impresjonizm symbolizm secesja (7 str)

Impresjonizm

Schyłek wieku XIX był epoką nieufności wobec poznania obiektywnego, stanowiącego światopoglądowe uzasadnienie realizmu w literaturze i sztuce. Realiści zakładali, że świat jest poznawalny rozumem i zmysłami a wynik tego poznania, stanowiący o prawdziwości obrazu świata, należy przedstawić w dziele sztuki. W epoce modernizmu zakwestionowano takie stanowisko dowodząc, że nie jest możliwe obiektywne poznanie. Rzeczywistość jest z natury niepoznawalna. Jedynym obiektem, który człowiek może poznać jest on sam – jego psychika, reakcje, uczucia. Impresjoniści zakładali, że nie będą odtwarzać rzeczywistości, ale oddawać jej subiektywne, uczuciowe przeżywanie przez psychikę ludzką wierząc, że obraz świata to obraz duszy. W swych obrazach zwracali uwagę na wrażenie i nastrój, a posługiwali się techniką polegającą na mistrzowskim operowaniu barwą i światłem – źródłem efektów kolorystycznych jest gra światła, jego nasilenie i kąt padania. Istotny, więc był dobór barw.

Nazwa wywodzi się z języka francuskiego – impression, co oznacza „wrażenie” – określa takie postępowanie twórcze, które zmierza do podkreślenia podmiotowego, jednostkowego przeżycia rzeczywistości, utrwalenia w dziele sztuki przelotnych, trudnych do oddania stanów psychicznych.

Kierunek ten ukształtował się we Francji, w II połowie XIX wieku. Ukształtowany przede wszystkim w malarstwie, impresjonizm, ma swoje odpowiedniki we wszystkich dziedzinach sztuki.

MALARSTWO

W 1874 roku, cztery lata po końcu rządów Napoleona III, odbyła się w Paryżu pierwsza wystawa grupy bardzo oryginalnych malarzy: Monet, Pissarro, Degas, Sisley, Renoir. Manet, którego uważali za jednego ze swoich nauczycieli, wolał wystawiać sam. Artyści ci nie pozostali zamknięci w swoich pracowniach, lubili instalować swe płótna w plenerze. Pejzaże wiejskie i miejskie, stały się częstym tematem obrazów. Kolorowymi pociągnięciami pędzla usiłowali oddać wibrację światła, zmieniający się wygląd krajobrazu. Odtwarzali chwilę uchwyconą w locie.

Wystawa wywołała ówcześnie skandal – publiczność i osoby odpowiedzialne za oficjalną sztukę nie rozumiały nowego trendu, nie lubili go i nie akceptowali. Woleli malarstwo staranne, wymuskane. Sugerując się tytułem jednego z dzieł Moneta – „Impresja – wschód słońca”, jeden z krytyków, chcąc zadrwić, wymyślił termin impresjonizm. Nazwa się przyjęła.

Monet stwierdzał, że malując wschód słońca nad morzem nie usiłował zarejestrować zjawiska w sposób obiektywny, tak, jak prezentuje się ono wszystkim obecnym o tej porze dnia na plaży, lecz utrwalając jedynie swoje wrażenie, jakie doznał w owej chwili.

Cechą wspólną dzieł była swoboda twórczej fantazji artystów, przetwarzająca i deformująca na swój sposób rzeczywistość. W obrazach odzwierciedlali przeżycia, uczucia i nastroje. Jasne, pastelowe, stonowane kolory, światło, nieostre kontury stały się głównymi środkami artystycznymi. Później artyści zaczęli malować techniką barwnych punktów, których zestawienie na płaszczyźnie dawało niezwykłe efekty kolorystyczne. Malarstwo wrażeń miało oparcie w nowych osiągnięciach naukowych – głównie optyki. Wtedy to właśnie opisano prawo rozszczepienia w pryzmacie wiązki światła białego na siedem barw składowych, które od początku świata prezentowała na niebie tęcza, będąca efektem załamania i rozszczepienia światła słonecznego w drobinach pary wodnej. Impresjoniści wiedzieli ze ich obrazy musza być jasne – malowane jasnymi barwami. Uznali też, że w naturze miejsca, gdzie światło nie dociera, otrzymują od koloru nieba zabarwienie błękitne – i tak też malowali miejsca cieniste, odwrócone od światła. Dlatego w kolorycie obrazów impresjonistycznych dostrzegamy wiele błękitu, często o charakterze lekkiej mgiełki. Odrzucając cień, zaniechano także stosowania barw lokalnych, tzn. takich, jaki malowany obraz posiadał w naturze (czerwony dach, zielona korona drzewa). Plama malarska w obrazach impresjonistów ulegała podziałowi na drobne plamki czystych barw, kadzonych czubkiem pędzla, które widziane dopiero z pewnej odległości zlewały się w jeden wspólny ton. Taka technika nosi nazwę dywizjonizmu, od francuskiego słowa divission, co znaczy podział. Impresjonistów nazywano „Malarzami światła” – malarzami, którzy doskonale wiedzieli, że to światło jest odmienne w różnych porach roku, co więcej, że zmienia się dosłownie z minuty na minutę wraz z pogodą i porą dnia. Impresjoniści to malarze wybitni i samodzielni, ich obrazy różnią się kolorytem, wyrazistością formy, także tematyką (Monet malował głównie widoki, - Degas – tancerki i wyścigi konne, Renoir – piękne kobiety i parki).

W malarstwie polskim impresjonizm pojawił się na początku lat dziewięćdziesiątych. Technikę dywizjonizmu stosowali w swoich obrazach Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński.

Wraz z impresjonizmem rozpoczyna swoje dzieje sztuka nowoczesna, dlatego właśnie z tym kierunkiem, ponieważ po raz pierwszy, sztuka nie pozostawała w służbie jakiejś władzy lub idei (tak jak w średniowieczny wyrażała treści religijne, w renesansie służyła upamiętnieniu chwalebnych czynów i życia znanych osobistości, a obrazy realistyczne – propagujące nowe idee społeczne). Impresjoniści malowali przede wszystkim po to, by uchwycić przelotne wrażenia. Celem artystycznego trudu stał się obraz i nic więcej. Przed sztuką uwolnioną z wszelkich zobowiązań otwierało to nowe, nieograniczone możliwości eksperymentowania, poszukiwania coraz to nowych środków artystycznego wyrazu.

Twórczość malarzy końca XIX wieku określa się wspólną nazwą postimpresjonizmu. Vincent van Gogh nie starał się wiernie oddawać kształtów i barw rzeczy. Rejestrował przede wszystkim swoje przeżycia wobec natury. Paul Gaugin – malował pejzaże, martwe natury, postacie pięknych mieszkanek dalekich krain. W obrazach posługiwał się delikatnym, płynnym konturem, upraszczając kształty. Paul Cezanne – pierwszy malarz, który odrzucił renesansową perspektywę zbieżną. Dla oznaczenia trójwymiarowości przedmiotów nie stosował modelunku światłocieniowego, lecz jasne partie obrazu oznaczał innymi barwami niż ocienione. Upraszczał kształty. Częściowo upodabniał je do form geometrycznych. Typowym przykładem impresjonistycznego potraktowania pejzażu w malarstwie polskim końca XIX wieku jest znany obraz Podkowińskiego „W ogrodzie”. Oddaje on wrażenie gry światła słonecznego, zestawia kontrastowo barwne plany o zatartych konturach, oddycha treścią psychiczną – odczuciem senności upalnego letniego dnia. Podobne cechy techniki malarskiej znajdziemy w znanych obrazach Pankiewicza (Targ na kwiaty), czy w malarstwie krajobrazowym Wojciecha Weissa. Charakterystycznym przykładem malarskich prób uchwycenia zmienności pejzażu w zależności od pory dnia, natężenia i kąta padania światła jest cykl obrazów Leona Wyczólkowskiego „Morskie oko”, przedstawiający ten sam wycinek krajobrazy obserwowany w różnych godzinach upływającego dnia. Z podobnym zabiegiem na terenie literatury spotykamy się w wierszu „Krzak dzikiej różny” Jana Kasprowicza.

Postimpresjonizm różni się nieco od impresjonizmu – przedmioty odzyskały nieco swoje kształty i granice utracone w technice dywizjonistycznej, ale nadal owe kształty i barwy nie odpowiadały dokładnie kształtom i barwom spotykanych w naturze. Chodziło nie o naśladowanie, ale o stworzenie obrazu podporządkowanemu jedynie prawom kompozycji, które każdy artysta określał sam dla siebie.

LITERATURA

Impresjonizm w Polsce objawia się koło roku 1890, jednocześnie z literackimi zapowiedziami Młodej Polski. W literaturze impresjonizm odznaczał się tendencją do subiektywizacji i zmysłowego uobecnienia przedstawień rzeczywistości, do chwytania na gorąco przelotnych i nieokreślonych stanów duszy. Poeci dążyli do oddania w swych utworach chwilowych wrażeń i nastrojów, chcieli zatrzymać ulotne nastroje i wrażenia. W poezji prowadziło to do prób takiego opisu pejzaży, który by oddawał chwilowy, subtelny nastrój. W opisie takim nie kształt i kontur przedmiotu odgrywał największą rolę, ale jego barwa, odbicie i załamanie w nim światła. Poeta-impresjonista mówił tym sposobem do odbiorcy: „nie wiem, jak naprawdę wygląda świat, przekazuję ci tylko wrażenie uczuciowe, jaki we mnie wywołał”. W prozie metoda impresjonistyczna owocowała nadaniem prezentowanej rzeczywistości piętna subiektywnego, indywidualnego przeżycia. Często występuje narracja w pierwszej osobie, podkreślająca subiektywizację, jednostkowość wrażenia. W powieściach i opowiadaniach, które skłonni jesteśmy nazwać impresjonistycznymi, dominuje nie obserwacja i opis świata otaczającego bohatera, jak to miało miejsce w powieści realistycznej, ale opis jego reakcji i przeżyć psychicznych, jego uczuciowego stosunku do rzeczywistości. Bohater zajmuje wobec świata stanowisko aintelektualne – nie stara się go zrozumieć, lecz przeżyć. Postać literacka często staje się wówczas niewytłumaczalna w swoich reakcjach, jej zachowanie nie mają charakteru racjonalnego, bo ich źródłem są emocje i stany duszy.

PODSUMOWANIE

cechy charakterystyczne


Symbolizm

Symbol – motyw lub zespół motywów, który poza znaczeniem dosłownym ma ukryte inne znaczenie. Symbol jest niejasny, niejednoznaczny, dopuszcza wielość interpretacji. Jego właściwością są chwiejność i niepewność znaczenia, które należy mu przypisywać

Symbolizm to głównie prąd literacki ukształtowany we Francji i Belgii w ostatnim piętnastoleciu XIX wieku. Nazwa pochodzi od ogłoszonego w 1886 roku w „Le Figaro” manifestu J.Moreasa pt.: „Le Symbolisme”. W Polsce propagatorem symbolizmu był Zenon Przesmycki – Miriam. Samą teorię sformułował Maurycy Maeterlinck. Kierunek artystyczny głównie rozpowszechniony w literaturze szczególnie w poezji. W podstaw symbolizmu leżało przekonanie, że świat materialny, poznawalny ludzkimi zmysłami jest jedynie złudną zasłoną skrywającą prawdziwy idealny świat wiecznych idei, prawd bytu, tajemnic nadprzyrodzonych. Jego elementy – wieczność, duchowość, absolutność, jedność nie dają wyrazić się w ludzkim języku pojęć, służącym do konkretnego nazywania, do opisu istnienia materialnego. Literatura musi uciekać się do sugerowania treści. Dążenie do ukazania świadomych i nieświadomych stanów psychicznych za pomocą symbolu, czyli znaku, pojęcia lub układu pojęć użytych dla oznaczenia innego przedmiotu. Symbol jest konstrukcją dwupoziomową – poza znaczeniem pierwszym, bezpośredni, ukryte jest w nim inne znaczenie. Dlatego symbol jest niejednoznaczny i dopuszcza wielość interpretacji. Symboliści zrezygnowali z wzorca poezji opisowej, a w jej miejsce zaproponowali poezję, której ambicją stało się wyrażanie tego, co niewyrażalne. Maeterlinck sugerował, że obraz rzeczywistości poznawalnej jest ograniczony, poza nim istnieje sfera niepoznawalna i niewyrażalna. Metoda symboliczna polegała na zastąpieniu bezpośredniej wypowiedzi lirycznej, nazywającej stany psychiczne i przeżycia podmiotu przez wizyjny, obrazowy ich ekwiwalent. Zmysłowy, obrazowy odpowiednik, równoważnik idei i przeżyć (np. nadmierną melancholię symbolizuje pusta równina prześwietlona bladym światłem). Literatura Młodej Polski bardzo często posługiwała się formą obrazów zastępczych we wszystkich rodzajach literackich. Symbol, w odróżnieniu od alegorii, zawsze był wieloznaczny, zawierał element niedopowiedzenia i możliwość różnych interpretacji, był, więc środkiem artystycznym bardzo subtelnym i zachowującym pewien odcień tajemnicy, tak cenionej w epoce mistycyzmu.

W malarstwie i rzeźbie dzieło, które głębszą myśl albo idee przestawia nie wprost lecz za pośrednictwem rebusu, to dzieło symboliczne. Na obrazach często pojawiają się obrazy otchłani, przepaści, wizje i zjawy podświadomości, upostaciowana śmierci i demona, czytelne alegorie walki płci, melancholii. Śmierć uzyskiwała rozmaite personifikacje np. starca, anioła śmierci, młodej kobiety z kosa kładącej dłonie na oczach.

Związek malarstwa Malczewskiego z literatura widać najwyraźniej w obrazach „Melancholia” i „Błędne koło” – jeden ukazuje jak na świadomości narodowej sztuki ciąży najnowsza historia narodu (ze sztalug malarza w pustawej pracowni wydobywa się w bezładnym korowodzie tłum różnych postaci – szlachty, zesłańców, powstańców i więźniów). „Błędne koło” ukazuje wirujący wokół siedzącego na drabinie malarza korowód, złożony z wielu postaci obojga płci i wieku, personyfikujacych różne nastroje, stany psychiczne i wyobrażenia.

W malarstwie zauważamy także narodowy symbolizm odwołujący się do historii, sytuacji politycznego, krajobrazu i świadomości narodowej. Dominujące tematy w tym nurcie to problematyka historyczna, legendarna przeszłość, miniona świetność ojczyzny, odwołania do przeszłych walk narodowo-wyzwolenczych (Jacek Malczewski)

PODSUMOWANIE

cechy charakterystyczne

Secesja

Łacińskie słowo „secessio” oznacza oddzielenie, odłączenie – tu chodziło o odseparowanie się od martwej, nietwórczej i naśladowniczej architektury pozostałej z epoki poprzedniej. Styl secesyjny trwał krótko, mniej więcej od 1895 do 1905 roku, ale rozprzestrzenił się niezwykle szybko. Był to kierunek w europejskiej sztuce plastycznej (malarstwie, grafice, zdobnictwie, sztuce użytkowej). Głównym środkiem wyrazu artystycznego była linia ciągła, falista, giętka, elastyczna, tworząca swobodne i asymetryczne układy kompozycyjne. Linia ta układa się w malarstwie w miękki kontur tworzący zamknięte pola, wypełnione płasko położoną farbą (bez modelunku światłocieniowego). Na szczególną uwagę zasługuje architektura. Secesja to kierunek operujący bogatym i urozmaiconym zdobnictwem, ornamentyką faworyzującą motywy kwiatowe (irysy, nasturcje, osty), zwierzęce (pawie, łabędzie), a także fantastyczne (smoki, centaury, chimery).

Secesyjna ornamentacja fasad akcentowała nieregularnie rozmieszczone otwory okienne, długie pionowe pasy, wykusze, linie faliste, posługując się różnymi materiałami zdobniczymi: kamieniem, stiukiem, ceramiką. Ornamenty roślinne wykuwano ręcznie w metalowych bramach, kratach balkonowych. W architekturze stosowano szeroko konstrukcję szkieletową, łączono żelazo ze szkłem.

Przeniknęła do Polski koło roku 1900, rozwinęła się najbardziej w Krakowie, Lwowie, Warszawie i Łodzi, a później także w Nowym Sączu, Lublinie, Piotrkowie. Same konstrukcje budowli w zasadzie pozostały takie same, układ wnętrz także. Inne natomiast były ich fasady, czyli elewacje oraz wystrój wnętrza – meble wbudowane w ściany, drewniane, wysokie fotele o ażurowych oparciach, zdobienia mebli i tkaniny, witraże w drzwiczkach szafki. Secesja oddziaływała m.in. na twórczość S.Wyspiańskiego. Twórcy secesji wytworzyli własny styl ilustracji książkowej, doskonałym tego przykładem jest wydawana przez Z.Przesmyckiego „Chimera”.

Sztuka stosowana, czyli użytkowa, szeroko rozpowszechniona u schyłku wieku, realizowała ideę pięknego przedmiotu towarzyszącego człowiekowi w życiu codziennym. Zachodnioeuropejscy teoretycy sztuki użytkowej, szczególnie angielscy, zwracali uwagę na potrzebę artystycznego projektowania przedmiotów codziennego użytku, starali się położyć tamę zalewowi brzydoty, charakteryzującej masową produkcję fabryczną, pragnęli nadać otoczeniu człowieka (architektura) walory estetyczne. Dlatego na przełomie XIX i XX wieku wiele przedmiotów codziennego użytku było projektowanych przez wybitnych artystów. Były to lampy, wazony, biżuteria, przybory toaletowe, serwisy, meble, pocztówki i plakaty. Projektowano też wzory tkanin odzieżowych, dywany, zasłony i tapety. Polskie budowle secesyjne to np. gmach Teatru im. Słowackiego w Krakowie, kamienice przy ulicy Lwowskiej i w Alejach Jerozolimskich w Warszawie, także łódzki pałacyk przy ul. Wólczańskiej.

Wiele książek wydawanych na przełomie wieków można uznać za dzieła sztuki. Bogato zdobiona oprawa, artystycznie zakomponowany układ graficzny, oryginalna czcionka, ozdobne przerywniki i inicjały. W zakresie zdobnictwa książek i czasopism wielkie zasługi położył Stanisław Wyspiański.

Dziś, gdy w architekturze, w meblarstwie i otaczających nas przedmiotach przywykliśmy do prostoty i wygody, a wytwory sztuki secesyjnej mogą wydawać się dziwne, nadmiernie wymyślone w kształtach i nazbyt ozdobne. Ale są cenione i szanowane. Widzimy w nich przejawach szlachetnej ambicji stworzenia stylu oryginalnego, wyrwania architektury i rzemiosła artystycznego z spienia,. Twórcy secesji po raz pierwszy w historii unieważnili podział na sztuki czyste cenione najwyżej (malarstwo, rzeźba) i stosowane o niższej randze *rzemiosło artystyczne) ogłaszając równość wszystkich dziedzin artystycznej twórczości.

PODSUMOWANIE

cechy charakterystyczne


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
impresjonizm symbolizm secesja
Impresjonizm i symbolizm w Polsce
impresjonizm i symbolizm w sztuce, Młoda Polska(4)
pojęcia symbolizm i secesja

więcej podobnych podstron