądając płonącym wzrokiem rzekł: —Czyż to możliwe? Jak możesz mówić widząc mnie w kajdanach i w więzieniu Newgate i kiedy dwóch moich kompanów już zostało straconych, że twoja sytuacja jest gorsza od mojej?

— Posłuchaj, najdroższy — rzekłam — dużo nam to zajmie czasu, jeśli ja ci opowiem, a ty wysłuchasz mojej smutnej historii, ale jeśli zechcesz jej wysłuchać, to wkrótce zgodzisz się ze mną, że moja sytuacja jest gorsza od twojej. — Czyż to możliwe — powtórzył znów — kiedy spodziewam się, że na następnej sesji sądowej skażą mnie na śmierć. — A jednak jest to zupełnie możliwe — odparłam — powiem ci bowiem, że minęły już trzy sesje, odkąd zostałam skazana na śmierć, i wciąż jestem pod tym wyrokiem; czyż moja sytuacja nie jest więc gorsza od twojej?

Wówczas znów stał milcząc, jakby oniemiały, po chwili jednak drgnął i rzekł: — Nieszczęsna z nas para! Jakże to jest możliwe? — Ujęłam go za rękę. — Chodź, najdroższy — rzekłam — siądźmy i porównajmy nasze troski. Jestem uwięziona w tym samym gmachu i jestem w znacznie gorszej sytuacji od ciebie. Przekonasz się, że nie przychodzę, by ci ubliżyć, gdy ci opowiem wszystkie szczegóły. — Za czym usiedliśmy razem, a ja opowiedziałam mu to z mojej historii, co uważałam, że mogę mu wyjawić; doszłam wreszcie do tego, jak zostałam doprowadzona do skrajnej nędzy, i przedstawiłam mu sprawę tak, że wpadłam w pewną kompanię, która miała mi dopomóc wydostać się z biedy zupełnie nie znanymi mi drogami, i że gdy moi towarzysze napadli na pewien dom, służące wciągnęły mnie do środka, choć stałam tylko na progu; opowiedziałam mu dalej, że choć nie włamałam się ani nic nie wzięłam, uznano mnie za winną i skazano na śmierć i że sędziowie wzruszeni moją ciężką dolą, uzyskali, że o ile się na to zgodzę, wyrok ten będzie zmieniony na wysiedlenie.

Powiedziałam mu, że spotkało mnie, co mogło być najgorszego, gdyż wzięto mnie w więzieniu za pewną Moll Flanders, która była znaną złodziejką, z wielkim powodzeniem uprawiającą swój proceder, o której wszyscy słyszeli, ale nikt jej nie widział, i że to bynajmniej nie jest moje nazwisko, jak sam to wie najlepiej. Składałam to wszystko na karb mojego nieszczęsnego losu, bo z powodu tego nazwiska potraktowano mnie jako recydywistkę, choć to było moje pierwsze przestępstwo, o jakim się dowiedziano. Opowiedziałam mu obszernie o wszystkim, co mi się zdarzyło, odkąd go widziałam, i także o tym, jak go raz jeszcze ujrzałam, choć on o tym nie wie, po czym opisałam mu, jak go widziałam w Brickhill, gdy go zażarcie ścigano, i jak zapewniwszy, że go znam i że jest to bardzo uczciwy dżentelmen, niejaki pan X, wstrzymałam pogoń, a konstabl odjechał.

Wysłuchał uważnie całego mojego opowiadania uśmiechając się tylko z moich wypraw, które były drobiazgami w porównaniu z tymi, w których on przywodził, ale gdy doszłam do wydarzeń w Brickhill, zdziwiły go one bardzo. — A więc to ty, moja droga — rzekł — wstrzymałaś w Brickhill tłum, który deptał już nam po piętach? — Tak — odparłam — ja to zrobiłam. — I opisałam mu wszystkie szczegóły tyczące się jego, które tam zauważyłam. — A więc — rzekł — tyś mi wówczas ocaliła życie i cieszę się, że tobie je zawdzięczam, gdyż teraz będę mógł spłacić ten dług i albo uwolnię cię z obecnej twej sytuacji, albo sam przy tym zginę.

Odparłam mu, żeby tego nie czynił, że to zbyt wielkie ryzyko, i szkoda, By się tak narażał dla uratowania życia, które jest tak mało warte. Nic to, rzekł, dla niego bowiem życie to jest wszystkim: jest to życie, które jego obdarzyło nowym życiem — gdyż — powiedział — aż do tej chwili, gdy zostałem uwięziony, tylko ten jeden raz groziło mi niebezpieczeństwo, że zostanę schwytany. — A niebezpieczeństwo to zasadzało się na tym, że nie przypuszczał, iż będą go ścigać na tej drodze, gdyż uciekli z Hockley w zupełnie inną stronę, jadąc do Brickhill na przełaj przez zagrodzone pola zamiast gościńcem, i byli pewni, że nikt ich nie widział.

Tu opowiedział mi długie dzieje swego życia, z których można by stworzyć bardzo dziwną i nadzwyczaj ciekawą opowieść. Mówił mi, że zaczął uprawiać rozbój na gościńcu jakieś dwanaście lat przed ożenieniem się ze mną; że kobieta, która nazywała go bratem, nie była jego siostrą ani nawet żadną jego krewną, lecz należała do ich bandy i mieszkając w mieście, gdzie miała wielu znajomych, utrzymywała kontakt z członkami bandy, dawała im znać, kto wyjeżdża z miasta, i dzięki tym wiadomościom niejedna dobra zdobycz wpadła im w ręce; że zapoznawszy mnie z nim myślała, iż zdobyła dla niego fortunę, ale nie mógł jej winić, że się pomyliła; bo gdyby się było tak szczęśliwie złożyło i ja byłabym miała ten majątek, o którym ona słyszała, był zdecydowany porzucić bandytyzm. Byłby żył odtąd uczciwie i w ukryciu, nie pokazując się publicznie, dopóki nie nastąpiłaby jakaś ogólna amnestia lub dopókiby nie udało mu się za pieniądze uzyskać specjalnego ułaskawienia, żeby być już zupełnie zabezpieczonym. Ale gdy się stało inaczej, zrzucił piórka, w które się był ustroił, i wrócił do swojego dawnego procederu.

Opisał mi szczegółowo parę swoich przygód, a zwłaszcza jedną, kiedy to ograbił dyliżans pocztowy z West Chester w pobliżu Lichfield, zdobywając znakomite łupy; potem znów na zachodzie napadł na pięciu hodowców, którzy szli na targ do Burford w Wiltshire, aby kupić owce. Powiedział mi, że w tych dwóch wypadkach zdobył tyle pieniędzy, że gdyby był wiedział, gdzie mnie szukać, byłby z pewnością skorzystał z mojej propozycji udania się ze mną do Wirginii lub do plantacji w jakiejś innej angielskiej kolonii w Ameryce.

Powiedział mi też, że napisał do mnie dwa czy trzy listy adresu jąc je wedle moich wskazówek, ale nigdy nie dostał ode mnie żadnej odpowiedzi. Wiedziałam, że mówi prawdę, gdyż listy te doszły do moich rąk za życia mego ostatniego męża, więc nie mogłam mu odpisać; postanowiłam wobec tego nie odpowiadać na nie, by sądził, iż zaginęły.

Opowiedział mi dalej, że gdy spotkał go taki zawód, powrócił do swojego dawnego procederu, ale mając dużo pieniędzy nie nadstawiał już tak karku. Potem opisał mi parę ostrych i zażartych utaiczek z tymi, którzy nie chcieli się rozstawać ze swymi pieniędzmi, i pokazał mi kilka blizn po ranach, które otrzymał. A był on kilkakrotnie ciężko ranny, szczególnie poważna była rana od kuli pistoletowej, która strzaskała mu ramię, i druga zadana szpadą, która go przeszyła na wylot, ale nie uszkodziła mu wnętrzności, więc się wyleczył. Jeden z jego kamratów, wierny przyjaciel, nie opuścił go i towarzyszył mu osiemdziesiąt mil, zanim mu złożono złamane ramię, a potem wynalazł chirurga w mieście oddalonym od miejsca, gdzie się to przytrafiło. Udawali podróżnych jadących do Carlisle, na których napadli rozbójnicy, postrzelili go w ramię i strzaskali mu kość.

Przyjaciel jego, mówił dalej, tak wszystko doskonale urządził, że nikt ich nie podejrzewał i mógł spokojnie leżeć, dopóki zupełnie się nie wyleczył. Opowiedział mi mnóstwo rozmaitych swych przygód, które z największym żalem pomijam, lecz są to przecież dzieje mojego życia, a nie jego.

Zaczęłam się go wtedy rozpytywać, jaka jest jego obecna sytuacja i czego się spodziewa, gdy stanie przed sądem. Odparł mi, że nie mają żadnych dowodów przeciwko niemu lub bardzo niewiele; gdyż na trzy rozboje, o które byli oskarżeni, on miał to szczęście, że brał udział tylko w jednym i na to był tylko jeden świadek, co było nie wystarczające; ale miano nadzieję, że się znajdą jeszcze inni, którzy będą świadczyć przeciwko niemu. Toteż wyobraził sobie na mój widok, że przychodzę w tej sprawie. Spodziewa się jednak, że o ile nie znajdzie się świadek, to go uwolnią. Dawano mu do zrozumienia, że gdyby dobrowolnie zgodził się na zesłanie, to mu na nie zezwolą bez sądu, ale nie może się na to zdecydować i wolałby raczej stryczek.

Miałam mu to bardzo za złe, i to z dwóch powodów, jak mu powiedziałam; najprzód dlatego, że gdyby go nawet wywieziono, to on jako szlachcic, a przy tym człowiek odważny i przedsiębiorczy, znajdzie sposób, aby wrócić stamtąd, a może nawet powrócić, zanim wyjedzie. Uśmiechnął się na to i odparł, że wolałby raczej z dwojga złego to ostatnie, gdyż ze wstrętem myśli o tym, że ma być zesłany na plantacje, tak jak niewolnicy rzymscy, których skazywano na zesłanie do kopami. Uważa już za znośniejsze przenieść się na tamten świat za pośrednictwem szubienicy — niech się dzieje co chce. Taki był zresztą powszechny pogląd tych dżentelmenów, których położenie majątkowe zmuszało do rozbojów na drogach; sądzi, że na miejscu stracenia następuje przynajmniej koniec wszelkiej ziemskiej niedoli, a co do tego, co ma potem nastąpić, to wedle niego, człowiek w ostatnich dwóch tygodniach swego życia, pod wpływem udręki więziennej i „lochu skazanych", ma więcej sposobności do szczerej pokuty niż w lasach i pustkowiach Ameryki; że dżentelmen nigdy się nie poniży do służby i ciężkich robót, że jest to po prostu sposób doprowadzenia go do tego, by się stał własnym katem, co byłoby znacznie gorzej; toteż na samą myśl o wysiedleniu tracił wszelką cierpliwość.

Użyłam największych wysiłków, by mu to wytłumaczyć, popierając moje wywody najważniejszym kobiecym argumentem — mam tu na myśli łzy. Powiedziałam mu, że publiczna egzekucja powinna zaciążyć bardziej na duszy dżentelmena niż wszelkie upokorzenia, jakie mogą go spotkać za morzem; tak przynajmniej ma nadzieję, że będzie żył, podczas gdy tu nie ma już żadnej; że będzie mu nadzwyczaj łatwo pozyskać sobie kapitana statku, bo kapitanowie bywają na ogół ludźmi dobrodusznymi i usłużnymi i z niewielkim trudem mógłby się wykupić po przyjeździe do Wirginii, szczególnie jeśliby miał trochę pieniędzy.

Spojrzał na mnie z namysłem i zdawało mi się, że zrozumiałam, co chce powiedzieć: że nie ma pieniędzy, ale myliłam się, myślał bowiem o czymś innym. — Przed chwilą powiedziałaś, moja droga — rzekł — że może byłby sposób wrócić, zanim się wyjedzie, zrozumiałem, iż byłaby możliwość wykupienia się tutaj. Wolałbym dać tutaj dwieście funtów byleby mnie nie wywieziono, niż sto, aby się wydostać na wolność będąc już tam. — Mówisz tak, najdroższy — odparłam — bo nie znasz tamtego kraju tak jak ja. — Może być — odpowiedział — ale pomimo to wydaje mi się, że zrobiłabyś to samo, gdybyś nie miała tam matki, o której mi mówiłaś.

Odparłam mu, że moja matka zapewne od wielu lat już nie żyje, a innych mych krewnych, których tam mam, już nie znam, odkąd bowiem moje nieszczęścia doprowadziły mnie do tej sytuacji, w której się znajduję od paru lat, przestałam z nimi korespondować; może sobie zresztą wyobrazić, jak chłodnego przyjęcia doznałabym, gdybym się do nich zgłosiła z pierwszą wizytą jako wysiedlona złodziejka, toteż postanowiłam, przyjechawszy tam, nie zobaczyć się z nimi; natomiast miałam różne plany na wypadek, gdyby mnie los tam zagnał, które by załagodziły wszystkie przykre strony tej sprawy. A jeśliby i on był zmuszony się tam udać, pouczę go, jak ma postępować, by nigdy w ogóle nie pójść na służbę, szczególnie gdy wiem, iż posiada pieniądze, które są w takim wypadku najwierniejszymi przyjaciółmi.

Uśmiechnął się, mówiąc, iż nie powiedział mi, że posiada pieniądze. Ja mu na to odpowiedziałam ostro, że mam nadzieję, iż nie wywnioskował z tego, co mu powiedziałam, bym się spodziewała od niego jakiejś pomocy, gdyby je posiadał. Natomiast choć mam niewiele, nie jestem w biedzie i raczej dodałabym mu ze swojego, niżbym go miała pieniędzy pozbawiać, bo wiem, że jeśli zostanie wysiedlony, będzie tam potrzebował wszystkiego, co ma.

Odpowiedział mi na to nadzwyczaj serdecznie, mówiąc, że nie posiada wiele, lecz że nigdy nie ukryłby ani grosza, gdyby mi było potrzeba pieniędzy, i zapewnił mnie, że bynajmniej nie mówił tego w takiej intencji; chodziło mu tylko o tę ewentualną możliwość powrotu przed wyjazdem, o której wspominałam; tu wie, co z sobą począć, a tam będzie całkowicie bezradny.

Powiedziałam mu, że trwoży się i boi się tego, co wcale nie jest przerażające; że jeśli ma pieniądze, o czym się z przyjemnością dowiedziałam, może nie tylko uniknąć służby, którą uważa za konieczną konsekwencję wysiedlenia, lecz może tam rozpocząć życie oparte na innych podstawach i że takiemu człowiekowi jak on musi się powieść, już przy zwykłym w takich razach wysiłku. Niech sobie przypomni, iż to samo proponowałam mu przed laty dla zdobycia środków utrzymania dla nas obojga oraz odzyskania majątku. A teraz mu powiem, żeby go przekonać, jak się znam na tym i jak jestem pewna powodzenia, że zwolnię się od konieczności wyjazdu, a potem pojadę z nim dobrowolnie i z własnej chęci; zabiorę wtedy z sobą dosyć pieniędzy, aby mu dowieść, że nie proponowałam mu tego z obawy, że nie dam sobie rady bez jego pomocy. Myślę natomiast, że nasza niedola powinna nas zachęcić do opuszczenia tej części świata, by żyć tam, gdzie nikt nam nie będzie wymawiał naszej przeszłości i gdzie bez obawy przed więzieniem czy „lochem skazanych" będziemy mogli rozważać nasze przeszłe nieszczęścia, ciesząc się, że nasi nieprzyjaciele całkowicie o nas zapomnieli; gdzie będziemy mogli żyć jak nowi ludzie w nowym świecie, gdzie nikt nic nie będzie miał prawa nam wypomnieć ani my nikomu.

Użyłam tylu argumentów, aby go przekonać, i na wszystkie jego gorące sprzeciwy umiałam znaleźć tyle niezbitych odpowiedzi, że mnie uścisnął mówiąc, iż szczere przywiązanie, z jakim się do niego odnoszę, rozbroiło go. Posłucha więc mojej rady i będzie usiłował poddać się swemu losowi w nadziei, że będę mu pociechą oraz wiernym doradcą i towarzyszem niedoli. Ale jeszcze raz przypomniał mi o tym, o czym wspomniałam poprzednio, a mianowicie, że może się znajdzie jakiś sposób uwolnienia go, zanim pojedzie, aby uniknąć w ogóle wyjazdu, co, jak powiadał, byłoby znacznie lepiej. Odparłam mu, że zobaczy i może być zupełnie pewny, iż zrobię wszystko, co w mojej mocy, a jeśli się to nie uda, to postaram się resztę załatwić pomyślnie.

Rozstaliśmy się po tej długiej konferencji dając sobie dowody czułości i przywiązania, które, jak myślę, były równie serdeczne, jeśli nie bardziej od pożegnania naszego w Dunstable. Zrozumiałam teraz lepiej niż przedtem, dlaczego nie chciał pojechać ze mną w kierunku Londynu dalej niż do Dunstable i dlaczego, gdy rozstawaliśmy się tam, powiedział mi, że nie jest dla niego rzeczą wskazaną odprowadzać mnie dalej, do Londynu, choćby to chętnie uczynił. Doszłam do przekonania, że można by stworzyć z dziejów jego życia znacznie bardziej interesujące opowiadanie, niż z moich; nic bowiem nie może być dziwniejszego niż to, że zajmował się tym desperackim procederem przez całe dwadzieścia pięć lat i nigdy nie został schwytany. Tak mu się niezwykle powodziło, że czasami żył bardzo dostatnio gdzieś z dala od ludzi przez rok czy dwa utrzymując się wraz ze służącym. Często mu się zdarzało, że siedząc w kawiarni słyszał, jak ci, których ograbił, opowiadali, w jaki sposób zostali okradzeni, podając, gdzie i w jakich okolicznościach, tak że z łatwością mógł sobie przypomnieć, że chodzi o te same zdarzenia.

Właśnie w ten sposób żył w pobliżu Liverpoołu, gdy się tak nieszczęśliwie ożenił ze mną dla majątku. Gdybym była tak bogata, jak się tego spodziewał, byłby porzucił swój zawód i żył uczciwie do końca swego życia; tak mi mówił i muszę mu wierzyć.

W tej swojej niedoli miał to szczęście, że w samej rzeczy nie brał udziału w napadzie, za który wsadzono go do więzienia, i nikt z ograbionych nie mógł przysiąc, że go widział, ani nie mógł go o nic oskarżyć. Ale wobec tego, że został ujęty z całą bandą, pewien wieśniak, znany pyskacz, oskarżył go pod przysięgą, spodziewano się więc, że na skutek ogłoszenia zjawią się inni świadkowie,i z tego powodu trzymano go pod kluczem.

Propozycja przyłączenia go do transportu wysiedlonych była, jak zrozumiałam, zrobiona mu dzięki wstawiennictwu wysoko postawionej osoby, która bardzo nalegała, by przyjął tę propozycję przed sprawą sądową. I rzeczywiście, wobec tego, że, jak wiedział, było kilka osób, które by mogły świadczyć przeciwko niemu, wydawało mi się, że przyjaciel jego ma rację, więc dniami i nocami namawiałam go, by nie odkładał dłużej decyzji.

Wreszcie z wielkimi trudnościami przystał na wyjazd, ale że nie był zesłany na skutek wyroku sądowego ani własnej petycji, jak to było ze mną, musiał wyjechać na własny koszt, jak wspominałam, że mógłby zrobić, gdyż jego wierny przyjaciel, który był pośrednikiem między nim a tą wielką figurą, wziął na swoją odpowiedzialność, że wyjedzie sam i nie wróci przed terminem.

Wszystkie moje trudy były więc na nic, gdyż kroki, które przed się wzięłam dla własnego zwolnienia, stały się wobec tego niepotrzebne, chyba żebym go opuściła i dała mu jechać samemu do Ameryki; przeciwko temu jednak protestował utrzymując, że woli najgorsze ryzyko, choćby miał potem pójść prosto na szubienicę.

Ale wracam do moich dziejów. Zgodnie z moim wyrokiem zbliżał się czas mojego wysiedlenia. Moja gospodyni, która wciąż była mi wierną przyjaciółką, usiłowała uzyskać dla mnie ułaskawienie. Nie dało się to jednak zrobić inaczej jak tylko obciążając moją kieszeń tak wielką sumą, że nie chcąc powrócić do mojego dawnego zawodu, pozostałabym bez grosza, co byłoby gorsze od wysiedlenia; wiedziałam bowiem, że tam będę miała z czego żyć, a tu nie. Zacny pastor z innego powodu starał się usilnie o zapobieżenie mojemu wywiezieniu, ale mu odpowiedziano, że przecież na pierwszą jego prośbę darowano mi życie, nie powinien więc już o nic prosić. Był głęboko zmartwiony moim wyjazdem, gdyż, jak mówił, obawiał się, że zapomnę o dobroczynnym wpływie, jaki na mnie wywarła grożąca mi śmierć, i który wzrósł jeszcze pod wpływem jego nauk; z tego powodu pobożny pastor bardzo był przejęty moim losem.

Z drugiej zaś strony nie pragnęłam tego tak bardzo jak dawniej, lecz starannie ukrywałam przed pastorem powody, które mnie do tego skłaniają, do końca więc wyobrażał sobie, że wyjeżdżam z niechęcią i żalem.

Było to w miesiącu lutym, gdy mnie wraz z siedmioma innymi skazańcami, jak nas nazywano, odstawiono do pewnego kupca handlującego z Wirginią na jego statek stojący, jak się to mówi, na kotwicy w Deptford Reach. Oficer straży więziennej odstawił nas na pokład statku, a kapitan okrętu wydał mu pokwitowanie z odbioru skazańców.

Na tę noc wpakowano nas pod pokład i trzymano nas pod takim zamknięciem, że myślałam, iż się uduszę z braku powietrza; następnego ranka podniesiono kotwicę i popłynęliśmy w dół rzeki, do miejscowości zwanej Bugby's Hole, co było zrobione w porozumieniu z kupcem, by nam uniemożliwić ucieczkę. Gdyśmy jednak tam przybyli i zarzucono kotwicę, dano nam więcej wolności, a przede wszystkim pozwolono nam wyjść na pokład, lecz nie na górny, który był zarezerwowany dla kapitana i pasażerów.

Gdy sądząc po zgiełku załogi nad naszymi głowami i po ruchu okrętu domyśliłam się, że jesteśmy pod żaglami, zrazu zdziwiłam się bardzo, obawiając się, że wyjedziemy natychmiast, a nasi znajomi nie będą mogli się z nami zobaczyć. Lecz wkrótce uspokoiłam się, stwierdziwszy, że kotwica została znów zarzucona, a niedługo potem jeden z marynarzy powiedział nam, gdzie jesteśmy, i że następnego ranka pozwolą nam wyjść na pokład i zobaczyć się z przyjaciółmi, jeśli ich mamy.

Całą tę noc spędziłam na twardych deskach pokładu, wraz z pasażerami, ale potem dano nam małe kabiny, przynajmniej tym, którzy mieli swoją pościel, oraz pomieszczenie na skrzynki czy walizy z ubraniem lub bielizną, o ile ktoś je posiadał (co trzeba zaznaczyć), niektórzy bowiem spośród nas prócz tego, co mieli na grzbiecie, nie posiadali ani koszuli, ani zmiany bielizny, ani nawet łachmana płóciennego czy wełnianego jak również grosza przy duszy, by móc się ratować w razie potrzeby; nie powodziło im się jednak zanadto źle na statku, szczególnie kobietom, które prały marynarzom ich odzież i zarabiały w ten sposób na najniezbędniejsze swe potrzeby.

Gdy następnego ranka pozwolono nam wyjść na pokład, zapytałam się jednego z oficerów, czy nie mogłabym posłać na brzeg listu: chcę bowiem dać znać przyjaciołom, gdzie stoi okręt, aby mogli mi przysłać trochę niezbędnych rzeczy. Był to, zdaje się, bosman, bardzo uprzejmy i grzeczny człowiek, który mi odpowiedział, że może mi pozwolić na to oraz na wszelkie swobody, jeśli go na nic nie narażą. Odparłam mu, że niczego więcej nie pragnę; na co mi powiedział, że podczas następnego przypływu łódź ze statku popłynie do Londynu i wtedy każe zabrać mój list.

W związku z tym, gdy łódź miała odpłynąć, bosman zgłosił się do mnie i powiedział, że sam pojedzie tą łodzią, i zapytał, czy list już gotów, bo sam go doręczy. Można się łatwo domyślić, że przygotowawszy już przedtem pióro, atrament i papier, miałam gotowy list do mojej gospodyni, w którym był zawarty drugi, do mojego towarzysza więziennego; nie zdradziłam jednak przed nią, że to mój mąż.  W liście do niej napisałam, gdzie zakotwiczony jest statek, i nalegałam usilnie, by mi przysłała to wszystko, co wiedziałam, że przygotowała dla mnie na drogę.

Doręczając bosmanowi ten list dałam mu jednocześnie szylinga dla posłańca czy tragarza i błagałam go, aby natychmiast po wylądowaniu wysłał z listem którego z nich, z tym, żeby o ile możności przyniesiono mi odpowiedź. Chciałabym bowiem wiedzieć, co się stało z moimi rzeczami: „bo gdyby statek odpłynął, zanimbym je dostała — powiedziałam — byłabym zgubiona."

Postarałam się dając mu tego szylinga, by zobaczył, że jestem bogatsza, niż bywają zazwyczaj więźniowie, widział bowiem, że posiadam sakiewkę, a w niej sporo pieniędzy; przekonałam się, że sam ten widok wpłynął natychmiast na sposób, w jaki byłam traktowana na statku. Przedtem bosman był dla mnie wprawdzie bardzo uprzejmy z pewnego wrodzonego współczucia dla nieszczęśliwej kobiety, lecz potem stał się wprost niezwykle uprzejmy i postarał się, by mnie lepiej traktowano na statku, niżby to się działo w przeciwnym razie; okaże się to we właściwym miejscu.

Bosman oddał uczciwie list do własnych rąk mojej gospodyni i przyniósł mi jej pisemną odpowiedź, a doręczając mi ją, oddał mi szylinga. — Oddaję — rzekł — z powrotem szylinga, gdyż list sam doręczyłem. — Tak się zdziwiłam, że nie wiedziałam, co mam odpowiedzieć, ale po chwili rzekłam: — Pan jest za dobry; trzeba było sobie za te pieniądze wynająć dorożkę.

— Nie, nie — rzekł. — Dostałem aż za dużo. Kto jest ta dama? Czy to siostra pani?

— Nie, panie — odparłam — ona nie jest moją krewną, lecz najdroższą przyjaciółką, jedyną, jaką posiadam na tym świecie. — Mało jest takich przyjaciół — rzekł. — Płacze za panią, jak dziecko. — Ach — rzekłam znów — przypuszczam, że byłaby gotowa dać sto funtów, żeby mnie wydobyć z tej okropnej sytuacji.

— Naprawdę? — rzekł. — Za połowę tej ceny, zdaje mi się, że mógłbym dopomóc pani odzyskać wolność. — Powiedział to cicho, żeby nikt nie usłyszał.

— Niestety, panie — odparłam — za taką wolność zapłaciłabym głową, gdyby mnie znów ujęto. — Tak — rzekł — wydosta wszy się ze statku musiałaby pani sama na siebie uważać, na to nic nie mógłbym już poradzić. — I na razie przestaliśmy o tym rozmawiać.

Tymczasem moja gospodyni, wierna mi do ostatniej chwili, dostarczyła mój list mojemu mężowi do więzienia i otrzymała odpowiedź; następnego dnia sama przyszła na statek przynosząc mi przede wszystkim tak zwany hamak, przyzwoity, ale nie zwracający zbytnio uwagi ludzi, ze wszystkim, co do niego należy. Przyniosła też skrzynkę żeglarską — to znaczy skrzynię w rodzaju tych, które robią dla marynarzy, kompletnie urządzoną i wypełnioną nieomal wszystkim, czego mogłabym potrzebować; w jednym z rogów skrzynki była skrytka, a w skrytce był mój bank — to znaczy te pieniądze, które postanowiłam zabrać ze sobą, gdyż kazałam część moich funduszów zostawić; chciałam, by mi potem przysłano za nie towary, jakich będę potrzebować, gdy już się osiedlę; pieniądze bowiem w tamtych krajach, gdzie wszystko kupuje się za tytoń, niewiele mają wartości, dlatego też wywożenie ich stąd jest wielką stratą.

Ale moja sytuacja była wyjątkowa: bez wątpienia nie było dobrze, bym wyjeżdżała tam bez pieniędzy lub towarów, lecz gdyby biedna skazana, która ma być sprzedana natychmiast po wylądowaniu, zabierała ze sobą ładunek towarów, zwróciłoby to na nią uwagę i może nawet naraziłoby ją na ich skonfiskowanie. Zabrałam więc część moich funduszów z sobą, a resztę pozostawiłam mojej gospodyni.

Moja gospodyni przyniosła mi wiele innych rzeczy, ale nie było rzeczą wskazaną być na statku zbyt dobrze zaopatrzoną, przynajmniej dopóki nie wiedziałam, jakiego będziemy mieć kapitana. Gdy zjawiła się na statku, myślałam, że padnie trupem; serce jej się ścisnęło na mój widok i na myśl o rozstaniu się ze mną w tych warunkach; płakała tak, że długo nie mogłam z nią porozmawiać.

Skorzystałam z tego czasu, by odczytać list mojego towarzysza więziennego, który mnie wprawił w wielkie zakłopotanie. Pisał mi, że jest zdecydowany wyjechać, ale przypuszcza, że go nie zwolnią dosyć wcześnie, by mógł zdążyć na mój statek, a co gorzej, nie jest pewien, czy mu pozwolą jechać statkiem, jakim będzie chciał, choć miał to być dobrowolny wyjazd; obawia się, że zechcą go wsadzić na wskazany przez nich statek i oddadzą go pod opiekę kapitana, tak jak innych skazańców; doprowadzała go więc do rozpaczy myśl, że zapewne zobaczymy się dopiero w Wirginii, z drugiej zaś strony, gdyby mnie tam nie zastał z powodu jakiejś katastrofy na morzu czy śmiertelnego wypadku, byłby najnieszczęśliwszą istotą na świecie.

Wprawiło mnie to w wielkie zakłopotanie i nie wiedziałam, co mam począć. Opowiedziałam mojej gospodyni o bosmanie i zaczęła mnie gorąco namawiać, bym się z nim ułożyła. Ale ja nie miałam na to ochoty, dopóki nie wiedziałam, czy mój mąż, czy też mój towarzysz więzienny, jak ona go nazywała, będzie mógł ze mną pojechać. Wreszcie byłam zmuszona wtajemniczyć ją w całą tę sprawę, nie powiedziałam jej tylko, że jest to mój mąż. Wyznałam jej, że zrobiłam z nim formalny układ czy umowę, iż z nim wyjadę, o ile mu pozwolą wsiąść na ten sam statek, i że wiem, iż ma pieniądze.

Potem wygłosiłam długi wykład, co zamierzam robić, gdy tam dojedziemy, jak będziemy zakładać plantacje i jak się osiedlimy, krótko mówiąc, jak się wzbogacimy nie narażając się na dalsze przygody; wreszcie pod wielkim sekretem powiedziałam jej, że mamy zamiar się pobrać, gdy tylko wsiądzie na statek.

Usłyszawszy to pogodziła się radośnie z moim wyjazdem i odtąd poświęciła się całkowicie wydostaniu go na czas z więzienia, aby mógł wyjechać tym samym statkiem co ja. Udało się to wreszcie, choć z wielkimi trudnościami i po dopełnieniu wszelkich formalności, jakim podlega więzień-skazaniec, choć nim nie był, bo nie stawał jeszcze przed sądem. Odczuwał to wszystko jako wielkie upokorzenie. Nasz los był już postanowiony i oboje znaleźliśmy się na statku płynącym do Wirginii, w upokarzającej sytuacji wysiedlonych skazańców, przeznaczonych na sprzedaż jako niewolnicy, ja na przeciąg pięciu lat, on pod zobowiązaniem i za kaucją, że nie powróci za życia do Anglii — wobec tego wszystkiego czuł się bardzo przygnębiony i złamany. Głęboko był dotknięty upokorzeniem, jakim dla niego było dostawienie go na statek jako więźnia, gdyż z początku zapewniono go, że będzie mógł odbyć podróż jak zwykły pasażer, na wolnej stopie. Co prawda, po przyjeździe nie miał być sprzedany, tak jak my, i z tego powodu musiał zapłacić kapi tanowi za przejazd, do czego my nie byliśmy zobowiązani. Poza tym był niezaradny jak dziecko i nie wiedział, co ma począć z sobą ani co ma robić z tym, co posiada.

Zaczęliśmy od porównania naszych funduszy. Był bardzo uczciwy względem mnie: powiedział mi, że przybył do więzienia ze sporym kapitalikiem, lecz żył tam po pańsku, na szerokiej stopie i, co było znacznie kosztowniejsze, kaptował sobie przyjaciół, i łożył wydatki na swoją sprawę sądową — na wszystko to dużo wydał; jednym słowem, pozostało mu tylko sto osiem funtów w złocie, które miał przy sobie.

Ja równie uczciwie zdałam mu sprawę z tego, co posiadam, to jest z tego, co z sobą zabrałam, gdyż sumę pozostawioną u gospodyni zdecydowałam się na wszelki wypadek zachować jako rezerwę. W razie mojej śmierci to, co miałam z sobą, wystarczyłoby dla niego, a suma pozostawiona u gospodyni przypadłaby jej, na co sobie w zupełności zasłużyła.

Miałam ze sobą dwieście czterdzieści sześć funtów oraz trochę szylingów, tak że razem posiadaliśmy trzysta pięćdziesiąt cztery funtów, ale jeszcze chyba nie zdarzyło się nigdy, by ktoś zaczynał życie z funduszem powstałym z połączenia tak nieuczciwie nabytej gotówki.

Co się tyczy naszego majątku, to największym naszym nieszczęściem było, że mieliśmy go w gotówce, co, jak wszyscy wiedzą, nie jest towarem korzystnym na plantacjach. Wydaje mi się, że istotnie było to wszystko, co posiadał; ja natomiast, gdy spotkało mnie to nieszczęście, miałam siedemset do ośmiuset funtów złożonych w banku, a do opieki nad tym funduszem jedną z najwierniejszych przyjaciółek w świecie, zwłaszcza jeśli się zważy, że nie była religijna; pozostawiłam w jej ręku trzysta funtów, które stanowiły moją rezerwę, jak o tym powyżej wspomniałam. Oprócz tego posiadałam kilka bardzo cennych przedmiotów, szczególnie dwa złote zegarki, parę niewielkich sztuk srebra i kilka pierścionków — wszystko to było kradzione. Srebro, pierścionki i zegarki ukryte były wraz z pieniędzmi w skrytce i z tą fortuną w sześćdziesiątym pierwszym roku mego życia puściłam się w nowy świat, jakbym go nazwała, jako (pozornie przynajmniej) biedna, bezbronna więźniarka, którą za miast powiesić skazano na wywiezienie. Odzież moja była nędzna i licha, ale nie była podarta ani brudna i nikt na całym statku nie wiedział, że mam z sobą coś wartościowego.

Mając jednak sporo porządnych sukien i dużą ilość bielizny, kazałam to wszystko spakować do dwóch wielkich skrzyń i załadować na statek nie jako towar, lecz pod prawdziwym moim nazwiskiem do odebrania w Wirginii; kwity na te skrzynie podpisane przez kapitana miałam w kieszeni. W tych skrzyniach były moje siebra i zegarki, i w ogóle wszystko, co było wartościowe, z wyjątkiem pieniędzy, które przechowywałam osobno w skrytce w mojej skrzynce; skrytki tej nie podobna było znaleźć, ani gdyby się ją znalazło otworzyć inaczej, jak tylko rąbiąc na kawałki skrzynkę.

W takich warunkach spędziłam jeszcze trzy tygodnie na statku, nie wiedząc, czy mój mąż popłynie ze mną, i z tego powodu nie decydowałam nic w sprawie propozycji bosmana, co mu się z początku wydawało dziwne.

Otóż przed upływem tego czasu mój mąż przybył na statek. Był przygnębiony i zły, a nieustraszone jego serce przepełniała wściekłość i wzgarda, gdyż trzech dozorców więziennych z Newgate przywlekło go na statek i wpakowało na pokład, jak gdyby był skazańcem, gdy tymczasem nie stawał nawet przed sądem. Skarżył się przed swoimi przyjaciółmi, którzy go, jak się zdaje, protegowali. Lecz napotkali oni w swoich staraniach na pewne trudności; powiedziano im, że okazano mu już dość względów, a od czasu, jak dano mu zezwolenie na wyjazd, wpłynęły o nim takie wiadomości, że powinien się cieszyć, iż go na nowo nie postawiono w stan oskarżenia. Odpowiedź ta uspokoiła go natychmiast, wiedział bowiem dobrze, co mogło się stać i czego mógł się spodziewać. Przekonał się, jak słuszna była rada, by przyjął propozycję dobrowolnego wyjazdu, a gdy minęło jego oburzenie na „tych psów", jak ich nazywał, stał się pogodniejszy i weselszy. Gdy mu mówiłam, jak jestem zadowolona, że udało mi się raz jeszcze wydostać go z ich rąk, wziął mnie w ramiona i przyznał z wielką serdecznością, że mu jak najlepiej doradziłam. — Najdroższa — rzekł — dwukrotnie ocaliłaś mi życie; odtąd więc poświęcę je tobie i zawsze będę słuchać twych rad.

Statek zaczął się teraz zapełniać; przybyło kilku pasażerów, któ rzy nie byli przestępcami, i ci zostali pomieszczeni w dużej kabinie i innych częściach statku, podczas gdy my, skazańcy, zostaliśmy zepchnięci na samo dno statku, gdzie się dało. Ale gdy mój mąż przybył na statek, zwróciłam się do bosmana, który już na początku dał mi dowód swej życzliwości zabierając mój list na ląd. Powiedziałam mu, że okazał mi tyle uprzejmości, a ja mu się za to jeszcze nie odwdzięczyłam, i mówiąc to, wsunęłam mu w rękę gwineę. Powiedziałam mu też, że mój mąż jest teraz także na statku; że choć znaleźliśmy się oboje w takiej fatalnej sytuacji, jesteśmy jednak z innej sfery niż ta podła banda, z którą nas tu odstawiono, chciałabym się więc dowiedzieć, czy kapitan nie pozwoliłby nam korzystać z pewnych wygód na statku, za które chętnie zapłacilibyśmy, ile by zechciał, a jego wynagrodzilibyśmy za pośrednictwo. Widziałam, że gwineę przyjął z wielkim zadowoleniem i zapewnił mnie, iż mi pomoże.

Po czym powiedział nam, że kapitan, który był jednym z najpoczciwszych ludzi na świecie, chętnie się zgodzi dać nam wszelkie wygody, jakich tylko będziemy sobie życzyli; dla uspokojenia mnie przyrzekł, że w czasie następnego przypływu pojedzie umyślnie do kapitana, by z nim o tym pomówić. Następnego ranka zdarzyło się, że spałam dłużej niż zwykle; gdy wstałam i zaczęłam się rozglądać za bosmanem, zobaczyłam go wśród marynarzy, oddającego się zwykłym swym zajęciom. Zasmuciło mnie to nieco i gdy ruszyłam ku przodowi, by z nim porozmawiać, on zobaczywszy mnie podszedł, ale nim zdążył się odezwać, powiedziałam mu z uśmiechem: — Zdaje mi się, żeś waść o nas zapomniał, gdyż widzę, że jesteś bardzo zajęty. — Na to odparł natychmiast: — Niech jejmość pani pójdzie ze mną, to coś zobaczy. — I zaprowadził mnie do wielkiej kabiny, gdzie siedział żeglarz o przyzwoitym wyglądzie i pisał mając przed sobą stos papierów.

— Oto — rzekł bosman do piszącego — ta dama, o której mówił waćpanu kapitan — i zwróciwszy się do mnie rzekł: — Tak dalece nie zapomniałem o sprawie jejmość pani, że pojechałem do domu kapitana i powtórzyłem mu wiernie, iż jejmość pani oraz jej małżonek pragniecie mieć większe wygody. Kapitan przysłał tego oto pana, który jest matem na tym statku, by wam pokazał wszyst ko co trzeba i urządził tak, abyście byli zadowoleni; prosił też, aby zapewnić, że nie będziecie traktowani, jak się tego obawialiście, lecz z takim samym szacunkiem jak inni pasażerowie.

Wtedy mat nie pozwoliwszy mi nawet podziękować bosmanowi za jego dobroć, odezwał się do mnie potwierdzając to, co mówił bosman, i dodał, że dla kapitana nie było większej radości, jak móc okazać dobroć i miłosierdzie, szczególnie tym, których spotkały nieszczęścia. Mówiąc to pokazał mi parę kabin powstałych przez odgrodzenie od głównej kabiny, inne znów odgrodzone od kabiny kotwicznej, ale dla wygody pasażerów wychodzące na główną kabinę, i pozwolił mi wybrać, jaką chciałam. Wybrałam jednak kabinę, wychodzącą na kabinę kotwiczną, gdyż można było w niej wygodnie pomieścić wszystkie nasze skrzynie oraz stół do jedzenia.

Potem mat powiedział mi, że wobec doskonałej opinii, jaką bosman wydał o zachowaniu się moim i mego męża, dostał rozkaz zawiadomienia nas, iż będziemy mogli, o ile będzie nam to odpowiadało, jadać z nim podczas całej podróży na tych samych warunkach, co inni pasażerowie; że o ile będziemy chcieli, możemy załadować trochę świeżych zapasów, a jeśliby to nam nie odpowiadało, zabierze zapasy żywności, z których będziemy razem z nim korzystać. Były to wiadomości, które podniosły mnie na duchu po tylu przykrościach i zmartwieniach, jakich doznałam w ostatnich czasach. Podziękowałam mu mówiąc, że kapitan sam oznaczy opłatę za to wszystko, i prosiłam, aby pozwolił mi pójść powiedzieć o tym mojemu mężowi, który nie czując się dobrze, nie wyszedł jeszcze z kabiny. Poszłam więc do mojego męża; był wciąż tak przybity zniewagą, która go spotkała (tak to odczuwał), że trudno go było poznać, lecz gdy mu opowiedziałam, jak będziemy traktowani na statku, stał się od razu innym człowiekiem, a dzielność i odwaga znów weń wstąpiły. Jest bowiem rzeczą pewną, że właśnie największe umysły pod wpływem nieszczęść podlegają największemu przygnębieniu i najłatwiej oddają się rozpaczy i zwątpieniu.

Mój mąż ochłonąwszy, po krótkiej chwili poszedł ze mną na górę, podziękował matowi za jego dobroć dla nas i polecił mu, by wyraził kapitanowi naszą wdzięczność, ofiarowując, że mu z góry za płaci, ilekolwiek zażąda za przejazd i za wygody, które nam obiecał. Mat odparł, że załatwi to z kapitanem po południu, gdy ten będzie na statku. Rzeczywiście po południu przyjechał kapitan i przekonaliśmy się, że jest istotnie tak uprzejmy i uczynny, jak go przedstawiał bosman. Tak mu się podobała rozmowa z moim mężem, że wprost nie chciał nas zostawić w kabinie, którąśmy wybrali, lecz dał nam jedną z tych, o których wspomniałam, że wychodzą na główną kabinę.

Nie postawił nam wygórowanych warunków, nie był bowiem chciwy ani nie chciał nas wyzyskiwać; bo zapłaciliśmy piętnaście gwinei za przejazd, zapasy, kabinę i bardzo dobre jedzenie z kapitańskiego stołu.

Kapitan mieszkał po drugiej stronie głównej kabiny, a tak zwaną kapitańską kabinę oddał pewnemu bogatemu plantatorowi, który przeprawiał się za ocean ze swoją żoną i trojgiem dzieci; jadali oni sami, osobno. Prócz tego miał jeszcze kilku zwykłych pasażerów, zakwaterowanych w kabinie kotwicznej, a co do naszej dawnej kompanii trzymano ich wszystkich pod pokładem, dopóki statek był zakotwiczony, i rzadko wypuszczano na pokład.

Nie mogłam się powstrzymać, by nie podzielić się z moją gospodynią wiadomością o tym, co nas spotkało, bo słuszną było rzeczą, by ona, która tak o mnie dbała, dowiedziała się o tym, jak się nam powiodło. Prócz tego potrzebowałam jej pomocy w dostarczeniu mi pewnych koniecznych rzeczy. Przedtem nie chciałam, by ktoś wiedział, że je posiadani, lecz teraz mając kabinę tylko dla siebie i dosyć miejsca, by pomieścić różne rzeczy, zamówiłam mnóstwo przysmaków dla uprzyjemnienia nam podróży, jak wódkę, cukier, cytryny itp. dla robienia ponczu, którym chcieliśmy częstować naszego dobroczyńcę — kapitana; zabraliśmy duże zapasy jedzenia i napitków na drogę, a także szersze łóżko i odpowiednią do niego pościel; jednym słowem, staraliśmy się, aby nam na niczym nie zbywało podczas podróży.

Dotychczas nie zaopatrzyłam się wcale w te rzeczy, które mogły nam się przydać po przyjeździe na miejsce i gdy będziemy już plantatorami. Wiedziałam dobrze, co nam w tym wypadku będzie potrzebne: a więc różne narzędzia do uprawy ziemi i do budowy oraz meble do mieszkania, które, kupowane na miejscu, kosztowałyby dwa razy drożej.

Omówiłam te sprawy z moją gospodynią, a ona udała się do kapitana i zapytała go, czy nie byłoby możliwe, aby po przyjeździe na miejsce jej nieszczęśliwi kuzyni, jak nas nazywała, odzyskali wolność. Przy tym weszła z nim w dłuższy dyskurs, kiedy i jak można by to zrobić, o czym obszerniej opowiem w odpowiednim miejscu. Wysondowawszy w ten sposób kapitana dała mu do zrozumienia, że choć znaleźliśmy się w takich nieszczęśliwych okolicznościach zmuszających nas do wyjazdu, jesteśmy jednak dostatecznie zaopatrzeni, by rozpocząć tam pracę, i zdecydowani osiąść tam i żyć jako plantatorzy, o ile nam ktoś wskaże, jak mamy się wziąć do tego. Kapitan z całą gotowością ofiarował swoją pomoc i powiedział mojej gospodyni, jak się trzeba zabrać do tego, twierdząc, że jest rzeczą zupełnie możliwą, ba, nawet pewną, by obrotni ludzie odzyskali tam majątek. — Jejmość pani dobrodziejko — rzekł — w tamtym kraju nikomu nie biorą za złe, że został wysiedlony, nawet jeśliby to było w gorszych okolicznościach niż te, w których, jak się domyślam, są jejmości krewni. Byleby tylko na miejscu okazali się pracowici i rozsądni.

Potem zaczęła się go rozpytywać, co powinniśmy zabrać ze sobą, a on, jako uczciwy i znający się na rzeczy człowiek, powiedział jej tak: — Przede wszystkim krewni jejmości powinni się postarać, aby ich ktoś kupił jako służących zgodnie z wyrokiem wysiedlenia, po czym w imieniu tej osoby mogą się wziąć, do czego będą chcieli. Mogą bądź kupić założone już plantacje, bądź kupić od rządu ziemię i rozpocząć pracę, gdzie będą chcieli, a jedno i drugie jest rozsądnym rozwiązaniem. — Prosiła go o pomoc co do pierwszej sprawy i obiecał jej, że się sam tym zajmie; istotnie wywiązał się z tego nadzwyczaj uczciwie, a co do reszty obiecał, że nas poleci komuś, co nam najlepiej potrafi doradzić i nas nie okpi; nie można więc było sobie nic lepszego życzyć.

Potem zapytała go, czy nie trzeba by nas zaopatrzyć w narzędzia i materiały potrzebne na plantacji, na co odparł: — Ależ tak, koniecznie. Prosiła go więc o pomoc mówiąc, że chce nas zaopatrzyć we wszystko, co mogłoby się przydać, bez względu na to, ile by to miało kosztować. Wobec tego dał jej długi i szczegółowy spis rzeczy potrzebnych plantatorowi, które wedle jego obliczenia miały kosztować osiemdziesiąt do stu funtów. Krótko mówiąc, zabrała się do zakupów z taką wprawą, jak gdyby była od lat kupcem w Wirginii; tylko że wedle mojej wskazówki kupiła wszystkiego mniej więcej dwa razy tyle, ile kapitan wymienił na liście.

Załadowała to wszystko na statek na swoje własne imię i wzięła kwity, indosując je na imię mojego męża, po czym ubezpieczyła je na siebie, ale z naszego polecenia; w ten sposób byliśmy zabezpieczeni od wszelkich wypadków i od wszelkich katastrof.

Powinnam była zaznaczyć, że mój mąż dał jej na te wydatki cały swój kapitał, wynoszący sto osiem funtów w złocie, które, jak o tym już wspominałam, miał przy sobie, a ja dodałam do tego jeszcze sporą sumę, nie naruszając jednak kapitału, który zostawiłam w jej rękach. Po uporządkowaniu naszych zakupów mieliśmy jeszcze około dwieście funtów gotówką, co było dla nas więcej, niż potrzeba.

W tych warunkach, weseli i zadowoleni, że urządziliśmy się tak dobrze, popłynęliśmy po podniesieniu żagli, z Bugby's Hole do Gravesend, gdzie statek stał na kotwicy jeszcze przez dziesięć dni i gdzie kapitan wsiadł już na dobre na pokład. Okazał on nam uprzejmość, jakiej doprawdy nie mogliśmy się spodziewać, a mianowicie pozwolił nam wysiąść na ląd, abyśmy się nieco rozerwali, wziąwszy od nas tylko solenne słowo honoru, że nie uciekniemy i spokojnie wrócimy na statek. Ten dowód zaufania wzruszył głęboko mojego męża, który, uniesiony wdzięcznością, rzekł mu, że, nie mogąc się odpowiednio odwdzięczyć za taką łaskę, nie może jej przyjąć ani też narazić kapitana na takie ryzyko. Po długiej wymianie uprzejmości dałam mojemu mężowi sakiewkę zawierającą osiemdziesiąt gwinei, które on wręczył kapitanowi mówiąc: — Oto, kapitanie, zastaw naszej wierności; jeślibyśmy postąpili względem ciebie nieuczciwie, pieniądze te należą do ciebie. — Po czym wysiedliśmy na ląd.

W istocie kapitan mógł polegać na naszej chęci wyjazdu, gdyż po zakupieniu takich zapasów dla osiedlenia się w kolonii, nie miałoby sensu pozostawać w Anglii i narażać się na pewną śmierć; to bowiem groziłoby nam, gdyby nas schwytano. Jednym słowem, wysiedliśmy wraz z kapitanem i bardzo wesoło wieczerzaliśmy wspólnie w Gravesend; przenocowaliśmy tam w tym samym domu, gdzie jedliśmy wieczerzę, i uczciwie wróciliśmy z nim razem na statek następnego ranka. Kupiliśmy tam dziesięć tuzinów butelek dobrego piwa, trochę wina, drobiu i różnych takich rzeczy, które, jak nam się wydawało, mogły się przydać na statku.

Moja gospodyni cały ten czas spędziła z nami i towarzyszyła nam wraz z żoną kapitana aż do Downs, skąd wróciły razem. Rozstanie z rodzoną matką nie byłoby dla mnie taką przykrością jak chwila rozstania się z nią; nie zobaczyłam jej już nigdy. Na trzeci dzień po naszym przybyciu do Downs zerwał się pomyślny wiatr zachodni, wypłynęliśmy więc stamtąd dziesiątego kwietnia. Nie przybijaliśmy nigdzie do lądu, dopiero gdy silny sztorm zagnał nas do brzegów Irlandii, statek zarzucił kotwicę w małej zatoce blisko ujścia jakiejś rzeki, której nazwy nie pamiętam; ale mówiono, że płynie od Limerick i że to największa rzeka w Irlandii.

Niepogoda zatrzymała nas tu przez jakiś czas. Kapitan, który wciąż był równie miły i dobry, zabrał nas znów na ląd. Zrobił to dla mojego męża, który bardzo źle znosił morze i bardzo chorował, szczególnie gdy dął taki silny wiatr. Zakupiliśmy tam świeże zapasy wołowiny, wieprzowiny, baraniny i drobiu, a kapitan powiększył swe zapasy zapeklowawszy jeszcze pięć czy sześć baryłek wołowiny. Po pięciu dniach ociepliło się i gdy zerwał się pomyślny wiatr, podnieśliśmy znów żagle i po czterdziestodwudniowej podróży dopłynęliśmy szczęśliwie do wybrzeży Wirginii.

Gdy zbliżaliśmy się do brzegu, kapitan wezwał mnie do siebie i powiedział, że wywnioskował z tego, co mówiłam, iż mam krewnych w Wirginii i że już tam byłam poprzednio, więc pewnie wiem, w jaki sposób postępuje się po przyjeździe z więźniami. Odparłam, że tego nie wiem, a co do krewnych, których tu mam, to może być pewien, że póki jestem w charakterze więźnia, z nikim się nie skomunikuję. Zresztą, liczymy na niego, iż nam pomoże, jak to nam tak uprzejmie obiecał. Powiedział mi, iż muszę znaleźć kogoś na miejscu, kto by nas kupił jako służących i kto by w razie reklamacji gubernatora tego kraju, odpowiadał za nas. Odparłam mu, że postąpimy wedle jego wskazówek; przyprowadził więc plantatora, z którym pertraktował w sprawie rzekomego kupna dwóch osób do służby, to jest mnie i mojego męża; zostaliśmy mu formalnie sprzedani i wysiedliśmy z nim na brzeg. Kapitan udał się z nami i zaprowadził nas do jakiegoś domu, coś w rodzaju szynku, i tam dano nam ponczu zrobionego z rumu itp., co nas bardzo rozweseliło. Po pewnym czasie plantator dał nam zwolnienie i zaświadczenie, że służyliśmy mu wiernie, i już następnego ranka byliśmy wolni i mogliśmy się udać, gdzieśmy chcieli.

Za tę przysługę kapitan zażądał od nas tysiąc kamieni tytoniu, które, jak powiedział, jest winien swojemu armatorowi i które kupiliśmy mu natychmiast, obdarowawszy go prócz tego dwudziestoma gwineami, co go najzupełniej zadowoliło.

Z rozmaitych względów nie jest rzeczą właściwą, bym opisywała tu szczegółowo, w jakiej części Wirginii osiedliliśmy się; wystarczy, gdy wspomnę, że dojechaliśmy aż do wielkiej rzeki Potomac, dokąd płynął statek, i tam mieliśmy zamiar z początku osiąść, ale później zmieniliśmy swoje projekty.

Po wyładowaniu naszych towarów na brzeg i umieszczeniu ich w składzie czy też w sklepie, który wynajęliśmy wraz z mieszkaniem w pewnej małej miejscowości, a raczej wsi, gdzie wylądowaliśmy — zaczęłam się przede wszystkim dowiadywać o moją matkę i o mojego brata (tego nieszczęsnego osobnika, którego poślubiłam, co obszernie opisałam). Dowiedziałam się bez trudu, że pani X, to jest moja matka, nie żyje, a mój brat (czy też mąż) żyje; muszę się przyznać, że nie bardzo mnie to ucieszyło; co gorsza okazało się, że przeniósł się z plantacji, gdzie mieszkał poprzednio i gdzie mieszkaliśmy razem, i osiadł obecnie z jednym ze swoich synów na plantacji w pobliżu tego miejsca, gdzie wylądowaliśmy i gdzie wynajęliśmy nasz skład.

Z początku wiadomość ta zaskoczyła mnie nieco, ale doszedłszy do przekonania, że nie może mnie poznać, nie tylko uspokoiłam się, ale nabrałam chęci zobaczenia go, tak jednakże, by on, o ile możności, mnie nie widział. W tym celu dopytywałam się o jego plantację i z pewną tamtejszą kobietą, którą miałam do pomocy (coś w rodzaju naszej posługaczki), poszłam się przejść w tamtą stronę, jakbym chciała się tylko rozejrzeć w okolicy. Wreszcie doszłam tak blisko, że ujrzałam dom mieszkalny. Spytałam się kobiety, czyja ta plantacja? Odparła mi, że należy do takiego a takiego człowieka, i spojrzawszy nieco na prawo rzekła: — Tam widać właściciela plantacji, a z nim jest jego ojciec.

— Jakie noszą imiona? — zapytałam. — Nie wiem, jak jest na imię starszemu panu — odparła — ale syn nazywa się Humphrey i, zdaje mi się, że takie samo imię nosi też ojciec. — Można sobie wyobrazić, o ile ktoś to potrafi, jakie mieszane uczucia radości i przerażenia ogarnęły moje myśli, domyśliłam się bowiem od razu, że nie jest to nikt inny jak tylko mój syn urodzony z ojca, którego mi ona ukazała, z ojca, który jest zarazem moim rodzonym bratem. Nie miałam maski, ale nasunęłam fałdy czepca na twarz i liczyłam na to, iż po dwudziestoletniej mojej nieobecności i nie spodziewając się ujrzeć mnie w tej części świata, nie może mnie poznać. Ale niepotrzebna była ta ostrożność, gdyż starszy pan na skutek jakiejś choroby, która padła mu na oczy, miał bardzo osłabiony wzrok i widział zaledwie tyle, że mógł chodząc nie wpaść na drzewo czy też do rowu. Kobieta, która była ze mną, powiedziała mi to mimochodem, nie wiedząc, jakie to ma dla mnie znaczenie. Gdy się zbliżyli do nas, zapytałam jej: — Czy on waćpanią zna, pani Owen? — (bo tak się nazywała). — Tak — odparła — jeśli usłyszy, jak mówię, to mnie pozna, ale za mało widzi, aby poznać mnie czy kogokolwiek innego — i opowiedziała mi historię o jego wzroku, jak to już podałam. To mnie uspokoiło, odsunęłam więc czepiec i pozwoliłam im przejść obok mnie. Okropna to rzecz dla matki widzieć swojego syna, przystojnego i zgrabnego młodego człowieka, doskonale sytuowanego, i nie móc mu się dać poznać, a nawet nie móc zwrócić uwagi na niego. Niech matki posiadające dzieci zastanowią się nad tym przy czytaniu tej książki i niech pomyślą tylko, ile mnie kosztowało panowanie nad sobą, jak tęskniłam do tego w duszy, by go objąć ramionami i zapłakać nad nim; i jak mi się zdawało, że przewracają się we mnie wnętrzności, że kiszki mi się skręcają, i nie wiedziałam, co mam począć, tak jak nie umiem teraz wyrazić tego bólu! Gdy oddalił się, stanęłam i drżąca patrzyłam za nim, dopóki mogłam go dojrzeć; po czym siadłam na trawie w miejcu, które sobie zapamiętałam, i udając, że chcę się położyć, by odpocząć, odwróciłam się od mojej towarzyszki i padłszy na twarz, płacząc całowałam ziemię, na której postawił swoją stopę.

Nie mogłam ukryć mego zmieszania przed tą kobietą, myślała więc, że się źle czuję; musiałam udawać, że tak jest w istocie, wobec czego zaczęła nalegać, bym wstała, gdyż ziemia jest wilgotna i niezdrowa, posłuchałam jej i poszłyśmy dalej.

Gdy wracałyśmy do domu wciąż rozmawiając o tym panu i jego synu, coś nowego wzbudziło we mnie smutek. Kobieta ta chcąc mi opowiedzieć coś, co by mnie rozerwało, zaczęła mówić: — W okolicy, w której ten pan dawniej mieszkał, krąży dziwna opowieść. — Cóż takiego? — zapytałam. — Mówią — rzekła — że starszy pan w swej młodości pojechawszy do Anglii zakochał się w pewnej młodej damie, jednej z najpiękniejszych kobiet na świecie, i ożeniwszy się z nią przywiózł ją tu do swej matki, która jeszcze wówczas żyła. Żyli z sobą kilka lat — ciągnęła dalej — i miał z nią kilkoro dzieci, między nimi tego młodego człowieka, który tu z nim przeszedł. Po jakimś czasie, kiedy starsza pani, jego matka, rozmawiała z nią o pewnych rzeczach, które jej się zdarzyły w Anglii, i o tym, jak marnie jej się powodziło, synowa zaczęła objawiać silny niepokój i zdumienie; słowem, po zgłębieniu tej sprawy okazało się ponad wszelką wątpliwość, że starsza pani była rodzoną matką swej synowej, że zatem syn jej był bratem swej żony. Napełniło to całą rodzinę takim przerażeniem i wywołało taki popłoch, że nieomal doprowadziło ich wszystkich do zguby. Młoda kobieta nie chciała dłużej żyć z mężem, a syn, jej brat a zarazem mąż, popadł na jakiś czas w obłęd; wreszcie młoda kobieta odjechała do Anglii i odtąd nikt o niej nie słyszał.

Łatwo zrozumieć, że opowieść ta dziwnie mnie wzruszyła, ale nie podobna określić, jakiego rodzaju było to uczucie. Udawałam, że opowiadanie to mnie zdziwiło, i zadałam jej tysiące pytań co do szczegółów, które, jak się okazało, doskonale znała. Wreszcie zaczęłam się dopytywać, w jakich warunkach żyje ta rodzina, jak umarła starsza pani, to znaczy moja matka, i komu pozostawiła swój majątek. Obiecywała mi bowiem solennie, że przed śmiercią zapisze mi coś, i to tak, że jeśli będę wtedy żyła, będę mogła to dostać w ten czy ow sposób, a jej syn, czyli mój brat i mąż, nie będzie mógł mi w tym przeszkodzić. Kobieta powiedziała mi, że choć nie wie dokładnie, jak zrobiony był zapis, ale słyszała, iż moja matka obciążyła swoją plantację pewną kwotą, która miała być wypłacona jej córce, jeśliby kiedykolwiek doszła wieść o niej, gdziekolwiekby się odnalazła, w Anglii czy gdzie indziej. Zarząd tym zapisem zleciła matka synowi, którego widziałyśmy z ojcem.

Były to wiadomości, których nie mogłam zlekceważyć, i, jak łatwo się domyślić, wzbudziły w moim sercu mnóstwo wątpliwości: jak mam postąpić, w jaki sposób, kiedy i jak mam się dać poznać i czy w ogóle mam to zrobić?

Był to kłopot, z którego sama nie umiałam wybrnąć, i nie wiedziałam, jak mam postąpić. Ciążył on na mej duszy we dnie i w nocy. Nie mogłam spać ani rozmawiać, tak że mój mąż to zauważył; nie wiedział, co mi jest, chciał mnie rozerwać, ale na próżno. Nalegał, abym mu się przyznała, co mi dokucza, lecz ja ociągałam się, aż wreszcie pod jego naciskiem zmuszona byłam zmyślić opowiadanie, w którym jednak była pewna część prawdy. Powiedziałam mu, że byłam zakłopotana przekonawszy się, iż będziemy musieli się przenieść i zmienić miejsce naszego zamieszkania, obawiam się bowiem, że pozostając w tej okolicy mogę być poznana. Po śmierci mojej matki kilka osób z mojej rodziny przeniosło się tu i albo będę musiała się dać im poznać, co nie byłoby rzeczą wskazaną w obecnych naszych okolicznościach, albo też się przenieść: i nie wiedząc, na co mam się zdecydować, byłam tak melancholijna i zamyślona.

Zgodził się ze mną, że nie byłoby rzeczą wskazaną, abym się dała poznać komukolwiek w obecnej naszej sytuacji, i dlatego też gotów przenieść się w inne strony lub w ogóle do innego kraju, jeślibym uważała to za potrzebne. Ale tu powstała dla mnie nowa trudność: gdybym się przeniosła do innej kolonii, straciłabym możność wszczęcia jakichkolwiek kroków dla otrzymania tego, co moja matka mi pozostawiła. Nie mogłam nawet pomyśleć o tym, by mojemu obecnemu mężowi wyjawić sekret mojego pierwszego małżeństwa; nie była to, jak mi się zdawało, rzecz, którą można by opowiedzieć, nie mogłam też przewidzieć, jakie by były tego konsekwencje, ani zbadać gruntownie tej sprawy nie rozgłosiwszy jej w całym kraju i nie zdradzając zarówno, kim byłam, jak i czym teraz jestem.

Moja niepewność trwała dłuższy czas i bardzo niepokoiła mego męża, gdyż widział, że jestem zatroskana, a jednocześnie podejrzewał, że nie jestem z nim szczera i że nie chcę się z nim podzielić całym swoim zmartwieniem; często powtarzał, że nie wie, czym sobie zasłużył na taki brak zaufania z mojej strony, szczególnie w sprawach, które mnie martwią i kłopoczą. Prawdę powiedziawszy, nikt bardziej od niego nie zasługiwał na zaufanie żony, ale nie wiedziałam, jak mu to mam wyjawić; a że nie miałam nikogo, komu bym mogła się zwierzyć, więc ciężar ten był ponad moje siły. Bo niech mówią co chcą, że płeć nasza nie potrafi dotrzymać sekretu, życie mnie przekonało, że w istocie jest przeciwnie. Ale czy to kobieta, czy mężczyzna, jeśli mają do ukrycia ważną tajemnicę, powinni znaleźć sobie powiernika, zaufanego przyjaciela, któremu mogliby się zwierzyć — obojętne, czy ten sekret sprawia im radość, czy ból, gdyż nie wyjawiony przygniecie im duszę nieznośnym ciężarem i stanie się może nawet nie do wytrzymania. Każdy może potwierdzić prawdziwość mych słów.

I to jest przyczyną, dlaczego często mężczyźni, zarówno jak kobiety, odznaczający się skądinąd wybitnymi i szczytnymi zaletami, w tym wypadku okazują się słabi i nie mogąc znieść ciężaru tajemnej radości czy skrytego zmartwienia z konieczności wyjawiają tajemnicę, po prostu, by sobie ulżyć i umysł swój uwolnić od ciążącego mu brzemienia. Nie jest to spowodowane brakiem rozsądku ani lekkomyślnością, lecz naturalnym skutkiem rzeczy samej. Gdyby tacy ludzie dłużej walczyli z naciskiem tajemnicy, wyznaliby ją z pewnością przez sen i wyjawiliby ten sekret, jakiekolwiek by to mogło mieć fatalne skutki i bez względu na to, przed kim by się z tym zdradzili. Ta naturalna konieczność wyjawienia tajemnicy działa czasem z taką ogromną siłą na umysł ludzi, którzy popełnili jakieś okropne przestępstwo, szczególnie gdy w grę wchodzi skryte morderstwo, że muszą je wyjawić, chociażby to miało ich doprowadzić do nieuniknionej zguby. Chociaż jest to zapewne prawdą, że te wszystkie odkrycia i wyznania są dziełem sprawiedliwości bo skiej, to jest równie pewne, że Opatrzność, która zwykle pracuje rękami przyrody, w tym wypadku stosuje te same naturalne przyczyny dla osiągnięcia tych nadzwyczajnych skutków.

Mogłabym podać wiele uderzających przykładów zaczerpniętych z mojego wieloletniego stykania się ze zbrodnią i zbrodniarzami. Będąc w więzieniu Newgate poznałam tam pewnego kamrata, jednego z tych, których wówczas nazywano „nocnymi ćmami". Nie wiem, kogo się teraz nazwą tą obejmuje, ale wtedy nosili ją ci, którym, patrząc przez palce, pozwalano co wieczór wychodzić na miasto i płatać figle oraz dostarczać roboty tym zacnym ludziom, których nazywali swoimi „łapaczami". Ci wyszukiwali obrabowanych i zwracali im za wynagrodzeniem to, co „ćma" im skradła poprzedniego wieczoru. Można było być pewnym, że kamrat ten wygada przez sen wszystko, co robił, opisze każdy swój krok, opowie, co ukradł i gdzie, jakby był na jawie i jak gdyby w tym nic złego nie było i nie groziło to żadnym niebezpieczeństwem. Z tego powodu, nie chcąc być podsłuchanym, musiał po powrocie albo sam się zamykać, albo dać się zamknąć przez jednego z dozorców, którzy go opłacali. Z drugiej zaś strony, jeśli opowiedział szczegółowo i zdał sprawę ze swej włóczęgi i ze swych zdobyczy jakiemuś koledze, bratu-złodziejowi czy swoim pracodawcom, jak ich chyba mogę słusznie nazwać, wtedy zachowywał się jak należy i spał równie spokojnie jak inni.

Ogłaszam ten opis mojego życia, by służył w każdym swym szczególe umoralnieniu i nauce, przestrodze i ostrzeżeniu oraz udoskonalaniu wszystkich czytelników; mam więc nadzieję, że nie będzie uważana za niepotrzebną ta dygresja tycząca się ludzi, którzy zmuszeni są zdradzać największe swoje czy cudze tajemnice.

Z tym właśnie brzemieniem ciążącym mi na duszy starałam się wybrnąć ze sprawy, o której wspomniałam powyżej; jedyną ulgą było mi to, że część przynajmniej wyjawiłam mojemu mężowi, tyle mianowicie, ile było potrzeba, by go przekonać o konieczności przeniesienia się w jakąś inną okolicę; następnym zagadnieniem było, w której kolonii angielskiej mamy osiąść. Mój mąż zupełnie nie znał tych stron i był jeszcze zupełnie nie obeznany z geograficznym położeniem poszczególnych kolonii; ja zaś aż do chwili, w której piszę te słowa, nie wiedziałam nawet, co znaczy słowo „geografi czne", i miałam o tych sprawach tylko ogólnikowe pojęcie z rozmów, jakie prowadziłam z ludźmi przenoszącymi się z miejsca na miejsce. Tyle jednak wiedziałam, że Maryland, Pensylwania, Wschodni i Zachodni Jersey, New York i New England leżą na północ od Wirginii, a więc mają chłodniejszy od niej klimat, i z tego powodu czułam do nich niechęć. Z natury lubiąc ciepło, z wiekiem tym bardziej starałam się unikać zimna. Dlatego skłaniałam się do wyjazdu do Karoliny, jedynej południowej kolonii angielskiej na kontynencie amerykańskim, i zaproponowałam, abyśmy się tam udali; miałam ochotę tam osiąść także z tego powodu, że stamtąd z łatwością mogłam powrócić, gdy nadejdzie chwila odpowiednia dla upomnienia się o spadek po mojej matce i dać się poznać na tyle, aby móc tego zażądać.

Powziąwszy tę decyzję zaproponowałam mojemu mężowi, abyśmy opuścili miejsce naszego zamieszkania i zabrali cały nasz dobytek do Karoliny, gdzie postanowiliśmy osiąść. Mąż mój bowiem od razu się zgodził, że nie powinniśmy zostać tu, gdzie nam grozi, że zostaniemy poznani; resztę zaś zataiłam przed nim.

Ale natknęłam się teraz na nową trudność. Główne zagadnienie ciążyło mi jeszcze na duszy i nie mogłam się zdecydować na opuszczenie tego kraju nie dowiedziawszy się w ten lub inny sposób

o najważniejszej sprawie: co matka zrobiła dla mnie. Nie mogłam też pogodzić się z myślą opuszczenia kraju nie dawszy się poznać mojemu byłemu mężowi (czy bratu) czy mojemu dziecku, a jego synowi; chciałam tylko zrobić to w ten sposób, by mój obecny mąż nie dowiedział się o tym, ani też oni o nim, ani że w ogóle mam męża.

Rozważałam w myśli najróżniejsze projekty, jakby to zrobić. Najchętniej byłabym wysłała mojego męża do Karoliny z całym naszym dobytkiem, a sama byłabym później do niego pojechała, ale było to niewykonalne: nie ruszyłby się beze mnie nie znając ani kraju, ani metod osiedlania się tu czy gdzie indziej. Wtedy przyszło mi na myśl, że pojedziemy oboje wraz z częścią naszego dobytku i gdy już tam osiądziemy, powrócę do Wirginii i zabiorę resztę; ale wiedziałam, że nawet wtedy nie zechce rozłączyć się ze mną i zostać sam. Sytuacja była jasna: urodził się panem, poza tym był nie tylko nie obyty z tym krajem, ale ponadto leniwy i gdy już osiedliliśmy się, wolał iść z fuzją do lasu, co tam nazywają polowaniem i czym się zajmują Indianie z obowiązku swojej służby, niż zajmować się sprawami swej plantacji.

Były to trudności nie do przezwyciężenia, z którymi nie umiałam sobie dać rady. Coś mnie w duszy popychało do tego, bym dała się poznać mojemu bratu, dawnemu mojemu mężowi; nie mogłam się po prostu temu oprzeć, tym bardziej że wciąż po głowie chodziła mi myśl: jeśli nie zrobię tego za jego życia, może na próżno będę starała się przekonać mojego syna o tym, że jestem jego matką. Mogłabym wówczas być pozbawiona zarówno pomocy rodziny jak i radości z odzyskania jej oraz stracić to, co mi moja matka pozostawiła. A jednak, z drugiej strony, w okolicznościach, w jakich byłam, wydawało mi się rzeczą niewykonalną wyjawić, kim jestem, opowiedzieć im zarówno, że jestem tu z mężem, jak i to, że zostałam przywieziona urzędowym transportem jako skazana; z obu tych przyczyn musiałam wyjechać z tego miejsca i powrócić, jak gdybym przyjeżdżała skądinąd i w innym charakterze.

Rozważywszy to wszystko zaczęłam dalej tłumaczyć mojemu mężowi, że pod żadnym pozorem nie możemy osiąść nad rzeką Potomac, gdyż wkrótce wszyscy będą wiedzieć, kim jesteśmy; gdybyśmy się natomiast udali do jakiegokolwiek innego miejsca na świecie, cieszylibyśmy się tam taką samą opinią jak każda inna rodzina plantatorów. Dawniejszym mieszkańcom sprawiało zawsze przyjemność, gdy rodziny plantatorów, które przywoziły ze sobą pewien dobytek, osiedlały się wśród nich, by dalej uprawiać założone już plantacje czy też zakładać nowe; możemy więc być pewni dobrego przyjęcia nie obawiając się, że nasza sytuacja może wyjść na jaw.

Powiedziałam mu ogólnikowo, że mam kilku krewnych w tym miejscu i że nie mogę się im dać poznać w lej chwili z obawy, że dowiedzą się, w jakich okolicznościach i z jakiego powodu znalazłam się tutaj, co by mnie mogło bardzo narazić. Powiedziałam mu też, że mam pewne podstawy do przypuszczenia, iż moja matka, która tu umarła, pozostawiła mi coś, może to jest nawet dużej wartości i może warto by było dowiedzieć się o to. Ale nie możemy i tego robić nie dając się publicznie poznać, chyba żebyśmy stąd wyjechali. Wówczas, gdziekolwiekbyśmy osiedli, wróciłabym stamtąd, by odwiedzić mojego brata i bratanków, dać się im poznać oraz upomnieć się o to, co mi się należy, i zebrać wiadomości; wtedy byłabym traktowana z szacunkiem, a to, co mi się należy, oddano by mi chętnie i dobrowolnie. Natomiast, gdybym to zrobiła teraz, naraziłabym się tylko na przykrości, musiałabym należność odbierać siłą, oddając mi ją złorzeczyliby mi, stawiali opór i wyrządzali mi różnego rodzaju afronty, których z pewnością nie chciałby być świadkiem. A gdybym musiała złożyć dowody prawne, że jestem naprawdę tą córką, postawiłoby mnie to w trudnej sytuacji, musiałabym się odwołać do Anglii i mogłoby się to wreszcie nie udać, a wtedy utraciłabym wszystko. Kiedy przekonałam mego męża tymi argumentami, i wyjawiłam mu taką część mojej tajemnicy, jaką powinien był znać, postanowiliśmy poszukać jakiejś siedziby w innej kolonii i wybór nasz padł najprzód na Karolinę.

W tym celu zaczęliśmy się dowiadywać o statki płynące do Karoliny i wkrótce dostaliśmy wiadomość, że po drugiej stronie zatoki, jak ją nazywają, a mianowicie w Maryland znajduje się statek, który przypłynął z Karoliny z ładunkiem ryżu i innych towarów i jedzie tam z powrotem, a stamtąd na Jamajkę z zapasami żywności. Dowiedziawszy się o tym wynajęliśmy szalupę, by przewieźć nią nasze towary, i pożegnawszy się na zawsze z Potomakiem przejechaliśmy z całym naszym dobytkiem do Marylandu.

Była to długa i przykra podróż, a mąż mój uważał ją za gorszą od całej naszej podróży z Anglii, pogoda bowiem nie sprzyjała nam, rzeka była wzburzona, a stateczek mały i niewygodny. Popłynęliśmy sto mil w górę rzeki Potomac aż do okolicy, którą zwą hrabstwem Westmoreland; a że ta rzeka jest największą rzeką w Wirginii, a nawet słyszałam, że jest największą rzeką na świecie wpadającą nie bezpośrednio do morza, lecz do innej rzeki, więc często miewaliśmy na niej marną pogodę i nieraz byliśmy narażeni na wielkie niebezpieczeństwo. Bo choć nazywają ją tylko rzeką, ale w wielu miejscach jest ona tak szeroka, że płynąc jej środkiem, na przestrzeni mil całych nie widzieliśmy żadnego z obu brzegów. Następnie musieliśmy przejechać przez wielką rzekę czy też zatokę Chesapeake, która ma przeszło trzydzieści mil szerokości w miej scu, gdzie do niej wpada rzeka Potomac, po czym wypłynęliśmy na jakieś wielkie wody, których nazwy nie znam. Przepłynęliśmy dwieście mil w marnej i niewielkiej szalupie ze wszystkimi naszymi skarbami; gdyby się nam był zdarzył jakiś wypadek, mogłoby się to zakończyć dla nas bardzo źle; wyobraźmy sobie, że ocaliliśmy tylko życie straciwszy wszystkie nasze towary i znaleźliśmy się nadzy i obdarci w pustynnej i obcej miejscowości, bez przyjaciół czy znajomych w całej tej krainie. Sama myśl o tym przejmuje mnie przerażeniem, choć niebezpieczeństwo to minęło.

Wreszcie, po pięciu dniach podróży, dopłynęliśmy do celu; zdaje mi się, że miejscowość ta nazywa się Philip's Point; otóż znalazłszy się tam, dowiedzieliśmy się, że statek płynący do Karoliny trzy dni temu ukończył ładowanie i odpłynął. Było to wielkie rozczarowanie, lecz ja, nie zniechęcając się niczym, powiedziałam mojemu mężowi, że gdy nie możemy dopłynąć do Karoliny i gdy okolica, W której znaleźliśmy się, jest urodzajna, a ziemia dobra, moglibyśmy, jeśliby chciał, rozejrzeć się, czy znajdziemy tu coś, co by nam odpowiadało, i w takim razie osiedlić się tutaj.

Natychmiast wysiedliśmy na brzeg, ale w tym miejscu nie znaleźliśmy ani odpowiedniego mieszkania, ani składu na nasze towary. Natomiast spotkaliśmy pewnego bardzo uczciwego kwakra, który nam poradził, abyśmy się udali o jakieś sześćdziesiąt mil na wschód, to znaczy bliżej wejścia do zatoki, gdzie, jak mówił, sam mieszka. Tam znajdziemy odpowiednie warunki zarówno do założenia plantacji, jak też do przeczekania, aż się nam trafi odpowiedniejsze miejsce. Zapraszał nas tak uprzejmie i z taką prostotą, że zgodziliśmy się tam pojechać, a on się z nami zabrał.

Kupiliśmy na miejscu dwoje służby, to jest jedną służącą, Angielkę, która właśnie wysiadła na brzeg ze statku przybywającego z Liverpoolu, i Murzyna; było to rzeczą nieodzowną dla każdego, kto zamierza osiąść w tym kraju. Zacny kwakier bardzo nam był pomocny i gdy znaleźliśmy się w miejscowości proponowanej nam przez niego, wynalazł nam odpowiedni skład na nasze towary i mieszkanie dla nas i naszej służby. Za jego radą wzięliśmy od gubernatora tej prowincji, mniej więcej w dwa miesiące później, spory szmat ziemi dla założenia na nim plantacji. Porzuciliśmy więc za miar udania się do Karoliny wobec tego, że spotkaliśmy się tutaj z tak dobrym przyjęciem i że znaleźliśmy odpowiednie pomieszczenie aż do chwili, gdy przygotujemy sobie wszystko i wykarczujemy odpowiednią ilość gruntu, zwieziemy drzewo i materiały na budowę domu; wszystko to zrobiliśmy potem pod kierunkiem kwakra. Mniej więcej w rok potem mieliśmy wykarczowane blisko pięćdziesiąt akrów ziemi, z czego część była już ogrodzona, a część zasadzona niewielką ilością tytoniu; oprócz tego założyliśmy warzywnik, zasialiśmy zboże i uprawialiśmy już dostateczną ilość korzeni jadalnych, warzyw i zboża na chleb dla wyżywienia naszej służby.

Teraz namówiłam mojego męża, by mi pozwolił pojechać znów na drugą stronę zatoki, dla odszukania moich znajomych. Zgodził się na to tym chętniej, że miał teraz pełne ręce roboty, a prócz tego dla rozrywki fuzję, to jest polowanie, jak tam to nazywają, w czym bardzo zasmakował. Spoglądaliśmy od czasu do czasu na siebie z wielkim zadowoleniem, myśląc, o ile ta nasza sytuacja była lepsza nie tylko od pobytu w Newgate, ale nawet od najpomyślniejszych chwil, kiedy zajmowaliśmy się naszym niecnym procederem.

Nasze interesy były teraz znakomite; kupiliśmy od właścicieli kolonii za trzydzieści pięć funtów gotówką tyle ziemi, że uprawiać ją musiało pięćdziesięciu do sześćdziesięciu robotników; dobrze uprawiana, wystarczyłaby nam ona na całe życie; o dzieciach już nie myślałam, bo minął już czas, kiedy mogłam je mieć.

Ale nie był to jeszcze koniec naszego powodzenia. Przeprawiłam się na drugą stronę zatoki, jak o tym już pisałam, do tej miejscowości, gdzie mieszkał mój brat, ongi mój mąż; ale nie udałam się do tej wioski, w której byłam poprzednio, tylko popłynęłam w górę innej wielkiej rzeki, zwanej Rappahannock, płynącej na wschód od rzeki Potomac i tym sposobem znalazłam się na tyłach rozległej plantacji mojego męża, po czym podpłynęłam bliżej małą spławną zatoczką czy też rzeczułką, która wpadała do Rappahannock.

Byłam zupełnie zdecydowana pójść wprost do mego brata (męża) i powiedzieć mu, kim jestem. Ale nie wiedząc, w jakim go zastanę humorze, a raczej w jaki zły humor go wprawię taką niespodziewaną wizytą, postanowiłam najprzód napisać do niego list, by go uwiadomić, kim jestem, i że zjawiam się nie po to, by go niepokoić na szymi dawnymi stosunkami, które, mam nadzieję, są już zupełnie zapomniane, lecz zwracam się do niego jak siostra do brata. Pragnęłabym, aby mi dopomógł w sprawie zapisu, jaki moja matka umierając zrobiła dla mnie, i nie wątpię, że mnie nie pokrzywdzi, szczególnie biorąc pod uwagę daleką podróż, jaką odbyłam w lej sprawie.

W liście wyrażałam się czule i serdecznie o jego synu, który, jak mu wiadomo, jest moim dzieckiem, i dodałam, że tak jak ja nie jestem winna, iż go poślubiłam, tak samo i on nie jest temu winien, że się ze mną ożenił, gdyż żadne z nas nie wiedziało wówczas o łączących nas więzach pokrewieństwa; wobec tego mam nadzieję, że nie będzie się przeciwstawiał mojemu najgorętszemu pragnieniu ujrzenia raz jeden mojego jedynego dziecka i okazania właściwej matkom słabości, która objawia się u mnie w gwałtownym uczuciu dla mego syna, choć on nie mógł zachować żadnego o mnie wspomnienia.

Myślałam, że otrzymawszy ten list odda go natychmiast swojemu synowi do przeczytania, gdyż, o ile zrozumiałam, miał tak słaby wzrok, że nie mógłby go sam przeczytać. Tymczasem powiodło się jeszcze lepiej, ponieważ wobec swego słabego wzroku pozwolił synowi odczytywać wszystkie listy, jakie przychodzą na jego ręce; starszy pan wyjechał był czy też wyszedł z domu, gdy przyszedł mój posłaniec, i list dostał się bezpośrednio do rąk mojego syna, który go otworzył i przeczytał.

Po chwili wezwał do siebie posłańca i zapytał się go, gdzie znajduje się osoba, która mu doręczyła list. Posłaniec wymienił miejscowość odległą o jakieś siedem mil; syn poprosił, aby zaczekał, kazał osiodłać konia i wraz z dwoma służącymi i posłańcem udał się do mnie. Można sobie wyobrazić, jak byłam przerażona, gdy posłaniec powróciwszy oznajmił mi, że nie zastał starszego pana w domu, natomiast jego syn zabrał się z nim i zaraz nadjedzie. Byłam ogromnie zmieszana nie wiedząc, czy to oznacza wojnę, czy pokój, ani też, jak się zachować. Nie miałam jednak czasu do namysłu, gdyż mój syn jechał za nim trop w trop i wszedłszy do mieszkania, przy drzwiach zapytał o coś tego człowieka. Przypuszczam, bo nie dosłyszałam dobrze, że się go pytał, gdzie jest dama, która go przysłała; posłaniec odpowiedział bowiem: — Oto jejmość — na co on podszedł wprost do mnie, ucałował mnie, wziął w ramiona i uścisnął z takim namiętnym uczuciem, że nie mógł przemówić ani słowa, ale czułam, jak dyszy i jak pierś jego się podnosi niczym pierś płaczącego i łkającego dziecięcia, które nie może wydać krzyku.

Nie mogę ani wyrazić, ani opisać radości, jaka przejęła mnie do głębi, gdy stwierdziłam, co nie było trudno, że nie przyszedł jako ktoś obcy, lecz jak syn do swojej matki, i to jak syn, który nie wie, co to jest rodzona matka; słowem, przez dłuższą chwilę płakaliśmy razem, aż wreszcie on pierwszy się odezwał: — Najdroższa matko! — rzekł. — A więc żyjesz? Nie spodziewałem się nigdy, że cię zobaczę. — Co do mnie, długo nie mogłam wymówić ani słowa.

Gdyśmy oboje przyszli nieco do siebie i mogli wreszcie przemówić, powiedział mi, jak się sytuacja przedstawia. Nie pokazał mojego listu ojcu ani mu o nim nie powiedział; wszystko, co mi jego babka zostawiła, znajduje się w jego ręku i wywiąże się ze swego zobowiązania ku mojemu zupełnemu zadowoleniu. Ojciec jego natomiast jest stary i słaby, zarówno na ciele jak i na umyśle; jest bardzo drażliwy i pasjonat, nieomal całkowicie ślepy i zupełnie zniedołężniały. Zastanowił się więc, czy ojciec będzie wiedział, jak ma postąpić w tak delikatnej sprawie, i dlatego przyjechał tu sam, zarówno, by mnie zobaczyć, od czego nie mógł się powstrzymać, jak też, by mi pozwolić samej zadecydować, gdy się dowiem, jak się sytuacja przedstawia, czy dam się poznać ojcu.

Widząc, jak to wszystko zostało ostrożnie i mądrze obmyślone, przekonałam się, iż mój syn jest człowiekiem rozsądnym, który nie potrzebuje moich rad. Powiedziałam mu, że nie dziwi mnie stan jego ojca, gdyż już zanim go odjechałam, głowa jego nie całkiem była w porządku; trapiło go to głównie, że nie dałam się namówić na ukrywanie naszego pokrewieństwa oraz na dalsze z nim pożycie małżeńskie, gdy już wiedziałam, że jest moim bratem. Wobec tego, że zna lepiej ode mnie stan obecny swojego ojca, zdaję się chętnie na jego decyzję. Nie chodzi mi o zobaczenie jego ojca, gdy już widziałam swego syna, i żadna wiadomość nie mogła mi sprawić większej przyjemności niż ta, że spadek po mojej matce znajduje się w jego rękach i że obecnie, gdy wie, kim jestem, nie omieszka, jak to powiedział, rzetelnie mi go oddać. Zaczęłam się go dopytywać, jak dawno temu i gdzie umarła moja matka, i opowiedziałam mu tyle szczegółów o rodzinie, że nie mógł wątpić, iż naprawdę jestem jego rodzoną matką.

Wtedy zaczął się mnie rozpytywać, gdzie osiadłam i jak się urządziłam? Opowiedziałam mu, że mieszkam nad zatoką po stronie Marylandu na plantacji jednego z mych bliskich przyjaciół, który przyjechał z Anglii tym samym statkiem co ja; natomiast po tej stronie zatoki nie mam mieszkania. Powiedział mi, bym pojechała z nim do jego domu i zamieszkała u niego do końca życia, jeśli nie mam nic przeciwko temu; a co do jego ojca, ten nikogo nie poznaje, nie będzie więc nawet usiłował odgadnąć, kim jestem. Zastanowiłam się nad tym chwilę i powiedziałam mu, że wprawdzie jest to dla mnie niemała przykrość mieszkać z dala od niego, ale muszę wyznać, że nie byłoby dla mnie rzeczą przyjemną mieszkać pod jednym dachem z jego ojcem i wciąż mieć przed oczami tego nieszczęśnika, który zburzył ongi mój spokój; że choć byłabym szczęśliwa korzystając z jego (to jest mojego syna) towarzystwa lub przynajmniej przebywając możliwie jak najbliżej niego, póki tu jestem, ale nie mogę nawet myśleć o przebywaniu w domu, gdzie musiałabym wciąż panować nad sobą, by mnie, własne moje słowa nie zdradziły; nie potrafiłabym też uchronić się rozmawiając z nim, jako ze swym synem, od użycia pewnych wyrażeń, które mogłyby odsłonić prawdziwy stan rzeczy, co w żadnym wypadku nie byłoby wskazane.

Przyznał mi, że mam w tym wszystkim słuszność. — Ale w takim razie, droga matko — rzekł — musisz zamieszkać jak najbliżej. — Zabrał mnie więc na konia i zawiózł do pewnej plantacji sąsiadującej z jego plantacją i tam byłam tak podejmowana, jakbym była u niego. Tam mnie zostawił, a przed wyjazdem do domu powiedział mi, że o głównej sprawie porozmawia ze mną następnego dnia; przedtem jeszcze, nazywając mnie swą ciotką, polecił mnie opiece tamtejszych mieszkańców, którzy, jak się zdaje, byli jego dzierżawcami, i kazał mnie traktować z największym szacunkiem. W dwie godziny po swoim odjeździe przysłał mi służącą i młodego Murzyna, którzy mieli być na moje usługi, a prócz tego przygotowaną już całkowicie wieczerzę. Czułam się jakby w innym świecie i zaczęłam tajemnie żałować, że przywiozłam z Anglii mojego męża z Lancashire.

Nie był to jednak zupełnie szczery żal, gdyż kochałam go głęboko, tak jak od pierwszej chwili; nie było bowiem człowieka, który by w równej jak on mierze na to zasługiwał; ale o tym tylko mimochodem.

Następnego ranka, zaledwie zdążyłam wstać, syn mój przyjechał mnie odwiedzić. Po krótkiej rozmowie wyjął skórzany mieszek, w którym było pięćdziesiąt pięć hiszpańskich pistoli, i dał mi go mówiąc, że mają one pokryć moje wydatki związane z podróżą z Anglii; bo choć nie powinien się o to pytać, ale nie przypuszcza, bym przywiozła z sobą dużo pieniędzy; nie zdarza się to przecież, by ktoś do tego kraju przyjeżdżał z dużą ilością gotówki. Po czym wyciągnął testament swojej babki i odczytał mi go. Wynikało zeń, że matka zapisała mi niewielką, jak ją nazwał, plantację, wraz ze służbą i całym inwentarzem; plantację tę, na której mieszkała, nad brzegiem rzeki York, oddała w depozyt memu synowi aż do chwili, gdy dowie się, gdzie żyję ja, czy też moi potomkowie, o ile będę miała dzieci; w braku zaś potomków pozwalała mi rozporządzić tą plantacją, jak zechcę. Dochód z plantacji przypadał mojemu synowi do chwili, gdy usłyszy o mnie lub mnie odnajdzie, a gdybym już nie żyła, spadek przechodzi na niego i jego potomków.

Plantacji tej, choć była dosyć oddalona od jego siedziby, nie wypuścił w dzierżawę, lecz zarządzał nią przez swojego głównego rządcę, tak samo jak drugą plantacją należącą do jego ojca a przytykającą do tamtej; sam jeździł doglądać ich obu parę razy do roku. Zapytałam go, jaką wartość ma ta plantacja? Odparł mi, że o ile bym chciała ją wydzierżawić, dałby mi za nią rocznie sześćdziesiąt funtów, ale jeślibym na niej zamieszkała, wtedy byłaby więcej warta i powinnaby mi przynosić około sto pięćdziesiąt funtów rocznie. Ale widzi, że prawdopodobnie bądź osiądę po drugiej stronie zatoki, bądź też mam zamiar wrócić do Anglii; jeślibym więc chciała, by został moim zarządcą,  mógłby dalej administrować tą plantacją dla mnie, jak przedtem dla siebie. Przypuszcza, że w takim razie mógłby mi przysyłać do Anglii tyle tytoniu, że wyniosłoby to sto funtów rocznie, a czasem nawet więcej.

Były to bardzo dziwne nowiny, na które nie byłam przygotowana. Jeszcze nigdy serce moje nie zastanawiało się nad niczym tak po ważnie i nigdy jeszcze nie poczuwało się do takiej wdzięczności dla ręki Boga, czyniącej dla mnie takie cuda, dla mnie, która byłam jednym z najniegodziwszych stworzeń na świecie. Muszę ponownie zwrócić uwagę na coś, co stwierdziłam nie tylko w tym wypadku, ale ilekroć miałam powody do wdzięczności; moje niegodziwe i wstrętne życie nigdy nie wydawało mi się tak potworne, nigdy też nie odczuwałam takiego wstrętu do swojej przeszłości i nie robiłam sobie z jej powodu takich wyrzutów, jak wówczas, gdy przekonywałam się, ile dobrego wyświadcza mi Opatrzność, gdy tymczasem ja wciąż powracam do złego.

Ale pozostawiam czytelnikowi, aby sam z tych myśli wyciągnął dla siebie naukę, co niewątpliwie łatwo mu przyjdzie, a sama wracam do faktów. Serdeczne postępowanie mego syna ze mną oraz jego poczciwe propozycje wyciskały mi łzy z oczu, nieomal przez cały czas mojej z nim rozmowy, tak że mogłam z nim rozmawiać wtedy, gdy uczucia moje się uspokajały; wreszcie jednak zdołałam przemówić i wyrazić radość, że depozyt ten dostał się w ręce mojego rodzonego dziecka; co do dziedzictwa zaś po mnie, to nie mam innych dzieci prócz niego i choćbym wyszła za mąż, już ich mieć nie będę, chciałabym więc, by kazał sporządzić odpowiedni dokument, który ja jestem gotowa podpisać, a na mocy którego po mojej śmierci wszystko przechodzi na niego i jego potomków. Podczas tej rozmowy zapytałam go z uśmiechem, jaka jest tego przyczyna, że dotychczas jeszcze jest kawalerem? Odpowiedział szczerze i bez wahania, że Wirginia nie obfituje w kobiety i że skoro wspominam o powrocie do Anglii, muszę z Londynu przysłać mu żonę.

Taka była treść naszej rozmowy pierwszego dnia, który był najszczęśliwszym z całego mojego życia i napełnił mnie prawdziwą radością. Mój syn przyjeżdżał do mnie codziennie i większą część czasu spędzał ze mną, zabierał mnie do domów swych przyjaciół, gdzie przyjmowano mnie z największym szacunkiem. Bywałam też u niego na obiadach i wtedy tak usuwał z drogi swego na wpół żywego ojca, że go nigdy nie widziałam ani on mnie. Ofiarowałam synowi tylko jeden podarunek, jedyną rzecz wartościową, jaką miałam przy sobie, to jest jeden ze złotych zegarków, o których wspomniałam, że je miałam w swej skrzynce; przypadkiem wzięłam go z sobą i dałam mu go za trzecią jego wizytą. Powiedziałam mu, że to jedyna rzecz wartościowa, jaką posiadam, i chciałabym tylko, by od czasu do czasu, wspominając mnie, zegarek ten pocałował. Nie powiedziałam mu oczywiście, że go ukradłam jakiejś damie w pewnej kaplicy dysydenckiej w Londynie. Wspominam o tym nawiasem.

Stał chwilę, jakby się wahał, czy może go przyjąć, ale go do tego namówiłam; zegarek ten nie był wart mniej od jego mieszka z hiszpańskim złotem, nawet gdyby się go ceniło wedle londyńskich cen, bo tu, gdzie mu go dałam, wart był dwa razy tyle. Wreszcie wziął go, ucałował i powiedział, że uważa to za zaciągnięty przez siebie dług, który będzie spłacał przez całe swoje życie.

W parę dni później przywiózł ze sobą akty darowizny oraz pisarza; podpisałam je dobrowolnie i oddałam mu je całując go setki razy, bo z pewnością między matką a kochającym i dobrym dzieckiem nigdy jeszcze interesy nie zostały załatwione z taką serdecznością. Następnego dnia przyniósł mi umowę ze swoim podpisem i pieczęcią: zobowiązywał się w niej zarządzać plantacją i w miarę możności ulepszać ją na mój "rachunek, a dochód oddawać mi, gdziekolwiek się znajdę; zobowiązywał się też doprowadzić dochód do stu funtów rocznie. Po czym powiedział mi, że wobec tego, iż weszłam w posiadanie plantacji przed zbiorami, mam prawo do dochodów tegorocznych, i wypłacił mi sto funtów w hiszpańskich monetach, z których każda miała wartość ośmiu funtów. Poprosił mnie o wydanie mu pokwitowania na uregulowaną należność za bieżący rok, który się kończy na Boże Narodzenie; a działo się to w końcu sierpnia.

Pięć tygodni przebyłam tam i wydostałam się stamtąd po wielu korowodach. Syn mój miał zamiar mnie odprowadzić na drugą stronę zatoki, ale nie chciałam w żaden sposób na to pozwolić. Wobec tego zaproponował, że mnie odeśle własną swoją szalupą, która była zbudowana na kształt jachtu i służyła mu zarówno dla przyjemności jak i do podróży w interesach. Tę propozycję przyjęłam i po zapewnieniach o synowskim przywiązaniu i miłości pozwolił mi wyjechać; po dwóch dniach podróży dojechałam szczęśliwie do naszego przyjaciela kwakra.

Przywiozłam ze sobą na użytek naszej plantacji trzy konie z uprze żą i siodłami, kilka świń, dwie krowy i tysiące innych rzeczy będących darem najlepszego i najbardziej kochającego dziecka, jakie kiedykolwiek kobieta miała. Opowiedziałam memu mężowi szczegółowo o swojej podróży, tyle tylko, że nazywałam mego syna kuzynem; najprzód powiedziałam mu, że zgubiłam zegarek, co uważał za nieszczęście; ale zaraz potem dodałam, jak dobry był dla mnie mój kuzyn i że moja matka zapisała mi plantację, którą on zachował dla mnie, spodziewając się, że wcześniej lub później dojdzie go jakaś wiadomość o mnie. Następnie opowiedziałam, że zostawiłam plantację w jego zarządzie, a on będzie mi zdawał dokładne rachunki z dochodów, po czym pokazałam mężowi sto funtów srebrem jako dochód z pierwszego roku; wreszcie wyciągnęłam skórzany mieszek z pistolami mówiąc: — A oto to, mój drogi, złoty zegarek. — Tak to dobroć niebios wywołuje te same skutki we wszystkich wrażliwych umysłach, gdy serca dostąpią łaski Bożej. Mój mąż więc, wzniósłszy ręce w górę, zawołał w radosnym upojeniu: — Jakiż Bóg jest dobry, dla mnie, takiego niewdzięcznego psa! — Wtedy pokazałam mu, co przywiozłam prócz tego w szalupie; mam tu na myśli konie, świnie i krowy oraz inne zapasy dla naszej plantacji. Wszystko to wzbudziło w nim zdumienie i napełniło jego serce wdzięcznością; odtąd zaczął, jak mi się zdaje, szczerze żałować swej przeszłości i z łotra, zbójcy i złodzieja stał się dzięki łasce Boskiej porządnym człowiekiem. Mogłabym na dowód prawdziwości tych słów napisać znacznie dłuższą opowieść, ale przypuszczając, że ta część moich dziejów nie bawiłaby tak jak opis niegodziwości, pomyślałam, że lepiej napisać o tym osobną książkę.

Ale wracam do tej części opowiadania, która się mnie tyczy, bo ma to być historia losów moich, a nie mojego męża. Pracowaliśmy dalej na naszej plantacji z pomocą i pod kierunkiem przyjaciół, których zdobyliśmy tam sobie naszym postępowaniem, a przede wszystkim zacnego kwakra, który się okazał wiernym, hojnym i pewnym przyjacielem. Powodziło nam się bardzo dobrze, gdyż, jak o tym wspomniałam, zaczęliśmy nie od byle czego, a teraz doszło do tego jeszcze sto pięćdziesiąt funtów gotówką; powiększyliśmy więc ilość naszej służby, wybudowaliśmy sobie bardzo dobry dom i z roku na rok uprawialiśmy większy kawał gruntu. W drugim roku naszego pobytu na kolonii napisałam do mojej gospodyni, aby podzielić się z nią wiadomościami o naszym powodzeniu i aby jej przesłać wskazówki, na co ma wydać pieniądze, przeszło 250 funtów, które jej zostawiłam. Chciałam, aby je nam odesłała w towarach, co też uczyniła z właściwą sobie uczynnością i sumiennością; wszystko to doszło nas w porządku.

Przysłała nam wtedy różnego rodzaju odzież zarówno dla mojego męża jak dla mnie; specjalnie postarałam się o to, by dostał to wszystko, co lubi, a więc: dwie doskonałe, długie peruki, dwie szpady ze srebrnymi rękojeściami, parę strzelb na ptaki, piękne siodło z olstrami i doskonałymi pistoletami oraz szkarłatną opończę — jednym słowem wszystko, co myślałam, że mu sprawi przyjemność i podniesie jego wygląd wytwornego pana, jakim był w istocie. Sprowadziłam też sporo statków domowych, jakich nam jeszcze było potrzeba, oraz różnego rodzaju bielizny dla nas obojga. Dla siebie potrzebowałam niewiele sukien czy bielizny, gdyż byłam w nie dawniej doskonale zaopatrzona. Reszta ładunku składała się z rozmaitych żelaznych wyrobów, uprzęży dla koni, narzędzi, odzieży dla służby, wełnianych i rozmaitych innych tkanin, pończoch, obuwia, kapeluszy i tym podobnych rzeczy, jakie nosi służba, a także całych sztuk materiałów, aby z nich uszyć dla niej ubrania; wszystko to było zamówione z porady kwakra. Cały ładunek przybył szczęśliwie i w dobrym stanie wraz z trzema tęgimi dziewkami, które wybrała dla mnie moja stara gospodyni, aby się nadawały do tych warunków i pracy, jakie miały wykonywać; jedna z nich, jak się okazało, podwoiła się. do czego, jak się przyznała, przyczynił się jeden z majtków na statku, zanim dopłynęli do Gravesend; w siedem miesięcy po wylądowaniu urodziła nam tęgiego chłopca.

Mój mąż, jak można się łatwo domyślić, zdziwił się, gdy cały ten ładunek przybył z Anglii, i po obejrzeniu szczegółowego rachunku rozmawiając ze mną rzekł: — Moja droga, powiedz, co to ma znaczyć? Obawiam się, że nas wpakujesz w długi: kiedy zdołamy to wszystko spłacić? — Uśmiechnęłam się i odparłam, że wszystko to jest zapłacone, po czym wyjaśniłam mu, że nie wiedząc, co nam się może zdarzyć w drodze i na co możemy być narażeni, nie zabrałam całego swojego majątku z sobą, lecz część jego pozostawiłam w rękach mojej przyjaciółki i teraz, gdy znaleźliśmy się tu i osiedliliśmy się szczęśliwie, kazałam, jak widzi, wszystko to tutaj przysłać. Był tym zdumiony i chwilę stał w milczeniu licząc na palcach. Wreszcie odezwał się w te słowa: — Poczekaj, niech porachuję — i zaczął liczyć na palcach zaczynając od kciuka: — Najprzód 246 funtów gotówką, dwa złote zegarki, pierścień z diamentem oraz srebra — wyliczał dalej na wskazującym palcu, potem na następnym:

— Plantacja nad rzeką York, dająca sto funtów rocznie, potem 150 funtów gotówką i szalupa pełna koni, krów, świń i zapasów; — po czym wyliczał zaczynając znów od kciuka: — A teraz — mówił — ładunek, który w Anglii kosztował 250 funtów, tutaj jest wart dwa razy tyle. — Po co tak liczysz? — rzekłam. — Po co? — odparł.

— Któż mógłby teraz powiedzieć, że zostałem oszukany żeniąc się w Lancashire? Wydaje mi się bowiem, że poślubiłem bogatą kobietę, nawet bardzo bogatą.

Jednym słowem, powodziło nam się teraz bardzo dobrze i z roku na rok coraz lepiej, gdyż plantacja powiększała się w naszych rękach i przez te osiem lat, jakie tam spędziliśmy, dochód roczny wzrósł co najmniej do 300 funtów, to znaczy, że tyle był wart w Anglii.

Po roku spędzonym w domu udałam się znów na drugą stronę zatoki, aby odwiedzić syna i odebrać roczny dochód z mojej plantacji. Po wylądowaniu zaskoczyła mnie wiadomość, że mój dawny mąż umarł i zaledwie dwa tygodnie minęło, jak został pochowany. Muszę się przyznać, że była to dla mnie pomyślna wiadomość, gdyż mogłam się teraz przyznać do mojego stanu małżeńskiego. Zanim więc opuściłam mojego syna, powiedziałam mu, że zapewne poślubię pewnego dżentelmena, który posiada plantację obok mojej, i że choć prawnie mogłam wyjść za mąż, nie będąc żadnymi poprzednimi więzami skrępowana, to jednak wstrzymywała mnie obawa, by kiedyś ta historia nie została przypomniana i nie sprawiła przykrości mojemu mężowi. Mój syn, zawsze kochający, przywiązany i uczynny, przyjął mnie tym razem w swym domu, zapłacił mi sto funtów i obdarowawszy odesłał do domu.

W jakiś czas potem dałam znać mojemu synowi, że wyszłam za mąż, i zaprosiłam go, by przyjechał do nas; mój mąż napisał do nie go bardzo uprzejmy list, też zapraszając go, ażeby nas odwiedził; jakoż w parę miesięcy potem przyjechał do nas i trafił właśnie na tę chwilę, gdy wyładowywano mój transport z Anglii; wytłumaczyłam mu, że należy to nie do mnie, lecz do mojego męża.

Muszę tu zwrócić uwagę, że gdy ten nieszczęsny starzec, mój brat (i mąż) umarł, wtedy szczerze wyznałam mojemu mężowi całą tę historię i że mój kuzyn, jak go dotychczas zwałam, jest moim synem, zrodzonym z tego nieszczęśliwego związku. Zniósł to ze spokojem i powiedział mi, że nie byłby się bardziej tym przejął, nawet gdyby „stary", jakeśmy go nazywali, żył jeszcze. — Gdyż — powiedział — nie było w tym ani twojej, ani jego winy; była to pomyłka, której nie można było przewidzieć. — Zarzucał mu tylko, że kiedy dowiedziałam się, iż jest moim bratem, chciał, żebym ukrywała to i żyła z nim dalej, to — powiadał — było podłe.

Taki był koniec wszystkich naszych trudności i żyliśmy dalej w wielkich wygodach, kochając się czule. Jesteśmy teraz już starzy; wróciłam do Anglii mając prawie siedemdziesiąt lat, a mój mąż sześćdziesiąt osiem, przebywszy na wysiedleniu o wiele dłużej, niż opiewał mój wyrok. Teraz pomimo wszystkich trudów i biedy, jakie przeżyliśmy, oboje jesteśmy zdrowi i rześcy. Mój mąż pozostał w kolonii dłużej ode mnie dla uregulowania naszych interesów i z początku miałam zamiar wrócić do niego, ale na jego życzenie zmieniłam ten projekt i on przyjechał do Anglii, gdzie postanowiliśmy spędzić resztę naszego życia pokutując za nasze występki.

Spisane w roku 1683.