Ludwig van Beethoven (1770-1827) Natalia Gidlewska kl V

Beethoven urodził się 16 lub 17 grudnia 1770r w Bonn.Żył na przełomie XVIII i XIX wieku,więc jego życie upływa w okresie ogromnych zmagań o zwycięstwo praw człowieka,rewolucji francuskiej,wojen napoleońskich oraz Restauracji.Jego sztuka naturalnie stała się odbiciem tych zmagań,ale również sytuacji osobistej kompozytora,która rysowała się bardzo ponuro.Rodzina Beethovenów pochodziła z Flandrii a jej dzieje możemy śledzić wstecz aż do XV wieku.Byli to zwykli mieszczanie zajmujący się cieślą ,żeglugą bądź handlem.Pierwszym muzykiem w rodzinie był dziadek i imiennik wielkiego kompozytora, Ludwig van Beethoven.Odtąd zawód muzyka przechodził z ojca na syna przez trzy pokolenia.Ojciec Beethovena był nadwornym muzykiem i to on właśnie zaczął uczyć muzyki utalentowanego syna,w nadziei,że szybko uczyni z niego przynoszące dochody ''cudowne dziecko'', ''drugiego Mozarta''.Ponieważ jednak nie miał talentu pedagogicznego ani cierpliwości,lekcje te stawały się niekiedy udręką dla chłopca,mimo że kochał on muzykę i chciał się jej poświęcić.Pierwszy publiczny koncert dał Beethoven już w wieku 7 lat,26 III 1778 roku w Kolonii.Uczył się grać na klawikordzie,skrzypcach,organach i altówce.W 1779 roku rozpoczął naukę u Christiana Gottloba Neefego,kierownika przedstawień operowych w teatrze w Bonn oraz organisty dworskiego.Od 1784 roku Beethoven pracuje jako muzyk na dworze kurfirsta w Bonn,a w międzyczasie zdobywał ogólne wykształcenie pobierając prywatne lekcje.W 1787 roku Beethoven po raz pierwszy wyjeżdża do Wiednia,gdzie spotyka się z Mozartem.Wkrótce po śmierci obojga rodziców,cała odpowiedzialność za losy rodzeństwa spada na barki młodego kompozytora.Wciąż pełni obowiązki muzyka nadwornego,występuje jako pianista,udziela lekcji,komponuje,a przede wszystkim ciągle pogłębia swoją wiedzę.Właśnie w tym okresie powstają jego pierwsze sonaty fortepianowe,koncert fortepianowy,muzyka kameralna.Powstają szkice do "Ody do radości" Schillera.W Bonn Beethoven staje się artystą modnym i chętnie zapraszanym na koncerty,przenosi się więc z czasem na stałe z Bonn do Wiednia(1792 rok),gdzie zyskuje sławę znakomitego pianisty nauczyciela muzyki,od zamożnych melomanów otrzymuje zamówienia na utwory i zaproszenia do wspólnego muzykowania.Beethoven wyjechał do Wiednia z zamiarem studiowania u Haydna,którego dwa lata wcześniej poznał na dworze w Bonn.Bardzo szybko zorientował się,że Haydn ze swoją sztuką należał już do przeszłości,więc zakończył naukę u Haydna.Kolejnym nauczycielem kompozytora był Antonio Salieri,a w 1795 roku Beethoven rozpoczął publiczne występy w Wiedniu.Był bardzo cenionym człowiekiem,dzięki pistom polecającym od przyjaciół z Bonn szybko wszedł do arystokratycznego świata Wiednia.Miał przyjazne stosunki z wieloma osobistościami,np.z rodziną Brunsvików,hrabiną Giuliettą Giucciardi(której zadedykował Sonatę cis-moll "Księżycową") czy Karolem Anedną.

W 27 roku życia,u szczytu powodzenia,jakim jego sztuka cieszyła się w Wiedniu,Beethoven dokonał przerażającego odkrycia-jego słuch zaczął szybko słabnąć! 1800 roku wykonano pierwsze wielkie dzieło orkiestrowe Beethovena-I Symfonia C-dur.Niestety lekarze nie potrafili pomóc kompozytorowi.Przed artystą stanęło widmo głuchoty.Do tej pory towarzyski,ograniczył komtakty z ludźmi,stopniowo wycofał się z czynnego życia koncertowego..W 1802 roku napisał list do swoich braci,tzw.testament heiligenstadzki:" Ale jakże czułem się upokorzony, jeżeli ktoś stojący obok mnie dosłyszał z oddali dźwięk fletu, a ja nie słyszałem nic.Takie rzeczy przyprawiają mnie niemal o rozpacz i już chciałem położyć kres swojemu życiu – jedyna rzecz, jaka mnie powstrzymywała, to moja sztuka. Naprawdę bowiem wydawało mi się niemożliwe opuścić ten świat, zanim stworzę wszystkie dzieła, które czuję, że muszę skomponować...”Nie załamuje się jednak,skupiając wszystkie siły na pracy twórczej.Może komponować nadal dźięki doskonałej umiejętności wewnętrznego słyszenia muzyki.Zapis nutowy brzmi w jego wyobraźni pełnią barw dźwiękowych.W 1803 roku wykonana zostaje jego II Symfonia D-dur. W tym czasie powstaje też wiele sonat fortepianowych, skrzypcowych i cykle wariacji fortepianowych. W 1803 roku Beethoven otrzymuje od firmy Erarda fortepian o zwiększonej skali (do c4), co miało istotny wpływ na rozszerzenie skali dźwiękowej w jego późniejszych kompozycjach fortepianowych.Izolujące od świata kalectwo wpłynęło jednak na głębokie przeobrażenie usposobienia kompozytora,który stał się samotnikiem,z czasem nawet dziwakiem.W tym okresie krystalizuje się w jego muzyce idea bohaterstwa; im boleśniejsze i trudniejsze jest jego życie osobiste, im bardziej naznaczone zmaganiem się z losem, tym wyraźniejsza staje się idea walki w jego muzyce. Z tych myśli rodzi się w 1804 roku III Symfonia Eroika, a rok później opera Fidelio, V Symfonia, sonaty fortepianowe „Waldsteinowska” i „Appassionata” i muzyka do Egmonta Goethego.W 1806 roku powstaje IV Symfonia zadedykowana hrabiemu Franzowi von Oppersdorff,a w 1807 wykonana zostaje Msza C-dur napisana na zamównie księcia Esterhazego.W latach 1804-1810 twórczość Beethovena rozkwita.W okresie tym powstają Koncert fortepianowy G-dur i Es-dur, Koncert skrzypcowy D-dur, kwartety smyczkowe op. 59, zadedykowane hrabiemu Razumowskiemu, Kwartet f-moll op. 95, tria fortepianowe op. 70, uwertura Koriolan, symfonie od III do VI.

Haydn stworzył zasady muzyki klasycznej, Mozart zrealizował te zasady w najwspanialszej formie, ale drogę ku przyszłości wskazał właśnie van Beethoven.To on zmienił w muzyce hierarchię wartości.Wszyscy wcześniejsi konpozytorzy próbowali realizować swoje wizje w ramach istniejących form.W przypadku Beethovena odnosi się wrażenie, że forma go nie interesuje.Najpierw jest indywidualność i wielkie, dramatyczne doświadczenie, a dopiero później kompozytor odnajduje dla niego odpowiednią formę. Kmponował, a raczej grał siebie, a forma określała się w trakcie komponowania.Ta dominacja osobistego doświadczenia wynikająca z tragicznego losu artysty zapowiadała romantyzm. Uświadomienie sobie nieuchronnego przeznaczenia doprowadziło Beethovena na skraj samobójstwa, a przezwyciężenie kryzysu i uporczywa twórczość prowadzona nawet po całkowitej utracie słuchu-o samo w sobie jest fenomenem, żmudne porozumiewanie się z otoczeniem za pomocą kartek spowodowały skoncentrowanie myśli i twórczości kompozytora na sytuacji jednostki doprowadzonej na skraj rozpaczy. Takie doświadczenie nie może nie pozostawić trwałego śladu w twórczości artysty i jego stosunku do dzieła.

TwórczośćBeethovena dzieli się na trzy okresy:okres wczesny - klasycystyczny, trwający do 1802 r., w którym to roku kompozytor napisałment z zamiarem popełnienia samobójstwa, okres heroiczny, trwający do 1815 (1819) r. w którym kompozytor walczy z postępującą głuchotą musi zawiesić działalność koncertową, oraz okres późny, najtragiczniejszy i najgłębszy, gdy Beethoven komponował w stanie całkowitej już głuchoty.

Okres I – do 1802 roku

Beethoven koncentrował się wtedy na muzyce fortepianowej i kameralnej, wypróbowując różne zestawy instrumentów.Z młodzieńczego dorobku Beethovena z okresu pobytu w Bonn, czyli do roku 1792, pochodzi wiele kompozycji, które choć nie są zbytnio znane dowodzą poszukiwania przez kompozytora własnego stylu muzycznego.Poza Oktetem Es-dur op. 103 na instrumenty dęte, okolicznościowymi kantatami i muzyką do Ritterballett, kompozytor tworzył dużo muzyki fortepianowej. Widać w niej wyraźny wpływ stylistyki C.Ph.E. Bacha, Haydna, Mozarta. Cechy stylu Beethovena:tonacja c-moll (która pojawi się zarówno w Sonacie patetycznej op. 13, jak i w V Symfonii), rytmy marszowe, które występować będą gęsto w sonatach, symfoniach, mszy i oratorium oraz technika wariacji, doprowadzona przez Beethoven do mistrzostwa.

Okres II –1802-1815

Jego muzyka przeszła na inny poziom, przekształcając się w jedno z największych osiągnięć w historii dorobku artystycznego.Cudownie odmieniony, podjął długą i samotną wojnę z głuchotą. W ciągu pierwszych lat nowego stulecia, w tle kroczącej poprzez Europę armii Napoleona, Beethoven komponował symfonie, kwartety smyczkowe, liczne sonaty na fortepian, niezrównane koncerty na skrzypce oraz jego jedyną operę, Fidelio. W całej jego twórczości manifestował mistrzostwo formy muzycznej, która pozwoliła mu badań zgłębić istotę jego człowieczeństwa.

Okres III – po roku 1815 Beethoven czuł się nie tylko wilkim przewodnikiem i nauczycielem,wskazującym swej poce za pośrednictwem swej sztuki drogę w przyszłość.Byl rowniez czlowiekiem dostepnym dla wszystkich uczuc ludzkich a jako artysta szukal w swej muzyce ujscia dla przezyc.

Co jest u Beethovena takiego romantycznego?

Symfonie

Cechy nowatorskie: przezwyciężenie budwowy 4 - częściowej (tylko Symfonia Patoralna, ale jednak oddzałowuje na romantyków). Również i programowość tejże symfonii - mimo iż Beethoven wypowiadał się, żę chciał wydobyć tylko klimat, to jednak możemy dosłuchać się grzomtów, czy śpiewu ptaków (zaznaczonych przez samego twórcę - sic!) co jest pewnym elementem romantyzującym. Równnież zmiana w układzie cyklicznym części (widoczne u Haydna i Mozarta ale zauważ - tu zmiany są częstsze, i wprowadzane w pełni świadomie, cykl jest już kształtowany przez ponad 50 lat - tak więc już nie "poszukiwanie" a celowa zmiana układu, będąca wyrazem nowatorstwa. Zmiana budowy wewnętrznej cząstek: Scherzo z V Symfonii z fugowanym trio, Scherzo z IX w takice parzystym (istotny ewenement). Zmiana Charakteru tematów: w V Symfonii tzw motyw losu - oparty na 4 dźwiękach - pojawiający się we wszystkich częsciach (tu dowód na dążenie do ujednolicenia cyklu, podobnie rzecz ma się w IX z tym że pojawiają się reminiscenje w IV części). Powiększenie obsady (piccolo, kontrafagoty, więcej rogów puzonów, więcej perkusji no i ewenement - chór w IX. Zmienia się również funkcja instrumentów: w Eroice wiolonczele wprowadzają temat w I części a w IV symfoni - temat mają...kotły.

Koncerty:

Dążył do symfonizacji koncertu. Fortepian jest czasem równorzędnym instrumentem orkiestry.

Sonaty:

-rozszerzona skala

-prezentacja skrajnych rejestrów

-finezyjne chwyty kolorystyczne (np. szmerowe efekty trylu, lewy pedał

-stosowanie niemieckich (narodowych)oznaczeń - to już typowo romantyczne

Beethoven był ogniwem łączącym klasycyzm z romantyzmem.Był autorem wielu dzieł o treści romantycznej. Kompozytor w swych utworach odkrywał swe całe życie, cierpienie i troskę o piękno swej miłości.Bogactwo treści uczuciowych jego utworów przygotowało grunt dla stylu romantycznego w muzyce, tak bardzo dziś cenionego.Jego muzyka jest głęboka,pełna wzruszeń,łącząca dwie wielkie epoki,jednak stwierdzenie,że Beethoven to kompozytor,który urodził się klasykiem a zmarł jako romantyk jest błedne.

Bibliografia:beethoven.org.pl,"Beethoven"Stefania Łobaczewska PWM,art."Ruch Muzyczny"-Beethoven-geniusz symfonii