mewy

Stanisław Goszczurny

MEWY

CZĘŚĆ PIERWSZA

Rozdział l

W letnie popołudnia stary miał zwyczaj siadać na niskim progu i patrzyć na zakurzoną, niezbyt ruchliwą ulicę.

– Czego tak sterczysz jak kamień? – burczała żona.

– Zostaw mnie, jestem zmęczony – odpowiadał i znów zapadał ni to w sen, ni to w zadumę.

Czasem siedział tak do późnego wieczora, potem ociężale dźwigał się i szedł na kolację.

Sąsiadów z początku to dziwiło. Zagadywali do niego, próbowali nawiązać rozmowę, przeważnie jednak bezskutecznie. Odpowiadał niechętnie i raczej unikał ludzi. W końcu wszyscy przyzwyczaili się do tego. Stał się nieodłącznym elementem ulicy; nie zwracano na niego uwagi, tak jak nie dostrzegano stojącego przed domem starego, przekrzywionego kamienia, który kiedyś był pomalowany wapnem.

W niektóre popołudnia próg przed mieszkaniem Zadorów był pusty. Ale wiadomo było, że stary w końcu przyjdzie. Zatoczy się, potknie o kamień i zwali na swoje miejsce. Pomamrocze coś pod nosem, zamachnie się na natrętne dzieciaki, rzuci przekleństwo i zaśnie zaśliniony, niechlujny.

W lecie mieszkanie Zadorów było odgrodzone od ulicy kawałkiem kretonu zawieszonym na otwartych drzwiach, gdyż w środku panował upał i zaduch. Kiedyś był to skromny sklepik, zaopatrujący całe przedmieście w mydło, sól, zbożową kawę i inne „artykuły kolonialne”. Dziś zostały tylko na pół zatarte napisy po obu stronach drzwi; „kakao, kawa, nabiał”... Właściciel wyniósł się z miasteczka, a dawny sklep Zadorowie zamienili na mieszkanie. Za ladą mieściła się kuchnia, reszta zaś obszernego pomieszczenia zastępowała jadalnię i sypialnię.

Ciekawskie dzieci i wścibscy sąsiedzi mieli sporo uciechy, gdy Zadorowa wciągała męża ze

schodów do domu. Czasem był bezwładny jak wór mąki, niekiedy próbował się opierać, ale na ogół nie miał sił, żeby protestować energiczniej. Klął więc tylko pod nosem i przelewał się przez ręce.

Zośka czasem pomagała matce w tej czynności. Częściej jednak odsuwała się jak najdalej albo wychodziła z domu. Nigdy nie mogła się przyzwyczaić do widoku pijanego ojca. Brzydziła się

nim i zarazem bała. Ilekroć musiała go dotknąć, zbierało jej się na wymioty.

Miała szesnaście lat, zgrabne nogi, a głowę pełną marzeń i mrzonek. Gdyby ją ktoś zapytał, dlaczego przestała się uczyć po siedmiu klasach szkoły podstawowej, sama prawdopodobnie nie potrafiłaby dać odpowiedzi. Wzruszyłaby ramionami i oświadczyła z uśmiechem: „Tak mi się jakoś złożyło”...

Nie miała dużych trudności w nauce. Była raczej leniwa, ale nie bardziej niż tysiące innych dziewcząt w jej wieku. Wolała kino czy wygrzewanie się nad brzegiem rzeki w lecie, a sanki zimą niż ślęczenie nad nudnymi książkami, lecz niektóre przedmioty niezwykle ją interesowały.

Bardzo chętnie uczyła się geografii. Nazwy egzotycznych miast, lądów czy państw same wbijały się jej w pamięć. Bujna wyobraźnia podsuwała obrazy skąpanych w słońcu plaż,

wysokich palm, bezszelestnie sunących samochodów, wyfraczonych panów z pokrytymi szronem siwizny skroniami, zapraszających ją do najelegantszych lokali.

Lubiła też historię. Ale tu znów widziała cudowne kreacje dworskich dam, tańczyła menuety, jeździła karetami, kochali ją książęta i szlachetni rycerze.

A tymczasem w życiu samochody przejeżdżały przed ich domkiem na przedmieściu i pozostawał po nich tylko kurz, który wdzierał się przez nieszczelną zasłonę do mieszkania. Z

marzeń budził ją przykry głos matki, wiecznie narzekającej, zapracowanej, chorowitej, dźwigającej na swych barkach wór domowych trosk, zawsze wzdychającej do lepszych czasów.

Zadorowa nie była jeszcze starą kobietą i kiedyś musiała być nawet niebrzydka. Świadczyła o tym ślubna fotografia wisząca nad łóżkiem. Pochylona ku niej głowa młodego mężczyzny z

zabójczym hiszpańskim wąsikiem i lekko zamglonym „od kochania” wzrokiem należała do ojca Zośki, zdolnego niegdyś majstra murarskiego. Dawne to były czasy. Mieli przed sobą życie, piękne perspektywy – rzemieślnik zawsze ma chleb w rękach. Okazało się jednak, że w życiu bardzo trudno czasem zrealizować najprostsze marzenie, gdy w rękach rzemieślnika za często pojawia się kieliszek. Majster nie zawsze miał robotę, czasem wyjeżdżał na całe miesiące, żeby zarobić na utrzymanie domu. Zimą trzeba było żyć z tego, co zarobiło się latem, w sezonie. Ale w długie zimowe wieczory dla zabicia wlokącego się czasu bezrobotny rzemieślnik szukał rozrywki wśród kolegów, pił, grał w karty i wynajdywał tysiące okazji, żeby wyciągnąć od żony zarobiony w lecie grosz.

Potem przyszedł na świat syn. Dziecko przysporzyło kłopotów, walka o życie zrobiła się jeszcze cięższa. I tak po kolei trzeba było rezygnować z pięknych przedmałżeńskich marzeń:

własny domek odsunął się w sferę nieosiągalnych mrzonek, potem nawet posiadanie własnego mieszkania przekroczyło ich możliwości.

Wojna też zostawiła w nich trwałe ślady. Gdy ciągnęli szosą z tłumem uciekinierów, nadleciały samoloty i wtedy w przydrożnym rowie pozostał na zawsze ich sześcioletni synek.

Potem okrutne lata przytępiły żal i matka myślała czasem nawet, czy nie lepiej, że jej małe dziecko nie musi się tak potwornie męczyć.

Zadora zajął się nielegalnym handlem. Jeździł po wsiach, skupował mięso i przywoził do miasta. Ten proceder, choć pozwolił im jakoś przetrwać, a nawet dawał niekiedy niezły zysk, dostarczał jednak handlarzowi wiecznych okazji do picia. Żona cierpiała z tego powodu, ale nie mogła mówić, bo w odpowiedzi słyszała, że tego wymagają interesy, a zresztą życie jest i tak niepewne, więc czemu sobie żałować.

Tak w codziennych troskach i zmarnowanym życiu utonęły marzenia, miłość do męża, ambicje, pozostała samotność i gorycz. Po dwudziestu trzech latach małżeństwa ładna dziewczyna zmieniła się w zgorzkniałą kobietę. Ożywiły ją urodziny Zośki. Czasy były bardzo

ciężkie, lecz Zadorowa cieszyła się dzieckiem, w którym widziała jedyną bliską sobie istotę.

Dziewczynka zajęła teraz w jej sercu miejsce opuszczone przez męża i poprzednie dziecko.

Zadorowa kochała Zośkę prymitywną, egoistyczną miłością matki, która wierzy, że tylko ona

może zapewnić dziecku szczęście. Tak jak kiedyś planowała swoje życie, tak teraz snuła

marzenia na temat przyszłości córki, jej szczęścia. A wierzyła głęboko, że dziewczynie do tego

szczęścia nie potrzeba dyplomów ani uniwersytetów. Wystarczy bogaty, kochający, uległy mąż,

który spełni wszystkie życzenia i zachcianki.

Wbijała Zośce w głowę, że dziewczyna musi byś ładnie ubrana, umieć się należycie

zachować, znać się na gospodarstwie, bo choćby miała dziesięć służących, od niej będzie zależał

cały dom. Wtedy dopiero będzie się podobała mężczyznom. Często też zwracała jej uwagę, że

nie powinna się zadawać z byle kim, bo to do niczego nie prowadzi, a ona jest przeznaczona dla

kogoś lepszego.

Mając takie poglądy na przyszłość córki nie przejmowała się nadmiernie, kiedy na

wywiadówkach słyszała, że Zośka leniuchuje. A gdy dziewczyna po siedmiu klasach

oświadczyła, że nie będzie się dalej uczyła, matka nie protestowała. Początkowo postanowiły, że

dziewczyna pójdzie na jakiś kurs gospodarstwa domowego, bo „to zawsze się jej przyda”, ale w

końcu zaniechały nawet tego. Matka patrzyła na smukłą, zgrabną postać córki i teraz już otwarcie

wpajała jej przekonanie, że jest przeznaczona dla „kogoś lepszego” i celem jej życia powinno być

zrobienie „dobrej partii”. I tak czekała na męża dla Zośki, a dziewczyna obijała się, marnowała

czas.

Po wojnie murarze byli potrzebni, toteż w domu nie mieli biedy. Matka musiała tylko

pilnować wypłat, by majster nie utopił pieniędzy w kieliszku. Chodziła więc w te dni do niego na

budowę i tak się z tym oswoiła, że w końcu uważała to za rzecz normalną.

Przyzwyczaiła się też przez tyle lat do jego pijaństwa. Wiedziała, jak z nim postępować, kiedy

jest zupełnie nieprzytomny, a co robić, gdy wpadając we wściekłość żąda pieniędzy na wódkę.

Nie kochała go, czasem nawet brzydziła się nim i przeklinała chwilę, w której zdecydowała się

wyjść za niego. W gruncie rzeczy jednak przywykła do swego życia i nawet jej przez myśl nie

przeszło, żeby wyzwolić się od pijaka. Była już za stara, żeby na nowo zaczynać życie, a zresztą

w sferze jej pojęć nie mieścił się rozwód, separacja czy inna forma wyzwolenia. Była fanatycznie

religijna i uważała, że to co raz zostało złączone, nie może być na ziemi rozłączone. Zabierała

więc mężowi pieniądze w zamian dając mu utrzymanie i tylko nigdy nie mogła pogodzić się z

tym, że robi jej wstyd przed ludźmi. Przed sąsiadami, znajomymi zawsze pragnęła uchodzić za

dobrą matkę, żonę i chciała, żeby nie widzieli „hańby”. Bała się zresztą, że pijaństwo ojca może

zaszkodzić opinii jej córki i zrazić ewentualnego zięcia. A stary majster Zadora utonął w swoim

kieliszku. Pracował, bo nie mógł przestać pracować, nie mógł stracić rozpędu, jak kamień

strącony z góry. To był u niego odruch warunkowy, bez którego nie mógł żyć. Pewno kiedyś,

przed laty, i on miał swoje ambicje i marzenia, szczerze obiecywał młodej żonie, że dorobią się

domku i będą żyć w dobrobycie. Teraz, po latach niczego już nie obiecywał. Początkowo drażnił

go dokuczliwy głos żony, która bez przerwy oskarżała go o złamane życie i zawiedzione

nadzieje. Potem otępiał, nie słyszał nawet, kiedy zrzędziła. Kiedyś, kiedy jeszcze pił mniej,

próbował zabierać głos na temat domu czy Zośki. Ale tu żona była nieustępliwa. Tylko jej zdanie

było ważne, tylko ona miała rację, tylko jej plany wchodziły w rachubę. Zrezygnował więc z

prawa głosu i tylko czasem, gdy słuchał gadaniny o małżeństwie córki, mruczał: „Niech się

jakiegoś fachu nauczy albo idzie do roboty. Baba jak piec, a nic nie robi, tylko żre i czeka na

królewicza...” Przy okazji spuszczał córce lanie, bo tę formę wychowania uważał za niezawodną.

Matka podczas bicia broniła córki dość słabo, ale do spraw matrymonialnych nie pozwalała się

ojcu wtrącać.

W końcu pijaństwo ojca doszło już do takiego stadium, że nic dla niego nie istniało, nic go nie

obchodziło. Zrobił się wulgarny i brutalny. Czasem w napadzie pijackiego szału bił żonę, żądając

pieniędzy. Nierzadko też obrywała Zośka, przeważnie niewinnie, co budziło w niej odruchy

buntu i nienawiści do ojca. W alkoholowym zamroczeniu pijak nie wiedział, co robi. Był bliski

delirium.

W tej sytuacji Zośka prowadziła dziwne życie. Niby mieszkała w domu – tu przecież jadła,

spała – nic jednak ją z domem nie wiązało. Było jej dość wygodnie lawirować między matką a

ojcem, ale raziło ją chamstwo ojca, nienawidziła go za bicie, wstyd, jaki jej przynosił, za to

wreszcie, że nie był kimś innym, bogatym, „lepszym”. Ale i matka, ze swoimi lamentami,

wiecznymi planami matrymonialnymi, religijną uległością wobec pijaka, także raziła

dziewczynę, która chciała być z „lepszej rodziny”.

Coraz lepiej zdawała sobie sprawę, że nie cierpi domu, a rodziców się wstydzi.

Mimo to było jej w domu dość wygodnie. Nie znała spokoju, ciepła rodzinnego, ale miała co

jeść i w co się ubrać, a przy tym nie musiała pracować. Ojca nienawidziła, matką pogardzała i już

od młodości zaprawiała się w zakłamaniu, nieufności, starała się chodzić własnymi drogami.

Miewała sympatie i znajomości, ale wszystkie trwały krótko. Marzyła o tym, żeby znalazł się

ktoś, kto by ją wyrwał z dotychczasowego życia, wsadził do samochodu i powiózł daleko od

zakurzonego przedmieścia, pijanego ojca i kłótliwej matki. Królewicz się nie zjawił, a znajomi

chłopcy proponowali nieprzyzwoite rzeczy.

Ale gdy wychodziła do miasta, starała się kręcić biodrami, bo uważała, że wytworne kobiety

tak właśnie powinny robić, a w każdym razie wiedziała, że to się podoba mężczyznom.

Powiedział jej zresztą o tym Maciek, z którym przyjaźniła się najdłużej. Zdawało jej się nawet,

że właśnie on jest tym, który zabierze ją do pięknej willi. Maciek odbywał praktykę w szpitalu

miejskim. Pacjentki już teraz zwracały się do niego per „panie doktorze”. Był przystojny i

elegancki, nie przeklinał i zabierał Zośkę do kawiarni. W kinie ściskał jej rękę lub nieznacznie

trzymał za kolano. Wszystko to jednak robił tak delikatnie i łagodnie, że przez myśl jej nie

przeszło protestować czy obrażać się.

Pocałowali się za rogiem domu, gdy ją odprowadzał późnym wieczorem. Zdawało się, że

tylko księżyc był świadkiem tej niemej sceny. Ale okazało się, że świadków było więcej.

Nazajutrz matka zrobiła Zośce piekielną awanturę.

– Nie pozwolę, żebyś się tak zachowywała na oczach wszystkich! – krzyczała. – Pod samym

domem ściskasz się nie wiadomo z kim. Cała ulica o tym mówi!

– Mam gdzieś całą ulicę – spokojnie oświadczyła Zośka.

– To wyprowadź się z domu! Nie będę znosiła wstydu! Nie wiadomo co za jeden ani skąd się

wziął, a ty od razu rzucasz mu się na szyję!

– A właśnie że wiadomo! – wrzasnęła rozzłoszczona dziewczyna. – Za rok będzie lekarzem,

może się ze mną ożeni!

Matka zamilkła. Chodziło jej przecież o to, z kim... Uznała, że lekarz może stanowić

odpowiednią partię dla jej córki. Uspokoiła się więc i tylko dodała ostrzegawczo:

– Uważaj, szanuj się i nie pozwalaj mu za dużo. Jesteś już na tyle dorosła, że nie muszę ci

chyba tłumaczyć, co taki gość może ci zrobić. Potem wyjedzie, a ty zostaniesz...

Wprawdzie matka nigdy Zośce nie mówiła, co „taki gość” może jej zrobić, ale ona i tak

dobrze wiedziała. Wstydliwe wiadomości zdobyła od starszych koleżanek, bardziej

doświadczonych. Nie miała więc braków w tej dziedzinie i nawet Maćka nie puszczała poza

granicę kolan. Całowała się jednak z nim chętnie, zwłaszcza od czasu rozmowy z matką, gdyż

teraz nie bała się żadnych plotek, a w duchu nawet sądziła, że matka to aprobuje. Zadorowa

próbowała ją wypytywać o Maćka i jego zamiary, ale teraz już nie zrzędziła, bo w głębi serca

miała nadzieję, że jej córka zostanie „panią doktorową”.

Spotykali się codziennie, chodzili do kina i kawiarni, wzbudzając zazdrość koleżanek Zośki.

A gdy się ściemniało, szli do parku, gdzie on starał się wykorzystać ciemności, a ona się broniła.

Któregoś dnia Zośka wychodziła z mieszkania, gdy na progu zderzyła się z ojcem. Chciała go

wyminąć w milczeniu, lecz zatoczył się na nią, aż uderzyła ramieniem w drzwi. Miał

zaczerwienione oczy i kilkudniowy zarost. Cuchnął wódką i wapnem.

– Mógłbyś uważać, jak chodzisz – powiedziała ze złością.

Bez słowa uderzył ją w twarz. Chciała za wszelką cenę uniknąć awantury. Wykręciła się i

ruszyła do drzwi, ale pijak ponownie zastąpił jej drogę.

– Suko! – warknął.

Matka próbowała go odciągnąć, ale odepchnął ją, aż poleciała w kąt mieszkania, i zaczął

bezlitośnie bić dziewczynę. Trzymał za włosy i tłukł pięścią po głowie i plecach. Szarpnęła się,

aż został mu w garści pęk włosów. Wściekłość zapłonęła w niej. Z pazurami i zębami rzuciła się

na ojca. Zaskoczony nagłym atakiem począł się cofać i zasłaniać twarz rękami, a ona gryzła,

drapała i kopała. Pijak chwycił leżący na stole talerz i zamierzył się na rozszalałą córkę. Ale w

tym momencie matka złapała garnek z gorącą zupą i chlusnęła mu w twarz. Zawył i upadł obok

stołu.

Zośka wybiegła z domu. Włosy i ubranie miała w nieładzie. Ludzie, którzy zebrali się przed

domem, rozstąpili się przed nią w milczeniu. Szła jak lunatyczka, niezdolna skupić myśli.

Dopiero za rogiem przystanęła, żeby poprawić suknię i przyczesać włosy. Z trudem

wstrzymywała łzy, ale nie było takiego przekleństwa, którego by nie rzuciła na głowę ojca.

Maciek od razu zauważył, że dziewczyna jest wytrącona z równowagi. Nie pytał o nic, tylko

wziął ją pod rękę i skierował ku kawiarni.

– Nie, nic – zaprotestowała. – Nie chodźmy dziś tutaj.

– A dokąd?

Wszystko jedno, do parku, do kina, nie chcę widzieć ludzi... Najlepiej chodźmy do kina.

– Już byliśmy. Film zmieniają jutro.

– To nie, chodźmy jeszcze raz.

Gdy na widowni zgasło światło, chwyciła go za rękę i mocno przywarła do jego ramienia.

Zapadł już zmierzch, kiedy wyszli ponownie na ulicę. Przez jakiś czas szli w milczeniu

pozwalając się wymijać ludziom. Potem wokół nich zrobiło się pusto. Ulice niewielkiego miasta

ciche są i spokojne wieczorami. Jedynie na deptaku młodzi spacerują trochę dłużej. Przez otwarte

okna widać było białe sufity ze zwisającymi z nich świecącymi lampami.

– Chcesz, żebym cię odprowadził do domu? – zapytał.

– Och, nie, nie! – zaprotestowała. – Jeśli chcesz już odejść, to idź! Nie krępuj się.

– Nigdzie nie chcę iść, tylko jesteś dziś taka dziwna.

– Chodźmy do parku.

Poszedł posłusznie i po drodze zastanawiał się, co jej się dziś stało. Kiedy weszli między

drzewa, wzięła go pod rękę i znów przytuliła się do jego ramienia. Objął ją, a równocześnie

pomyślał, że miła z niej dziewczyna. Na policzkach czuł miękkie włosy. Trochę go łaskotały, ale

nie usuwał głowy, żeby nie zepsuć nastroju. Żwir skrzypiał pod nogami, a z ławek dolatywał

chichot i szepty. Szli wolno, zatopieni w swych myślach. Ona czuła się dobrze i myślała, że

chciałaby teraz umrzeć, on pragnął również, żeby ten wieczór trwał jak najdłużej.

Przeszli przez cały park i znaleźli się nad brzegiem rzeki. Nie słychać jej było, bo płynęła

leniwie i sennie, a tylko światła z przystani na drugim brzegu odbijały się w niej żółtymi

smugami. Usiedli za starą łodzią wyciągniętą na brzeg. Trawa była mokra od wieczornej rosy.

Odgarnął jej włosy i pocałował delikatnie w usta. Wtedy zamknęła oczy i nagle ze wszystkich

sił przywarła do niego. Już wiedział, że wreszcie nie będzie stawiać mu oporu.

Jęknęła cicho i złapała go za rękę.

– Nie, nie... kochany mój... Przytul mnie mocniej. O Boże!

A potem zaczęła całować go bezładnie i mówić jak w gorączce:

– Och, zabierz mnie stąd, jedyny, zabierz daleko...

Gdy brał ją, tamowane od tylu godzin łzy wytrysły wreszcie z jej oczu.

Rozdział II

Gdy Maciek odjechał, dni stały się szare i puste. Do miasta nie było po co chodzić. Matka

zrobiła się jeszcze bardziej gderliwa i na każdym kroku dokuczała dziewczynie. Ojciec się nie

zmienił. Po tamtej scenie przez jakiś czas unikał Zośki, aż pewnego dnia znów ją zbił bez

przyczyny, a ona nie miała siły się bronić.

Rozstanie z Maćkiem było mniej bolesne, niż myślała. Nie obiecywał jej niczego, niczym nie

łudził i niczego nie żądał. Do końca praktyki spotykała się z nim, po staremu chodzili do

kawiarni, kina i parku. Ale wiedziała, że go nie kocha, choć był jej pierwszym mężczyzną.

Wdzięczna mu była za chwile radości i rozkoszy, ale już nie prosiła, żeby ją zabrał. Gdy sam

zaczął jej wyjaśniać, że to niemożliwe, bo przecież jeszcze nie ułożył sobie życia, nie wie, czy

zda egzaminy i nie może się wiązać na stałe, przyjęła to spokojnie, niemal obojętnie. Oswoiła się

z myślą o rozstaniu.

A jednak kiedy odjechał, pusto się stało i nieznośnie. Toteż po którejś z rzędu awanturze z

ojcem zdecydowała się pójść do pracy.

Przez jakiś czas chodziła do szwalni i szyła męskie koszule. Po trzech miesiącach odeszła, bo

denerwował ją jazgot maszyn i pytlowanie szwaczek. Udało jej się dostać pracę w sklepie. Przez

całą zimę sprzedawała pończochy, skarpetki, tasiemki i guziki.

Matce po dawnemu nie dawała spokoju myśl o wydaniu córki za mąż. Kiedyś spróbowała

nawet na ten temat pomówić z mężem przy rzadkiej okazji, kiedy był trzeźwy w domu. W zimie

nieco rzadziej się upijał, bo nie miał za co, tkwił więc niekiedy nieruchomo przy stole. Kwestię

małżeństwa córki zbył kilkoma mruknięciami i zdawało się, że wcale się tym nie przejął.

Jednakże coś musiało z tej rozmowy pozostać w jego rozmiękłym od wódki mózgu.

Wiosna już była w całej pełni. Kupy śniegu przed domem stajały i zamieniły się w głębokie

kałuże. Rynsztok szumiał spływającą wodą, a spod kół samochodów tryskały wielkie fontanny

błota.

Zośka wróciła z pracy i jadła odgrzany obiad. Nie miała apetytu i niemrawo grzebała łyżką w

talerzu. Przez szybki w drzwiach widziała skrawek błotnistej ulicy i dom po drugiej stronie.

Bolały ją nogi od kilkugodzinnego stania za ladą. Marzyła o tym, żeby się wyciągnąć na swoim

łóżku.

Na ulicy rozległ się chlupot, ktoś głośno zaklął i drzwi zadrżały od uderzenia.

– Ojciec wraca – powiedziała matka.

– Pijany, wczoraj dostał pieniądze – zauważyła Zośka.

Odsunęła talerz, bo nagle poczuła, że nie przełknie ani kęsa.

– Jezus Maria, kogo on prowadzi? – jęknęła matka.

Rzeczywiście ojciec nie wracał sam. Nigdy nie miał zwyczaju przyprowadzać kolegów do

domu. Wolał swoją milczącą samotność. Dziś jednak prowadził dosyć młodego, tak samo jak on

umazanego wapnem mężczyznę. Obydwaj byli pijani; gość trzymał się jeszcze całkiem dobrze,

widocznie nie wypił tak dużo lub wódka mu mniej szkodziła, lecz stary Zadora zataczał się jak

zwykle i wodził błędnie mocno zaczerwienionymi oczyma.

Zośka na ich widok wstała od stołu i chciała ukryć się za ladą, „w kuchni”, ale ojciec chwycił

ją za rękę.

– Nie uciekaj – próbował być miły – przyprowadziłem dziś kolegę. Przywitaj się.

Niechętnie, ale z ciekawością spojrzała na gościa. Nie był nawet brzydki, tylko ubranie miał

brudne. Widocznie prosto z pracy poszli z ojcem na wódkę. Przyglądał się dziewczynie

niebieskimi, lekko zmrużonymi oczami i mocno ściskał jej dłoń.

Na twarzy ojca ukazało się coś w rodzaju uśmiechu.

– Podoba ci się? – zagadał. To mój kolega. Też murarz. Dobry fachowiec. Niejedna by chciała

wyjść za niego. No, czego stoicie? Przyjmijcie gościa, jak trzeba. Matka, daj no tu coś na stół.

Siadajcie.

Wyciągnął z kieszeni butelkę wódki. Gość miał ze sobą wino. Zadorowa całą swą postawą

okazywała niechęć gościowi, ale bez słowa nakryła do stołu, położyła chleb i zimne kotlety, które

usmażyła na jutro. Zośka nie wiedziała, co począć. Gość był jej najzupełniej obojętny, ale czuła

do niego coś w rodzaju pretensji, że przyszedł pod gazem. Ojcem brzydziła się. Niezręcznie

jednak było po prostu wyjść z domu, zresztą nie miała dokąd iść, a w mieszkaniu nie było gdzie

się ukryć. Siadła więc razem ze wszystkimi do stołu.

– Wódki czy wina? – szarmancko zapytał gość.

– Wina.

– Nie lubi pani wódki?

– Wystarczy popatrzyć na ojca, żeby ją na całe życie znienawidzić.

– Bzdury pleciesz – ofuknął ją ojciec niezwykle, jak na niego, dobrodusznie. – Pijemy.

Zdrowie młodych!

Zośka poczuła, że się czerwieni. Ogarnął ją gniew na ojca za sytuację, jaką wytworzył, i na

matkę, że nie potrafi temu zaradzić. Pohamowała się jednak i podniosła kieliszek do ust. Drugi

przełknęła z większą przyjemnością, a za trzecim razem zgodziła się na wódkę.

– Pani ojciec to dobry murarz. Ma złote ręce – zagadywał gość.

– Czyżby? – zdziwiła się szczerze.

Jakoś nie mogła sobie skojarzyć złotych rąk dobrego rzemieślnika z człowiekiem, którego

zawsze widziała albo pijanego, albo siedzącego milcząco i samotnie.

– O tak. Zna się na robocie.

– Ale na piciu też.

– Każdy ma swoje wady. Ojciec pani nie jest zbyt rozmowny i lubi czasem wypić, ale poza

tym nic mu nie brakuje.

Wypiła już drugi kieliszek wódki i w głowie poczuła lekki zamęt. Opanowała ją ochota

dokuczenia temu człowiekowi, którego ojciec najwyraźniej uznał za kandydata do jej ręki.

– Pan pewnie u ojca praktykuje i w robocie, i przy kieliszku – powiedziała zaczepnie.

– Ostry ma pani język – odparł bez gniewu. – Lubię takie dziewczyny.

– Ostra dziewczyna i ostra wódka – zarechotał nagle ojciec.

Matka była coraz bardziej niezadowolona. Amant jej się nie podobał, a poza tym nie miała

okazji do rozmowy, bo nikt się nią nie interesował. Kiedy zjedli skromną zakąskę, odetchnęła w

duchu, myśląc, że na tym się skończy. Ale ojciec niespodziewanie zainteresował się jedzeniem.

– Daj coś jeszcze – powiedział – głodni jesteśmy.

– W knajpie nic nie było? – wtrąciła Zośka złośliwie.

– Zamknij się! – warknął.

– Nic nie mam w domu – opryskliwie powiedziała matka. – Nie spodziewałam się gości.

– To idź coś kupić.

– Gdzie ja teraz co dostanę? Przecież już noc.

– W mieście jeszcze sklepy otwarte.

– Jak chcecie, to sobie idźcie kupować – powiedziała matka z nieukrywaną złością.

Zośka nagle się podniosła.

– To ja pójdę.

– Siedź – ojciec szarpnął ją za rękę. – Ona pójdzie.

W powietrzu zawisła awantura. Dziewczynie zrobiło się wstyd przed gościem. Matka

podniosła się i zaczęła wciągać płaszcz. Ona również wstydziła się gościa i dlatego ustąpiła.

Kiedy matka wyszła, w mieszkaniu przez dłuższą chwilę panowało niezręczne milczenie. Ale

stary, jakby nic nie zaszło, napełnił kieliszki i powiedział:

– No, pijcie. Wasze zdrowie. – Wypił, wytarł usta ręką i próbował się uśmiechnąć.

– Poszła – powiedział. – Nie wróci wcześniej jak za pół godziny. Ja też wychodzę na chwilę.

Bawcie się dobrze, musicie się przecież poznać, no nie? – i rechocząc pod nosem zniknął za

zasłoną oddzielającą kuchnię od reszty mieszkania.

Gość był już prawie zupełnie pijany. Z trudem opanował czkawkę i uśmiechnął się do Zośki.

– Trochę to głupio wyszło, co?

– Z matką? No widzi pan, jaki ten pański majster dobry.

– Nie ma o czym mówić. Każdy może zrobić głupstwo. Zresztą, po co mamy nimi się

zajmować.

– A czym?

Zamilkł speszony. Chcąc pokryć zdenerwowanie, sięgnął niepewną ręką po butelkę.

– Wina?

Zośce szumiało już dobrze w głowie i czuła się nadzwyczaj lekko. Bawił ją ten nieporadny,

urżnięty gość, a niedawne zajście nie wywołało większego wrażenia. Wódka jej smakowała.

– Wódki.

– Prawda, że lepsza?

Nie odpowiedziała, tylko wychyliła kieliszek. Gość niespodziewanie przestał być nieśmiały i

przysunął się blisko.

– Pocałujmy się – szepnął. – Nikt nie widzi. Nerwowo zaczął miąć jej bluzkę.

– Śmierdzi pan wódką – powiedziała.

– No, mała – mówił całując ją po twarzy. – Chodź, chodź... Podobasz mi się.

Całą siłą pociągnął ją nagle na łóżko.

– No, nie broń się... Spokojnie, spokojnie... Nagle oprzytomniała.

– Co?

– No, nie wiesz? Nie udawaj naiwnej. Stary się gdzieś ulotnił, a ty nie chcesz?

– Och, wy świnie! – z całych sił kopnęła go w brzuch. Zatoczył się aż na stół. Nie

zrezygnował jednak. Ze złością rzucił się na nią i ponownie pchnął na łóżko.

– Precz! – wrzasnęła dziewczyna. – Precz, bo zabiję!

Całym ciężarem przygniótł ją i zionął w twarz alkoholem. Czuła, że ją opuszczają siły. Nie

myślała jednak ustąpić. Nagle zębami chwyciła jego nos. Rozległ się krzyk i gość zerwał się jak

oparzony. Wtedy uchwyciła gliniany wazonik, stojący obok na stoliku, i rąbnęła w pochyloną,

spoconą głowę. Mężczyzna z jękiem upadł na podłogę. Za zasłoną rozległ się charkot i pijany

ojciec wytoczył się bełkocząc przekleństwa. Gdy zobaczył leżącego gościa, rzucił się na Zośkę.

W tym momencie weszła matka. Krzyknęła rozdzierająco i skoczyła na pomoc córce.

Zośka leżała zamroczona alkoholem i przeżyciami. Nie reagowała na nic. Jak przez mgłę

widziała matkę szamoczącą się z pijakiem. Gdy ją uderzył, porwała nóż i zagroziła, że go zabije.

Wtedy pijak zostawił żonę i pochylił się nad swym kompanem. Tamten doszedł już do

przytomności i siedział oparty plecami o ścianę. Trzymał się za głowę, a po policzku ciekła mu

krew. Stary sam ledwo stojąc na nogach próbował podnieść swego gościa. Wreszcie obydwaj

wytoczyli się z mieszkania.

„Szkoda, że go nie zabiłam” – pomyślała Zośka i odwróciła się twarzą do ściany. Opanował ją

zupełny bezwład. Czuła, że choćby teraz dom się palił, nie będzie miała siły wstać. Chciała

zasnąć, ale nie mogła. Słyszała, jak matka popłakując sprząta i porządkuje mieszkanie. Potem

wszystko ucichło i światło zgasło.

„Powinnam się stąd wynieść – myślała Zośka. – Zostawić to wszystko i iść na koniec świata.

O, żeby to się już raz skończyło... Boże, Boże, jeżeli jesteś tam w niebie, to czemu mnie tak

męczysz?”

Przeleżała tak kilka godzin. Była już głęboka noc, gdy usłyszała człapanie za drzwiami.

Uniosła się i nasłuchiwała trwożnie. Wracał ojciec. Jego cień zamajaczył w drzwiach. Przez

chwilę stał w miejscu, potem ruszył ku niej. Chciała krzyknąć, lecz glos zamarł jej w gardle.

Pijak stanął nad łóżkiem i zaczął bełkotać:

– Jesteś tu? Jeszcze tu jesteś? Nie podobał ci się murarz? Mojego gościa uderzyłaś?

Drżącymi dłońmi począł ją dusić. Matka przerażona wyskoczyła z łóżka i chwyciła go za ręce.

– Uspokój się, Józiu, uspokój się, zostaw ją. Połóż się spać... Józek, Chryste Panie!

Krzyk uderzonej matki poderwał wreszcie sparaliżowaną strachem Zośkę. Wyskoczyła z

łóżka i próbowała obezwładnić ojca. Ale on wpadł w furię. Kopał, bił na oślep i łamał, co mu

wpadło w ręce.

– Ratunku, ratunku! – poczęła wołać dziewczyna.

Wspólnie z sąsiadami ledwo go obezwładnili. Legł wreszcie na łóżku pokaleczony,

nieprzytomny, z rękami i twarzą we krwi. Zadorowa klęczała przed obrazem Matki Boskiej i

modliła się szlochając. Zośka w milczeniu pakowała swoje skromne manatki. Do niewielkiej

starej walizki włożyła świąteczną suknię, trochę bielizny. Spod pieca wyciągnęła ukryte przed

ojcem pieniądze.

Bez płaczu i bez pożegnania wyszła. Na świecie już dniało.

Rozdział III

Stała przed białymi drzwiami i długo się namyślała, zanim nacisnęła guzik dzwonka.

Jadźka ogromnie się zdziwiła. Chodziły kiedyś do jednej klasy, ale nie były przyjaciółkami na

śmierć i życie. Wprawdzie gdy wyjeżdżała, przy pożegnaniu w przystępie koleżeństwa

serdecznie zapraszała Zośkę do Gdańska, ale jakoś nie liczyła się z tym poważnie, że zaproszenie

zostanie przyjęte. Tymczasem Zośka stała oto przed nią z walizeczką w ręku i pytała z

nieśmiałym uśmiechem:

– Można, nie przeszkadzam?

– Ale skądże, chodź! – wykrzykiwała nieszczerze Jadźka. – Strasznie się cieszę, że

przyjechałaś.

Zośka stała niezdecydowanie w przedpokoju i nie wiedziała, co powiedzieć. Nie chciała

wyjaśniać sytuacji, w jakiej się znalazła, a równocześnie bała się, że Jadźka po prostu odmówi jej

gościny.

– Wchodź, rozbieraj się. Świetnie trafiłaś, jestem sama w chałupie.

– Rodziców nie ma?

– Wyjechali do Zakopanego. Mamy jeszcze przeszło tydzień swobody. Możesz u mnie przez

ten czas mieszkać.

To dodało Zośce odwagi. Wprawdzie od razu zrozumiała, że koleżanka przyjmuje ją tylko na

tydzień, ale uznała, że w jej sytuacji dobre i to. Po godzinie Jadźka. znała już wszystkie jej bóle.

– Nic się nie martw – mówiła. – Jakoś się tu urządzisz. Poznam cię z Kruszynką i Celiną.

Znajdziesz sobie jakieś zajęcie i będziesz jakoś żyła. Mam tutaj fajną paczkę, oni ci pomogą.

Było już ciemno, kiedy raptem Zośka obudziła się. Przez chwilę nie mogła sobie uświadomić,

gdzie się znajduje i dopiero po pewnym czasie zorientowała się, że to nie ich brudny sklepik, ale

przyjemny pokoik w mieszkaniu rodziców Jadźki. Przez szparę u dołu drzwi wdzierała się jasna

smuga światła z sąsiedniego pokoju. Jadźka nie była sama, bo słychać stamtąd było kilka głosów.

„Rodzice wrócili niespodziewanie – pomyślała ze strachem. – Chyba mnie wyrzucą”.

Zdenerwowana zaczęła się ubierać. Czesała włosy, gdy do pokoju zajrzała Jadźka.

– O, już wstała! – zawołała do kogoś za drzwiami i dodała zwracając się do Zośki: – Właśnie

chciałam cię budzić. Dość leniuchowania! Szkoda czasu, zdążysz się wyspać po śmierci.

Jej lekki, swobodny ton uspokoił Zośkę. Gdyby zanosiło się na burzę z rodzicami, Jadźka nie

byłaby taka wesoła. Poszła więc do drugiego pokoju już pewniejsza siebie.

W mieszkaniu były dwie koleżanki i jeden kolega Jadźki. Chłopak był zgrabny i szczupły.

Miał na imię Kostek i czuprynę sczesaną nisko na czoło. Silnie potrząsnął ręką Zośki i

powiedział swobodnie:

– Serwus, jak się czujesz na nowych śmieciach?

Wszystko: oczy, czupryna, swoboda, a zwłaszcza bezceremonialne „ty” – podobało się Zośce.

Koleżanki były nie mniej bezpośrednie. Przywitały się z nią jak stare znajome. Starsza,

Celina, dziewczyna dwudziestoletnia, miała głęboko wyciętą czarną bluzkę i palce żółte od

nikotyny. Nie nosiła stanika, i piersi falowały jej przy lada ruchu. Młodsza, Kruszynka, miała w

sobie coś z osy; cienka w talii, ruchliwa, pełna zadziorności, żywo strzelała czarnymi oczkami i

śmiała się niemal bez przerwy.

Zośka od razu poczuła się przyjęta do tego grona. Już po kilku minutach pozbyła się uczucia

zażenowania, jakie zazwyczaj odczuwała podczas zawierania znajomości. Zapaliła nawet

papierosa, żeby nie robić wrażenia prowincjonalnej gęsi.

– Przyprowadziłam ich, gdy ty spałaś – wyjaśniała Jadźka. – Chciałam was od razu poznać ze

sobą. Fajna koleżanka, co? – Pytanie było skierowane do wszystkich, ale odpowiedział Kostek:

– Na oko niezła, a jak się będzie sprawować, zobaczymy.

– Co masz zamiar robić w Gdańsku? – rzeczowo pytała Celina.

– Czy ja wiem? Może znajdę jakieś zajęcie. Umiem trochę szyć, pracowałam w sklepie...

– Poczekaj, nie pali się – powiedział Kostek – rozejrzysz się, wejdziesz w życie, to coś

znajdziesz. Na robotę zawsze masz czas.

– Dopóki starych nie ma, możesz u mnie mieszkać – powtórzyła swoje zaproszenie Jadźka,

teraz już bez poprzedniej nuty nieszczerości.

– Co tu będziemy nad nią krakać – wtrąciła Kruszynka. – Jakoś się ułoży i koniec. Teraz lepiej

coś zorganizujmy, trzeba uczcić przybycie koleżanki.

Inicjatywa została z miejsca przyjęta i Kostek wyskoczył po kolegów i coś do picia. Zośka

ujęła ich sobie tym, że do składki dorzuciła pięćdziesiąt złotych. Żal jej było tych pieniędzy, ale

chciała zrobić jak najlepsze wrażenie i sądziła, że to ona powinna wszystkich ugościć.

Po piętnastu minutach wrócił Kostek z dwoma kolegami i kilkoma butelkami taniego wina.

Kruszynka nastawiła muzykę. Od razu zrobiło się wesoło i przyjemnie.

Zośka jednak przez dłuższy czas nie mogła się „rozkręcić”. Zbyt świeże jeszcze były jej

przeżycia, żeby mogła od razu przeskoczyć w nastrój beztroski. Gdy wzięła do ręki kieliszek

wina, przed oczyma stanęła jej scena w domu. Na chwilę zamajaczyła przede nią nieprzytomna

ze złości twarz ojca.

– Śmiało, nie zastanawiaj się! – krzyknął jej nad uchem Kostek.

Otrząsnęła się z przykrych wspomnień. Tamto miała już poza sobą. Była zdecydowana nigdy

nie wracać. Jednym haustem wypiła kwaśne wino i uśmiechnęła się z przymusem.

– Zatańczysz? – pytał zgięty w przesadnym ukłonie Kostek.

Ochoczo poderwała się z miejsca. Kruszynka tuliła się już do wysokiego blondyna, a Jadźka i

Celina kokietowały drugiego kolegę Kostka.

Po północy, kiedy lekko pijani żegnali się z całowaniem i piskami, Zośka szczerze żałowała,

że zabawa już się kończy. Ale Jadźka bała się, że sąsiadki poskarżą rodzicom, a poza tym rano

musiała iść do szkoły.

Zośka pomogła jej posprzątać, a potem natychmiast zasnęła.

Rozdział IV

Od tej chwili dni zamieniły się dla niej w jedno nieprzerwane święto. Zośka oddychała pełną

piersią. Syciła się swobodą, bawiła się, jak umiała, i nie myślała o tym, co będzie jutro. Beztroska

„paczki” udzielała się jej, i teraz żałowała, że wcześniej nie uciekła z domu.

Spotykała się z nimi pod Studnią Neptuna, chodzili razem do kina na Długą albo na dansingi

„Pod Wieżę”.

Jedno tylko ją martwiło: pieniądze, które zabrała ze sobą, stopniały w błyskawicznym tempie.

Zabawy, a nawet skromne na pozór wycieczki do kina, były jednak dosyć kosztowne. Czterysta

złotych – cały swój majątek – wydała nie wiedząc kiedy i na co. Dokładała do wspólnych

rachunków „Pod Wieżą”, czasem kupiła bilety, bo taki był zwyczaj, że płacił ten, kto miał

pieniądze. I po kilku dniach została bez grosza. Ale nie trapiła się tym zbytnio, bo w tych dniach

nie była w stanie myśleć o niczym poważnie.

Kostek od samego początku nie odstępował Zośki. Umawiał się z nią po cichu, jakby chciał to

ukryć przed resztą „paczki”, ale gdy byli sami, niedwuznacznie się umizgiwał. Podobał się jej i

chętnie się z nim spotykała bez koleżanek. Jadźka zresztą i tak przychodziła rzadko na wspólne

spotkania. Zośka zauważyła nawet, że reszta „paczki” trochę od niej stroni. Wkrótce jednak

przestało ją to dziwić. Jadźka miała swoje zajęcia, uczyła się jeszcze i nie odczuwała

materialnych kłopotów. Reszta była zdana na własne siły. Kostek miał tylko matkę, i to nie w

Gdańsku. Ona niewiele mogła mu dać, tak że chłopak sam starał się zaspokajać swoje potrzeby.

Kruszynka mieszkała razem z Celiną. Starsza rzekomo gdzieś pracowała, a młodsza podobno się

jeszcze uczyła, ale Zośka nigdy ich nie pytała o sprawy osobiste, a same nie były skore do

zwierzeń.

Któregoś wieczora, gdy spotkali się pod kinem „Kameralnym”, Kostek zaproponował

„Wieżę”.

– A forsę macie, bo ja nie śmierdzę groszem? – rzeczowo zapytała Celina.

– Ja też dziś jestem goły – stwierdził Kostek. – A ty? – zwrócił się do Zośki.

– Nie mam nic. Skończyło się...

– Tak szybko? Szkoda – zauważyła Kruszynka.

Zośce zrobiło się głupio i poczuła się wobec nich winna. Myślała o tym, kiedy wróciła do

mieszkania Jadźki. Po raz pierwszy od przyjazdu przyszło jej też na myśl, że zbliża się termin

powrotu rodziców. Długo przewracała się na łóżku myśląc, jakie znaleźć wyjście z tej sytuacji,

lecz nic nie wymyśliła i wreszcie znużona zasnęła.

Rano, gdy się przebudziła, Jadźki już nie było. W kuchni na stole obok chleba leżała

karteczka: „Czy już znalazłaś jakieś zajęcie i mieszkanie? Staruszkowie wracają za dwa dni.

Będzie draka, jeśli cię zastaną”.

Jadźka widocznie krępowała się powiedzieć koleżance w oczy, że czas się wynieść. Wolała

napisać. Zośka odczuła to boleśnie. Poczuła nawet pretensję do koleżanki, że ją wyrzuca, bo już

przywykła do tego mieszkania. Ledwo przełknęła coś niecoś, posprzątała po sobie i zmartwiona

nie wiedziała, co dalej począć. W końcu machnęła ręką. „Mam jeszcze dwa dni czasu, utopić się

zawsze zdążę” – pomyślała półżartem i zaczęła się ubierać.

Dopiero teraz po raz pierwszy dokładnie rozejrzała się po pokoju, w którym sypiała. Był

słoneczny, przyjemnie pomalowany na niebiesko. Toaletka stała między oknami, w jednym rogu

tapczan, a w pobliżu drzwi szafa. Był tam jeszcze mały stoliczek i dwa foteliki.

„Żebym mogła tak mieszkać – myślała rozczesując swoje złotawe włosy, z których była

zawsze bardzo dumna. – Nie dla psa kiełbasa. Muszę bogato wyjść za mąż”.

Skończyła czesanie, ubrała się i stanęła bezradnie. Nie wiedziała, dokąd pójść. Mimo woli

zaczęła otwierać szuflady i przeglądać ich zawartość. W toaletce nie było nic interesującego.

Kremy, pudry, pęczki włosów, stare oprawki do szminek. W szafie oprócz sukien i płaszczy

wisiało kilka garniturów pana domu. Zośka przetrząsnęła wszystkie kieszenie, nie zdając sobie

sprawy, czego szuka. W kieszeni prochowca natrafiła na coś twardego. Wyciągnęła niewielką,

lecz ciężką paczuszkę. Był to plastykowy woreczek przepasany czerwoną gumką. Zdjęła gumkę i

zajrzała do środka. Wewnątrz znajdowało się dziesięć nowych, błyszczących zegarków.

Wysypała wszystko na tapczan i jak urzeczona patrzyła. Drżącymi z podniecenia rękami dotykała

zegarków, przyglądała im się, przymierzała.

A w duchu już walczyła z potężną pokusą. „Wezmę i wyjdę. Zanim wrócą i odkryją, że

zginęły, będę już daleko. Zresztą gdzie mnie będą szukać?” „Milicja cię w końcu odnajdzie.

Pójdziesz do więzienia.” „Nie odważą się zameldować milicji. Będą się bali o własną skórę.”

„A co zrobi Jadźka? Przecież może skrupić się na niej.” „Co cię obchodzi Jadźka? Ona nie

martwi się tym, że wyrzuca cię na ulicę. Po co te skrupuły? Przecież to i tak nielegalne...

Handlarz nie zubożeje...”

Rumieńce wystąpiły jej na twarz, oczy błyszczały nieprzytomnie. Wyobraźnia ukazywała, co

może kupić za te skarby. Lecz Zośka jeszcze nigdy nic nie ukradła. Nie uważała przynajmniej za

kradzież wybierania matce z torebki drobnych sum pieniędzy. Pierwszy raz stanęła wobec tak

wielkiej pokusy.

„A jednak nie – powiedziała sobie. – To byłoby świństwo.”

Z żalem zaczęła wkładać zegarki do torebki. Westchnęła ciężko i wsunęła paczuszkę z

powrotem do kieszeni. Zamknęła szafę i odwróciła się.

Na dywaniku obok tapczanu leżał jeden zegarek. Kłuł ją w oczy, wabił i kusił. Jak żywe,

złośliwe stworzenie zdawał się do niej uśmiechać i przymilać.

Spocona, nie panująca nad sobą dziewczyna schowała błyszczący przedmiot do torebki.

Szybko wybiegła z mieszkania i jakby w obawie, że zmieni swą decyzję, skierowała się wprost

do zegarmistrza.

Z pieniędzmi w torebce poszła na dworzec kolejowy. Długo studiowała rozkład jazdy,

namyślając się, dokąd wyjechać do Krakowa, Poznania, a może Warszawy.

Nagle ktoś zawołał ją po imieniu. Celina uśmiechając się wołała:

– Cóż to, chcesz wyjeżdżać? Wybierasz sobie pociąg?

– Sama nie wiem, co robić – zwierzyła się Zośka. – Pracy nie mam, od Jadźki muszę się

wyprowadzić.

– Najgorsze, że forsy nie masz – zauważyła Celina.

– Trochę jeszcze mam – gładko odpowiedziała Zośka, a widząc zdziwienie na twarzy Celiny

wyjaśniła szybko: – Sprzedałam taką jedną rzecz, którą zabrałam z domu. Złoty krzyżyk z

łańcuszkiem, pamiątka od chrzestnej.

– To klawo! Czego się martwić? Jak jest forsa, to wszystko w porządku. Chodźmy coś zjeść,

bo jeszcze dziś nic nie miałam w ustach.

Zjadły dobry obiad w „Starogdańskiej”, potem spotkały Kostka, który strasznie potrzebował

pieniędzy, Zośka pożyczyła mu trzysta złotych. Wieczorem razem z Kruszynką i jeszcze dwoma

kolegami poszli potańczyć. Płaciła oczywiście Zośka.

Gdy się żegnali, Kostek poradził jej, żeby przeniosła się do hotelu na jeden, dwa dni, a w tym

czasie znajdzie dla niej jakieś lokum. Celina umówiła się z nią przed biurem

zatrudnienia. – Może trafi się jakaś robota – powiedziała. – A jeśli nie, to pomyślimy o czym

innym.

Jadźka już spała, Zośka więc cicho wśliznęła się do mieszkania i położyła się. Zanim zgasiła

światło, zajrzała jeszcze do torebki. Przeliczyła pieniądze, jakie jej pozostały. Za zegarek dostała

tysiąc złotych. Teraz miała jeszcze tylko sto dwadzieścia. Przerażenie znów ją ogarnęło.

„Boże, co ja zrobiłam – myślała. – Ukradłam zegarek i nawet nie mam pieniędzy.” Ukryła

twarz w poduszce i bezradnie zapłakała.

Rano Jadźka, wyraźnie niezadowolona, powiedziała jej, że najwyższy czas, żeby się rozstały.

– Nie gniewaj się, że tak długo tu siedzę – odpowiedziała pokornie Zośka. – Dziś wieczorem

się wyprowadzę.

Jadźce zrobiło się widocznie przykro, bo usiłowała się tłumaczyć, ale Zośka przerwała.

– Nic nie mów. I tak czuję się jak świnia. Wlazłam tu i siedzę jak w swoim domu. Jestem ci

strasznie wdzięczna.

Trochę rozczulone, lecz wewnętrznie obce sobie, spędziły ten dzień razem. Jadźka nie pytała,

dokąd wyniesie się Zośka, ta z kolei nie zwierzała się ze swoich zmartwień. Po prostu nie

myślała o tym, niezdolna była do zastanawiania się nad sobą.

Ciemno już było, kiedy ucałowały się i Zośka z walizeczką wyszła na ulicę. W ciągu dnia

zapomniała o umówionym spotkaniu z Celiną i nie była w urzędzie zatrudnienia. Toteż teraz

poszła wprost do jej mieszkania. Z trudnością odnalazła drogę w wąskich zaułkach w pobliżu

Motławy. Była tam tylko raz, i to w ciągu dnia, tak że teraz długo nie mogła trafić. W końcu

odnalazła stary wąski domek i weszła na skrzypiące, brudne i ciemne schody. Długo pukała do

drzwi. Wreszcie zniecierpliwiona sąsiadka wyjrzała i powiedziała:

– Czego pani hałasuje! Przecież gdyby były w domu, dawno by otworzyły!

Poszła z powrotem na Długą. Ale pod kinem w zwykłym miejscu ich spotkań nie było ani

Kostka, ani dziewczyn. Spacerowała z nadzieją, że któreś z nich wreszcie przyjdzie, ale minęła

godzina, dwie, ludzie wyszli z kin po ostatnim seansie, opustoszała ulica, a nikt znajomy się nie

zjawił.

Przypomniała sobie radę Kostka. Gdy dalsze wałęsanie się po Długiej nie miało już żadnego

sensu, a patrolujący milicjant uważnie się jej począł przyglądać, ruszyła w stronę hotelu.

Onieśmielona dywanem i palmami stojącymi w hallu ze strachem zwróciła się do portiera.

– Czy można tutaj przenocować?

Patrzył na nią długo i uważnie. Wreszcie zapytał:

– Panienka podróżuje sama?

– Tak, przyjechałam do krewnych, ale nikogo nie zastałam. Wyjechali do Zakopanego i

jeszcze nie wrócili.

Pokręcił głową, jakby chciał powiedzieć ,,znamy się, panienko, nieraz to słyszałem”.

– Bardzo żałuję – mruknął – nie ma wolnego pokoju.

Znów znalazła się na ulicy. Stanęła bezradnie i łzy napłynęły jej do oczu. Oparta o filar

płakała, bo absolutnie nie wiedziała, co ma teraz robić. Ale płacz przyniósł jej ulgę, bo po jakimś

czasie uspokoiła się trochę i postanowiła, że przez całą noc będzie spacerowała. Byle doczekać

świtu, wtedy może znajdzie się jakieś wyjście. Mogła jeszcze wrócić do mieszkania Celiny i

Kruszynki, ale teraz, gdy miasto było puste, za nic nie poszłaby ciemnymi, niebezpiecznymi

zaułkami. Słuchając własnych kroków skierowała się więc znów na Długą, bo tam było najwięcej

światła i czuła się najbezpieczniej.

Gdy po raz nie wiadomo który patrzyła bezmyślnie na fotosy kinowe, zwróciła uwagę na

wejście do kina „Kameralnego”. Kino i kawiarnia mieściły się na piętrze. Parter i schody były

puste. Nie było tam żadnych drzwi, a słaba żarówka oświetlała jedynie nagie, żółtawe ściany i

schody.

Zmęczona długim chodzeniem weszła do wnętrza, usiadła na schodach i oparła się o ścianę.

Nie wiedziała. kiedy zasnęła.

Obudziło ją dość silne szarpanie za ramię.

– Panienko, no, panienko, pobudka!

Przerażona zerwała się na nogi i o mało nie spadła ze schodów. Przytrzymywało ją mocne

ramię. Przed nią stał milicjant.

– Cóż to, nie mamy gdzie spać?

Powtórzyła kłamstwo z hotelu.

– O, co za brak rozsądku – mówił dobrodusznie milicjant. – Któż to przyjeżdża tak na

wariata? Trzeba się było porozumieć listownie.

– Tak się jakoś złożyło – bąkała speszona.

– A gdzie mieszkają ci krewni? Jak się nazywają? Może ich znam?

– E, nie... To tacy jedni. Mieszkają tam, koło kościoła... – przerażona dziewczyna coraz

wyraźniej jąkała się i plątała w kłamstwach.

– Chodźmy, kochanie, do komisariatu – powiedział nagle milicjant – tam się wszystko

wyjaśni.

Rozdział V

Siedziała chmurna i zmartwiona na brzegu metalowego łóżka. Z tego miejsca nie można było

uciec. Wszystkie okna były zakratowane, a przy zamkniętych na klucz drzwiach stale siedział

dyżurny milicjant. A poza tym nie miała ubrania. Kazali jej się umyć, dobrze nakarmili, dali

czysty kąt z wygodnym łóżkiem, ale suknię schowali, a na jej miejsce dali flanelową, trochę za

krótką pidżamę.

Zośka miała w izbie zatrzymań wszystko, czego potrzebowała. Dbali o nią, była syta,

wypoczywała. Nawet willa była ładna i przyjemnie położona, wśród zielonych ogrodów

Wrzeszcza. Lecz myśl o tym, co nastąpi, nie dawała jej spokoju. Toteż zatopiona we własnych

myślach nie słuchała, co się wokół niej działo.

„Czy już wiedzą o zegarku? – zastanawiała się z niepokojem. – Chyba nie, bo zamknęliby

mnie w areszcie, a nie tutaj. Co ze mną zrobią? Odeślą do poprawczaka? A może do domu?”

W pokoju znajdowały się jeszcze trzy dziewczyny. Jedna w wieku Zośki była tu już trzeci raz.

Znała wszystkich opiekunów i rozmawiała z nimi poufale. Pierwszy raz przyprowadzono ją z

dworca, gdzie nocowała na ławce. Była bezdomna i bez rodziny. Umieszczono ją w domu

dziecka, gdzie próbowano ją nauczyć krawiectwa. Nie wytrzymała tam jednak długo. Okradła

koleżanki i uciekła. Przez dłuższy czas żyła z drobnych kradzieży, mieszkała, gdzie popadło, aż

wreszcie „wpadła” w domu towarowym i wróciła do izby zatrzymań. Tym razem sprawa

przedstawiała się gorzej i wysłano ją do domu poprawczego. Sąd uznał, że trzeba ją odosobnić,

aby się do reszty nie wykoleiła. Ale sprytna dziewczyna potrafiła omotać jednego z

wychowawców, który począł ją faworyzować. Żyła z nim po cichu przez jakiś czas, a gdy jej się

nadarzyła sposobność, znów uciekła na wybrzeże. Mieszkała z jakimś marynarzem. Gdy

wyjeżdżał w dłuższy rejs, pożegnał się z nią, zostawiając jej na pociechę kilkaset złotych i sporo

przyjaciół. Żyłka do złodziejstwa tkwiła w niej jednak stale. Przy każdej okazji brała rzeczy i

pieniądze bliźnich jak własne. W końcu dostała się tu po raz trzeci i teraz groziła jej już

poważniejsza sprawa sądowa.

Dwie pozostałe mieszkanki pokoju były młodsze od Zośki. Jedna miała niewiele ponad

trzynaście lat i uciekła z domu, bo czuła się w nim obco. Rodzice żyli z sobą jak pies z kotem, a

dziecko samo układało sobie życie. Przyjechała nad morze, marząc że zostanie żoną marynarza.

Druga, czternastoletnia brunetka, była bardzo doświadczona, wiele widziała w domu. Mieszkała

z matką, która jeśli przyprowadzała dwóch amantów, to czasem jednego odstępowała córce.

Teraz czarnulka pouczała po cichu swoją młodszą koleżankę, jak należy unikać ciąży, czego

tamta słuchała chciwie i w skupieniu.

Chłopcy mieszkali w osobnych pokojach. Było ich więcej niż dziewcząt, gdyż zamiłowania

podróżnicze i żądza przygód chętniej mieszkają w młodych ciałach rodzaju męskiego.

Różnymi drogami dostali się do izby zatrzymań. Jeden, sierota, wałęsał się po świecie,

próbował kradzieży, od młodości zaprawiał się do włóczęgostwa. Inny uciekł z domu, bo go

matka solidnie, a niesprawiedliwie przetrzepała. Tamten znów pragnął odwiedzić ciotkę w

Nowym Jorku i miał ochotę dostać się na statek, aby ten zamiar zrealizować. Jeszcze inny bał się

wrócić do domu, bo w szkole dostał dwóję, a więc wsiadł w pociąg i wysiadł... w izbie

zatrzymań. Byli też tacy, którzy po kilka razy tu wracali, szczególnie uparci rajzerzy; ich żądza

podróży silniejsza była niż przywiązanie do domu rodzicielskiego czy groźba domu

poprawczego.

Nie zagrzewali tu długo miejsca. Po jakimś czasie, gdy zbadano, co mają na swych kontach,

każdy wędrował w swoją stronę. Jednego odwożono do domu poprawczego, drugiego do mamy,

trzeciego do domu dziecka. Niektórzy po pewnym czasie wracali tu i historia zaczynała się od

nowa.

Dzwonek zbudził Zośkę z odrętwienia. Z pokoików wysypali się „pensjonariusze” na obiad.

Zasiedli w dawnym salonie, przy stołach nakrytych białymi obrusami. Apetyty, mimo zmartwień,

dopisywały, bo wszyscy zajadali, aż rozlegało się mlaskanie i siorbanie. Dyżurny opiekun

spacerował między nimi i dobrodusznie pouczał:

– Nie śpiesz się tak, mały. Jeść trzeba wolno i ładnie. Nikt ci nie zabierze zupy z talerza. A ty

czemu tak siorbiesz, aż uszy bolą słuchać? Otwórz buzię, wsadź w nią łyżkę, połknij bez

pociągania. O, widzisz? Po co ma być słychać, jak jesz. A może będziesz kiedyś na wielkim

przyjęciu i co wtedy? Będziesz jadł jak prosię?

Dzieci posłusznie stosowały się do tych rubasznych uwag. Niejedno z nich tu właśnie

dowiadywało się, że to wcale nie wszystko jedno, jak się je.

Po obiedzie wszyscy musieli iść na lekcję geografii. Rajzerom szczególnie się to podobało, bo

przynajmniej w ten sposób wędrowali w daleki świat.

Zośka nie poszła na lekcję. Ledwo skończyła jeść, dyżurny powiedział:

– Idź do pokoju kierownika.

Przestraszyła się bardzo, ale iść musiała. Wiedziała, że odbędzie się „spowiedź”, a potem

zdecydują o jej losie.

W pokoju kierownika siedziała niemłoda, szczupła pani, która nie wiadomo dlaczego wydała

się Zośce lekarką. Była to jednak pracownica izby, wychowawczyni, która miała się zająć jej

sprawą.

Kiedy kierownik sprawdził personalia Zośki, kobieta zapytała:

– Opowiesz nam trochę o sobie?

– A co mam opowiadać?

– Wszystko. Powiedz swój życiorys. Niczego się nie wstydź. Tylko, proszę cię, mów prawdę.

My tu wiele słyszeliśmy, dużo potrafimy pomóc, a kłamstwa tylko nam w tym przeszkadzają.

„Lekarka” bardzo się Zośce podobała. Jej zachowanie, spokój i miły, łagodny głos budziły

ufność i zachęcały do zwierzeń. Czuło się, że naprawdę chce pomóc. Ale krępowała dziewczynę

obecność kierownika. Nie mogła się zdobyć na to, aby mówić o wszystkich dziewczęcych

tragediach, obnażać brudy domowe, zwierzać się w obecności młodego i nawet dość

przystojnego mężczyzny. Obawiała się, że on tego nie zrozumie, a może nawet ją wyśmieje.

Toteż naburmuszyła się i odrzekła:

– Cóż mogę powiedzieć? Mówiłam już wszystko milicji.

– Dlaczego chcesz się wykręcić? Przecież wiesz, że mówiłaś nieprawdę. Podałaś fałszywy

adres zmyślonych krewnych czy znajomych, do których przyjechałaś. Wszystko sprawdziliśmy.

Zośka spuściła głowę i milczała uparcie.

– Wstydzisz się? – zagadnęła kobieta. – Może masz coś poważnego na sumieniu i boisz się?

Powiedz wszystko szczerze. Dużo potrafimy zrozumieć, a zawsze jest lepiej, jeśli się sama

przyznasz.

– Nic złego nie zrobiłam – bąknęła Zośka i z ukosa spojrzała na kierownika. Kobieta

zrozumiała to spojrzenie i dała mu głową znak, żeby zostawił je same. Bez słowa opuścił pokój.

– No, teraz możesz mówić śmiało – kobieta uśmiechnęła się zachęcająco.

– Kiedy ja naprawdę nic złego nie zrobiłam.

– A któż ci mówi, że zrobiłaś? Proszę cię tylko, żebyś mi opowiedziała o sobie. Wszystko. Jak

to się stało, co zmusiło cię do tego, że sama w obcym mieście musiałaś spać na schodach? Nie

masz rodziców?

– Mam, tylko już dłużej nie mogłam, rozumie pani? Nie mogłam. Wolę spać na schodach.

Ten wybuch jakby otworzył jakąś wewnętrzną tamę w Zośce. Rozpłakała się żałośnie i długo

nie mogła się uspokoić. Kobieta przez ten czas milczała taktownie i czekała. Gdy wreszcie Zośka

trochę się uspokoiła, połykając ostatnie łzy, zaczęła opowiadać. Bezładnie, chaotycznie,

nerwowo, ale już nie ukrywała niczego. Opowiadała o swoich marzeniach, i o Maćku, i o

szwalni, i o tym, jak bardzo matka chciała wydać ją za mąż. Gdy wreszcie zaczęła opowiadać o

biciu i znęcaniu się bez powodu, o amancie przyprowadzonym po pijanemu przez ojca i o

ostatniej scenie w domu, z oczu jej zniknęły łzy. Zapłonęły w nich ognie zimnej nienawiści.

– Uciekłam – kończyła – bo miałam już tego dość. Chciałam tu znaleźć jakąś pracę, chciałam

sama ułożyć sobie życie. Mieszkałam u mojej koleżanki, ale jej rodzice wracali i musiałam się

wyprowadzić. W hotelu nie było miejsca, musiałam więc zanocować na schodach.

– Co to za koleżanka? Podaj jej adres.

– Nie mogę. Gdyby rodzice się dowiedzieli, że zatrzymała mnie u siebie, miałaby przykrości.

Po co zresztą pani jej adres?

Zośka bała się, że gdy milicja pójdzie sprawdzać wszystko do Jadźki, wyjdzie na jaw sprawa

zegarka, a wtedy będzie źle. Za żadną cenę nie chciała więc podać adresu. Na szczęście kobieta

nie upierała się przy tym.

– Dobrze – powiedziała wstając. – Dziękuję ci bardzo za szczerość. Nie martw się. Myślę, że

wszystko będzie dobrze...

Od tej rozmowy upłynął jakiś czas bez żadnych wydarzeń. Zośka mieszkała spokojnie w izbie,

na miejsce dawnych koleżanek do pokoju przybyły nowe, a ona zadomowiła się tu na dobre.

Czytała książki, chodziła na niektóre lekcje, pomagała trochę w kuchni. Czuła się tu dobrze i

jakoś zapomniała o tym, że w końcu będzie musiała opuścić ten smutny, ale spokojny przytułek.

Wreszcie pewnego dnia znów została wezwana do pokoju kierownika.

– Sprawdziliśmy wszystko, co tu opowiadałaś – powiedział kierownik trzymając w ręku

kartkę papieru. – Dziś właśnie nadeszła odpowiedź. Chcesz przeczytać?

Zośka z lękiem wzięła kartkę z jego ręki.

„Niniejszym stwierdzamy, iż wspomniana Zofia Zadora mieszka w naszym mieście.

Pracowała w szwalni, a potem była praktykantką w sklepie. Po sprawdzeniu żadnych przestępstw

nie wykryto. Matka, gospodyni domowa, domaga się powrotu córki i stwierdza, że żadna

krzywda jej się nie działa. Ojciec, majster murarski, rzeczywiście nadużywa alkoholu, ale nie jest

szkodliwy dla otoczenia. Sąsiedzi potwierdzili, że czasem bił córkę, ale równocześnie mówią, że

dziewczyna była trudna do wychowania i jako ojciec miał prawo ją karać. Szczegóły opisanego

zajścia, które rzekomo spowodowało oddalenie się dziewczyny z domu, trudno jest sprawdzić,

sąsiedzi jedynie potwierdzają, że tej nocy Zadora zrobił w domu awanturę, ale to nie było nic

groźnego.”

Ręce opadły jej na kolana. „To nie było nic groźnego... Jako ojciec miał prawo...” – myślała z

gorzką ironią. Jak przez mgłę usłyszała głos kobiety:

– No i co powiesz na to?

– To nieprawda! – wybuchnęła. – On nie miał prawa mnie katować po pijanemu. Sąsiedzi nie

mówią prawdy o tej strasznej nocy. Nie chcą robić matce wstydu.

– Posłuchaj – rzekła łagodnie kobieta. – Naprawdę będzie lepiej, jeśli wrócisz. Cóż tu

poczniesz sama, bez pomocy, gdzie będziesz mieszkać, gdzie pracować? Tam masz rodziców,

znajomych, pracę, mieszkanie. A tu w obcym mieście nie dasz sobie rady sama. Jesteś już prawie

pełnoletnia, nie bądź dzieckiem, wróć do domu, a wszystko się jakoś ułoży.

– Nie wrócę! – Z głosu Zośki przebijał upór i zawziętość. – Za nic w świecie nie wrócę! Wolę

iść do poprawczaka!

Zapadło dłuższe milczenie. Nawet tu rzadko słyszano, żeby ktoś z młodzieżowych

pensjonariuszy wolał iść do domu poprawczego niż do rodziców. W końcu kierownik

powiedział:

– Zrozum nas dobrze. Nie mamy żadnego innego wyjścia. Do domu poprawczego nie ma

powodu cię posyłać. Do domu dziecka też nie, bo masz rodziców i żaden sąd nie odebrał im praw

rodzicielskich. A poza tym już nie jesteś dzieckiem. Pracy ci nie znajdziemy, bo któż cię tu

przyjmie i gdzie będziesz mieszkała?

Nie próbowała dłużej ich przekonywać. Odeszła zrezygnowana, a wieczorem w asyście

milicjanta wsiadła do pociągu.

Wcisnęła się w kąt pustego przedziału i udawała, że śpi. Ale spod przymrużonych powiek

bacznie obserwowała swego konwojenta, który zaraz za Gdańskiem zaczął się kiwać w rytm

podrygiwań wagonu.

Przed Tczewem na palcach wyszła z przedziału i przeszła trzy wagony naprzód.

Na stacji wysiadła i szybko przebiegła na drugi peron, gdzie stał jakiś pociąg. Nie patrząc

dokąd jedzie, wsiadła.

Nad ranem znalazła się w Pile. Najbliższym pociągiem ruszyła w drogę powrotną. Ale już

nauczyła się ostrożności. Nie dojechała do Gdańska, bo spodziewała się, że tam milicja

zaalarmowana przez konwojenta będzie zwracać uwagę, czy nie wróciła. Wysiadła w Pruszczu,

kilka kilometrów przeszła pieszo, a w Lipcach zauważyła przystanek autobusowy.

Pod wieczór pukała do drzwi Celiny i Kruszynki.

Rozdział VI

Wiosna nadeszła już w pełni. Nadmorska, spowita w mgłę, siąpiąca często kapuśniaczkiem,

chłodna i zapłakana, ale wiosna. Kwietniowe wieczory były coraz cieplejsze, krzaki i drzewa

zazieleniły się, a gdy słońce wyjrzało zza chmur, cały świat zdawał się uśmiechać, jakby obmyty

i wypoczęty po zimowym śnie. Pary w laskach i na ławkach skwerków tuliły się do siebie.

Zośka czuła się teraz jakaś lekka, pozbawiona trosk i myśli o dniu jutrzejszym. Nie trapiła się

tym, że nie miała mieszkania. Celina i Kruszynka nie wyganiały jej, a nawet we trójkę żyły dość

wesoło. Godziły się wspaniale i wystarczyło, żeby jedna powiedziała: „Może byście sobie dziś

poszły do kina?” a pozostałe bez pytania ulatniały się, by potem skorzystać z prawa

wzajemności.

Przestała się także przejmować pracą. Po prostu nie było o tym mowy. Pieniądze skądś się

brały: czasem od Kostka, czasem Celina coś przyniosła. Korzystała z tego bez skrupułów,

uważając, że skoro przedtem oddała im wszystko, ma teraz prawo do wzajemności.

Najważniejsze dla niej było to, że nie głodowały i sumiennie wszystkim się dzieliły.

Zresztą Zośka niewiele potrzebowała. Nie dbała o jedzenie, nie korzystała wieczorami z

mieszkania. Żyła miłością. Była absolutnie, nieodwołalnie i dozgonnie zakochana. Doświadczała

uczucia zazdrości, troski o niego, niepokoju i niecierpliwości, kiedy się spóźniał. Miała wszystkie

objawy najstarszej i najbardziej nieuleczalnej choroby na świecie.

Wystarczyło, że zagwizdał pod oknem, a rzucała wszystko i pędziła do niego na złamanie

karku. Unikała spacerów na Długiej, bała się spotkania ze znajomymi milicjantami, ale za to

jeździli do kin w Sopocie lub Gdyni. Najbardziej jednak lubiła wieczorne wędrówki w górki koło

Bramy Oliwskiej.

Wychodzili z Gdańskiej Starówki zaułkami koło hali targowej i kościoła Świętej Katarzyny.

Przez mostek na Raduni szli Korzenną i za „leżącym drapaczem” wchodzili na most Błędnik.

Miasto zostawało za nimi, na wprost otwierała się przepiękna stara aleja lipowa, a na lewo

ciemniały pokryte lasem pagórki.

Zośka uśmiechała się z politowaniem na myśl o Maćku czy szkolnych jeszcze miłostkach. Cóż

znaczyły te dziecinne przeżycia wobec tego, co było teraz! To była prawdziwa miłość. Nie miała

co do tego najmniejszych wątpliwości. Gotowa była bez wahania złożyć swój los w ręce tego

chłopca.

Gdy zanurzali się w cienie drzew, natychmiast całowała go, mocno zaciskając oczy.

– Strasznie cię kocham – mówiła. – A ty?

– No chyba – odpowiadał lakonicznie Kostek.

– Powiedz, że podobam ci się najbardziej ze wszystkich kobiet na całym świecie.

– Miła jesteś. I zgrabna.

– Ale powiedz, nie wykręcaj się. Podobam ci się najbardziej?

– Kobietom nie można mówić za wiele komplementów – ze znajomością rzeczy odpowiadał

chłopak.

– Nieznośny jesteś. Poszukaj sobie ładniejszej. – Nadąsana odwracała się od niego, ale

równocześnie zerkała spod oka, czy przypadkiem rzeczywiście nie odchodzi. A Kostek śmiał się

i mówił:

– Nie bądź nudna. Przecież gdybym cię nie lubił, nie łazilibyśmy tu prawie co dzień, to chyba

jasne, nie?

– Nie, nie. Masz mi mówić, że mnie kochasz.

– Kiedy ja wolę robić niż mówić – stwierdził cynicznie i całował ją, żeby nie odpowiadać na

pytania.

– Ogromnie lubię te górki – zwierzała się, gdy zdążyła złapać oddech po długim pocałunku.

– Dobry teren, tylko za dużo tu amatorów samotności – rzeczowo mówił Kostek.

Rzeczywiście w rzadkim lasku pełno było gruchających parek. Gdy na swej drodze spotykali

dwa cienie sunące wolno i nie widzące świata poza sobą, skręcali czym prędzej w boczną alejkę.

Za zakrętem przystawali i głowy ich tworzyły jedną całość. Stali tak długo, dopóki nie rozległ się

szelest kroków innej pary szukającej samotności.

Znużeni tą ciuciubabką wchodzili wreszcie na najwyższy pagórek. Mieli przed sobą panoramę

całego miasta. Był to widok, który Zośka zawsze chłonęła z niesłabnącym zachwytem. Tramwaje

jadące lipową aleją wyglądały niczym zabawki dziecięce. Wszystkimi kolorami jarzył się

dworzec kolejowy, a gdańskie wieże wyraźnie rysowały się na tle ciemnego nieba. Miasto, ze

śladami wojennych ruin, strzelające w niebo nielicznymi jeszcze wieżowcami, skąpo oświetlone,

z tego miejsca wyglądało pięknie. Ciągnęło się od tych lesistych pagórków aż hen, po gładką i

prawie czarną o zmroku linię morza.

– Nie masz pojęcia, jak bardzo lubię tu przychodzić i tak patrzyć – mówiła z zachwytem. –

Cudnie tu jest.

– Zobaczysz, jak tu pięknie jest w lecie.

– Ja już teraz bardzo polubiłam wybrzeże. Myślę, że mi tu będzie dobrze z tobą.

Uśmiechnął się pod nosem i zauważył:

– Postaram się.

– Ożenisz się ze mną? – zapytała kiedyś znienacka.

Chłopak był zaskoczony.

– Co cię dziś napadło? – zirytował się. – Nigdy nie myślałem, że taka jesteś skora do

małżeństwa. Zresztą czy to jest konieczne do szczęścia? Ciągle jeszcze z ciebie wyłazi gąska.

Gdy tylko się parę razy pocałujesz, zaraz pytasz o małżeństwo. Czy innym też tak prędko

proponowałaś ślub?

Zrobiło jej się przykro. Od dziecka matka wpajała jej przekonanie, że kochać to znaczy

wychodzić za mąż. To był jedyny sposób, żeby mężczyznę zatrzymać na całe życie wyłącznie dla

siebie. Pijak, łajdak, awanturnik, ale mąż – własność, która zawsze musi wrócić do domu. Nie

rozumiała więc, jak można te sprawy traktować jak coś mało ważnego.

Powiedziała:

– Czasem wydaje mi się, że nic sobie ze mnie nie robisz. Ja stale mówię, że cię kocham, że

chciałabym być z tobą, a ty jesteś taki dziwny. Przecież to jasne, że w końcu trzeba się pobrać,

prawda? Nie możemy tak całe życie spędzić jak małżeństwo, a bez ślubu.

– A dlaczego nie? – zdziwił się Kostek. – Kochają się ludzie, żyją ze sobą, bo jest im dobrze.

A z chwilą kiedy przestaje im być dobrze, to się rozchodzą i wszystko jest w porządku.

Nie podzielała jego poglądu. Starała się być dziewczyną nowoczesną, ale tak dalece jej

,,nowoczesność” jeszcze nie sięgała. Zapadła więc w niezręczne, nadąsane milczenie. Przerwał je

w końcu Kostek, który chciał jakoś przywrócić poprzedni pogodny nastrój.

– Zresztą po co teraz mówimy o tym? Mamy czas.

– A jeśli zajdę w ciążę?

– To wtedy weźmiemy ślub, ale mam nadzieję, że nie zajdziesz.

– A ja bym strasznie chciała już mieć z tobą dziecko – zwierzyła się szczerze.

– O rany, jakaś ty jeszcze głupia! Zamilkła obrażona. Temat ten nie dawał jej jednak spokoju,

bo po chwili zagadnęła:

– Gdybym tak teraz miała dziecko i musielibyśmy żyć razem, co byś zrobił? Porzuciłbyś

mnie? Chyba nie! Ty nie jesteś taki. Zresztą nie pozwoliłabym ci odejść. A gdybyś mimo

wszystko odszedł, to bym cię znalazła i wydrapała ci oczy. Musiałbyś żyć ze mną. Ale z czego

byś mnie utrzymywał? Z czego ty właściwie żyjesz? Nigdy mi nic nie mówisz o sobie. Nie wiem,

gdzie mieszkasz, co robisz, powiedz mi to wszystko.

– Coś taka ciekawa? Żyje się. Tu człowiek skubnie, tam coś skombinuje, czasem się

zahandluje i jakoś to idzie.

– Jak to zahandluje albo skubnie? Nie rozumiem.

– No, są takie różne okazje. Mieszkam w Nowym Porcie, to rozumiesz, że jakoś sobie można

poradzić.

– Nic nie rozumiem.

– Ech, głupia jesteś – zdenerwował się nagle Kostek. – Wypytujesz mnie jakbyś była z milicji.

Podobam ci się, dobrze ci ze mną, to bądź zadowolona, a nie, to idź do czorta i daj mi święty

spokój!

Ten niepohamowany wybuch przestraszył ją. Zamilkła, ale równocześnie poczuła się głęboko

dotknięta tym, że Kostek miał przed nią tajemnice. W milczeniu skierowała się w drogę

powrotną. Chłopak jednak zatrzymał ją i pociągnął między drzewa.

– Nie bądźże dziecinna – szepnął – pocałujmy się na zgodę.

– Odejdź, daj mi spokój – próbowała się dąsać.

Pocałunkiem zmusił ją do milczenia. Początkowo natrafił na zaciśnięte wargi, ale powoli

rozchyliły się i dziewczyna przylgnęła do niego. Całował ją mocno i długo, aż do utraty tchu.

Potem zaczął pieścić jej piersi. Nie mówiła nic, lecz czuła błogość i wiedziała, że niczego mu nie

jest w stanie odmówić. Nagle oboje odskoczyli od siebie.

– O, jak tu pięknie! – wołała jakaś dziewczyna, a męski, przyciszony głos mitygował ją:

– Nie krzycz tak, gdzie tam idziesz, chodź tutaj w cień! Dziewczyna zachichotała i posłusznie

dała się pociągnąć w stronę, gdzie stali Zośka i Kostek. Rozczarowani, źli na natrętów poszli w

stronę miasta.

Dopiero gdy przeszli mostek na Raduni, Kostek bez słowa wziął ją pod rękę i skierował się na

lewo w ruiny Wielkiego Młyna. Było tam niewygodnie i brudno, ale nikt już im nie przeszkadzał.

Rozdział VII

Dziewczyny czekały na Kostka w mieszkaniu. Zośka nie była uprzedzona, że zanosi się na coś

w rodzaju wielkiej narady, w której jej osoba miała odegrać niepoślednią rolę, ale zrozumiała to z

przebąkiwań i aluzji koleżanek. Kiedy jednak pytała wprost, o co chodzi, odpowiadały, że dowie

się wszystkiego, kiedy przyjdzie Kostek.

Siedziała więc bezczynnie pod oknem i patrzyła na niechlujne podwórko, beztrosko bawiące

się dzieci i wieżę kościelną, sterczącą na tle jasnego nieba. Wieczór nadchodził piękny, pogoda

bowiem od kilku dni ustaliła się na dobre. Żałowała, że marnuje czas w domu.

Wreszcie usłyszała energiczne kroki na schodach. Mimo woli serce jej zabiło mocniej, bo

poznała, że to był Kostek.

Wbiegł wesoły, uśmiechnięty i od progu zawołał:

– Witam babski kołchoz! Co tak siedzicie jak zmokłe kury? Noc nadchodzi, światła, proszę!

– Czekamy na jaśnie pana – wpadła w jego ton Kruszynka. – Myślałyśmy, że dziś nie

przyjdziesz.

– Ważne zajęcia zatrzymały mnie nieco dłużej – ze sztuczną powagą odpowiedział chłopak. –

Musiałem mobilizować męską część dzisiejszej ekspedycji. Były pewne trudności, ale w końcu

wszystko jest załatwione. Teraz kolej na panie.

Umilkł i spojrzał na Zośkę, która siedziała nic nie rozumiejąc z całej tej paplaniny.

– Mówiłyście już? – zapytał.

– Nie, czekałyśmy na ciebie – odparła Celina.

– Powiedzcie wreszcie, o co chodzi – zniecierpliwiła się Zośka. – Co to za mobilizacja,

ekspedycja i jaki ma być mój udział?

– Powoli, powoli. Wszystko się wyjaśni. – Kostek mówił z poprzednią swadą, ale Zośka

wyczuła w jego głosie odrobinę wahania czy niepewności. Usiadł i wyjął papierosy, dziewczyny

wyciągnęły ręce po camele. Podał im ognia i przez chwilę milczał, jakby się zastanawiał, od

czego zacząć.

– Chyba wiesz – zaczął wreszcie z powagą – że nie można żyć z niczego. Powietrzem jeszcze

się nikt nie najadł.

– Po co ta mowa? – przerwała niecierpliwie Zośka.

– Żebyś zrozumiała, że dziś manna nikomu z nieba nie leci – odparł. – A w ogóle to nie

przeszkadzaj, tylko słuchaj, bo inaczej nigdy nic z ciebie nie będzie.

– No już mów, mów.

– A więc jednym słowem trzeba tak kombinować, żeby żyć, a za bardzo się nie przemęczać.

Okazji jest dość dużo. Frajerów też nie brakuje. Można więc tak pokręcić główką, żeby bez

większego trudu zdobyć trochę waluty, kapujesz?

– Nie bardzo – przyznała szczerze. Równocześnie ogarnął ją jakiś niewytłumaczony lęk.

Przypomniała jej się rozmowa na górkach i podobne słowa Kostka. Tymczasem on mówił dalej

już nieco zniecierpliwiony.

– No, zrozum wreszcie, że nikt z nas nie myśli wygłupiać się i pracować za jakieś tysiąc czy

półtora miesięcznie, kiedy można zarobić więcej w sposób o wiele łatwiejszy. Na przykład

wymiana forsy. Przyjeżdża facet, powiedzmy, marynarz. Ma pełną kieszeń dolarów, marek,

koron czy franków. Oficjalnie wymienić mu się nie opłaca, bo dostaje grosze za dolary. My

płacimy trochę więcej, a potem te ich obce pieniążki sprzedajemy naszym marynarzom. Można

na dolarze zarobić pięćdziesiąt, a czasem więcej złociaków. Wilk syty, owca cała, marynarz ma

swoje i my też nie narzekamy.

– I to dziś mamy robić? – pytała Zośka.

– Nie, te sprawy należą do mnie. Ale rozumiesz, nie zawsze jest dość obcych marynarzy,

nieraz trudno złapać takiego, co chce sprzedać walutę. A żyć musimy. Próbujemy więc różnych

sposobów. Na przykład skubania facetów. To jest właśnie robota dla was. Zresztą nic groźnego.

Sprawa jest zupełnie prosta, a dola od nas leci.

– Co to znaczy „skubanie”? – spytała Zośka, która od tych wyjaśnień czuła w głowie lekki

zamęt.

– Zaraz ci powiem. Ale to sprawa ważna. Coś jakby nasza tajemnica zawodowa. Rzecz jasna,

nie może o niej wiedzieć nikt poza nami, rozumiesz? Ty jesteś swoja, ale mimo wszystko musisz

najpierw złożyć przysięgę, że nigdy, w żadnych okolicznościach nie mrukniesz nawet słowa,

jasne? Choćby cię mieli zabić, masz milczeć jak grób, bo inaczej marny twój los. No więc jesteś

gotowa złożyć taką przysięgę?

Teraz cała sprawa zaczęła być dla Zośki naprawdę interesująca. Tajemniczość, przysięga,

dreszczyk emocji to było coś, co ją pociągało. Bez chwili wahania złożyła żądaną przysięgę,

której niedotrzymanie groziło krwawą zemstą.

– Wszystko w porządku – powiedział Kostek po tej ceremonii. – Teraz spróbuj tylko nas

zdradzić! Wiesz, co cię czeka! Dziś zobaczysz, na czym polega twoja rola. Na razie będziesz się

tylko przyglądać. Teatr za darmo. Ale patrz dobrze i ucz się, bo już jutro będziesz robiła to samo.

– Ale powiedzcie, do diabła, co to znaczy i co będę robiła? – Zośka była rozczarowana, gdyż

spodziewała się, że po złożeniu przysięgi zasłona tajemnicy przestanie istnieć. Tymczasem miała

w dalszym ciągu o niczym nie wiedzieć. Lecz Kostek uspokoił ją:

– Nie denerwuj się, wszystkiego się dziś dowiesz. Po co mam gadać, kiedy sama zobaczysz,

jak wygląda robota. Powiem ci tylko, że do tego potrzeba ładnych dziewcząt, a ty się wyjątkowo

nadajesz. Robisz wrażenie naiwnej, łatwo się zakochującej, nikt cię o nic złego nie posądzi. W

sam raz, jak trzeba.

Zośka chciała się obrazić za te słowa, ale nie zdążyła, bo Kostek dał hasło do wyjścia i cała

grupa opuściła mieszkanie.

Najkrótszą drogą poszli wprost do „Orbisu”. Przed wejściem Kruszynka z Celiną odłączyły

się i pozostały w tyle. Kostek wziął Zośkę za rękę i wprowadził ją do środka.

O tej porze kawiarnia była prawie pełna. Tylko jeden stolik w prawym rogu pod samym

oknem był wolny. Usiedli przy nim, zapalili papierosy i czekali na kelnerkę. Zośka rozglądała się

ciekawie po dość ładnej sali z czarnymi szklanymi filarami. Dym ciężko wisiał nad stolikami, a

szmer rozmów brzmiał monotonnie jak brzęczenie pszczół.

– Gdzie one są? – zagadnęła niecierpliwie dziewczyna.

– Zaraz tu będą. Proszę dwie kawy – zwrócił się do kelnerki. W tym momencie Kruszynka i

Celina ukazały się w drzwiach. Przystanęły, rozglądając się po sali w poszukiwaniu wolnego

miejsca.

– O, są! – zawołała Zośka i chciała podnieść rękę, żeby im dać znak, lecz Kostek

błyskawicznie chwycił ją za przegub i z całej siły przycisnął dłoń do blatu stolika.

– Zamknijże się wreszcie! – warknął z wściekłością. – Cholery z tobą można dostać.

Wszystko popsujesz. Nie znamy ich, rozumiesz, głupia?

Przestraszyła się tego wybuchu, a jednocześnie poczuła się obrażona. Posłusznie jednak

zamilkła i spuściła głowę, jedynie spod brwi obserwując koleżanki.

Dziewczyny tymczasem przeszły koło bufetu i stanęły niezdecydowane na środku sali.

Wszystkie miejsca były zajęte. Szeptały coś między sobą, a równocześnie rozglądały się, czy

ktoś nie wstanie od stolika. Kilka osób patrzyło na nie dyskretnie, ale z zaciekawieniem.

Przy jednym stoliku siedział jakiś śniady mężczyzna z czarną kędzierzawą czupryną. Na

pierwszy rzut oka można w nim było poznać cudzoziemca. Mówiły o tym nie tylko włosy i cera,

ale także buty, garnitur, papierosy leżące na stoliku i gazeta, którą przeglądał. Siedział sam,

pociągał jasne piwo, a od chwili wejścia dziewczyn nie spuszczał wzroku z Kruszynki. Obydwie

od dawna zauważyły, że cudzoziemiec zwrócił na nie uwagę.

Rozejrzały się jeszcze raz po sali, wreszcie Kruszynka wzruszyła ramionami, powiedziała coś

do Celiny i zrobiła krok w stronę wyjścia. Cudzoziemiec drgnął i uczynił nieznaczny ruch, jakby

się chciał podnieść. Wtedy Celina podeszła do niego i zapytała:

– Czy ten stolik będzie wolny? Pan może wychodzi?

– Oh, yes, please – cudzoziemiec plątał się i mówił jakieś niezrozumiałe angielskie słowa, a

równocześnie wykonywał zapraszające gesty. Dziewczyny momentalnie rozsiadły się i nie

zwracając na niego uwagi zaczęły rozglądać się za kelnerką. Śniady dżentelmen nie odchodził,

wręcz przeciwnie, poprawił się na krześle i nie przestawał im się przyglądać.

Zośka obserwująca tę całą scenę nie bardzo jeszcze rozumiała, o co chodzi. W dalszym ciągu

nie wiedziała, jak to wszystko się zakończy. Patrzyła więc z najwyższym zaciekawieniem, jak

obydwie dziewczyny zrazu niechętnie, a potem coraz śmielej odpowiadały na zaczepki

cudzoziemca. Atmosfera przy tamtym stoliku ożywiła się, mówili wszyscy, starając się gestami

nadrobić braki językowe, bo on nie umiał po polsku, a one znały razem może dziesięć

angielskich słów.

– Nie wytrzeszczaj tak na nich gał – warknął Kostek. – Jeśli chcesz patrzyć, rób to dyskretniej.

Staraj się równocześnie rozmawiać ze mną.

Posłuchała go i przez chwilę plotła trzy po trzy o jakichś bzdurnych sprawach.

– Kostek, co to wszystko znaczy? – nie wytrzymała wreszcie.

– Siedź spokojnie, patrz i ucz się – odparł opryskliwie. – Zaraz sama wszystko zrozumiesz...

Ale jej zainteresowanie już słabło. Piła więc kawę i tylko z rzadka zamieniała z nim kilka

słów.

Czas mijał, robiło się coraz później i kawiarnia zaczęła powoli pustoszeć. Gdy Zośka w

pewnej chwili spojrzała w stronę tamtego stolika, zobaczyła, że dziewczyny szykują się do

wyjścia. Kostek poruszył się niespokojnie, lecz po chwili odetchnął z ulgą. Śniady amant trzymał

rękę Kruszynki w swojej dłoni, a Celina wstała od stolika sama, kiwnęła im głową i odeszła

uśmiechnięta. Gdy była odwrócona tyłem do tamtej pary, mrugnęła leciutko do Kostka i wyszła z

kawiarni.

– Płacić! – powiedział Kostek do przechodzącej kelnerki. Uregulował rachunek za kawę, lecz

nie podnosił się z miejsca. Próbował jeszcze rozmawiać z Zośką, śmiał się trochę za głośno, ale

było to sztuczne i wyczuwała, że coraz bardziej się niecierpliwi. Minęło w ten sposób jeszcze pół

godziny. Wreszcie cudzoziemiec skinął na kelnerkę. Wstali razem z Kruszynką. Dziewczyna

śmiała się do niego kusząco i obciągała czarny obcisły sweterek, prężąc

okrągłe piersi.

– Idziemy – szepnął podniecony Kostek. Tamci zniknęli już za drzwiami. Zośka ciekawa

finału całej gry pośpieszyła za Kostkiem.

Gdy znaleźli się pod filarami przed wejściem do kawiarni, przez jakiś czas, zanim oczy nie

przywykły do mroku, nic nie widziała. Po chwili ujrzała Kruszynkę z jej partnerem stojącym

kilka kroków przed nimi. Żywo o czymś rozmawiali, dziewczyna stanowczo protestowała,

powtarzała „nie” i „no”. W końcu jednak dała się widocznie przekonać, bo oboje poszli w prawo,

tam gdzie Zośka chodziła zawsze z Kostkiem.

Niespodziewanie Celina wynurzyła się z mroku. Widocznie czekała tu cierpliwie na finał

wydarzeń.

– Dobra jest – szepnął do niej Kostek. – Kruszyna spisuje się na duży medal. Bierz Zośkę i

płyńcie do chaty.

Czekajcie na mnie.

Zostawił je i poszedł za tamtą parą, która zbliżała się już do Błędnika. Gdy przechodził koło

ławek stojących przed hotelem, kilka ciemnych gibkich postaci podniosło się i niczym zjawy

popłynęły za nim.

– I co teraz? – zapytała Zośka Celiny.

– Ciekawa jestem, jak to się skończy – odpowiedziała tamta. – Ale nie ma rady. Nie

pójdziemy za nimi, bo to niebezpieczne. Wracamy do domu. Później wszystkiego się dowiemy.

– Co oni z nim zrobią? – z przestrachem spytała Zośka.

Śmiech Celiny zabrzmiał w ciemności dziwnie cynicznie.

– Nie martw się, nic się mu nie stanie. Kruszynka go wyprowadzi, a gdy dojdzie do lasku,

chłopcy ją uwolnią od natręta.

– Zabiją go? – w głosie Zośki zabrzmiało przerażenie.

– Ale skąd! Dostanie trochę w czapę, poleży parę godzin, potem pójdzie się poskarżyć na

milicję. Może zresztą nie pójdzie, bo się będzie wstydził. A chłopcy go oskubią, bo po co mu w

Polsce kapitalistyczne dolary, prawda?

Zośka zrozumiała wreszcie, co znaczy „oskubać faceta”. Szła obok Celiny milcząca i

przerażona, bo wiedziała, że teraz już się nie wykręci od udziału w tym „skubaniu”, złożyła

przecież przysięgę. Zresztą niedługo się tym martwiła. Kostek tak kazał, to było święte. Gotowa

była dla niego robić już teraz znacznie gorsze rzeczy.

Gdy po godzinie Kostek z Kruszynką wrócili, byli wściekli.

– Niech to krew zaleje! – pienił się Kostek. – Był prawie goły. Miał tylko parę nędznych

złotych i ten zegarek. Lipa, cholera! Jakiś titus. Mógłby mieć choćby złotą delbanę, a nie to

gówno za tysiąc złotych! Co to znaczy na tyle osób? Chłopaków trzech i nas czworo. Do dupy

taki interes! Nie warto się męczyć. Może ty, Zośka, będziesz miała większe szczęście.

Z wrażenia i podniecenia nie mogła zasnąć przez całą noc.

Rozdział VIII

Dzień ten wlókł się niesłychanie wolno. Zośka była podniecona i trudno z nią było rozmawiać.

Koleżanki przez cały czas zachowywały się jakby nigdy nic; wydawać się mogło, że o całej tej

sprawie po prostu nie pamiętają. Ona jednak pamiętała o tym bez przerwy i nie mogła sobie

znaleźć miejsca. Obmyślała sytuacje, jakie mogą się wytworzyć, układała sobie zdania, w myśli

przeprowadzała całe rozmowy z przyszłym adoratorem. Czasem tylko przychodziło jej do głowy,

że to może się źle skończyć. Szybko jednak odpędzała od siebie te myśli, bo po prostu nie mogła

sobie wyobrazić, co by wtedy nastąpiło. Zresztą ufała ślepo Kostkowi i wierzyła, że ją obroni.

„Skubanie facetów” miało w sobie coś z ducha sportowego. Było w tym jakieś ryzyko i

dreszcz emocji. To ją właśnie pociągało. A przy tym w głębi serca kryła odrobinę dumy, że ona

nadaje się do takich zadań. Wszak Kostek powiedział, iż do tego potrzeba ładnych dziewczyn, a

więc z tego wynika, że ona jest ładna i że mu się podoba.

Na takich rozmyślaniach minął jej czas do wieczora i razem z Celiną wyruszyły na wielkie

łowy.

– Uważaj – tłumaczyła jej po drodze Celina. – Nie zawsze wszystko idzie tak gładko jak

wczoraj. Czasem trzeba faceta zachęcić, mrugnąć do niego, potem przypadkowo poczekać przed

wejściem. Musisz po prostu mieć trochę nosa i szczęścia.

Tym razem do środka weszły bez Kostka. Miał czekać razem z chłopakami na skwerku przed

kawiarnią. Kruszynka w ogóle nie wychodziła z domu. Było możliwe, że jej cudzoziemiec

narobił szumu i będzie tu dziś za nią się rozglądał. Musiała więc parę dni przeczekać, aż sprawa

przycichnie.

Dziewczyny nie mogły powtórzyć manewru z poprzedniego dnia, bo na sali było kilka

wolnych stolików. Wybrały ten, z którego lepiej było obserwować salę i zasiadły niczym dwie

spragnione plotek koleżanki. Udawały ożywioną rozmowę, a równocześnie bez przerwy strzelały

oczami na wszystkie strony.

– Patrz – szepnęła w pewnej chwili Celina. – Tam, na prawo od ciebie. Widzisz?

Zośka spojrzała nieznacznie i zobaczyła przy jednym ze stolików samotnego mężczyznę. Miał

około czterdziestu lat i był bardzo elegancki. Nienagannie skrojony szary garnitur, lekko siwe

włosy, gładka, rumiana twarz. Wypielęgnowaną ręką wolno podniósł do ust filiżankę z kawą. W

którymś momencie oczy Zośki spotkały się z jego wzrokiem. Odwróciła głowę i mimo woli się

zarumieniła.

– Mógłby być moim ojcem – powiedziała. – To jakiś lepszy gość, taki chyba na mnie nie

poleci.

– Głupia, nie znasz chłopów – wzruszyła ramionami Celina. – Właśnie taki najprędzej, bo oni

lubią młode. A ten jest już w tym wieku, że na pewno chętnie by skorzystał z okazji. Patrzy się

tu, spojrzyj na niego.

Zośka znów, niby przypadkiem, rzuciła przeciągłe spojrzenie przystojnemu panu. Tym razem

wyraźnie taksował ją wzrokiem, oglądając od stóp aż po złotawe, niesforne loki. Poczuła nagle,

że nie miałaby nic przeciwko temu, żeby ten pan zaproponował jej spotkanie. Bardzo się jej

podobał. Tymczasem Celina rzucała szeptem fachowe uwagi.

– To jakiś hotelowy gość. Widzisz, koło popielniczki leży klucz od pokoju. Dobry facet,

przyjechał tu na parę dni, może nawet zza granicy. Staraj się, bo to ładna okazja. Taki musi mieć

forsę.

– Ale może on będzie chciał w hotelu – zmartwiła się nagle Zośka. – Przecież jeśli ma pokój,

to będzie wolał zaprosić mnie do siebie niż włóczyć się nie wiadomo gdzie.

– To już twoja rzecz, żeby go wyciągnąć – zauważyła Celina. – Powiedz mu, że się boisz w

hotelu, bo mogą być nieprzyjemności. A zresztą jak się dobrze zakręcisz koło niego, to wszędzie

za tobą pójdzie.

Teraz już Zośka na całego kokietowała mężczyznę. On również przyglądał się jej

bezceremonialnie i nawet lekko się uśmiechał. Zdawało się, że sprawa jest na najlepszej drodze,

Zośka jednak nie wiedziała, co robić dalej, jej umiejętności nie wykraczały jeszcze poza granice

kuszących spojrzeń. Musiała poprosić o radę.

– Co dalej? Jak go stąd wyciągnąć?

– Poczekaj jeszcze chwilę, a potem wyjdź do hallu hotelowego. Będziesz udawała, że

rozmawiasz z automatu telefonicznego. Powinien wyjść za tobą i wtedy jakoś go zaczepisz.

Może zresztą on sam zacznie, a jeżeli nie, to zapytaj go na przykład, czy nie ma rozmienić pięciu

złotych, bo nie możesz zatelefonować. Potem już sobie poradzisz, co?

– Spróbuję – odpowiedziała niepewnie Zośka. Zbliżał się moment, w którym miała pokazać,

co potrafi. Cała dotychczasowa odwaga nagle ją opuściła. Zaczynała w duchu żałować, że dała

się wciągnąć w tę grę, a równocześnie całą duszą pragnęła, żeby ten gość dał się namówić na

spotkanie, podobał jej się i chciała, żeby zwrócił na nią uwagę. Nie myślała o tym, co będzie

dalej. Toteż mimo że nogi się pod nią uginały ze strachu, wstała i wolno poszła w stronę drzwi

wiodących do hotelowego hallu. Gdy mijała stolik, przy którym siedział „jej” mężczyzna,

spojrzała na niego otwarcie i lekko kiwnęła głową. Wydawało jej się, że odpowiedział

nieznacznym uśmiechem i zmrużeniem oczu.

Była tak zdenerwowana, że nie mogła trafić monetą do otworu w automacie. Pośpiesznie

nakręciła jakiś numer i nie zważając na sygnały dobiegające ze słuchawki zaczęła mówić:

„Chcę, żebyś przyszedł. Bardzo mi się podobasz i musisz się ze mną umówić. Musiałam ci się

też podobać.”

Mówiła, bo portier przyglądał się jej, a nie chciała, żeby poznał, że ona tylko markuje

rozmowę. Równocześnie obserwowała przez szybkę drzwi, którymi powinien wyjść gość. Lecz

drzwi pozostawały nieruchome.

Przez hall przeszła jakaś zgrabna, ładna kobieta, zapytała o coś w recepcji i weszła do

kawiarni. Jego wciąż nie było. Zośka denerwowała się coraz bardziej.

„Może myślał, że naprawdę wychodzę? Trzeba było jeszcze trochę poczekać. A może

należało dać mu wyraźniej do zrozumienia, że chcę, żeby wyszedł za mną? Co za niedomyślny

cymbał! No, wyjdźże wreszcie... Może chce zapłacić, a kelnerka tak długo nie podchodzi?”

Nawet nie dopuszczała myśli, że szpakowaty pan mógł nie mieć ochoty tak postępować, jak

ona pragnęła. Czekała więc niecierpliwie trzymając słuchawkę przy uchu. Wtem drzwi drgnęły.

„Nareszcie” – pomyślała i serce podeszło jej do gardła. Ale to nie był on. Jakiś inny, stary

mężczyzna szedł w stronę automatu.

Nie mogła dłużej czekać. Powiesiła słuchawkę i zaczerwieniona wyszła z budki.

Rozejrzała się po hallu, który znała ze swej pierwszej próby przenocowania w tym hotelu. Nic

tu nie miała do roboty. Czekać w tym miejscu, gdzie portier bez przerwy ją obserwował, nie

mogła. Weszła więc z powrotem do kawiarni. Spojrzała w stronę stolika szpakowatego pana i to,

co ujrzała, wprawiło ją w takie zdumienie, że prawie się zatrzymała. „Jej” mężczyzna siedział z

jakąś kobietą. Przymilnie się do niej uśmiechał, a ona patrzyła mu w oczy. Zośka poznała w niej

kobietę, która przechodziła przez hall w czasie, gdy ona tkwiła przy automacie.

Z trudem zapanowała nad sobą i na pozór swobodnym krokiem poszła do stolika, ale poczuła

bolesne ukłucie w sercu i ogarnęła ją złość na szczęśliwą rywalkę. Dopiero po chwili

uświadomiła sobie, że uczucie to jest śmieszne i nic na to nie poradzi, że mężczyzna, który jej się

podoba, siedzi ze swoją żoną czy znajomą przy stoliku kawiarnianym.

Celina skwitowała niepowodzenie filozoficznym wzruszeniem ramion.

– Trudno, nie udało się tym razem, uda się innym. Zośka przez długi czas siedziała osowiała i

milcząca. Nie mogła pogodzić się z myślą, że szpakowaty pan zostawił ją na lodzie. Była

zniechęcona i straciła wiarę w siłę swych wdzięków. Celina jednak wkrótce zwróciła jej uwagę w

inną stronę.

W pobliżu drzwi przy stoliku zastawionym filiżankami z kawą i kieliszkami czerwonego wina

siedziały trzy osoby: kobieta i dwóch młodych mężczyzn.

– To marynarze – szepnęła Celina. – Ja ich zawsze poznam. Spójrz, jakie mają krawaty i

prima garnitury.

Starszy, szczupły, mocno łysawy był tak zajęty pulchną blondynką, że w ogóle nie zwracał

uwagi na swego kolegę. Co chwila nachylał się do jej ucha i szeptał coś, a ona wybuchała

głośnym śmiechem. Gdy zdawało mu się, że nikt nie patrzy, ukradkiem gładził ją po kolanie.

Byli zajęci wyłącznie sobą, drugi marynarz zaś nudził się i wodził wzrokiem po sali. Był sporo

młodszy od swego kolegi, dużo palił, co jakiś czas prosił kelnerkę o nowy kieliszek czerwonego

wina.

Zośka spojrzała niechętnie w jego stronę raz i drugi, a potem mimo woli zaczęła go

kokietować. Zdawało jej się, że przez to robi na złość tamtemu „niewiernemu”.

Marynarz szybko zauważył dziewczyny i ładna buzia Zośki wyraźnie spodobała mu się. Bez

żenady począł do niej mrugać. Para przy jego stoliku nie krępowała go, w ogóle nie widziała jego

zabiegów.

Tym razem Zośka nie musiała zbytnio się wysilać. Stroną atakującą był marynarz, który

widocznie pragnął wesoło spędzić wieczór i szukał partnerki.

Celina ucieszyła się.

– Dobra jest – powiedziała. – Ten chłopak ma dużą ochotę. Tym razem musi ci się udać. O,

popatrz, zdaje się, że chce, żebyś wyszła. Ostro się bierze do rzeczy!

Rzeczywiście marynarz postępował teraz tak, jak Zośka poprzednio. Wstał, powiedział coś do

swoich znajomych i zamierzał wyjść z kawiarni. Zanim jednak zniknął w drzwiach, wyraźnie

kiwnął Zośce głową.

– Spokojnie, spokojnie – mówiła Celina. – Nie śpiesz się. Niech trochę poczeka, to go bardziej

rozpali. Gotów pomyśleć, że jesteś mewka.

Po kilku minutach Zośka zostawiła koleżankę i wyszła w ślad za marynarzem”. Stał w

korytarzu obok szatni i palił papierosa. Na widok dziewczyny uśmiechnął się i chciał coś

powiedzieć, lecz ona pouczona przez Celinę minęła go obojętnie i weszła do ubikacji. W

ostatniej chwili zauważyła, że ma bardzo głupią i zawiedzioną minę, zupełnie jak pies, któremu

odsunięto kiełbasę sprzed nosa.

Poprawiła włosy, troszkę się podmalowała i wyszła. Nie patrząc na niego zmierzała wprost do

wahadłowych drzwi, lecz mężczyzna ruszył za nią.

– Przepraszam panią – zaczepił niezręcznie. – Zdaje się, że już się gdzieś widzieliśmy?

Przypomina sobie pani?

– Nie, nie przypominam sobie – zimno odparła Zośka nie zatrzymując się. Wyszła z kawiarni,

ale marynarz nie ustępował.

– A zresztą, czy to nie wszystko jedno? – zastąpił jej drogę. – Jeżeli się nie znamy, to możemy

się przecież poznać.

Stanęła i spojrzała na niego udając zaskoczenie.

– Tu na ulicy? Przecież tak nie można. Dziwny ma pan sposób zawierania znajomości.

Zauważyła, że zaczynał tracić rezon. Zdawała sobie sprawę, iż po jej zachowaniu w kawiarni

spodziewał się, że pójdzie mu zupełnie gładko, a tymczasem trafił na opór. Czuła, że ma go w

ręku i zrobi z nim, co zechce. Rozkoszowała się swoją kobiecą władzą. Marynarz stał przed nią

zmieszany i bąkał:

– Przepraszam, nie chciałem obrazić. Jeśli pani sobie nie życzy, mogę odejść. Myślałem, że

moglibyśmy razem gdzieś pójść...

– Późno już, muszę do domu – odpowiedziała łagodniej.

Wyczuł, że powiały pomyślniejsze wiatry i zaatakował śmielej:

– Dopiero parę minut po dziewiątej. Nie ma co się śpieszyć. Co pani szkodzi? Pójdziemy

gdzieś na godzinkę. Pani pozwoli, Janiak jestem. No, niech się pani zgodzi.

– Sama nie wiem, co robić – certowała się Zośka. – Tak pan ładnie prosi, że mi trochę pana

żal. Ostatecznie godzinkę... Ale dokąd pan chce iść?

– Chodźmy na kolację. Trochę potańczymy, pani musi świetnie tańczyć. Potem grzecznie

odprowadzę do mamy. Zgoda?

Na taką propozycję nie była przygotowana. Sądziła, że od razu pójdą na spacer, ale marynarz

tak nalegał, że w końcu zgodziła się. Wrócili więc do „Orbisu” i gdy przechodzili przez

kawiarnię do restauracji mieszczącej się na piętrze, widziała, jak jej towarzysz rzucił dumne

spojrzenie siedzącej jeszcze przy stoliku parze znajomych. Celina, widząc Zośkę wchodzącą do

restauracji w towarzystwie chłopaka, uśmiechnęła się z aprobatą.

Kelner również od razu poznał w nim marynarza. Zgiął się w ukłonie, zmiótł serwetką i tak

śnieżny obrus. W skupieniu przyjął zamówienie, zaproponował jeszcze łososia na zakąskę i

błyskawicznie zastawił stół.

Orkiestra grała trochę za głośno, ale im to wcale nie przeszkadzało, bo mogli swobodnie

rozmawiać podczas tańca. Marynarz od razu przytulił się do niej śmiało i szeptał wprost do ucha:

– Jaka pani miła! Wspaniale się tańczy. Bardzo się cieszę, że tu przyszliśmy.

– Ja też – mimo woli wyrwało się Zośce. Mówiła zresztą prawdę. Nieznajomy był

sympatyczny, a ona lubiła tańczyć i bawić się. Kilka kieliszków wprawiło ją w błogi stan i

zupełnie nie myślała o tym, że robi wszystko po to, aby go w końcu oddać w ręce „chłopaków”.

Śmiała się, żartowała, dużo jadła, a łosoś z cytryną bardzo jej smakował. Potem jedli indyka z

borówkami i znów zachwycała się tą potrawą. Była w siódmym niebie, jeszcze nigdy tak dobrze

się nie czuła, ani nie jadła takich smacznych rzeczy.

Na parkiecie tuliła się do partnera i z przyjemnością słuchała jego czułych słów. Gdy

ukradkiem całował ją koło ucha, szeptała: „Co pan robi, tu nie można”, ale nie odsuwała głowy.

W końcu naprawdę zapomniała, dlaczego siedzi z tym człowiekiem. Zdawało jej się, że znają się

od lat, przyznała, że bardzo go lubi, nie cofała ręki, kiedy łagodnie ją gładził. W chwili

wzajemnych zwierzeń powiedziała, że ma złego ojca, a matka pragnie jej się z domu pozbyć.

O drugiej w nocy orkiestra zagrała po raz ostatni. Lokal opustoszał. Na koniec podnieśli się i

oni. Rozmarzona, trochę pijana Zośka żałowała, że zabawa już się kończy i trzeba wracać do

domu.

– Tak było przyjemnie – powiedziała szczerze, gdy schodzili do wyjścia.

– Szkoda wracać do domu – zgodził się marynarz. – Chodźmy gdzieś jeszcze.

– Nie, teraz już nie warto.

– Wobec tego przejdźmy się trochę. Noc jest taka ciepła, zupełnie jak w lecie.

Zgodziła się bez oporu. Pozwoliła się prowadzić najpierw pod filarami, a potem w lewo ulicą

Heweliusza. Pod którąś z bram zatrzymał ją i usiłował pocałować.

– Nie tu – szepnęła. – Przecież ludzie jeszcze się kręcą.

Rzeczywiście od strony „Orbisu” widać było sylwetki trzech czy czterech osób. Poszli więc

dalej. Brnęli przez jakieś zwaliska zarośnięte zielskiem. Wreszcie stanęli w cieniu na poły

zburzonego domu. Pocałował ją mocno i powiedział:

– Miła jesteś, bardzo mi się podo...

Cios był potężny i niespodziewany. Poczuł straszny ból pod czaszką i czerwone kręgi

zawirowały mu przed oczami. Zamachnął się odruchowo, lecz drugie uderzenie zwaliło go z nóg.

Rozdział IX

Celina, jako najstarsza, miała największe doświadczenie i zarówno Zośka, jak i Kruszynka

zawdzięczały jej swoją „edukację”, nigdy jednak nie zdarzyło się, żeby powolna, kopcąca

niezliczone ilości papierosów dziewczyna zrobiła im jakąś przykrość. W czasie drobnych

codziennych utarczek zawsze wolała ustąpić, byle tylko był spokój. Ona też pierwsza

zdecydowała, że Zośka powinna zamieszkać z nimi, jeśli nie ma gdzie się podziać. Kruszynka

początkowo krzywym okiem patrzyła na to zagęszczenie w ich i tak już bardzo ciasnym pokoju.

Zośka dość często rozmawiała z Celiną i jej też zwierzała się ze swych kłopotów. Gdy

roztrząsały po raz nie wiadomo który szczegóły ostatniej nocy Zośki w domu, Celina

powiedziała:

– Z tego wynika, że właściwie matka nic ci nie zawiniła. To twój stary był nienormalny i

dostał ataku białej gorączki. Ciekawe, czy mu to przeszło...

– Czy ja wiem – odparła Zośka w zamyśleniu.

– Może siedzi w szpitalu dla wariatów? – zastanawiała się Celina.

– Dobrze by było. To chyba najodpowiedniejsze miejsce dla niego – z zaciętością powiedziała

Zośka.

– Ja jednak myślę, że powinnaś napisać do matki.

W pierwszej chwili Zośka sądziła, że koleżanka żartuje. Spojrzała na nią zdziwiona i nie

wiedziała, co odpowiedzieć.

Tamta zaś mówiła spokojnie:

– Co ci to szkodzi? Matka na pewno bardzo się o ciebie niepokoi, nigdy przecież z domu nie

wyjeżdżałaś sama, prawda? Napiszesz, że wszystko w porządku, powodzi ci się dobrze i

zapytasz, co u nich słychać.

– Ale po co? Mnie to wcale nie obchodzi.

– Ja bym tak nie mogła. Przecież to jednak twoja matka. Gdybym ja miała matkę, zawsze bym

do niej pisała listy. Stary może cię nie obchodzić, ale po co ona ma się martwić?

Zośka była zdumiona i zaskoczona tym rozumowaniem, nie mogła jednak nie przyznać racji

Celinie. Ale ciągle jeszcze nie była zdecydowana.

– Będzie mnie przeklinać, każe mi wracać.

– Przecież siłą cię nie zabierze. A pomyśl, jaką jej sprawisz radość. Kobiety zawsze lepiej się

rozumieją między sobą niż z mężczyznami. Napisz, nie bądź świnią.

Zośka nie od razu uległa. Myśl ta jednak nie dawała jej spokoju. A ponadto słowa Celiny

obudziły w niej ciekawość, co słychać w miasteczku, w domu i czy ojciec w dalszym ciągu

wysiaduje na schodach przed mieszkaniem.

Tak więc któregoś ranka, kiedy chandra, tęsknota i coś w rodzaju wyrzutów sumienia

szczególnie mocno ją gnębiły, usiadła nad kartką papieru.

„Mamo!

Nie pisałam tak długo, bo nie wiem, jak to przyjmiesz, a poza tym jakoś nie mogłam się do

tego zabrać. Pewno gniewasz się i martwisz, że wyjechałam z domu. Sama wiesz, że musiałam to

zrobić. Ty przecież też dosyć się nacierpiałaś, dlaczego więc ja miałam także marnować swoje

życie w tej paskudnej dziurze i przy tym człowieku, którego wstydzę się nazwać moim ojcem.

O mnie się nie martw. Jakoś się już urządziłam w Gdańsku, koleżanki trochę mi pomogły.

Żyję nieźle i żadnej pomocy nie potrzebuję.

Bardzo jestem ciekawa, co u Ciebie słychać. Napisz mi o domu i o znajomych. Mam nadzieję,

że będziemy do siebie pisały, a kiedy będę miała własne mieszkanie, to przyjedziesz mnie

odwiedzić. Całuję Cię i mam nadzieję, że mi odpiszesz.

Zośka”

Na odpowiedź nie czekała długo. Po kilku dniach otrzymała list w niebieskiej groszowej

kopercie. Oddała go jej Celina ze słowami:

– Umieram z ciekawości. O mało nie otworzyłam koperty. Cieszę się, że mnie jednak

posłuchałaś i napisałaś do matki.

Zośka niecierpliwie rozerwała papier i usiadłszy pod oknem zaczęła czytać krzywe litery:

„Córko moja!

Już tak sobie myślę, że chyba mnie Pan Bóg pokarał nie wiem za jakie grzechy i winy. Całe

moje życie mam zmarnowane z tym pijakiem, a teraz na starość Ty jeszcze dodajesz mi

zmartwienia. Jak mogłaś tak wyjechać nie wiadomo gdzie i na jakie przygody? Czy nie

pomyślałaś o tym, że matka Twoja może umrzeć z tego zmartwienia? I przez tyle czasu ani słowa

nie napisałaś. Zawsze byłaś nieposłuszna, a teraz to już chyba przekroczyłaś wszelkie granice.

Pamiętaj, że rodziców masz tylko jednych i trzeba ich słuchać, choćby byli najgorsi. Więc

nakazuję Ci, żebyś natychmiast wracała do domu. Razem z ojcem czekamy na Ciebie. Nigdy nie

zgodzę się na to, żeby moje dziecko tułało się gdzieś po świecie i robiło nie wiadomo co, zamiast

być w domu i żyć, jak Bóg przykazał. Już i tak dosyć mam wstydu i sąsiadom w oczy nie mogę

spojrzeć. Czekam na Twój szybki powrót, bo jak nie, to sama po Ciebie przyjadę.

Matka”

Ręka z listem wolno opadła na kolana. Spodziewała się od matki trochę serdeczności,

otrzymała wymyślanie i groźby. Patrzyła bezmyślnie w okno i nie odzywała się do Celiny. Tamta

zorientowała się, że coś jest nie w porządku i nie mogąc powstrzymać ciekawości zagadnęła:

– No i co? Co tam słychać?

– W porządku – w głosie Zośki brzmiała gorycz. – Matka nic się nie zmieniła, sądzę, że

i ojciec też. Masz, czytaj.

Celina bez ceregieli skorzystała z pozwolenia.

– Tak – westchnęła po przeczytaniu listu. – Mogłaby być przyjemniejsza. Po co te groźby

i narzekania?

– Ona już taka jest – mówiła matowo Zośka. – Ciągle tylko myśli o tym, co sąsiedzi powiedzą,

wygraża Panem Bogiem i lituje się nad swoim zmarnowanym życiem. Poluje na dobrego zięcia i

chciałaby, żebym przez całe życie siedziała przy niej. Trudno, musi zrezygnować z tego, bo ja nie

wrócę. Po tym liście jeszcze bardziej ich nienawidzę.

Rozdział X

Było już prawie południe, kiedy się obudziła. Położyła się dopiero nad ranem, bo

poprzedniego wieczora była na „polowaniu” razem z całą paczką. Kruszynka, która tym razem

była przynętą dla jakiegoś Niemca, w ogóle nie wróciła do domu. Zośka z Celiną opuściły ją w

chwili, gdy wiedziały, że ich pomoc nie jest już potrzebna.

Celina wstała wcześniej i poszła po bułki.

Zośka leniwie otworzyła oczy i ziewnęła szeroko. Słońce świeciło jaskrawo i drażniło w oczy.

Potarła palcami powieki i poczuła bolesne pieczenie. Głowa bolała ją nieznośnie, a w ustach

miała niesmak od papierosów. Znów zamknęła oczy. Uznała, że zanim wróci Celina, może

jeszcze trochę pospać.

Kroki gwałtownie zadudniły po schodach i drzwi z trzaskiem otworzyły się na całą szerokość.

Celina była podniecona i zdyszana.

– Zośka! – krzyknęła gorączkowo. – Zjeżdżaj stąd! Szukają cię!

Gwałtownie poderwała się i natychmiast wyskoczyła z łóżka. Stojąc boso, w krótkiej do kolan

koszuli bezradnie patrzyła na koleżankę. Przerażenie sparaliżowało jej ruchy. Celina jednak nie

traciła przytomności. Zbierała rozrzucone po pokoju rzeczy Zośki i mówiła szybko:

– Jazda, zabieraj to i uciekaj. Gdziekolwiek, byle prędko. Nie trać ani chwili. Zaraz tu będą.

– Kto? Za co? – pytała przerażona dziewczyna, próbując włożyć but na bosą nogę.

– Nie ubieraj się, bierz łachy pod pachę i pryskaj na strych czy gdzie chcesz. Twoja matka

idzie tu z milicjantem.

Zośka wreszcie otrząsnęła się z osłupienia i przytomniej rozejrzała się po pokoju. Zgarnęła

swoją garderobę i wyskoczyła na schody. Na dole słychać było kroki. Pobiegła na strych, lecz

przed wejściem zatrzymała się i spojrzała w dół. Matka stała na klatce schodowej i sprawdzała

numery na drzwiach. Milicjant trzymał się z tyłu i sprawiał wrażenie, że cała ta sprawa mało go

interesuje. Zośka słyszała wyraźnie pukanie do drzwi, a potem rozmowę matki z Celiną.

– Czy tu mieszka Zofia Zadorówna?

– Tu? – zdziwiła się Celina. – Nie, tutaj taka nie mieszka.

Matka straciła pewność siebie. Jednak nie ustępowała.

– To niemożliwe, przecież taki adres podała mi w liście.

– Wejdźmy do środka – wtrącił milicjant. – Tam się wszystko wyjaśni, nie ma co gadać na

schodach.

– Proszę bardzo – pewnym tonem zgodziła się Celina. Drzwi zamknęły się za nimi i Zośka nic

więcej nie słyszała. Stała przez moment i patrzyła w dół, potem weszła na strych.

Panował tu półmrok. Jedno malutkie okienko miało wybitą szybę, a na to miejsce wstawił ktoś

kawałek dykty. Tylko szparami między nieszczelnymi dachówkami przedostawało się trochę

światła. Chłód ogarnął jej rozgrzane w pościeli ciało. Pokryta gęsią skórą szczękała zębami i była

niezdolna zebrać myśli. Machinalnie po omacku poczęła się ubierać. Gdy wreszcie wciągnęła na

siebie wszystko, co zabrała w popłochu z mieszkania, usiadła na jakiejś rozbitej skrzyni i zaczęła

myśleć nad swoim położeniem. A im dłużej myślała, tym większy żal czuła do matki za to, że

zjawiła się po nią z milicjantem.

Tymczasem o piętro niżej w małym pokoiku odbywało się coś w rodzaju śledztwa.

– Mieszkała tu Zofia Zadora czy nie? – pytał ostro milicjant.

Celina odpowiadała nonszalancko z niewzruszoną pewnością siebie.

– Mieszkała przez jakiś czas, ale teraz jej nie ma.

– A gdzie się podziała?

– Czy ja wiem? Przecież nie jestem jej opiekunką ani matką. Wyprowadziła się i koniec. A co,

zrobiła coś złego, że jej szukacie?

– Ta obywatelka jej szuka, to matka – wyjaśnił milicjant.

– Niech mi pani powie, gdzie ona jest! – wybuchnęła matka Zośki. W jej głosie było błaganie

i Celinie zrobiło się żal starej kobiety. Uczucie to jednak szybko opanowała, bo Celina wiedziała,

że Zośka nie chce wracać i pomyślała, że jednak lepiej się nie wtrącać do jej spraw. Toteż

odrzekła:

– Naprawdę bardzo bym chciała pani pomóc, ale cóż mogę zrobić? Nie wiem, gdzie ona może

teraz być.

– A jak to się stało, że ona się tu wprowadziła? – pytał dalej milicjant, który nie bardzo

wierzył Celinie. – Znałyście się?

– Nie, skądże – skłamała bez namysłu Celina. – Spotkałam ją któregoś dnia nad Motławą.

Była bardzo biedna. Wyglądała, jakby tydzień nie jadła. Miała takie dzikie oczy –

improwizowała bez zająknięcia – nawet się jej przestraszyłam. Pan wie, nad Motławą zdarzają

się różne rzeczy, potem tylko trup wypływa na wierzch. Pomyślałam więc, że może ona chce

popełnić samobójstwo.

Podeszłam, zapytałam, co jej jest. Początkowo nie chciała nawet ze mną mówić, ale potem,

jak zobaczyła, że nic jej z mojej strony nie grozi, nabrała jakoś zaufania i opowiedziała mi o

sobie.

Matka Zośki niespokojnie poruszyła się, jakby chcąc przerwać opowiadanie Celiny. Milicjant

jednak zachęcał:

– No i co? Co dalej było?

– No więc opowiedziała mi o sobie – ciągnęła bezlitośnie Celina. – Przyznała się, że uciekła z

domu, bo ojciec chciał ją zgwałcić i zawsze bił do utraty przytomności.

– To kłamstwo! – wykrzyknęła czerwona ze wstydu matka.

– Nie wiem, czy to kłamstwo, czy prawda – zimno odpowiedziała Celina. – Coś tam jednak

musiało być, bo aż się trzęsła, kiedy o tym mówiła. Potem milicja ją zatrzymała, bo spała na

schodach. Była w izbie zatrzymań, ale stamtąd chcieli ją odesłać do domu. Zośka za nic nie

chciała wracać i pozostała w Gdańsku. Ponieważ jednak nie miała tu nikogo, ani nie widziała

żadnego wyjścia, postanowiła się utopić.

Matka chlipała w chusteczkę, a milicjantowi odechciało się dalszych pytań. Przez dłuższą

chwilę panowało ciężkie milczenie, które przerwała dopiero matka.

– Ale na litość boską, niech mi pani powie, gdzie ona teraz jest? Przecież to jeszcze dziecko.

Zginie bez opieki. Musi za wszelką cenę wrócić do domu.

– Mówiłam już, że nie mam pojęcia, dokąd się wyniosła. U nas ciasno, mieszkamy z

koleżanką i dla trzeciej nie bardzo jest miejsce. Przez jakiś czas dawałyśmy jej schronienie, ale

na zawsze nie mogła tu pozostać. Ona to rozumiała, nie chciała być dla nas ciężarem i po cichu,

kiedy obydwie z koleżanką byłyśmy w mieście, wyniosła się. Nawet nie podziękowała, ale nie

mam do niej pretensji. Biedna dziewczyna, kto wie, co się z nią dzieje – zakończyła

współczująco.

Milicjant zakręcił się niecierpliwie i powiedział:

– No to ja tu już nic nie mam do roboty. Jak obywatelka uzna, że córka zginęła i trzeba jej

szukać, to proszę oficjalnie złożyć meldunek. Wtedy ogłosimy w gazetach i nadamy komunikat

przez radio.

– Przez radio?! – przestraszyła się matka. – Nie, za nic w świecie! Ja sama już sobie jakoś

będę radziła.

Milicjant wzruszył ramionami i wyszedł, a kobiety pozostały same. Matka jeszcze nie

dowierzała Celinie, a może instynktem macierzyńskim wyczuła, że tamta kłamie. Ponowiła więc

swoje lamenty i błagania.

– Kochana moja, niech pani niczego przede mną nie ukrywa. Ja muszę ją znaleźć. Przecież to

niemożliwe, żeby pani nie wiedziała, co się z nią stało.

Celina po wyjściu milicjanta zupełnie się uspokoiła. Teraz czuła się pewniej niż w obecności

przedstawiciela władzy. Toteż odpowiedziała hardo:

– Nie rozumiem, czego pani jeszcze ode mnie chce.. Nie dość, że mi tu pani sprowadziła

milicję, to jeszcze męczy mnie pani tymi swoimi pytaniami.

– Przepraszam panią – tłumaczyła się pokornie Zadorowa – musiałam ich prosić o pomoc,

sama nigdy bym tu nie trafiła. Przecież pani chyba też ma matkę, powinna pani zrozumieć, co to

dla mnie znaczy.

Celina odwróciła się do okna. Mierziła ją uniżoność Zadorowej. Nagle odczuła ochotę

dokuczenia tej kobiecie.

– O co mnie pani prosi? – zapytała gwałtownie. – Żebym wydała tę biedną dziewczynę?

Choćbym wiedziała, gdzie ona jest, to też bym pani nie powiedziała. Wiem wszystko o niej. O tu,

na tym krześle przede mną płakała, jak mi o sobie opowiadała! Zawsze żałowałam, że nie mam

ojca i matki, ale wtedy, jak ona mówiła o tym, co przeżyła, cieszyłam się z tego! To wy ją

wypędziliście z domu!

Zadorowa przestraszona skuliła się i wyszeptała:

– Co też pani mówi? Jak pani może? Przecież nikt jej nie wypędzał. Jak można tak mówić o

rodzicach... Ja bym dla niej wszystko...

– Tak, wszystko – mówiła dalej Celina. – Wszystko byście jej dali. Wszystko to, co wam jest

wygodne. Nawet za mąż chcecie ją wydać za tego, kto wam się podoba. A ojciec to nawet do

swojego łóżka gotów ją po pijanemu wziąć albo koledze po wódce oddać też dla jej dobra,

prawda?

– Nieprawda, nieprawda. Nie ma pani prawa tak mówić...

Celina machnęła ręką i powiedziała spokojnie:

– Co mnie to w końcu obchodzi. Wasza córka, wasza sprawa, ja mam swoje sprawy i kłopoty.

Niech mnie pani zostawi w spokoju.

Zadorowa jednak w dalszym ciągu nie dawała za wygraną.

– Kochana, po co się mamy kłócić? Po co mówić takie przykre rzeczy? To nasza rodzinna

sprawa i Zośka niepotrzebnie ją wywlokła przed ludźmi. No ale wszystko jedno, daruję jej, byle

się tylko odnalazła i wróciła do domu.

– Ale czy ona wam daruje?

– Jak to? Czyż dziecko może chować urazę do rodziców? Przecież władza rodzicielska jest

święta. Dziecko musi słuchać i robić to, co każą rodzice, bo oni zawsze chcą dla niego dobrze.

Celina westchnęła z rezygnacją.

– Ta rozmowa do niczego nie doprowadzi – powiedziała. – Mówiłam już pani, że nie wiem,

gdzie Zośka, i nic więcej powiedzieć nie mogę. Chciała pani coś jeszcze?

– Ona tu musi wrócić – powiedziała z uporem Zadorowa. – Wy na pewno jeszcze się

spotykacie. Ja na nią poczekam.

– Tu? Ależ, proszę pani!...

– A właśnie że tu. Nie pozwolę się okłamywać i nie dam sobie odebrać dziecka.

– Pani zdaje się zapomniała, że to jest moje mieszkanie.

– Dobrze o tym wiem i dlatego właśnie tu poczekam na Zośkę.

– A jeśli panią wyrzucę?

– Mnie? Niech pani spróbuje! – Zadorowa mocniej usadowiła się na krześle.

Celina nie wiedziała, czy się śmiać, czy złościć. W końcu powiedziała:

– Dobrze, niech pani siedzi choćby trzy dni. Tylko proszę nie przeszkadzać, jak ktoś do mnie

przyjdzie. A spać pani będzie na krzesełku.

– Trudno – odparła z patosem Zadorowa. – Nie spocznę, póki nie znajdę mojego dziecka.

Celina nic już nie mówiła, tylko zabrała się do sprzątania. Posłała łóżka, zamiotła. Potem

umyła się, zagotowała herbatę i przygotowała sobie śniadanie. Zachowywała się tak, jakby była

w pokoju sama. Smarowała chrupiące rogaliki masłem i jadła wolno jak człowiek, któremu się

nie śpieszy. Ani myślała częstować nieproszonego gościa.

Zadorowa kręciła się niespokojnie. Czuła się głupio i żałowała, że niepotrzebnie zadarła z tą

dziewczyną. Nawet jeśli miała nadzieję czegoś się dowiedzieć, to teraz straciła ją, bo wiedziała,

że rozgniewana Celina niczego nie powie. Ponadto poczuła głód. Wyjechała poprzedniego dnia

wieczorem i do tej pory nic nie miała w ustach. Pogrzebała więc w przepastnej torbie i

wyciągnęła posiłek, jaki przygotowała sobie na drogę. Ale suchy chleb nie chciał jej przejść

przez gardło.

– Mogłaby pani poczęstować mnie herbatą – powiedziała.

– Proszę bardzo, niech pani sobie naleje. Ale jeśli pani myśli, że będę panią żywiła, to jest

pani w błędzie.

Zadorowa zaczerwieniła się i zrezygnowała z herbaty. Schowała jedzenie i oparła głowę o

ścianę. Po pięciu minutach drzemała zmęczona podróżą i przeżyciami.

Celina przestała jeść i patrzyła w milczeniu na opadającą głowę kobiety. Potem delikatnie

wzięła ją pod ramię i półprzytomną ze snu poprowadziła do łóżka. Zdjęła jej buty i okryła kocem.

– Dziękuję – zdołała jeszcze wyszeptać kobieta i zapadła w kamienny sen.

Rozdział XI

W miarę jak oczekiwanie się przedłużało, Zośka coraz bardziej się denerwowała. Wierzyła, że

Celina jej nie wyda, jednakże odczuwała niepokój na myśl, co by było, gdyby matka ją odnalazła.

Nie mogła sobie wyobrazić spotkania z matką i sceny, jaka musiałaby się rozegrać.

„Co będzie, jeśli zaczną mnie szukać? – myślała. – Przecież sąsiadki powiedzą, że tu

mieszkam i wtedy zaczną przetrząsać cały dom. Jeśli zajrzą na strych, to jestem zgubiona.

Ucieknę, a nie będę z nią rozmawiała. A jeśli milicjant mnie zatrzyma?” Nie wiedziała, co uczyni

w takim wypadku. Toteż drżała z chłodu i zdenerwowania. Każdy stuk i szmer wydawał się jej

hukiem armatnim, a skrzypnięcie drzwiami przyprawiało ją o nerwowe drgawki. Sądziła, że lada

chwila w asyście milicjanta wkroczy na strych matka.

Drzwi otworzyły się tak nagle, że Zośka bez namysłu rzuciła się w najciemniejszy kąt. Ukryta

za belką wstrzymała oddech. Usłyszała ciche kroki i dobiegł ją szept Celiny:

– Jesteś tu? No, odezwij się, do cholery!

Wysunęła głowę zza belki i przekonawszy się, że Celina jest sama, odetchnęła z ulgą.

– Tu jestem – powiedziała szeptem. – Poszli? Wszystko w porządku?

– Gdzie tam. Niech szlag trafi całą tę sprawę! Narobiłaś mi kłopotu. – Celina była zła jak

nigdy.

– No, co jest? – pytała niecierpliwie Zośka nie bacząc na humor koleżanki. – Mówże, bo

umieram ze strachu. Co matka?

– Leży na twoim łóżku i śpi jak zarżnięta.

– Rany boskie!

– A tak! Rany boskie, rany boskie! Ściągnęłaś mi to wszystko na kark i sama nie wiesz, jak się

wykręcić.

– Ale jak do tego doszło, że matka u ciebie została? Czemu się zgodziłaś?

– A co miałam robić? Stara najpierw błagała, żebym powiedziała, gdzie jesteś.

Odpowiedziałam, że nie mam pojęcia. Nie uwierzyła mi, a ten milicjant prowadził całe śledztwo.

W końcu glina się wyniósł, bo nie miał nic więcej do szukania. Wtedy twoja matka znów

uderzyła w prośby i lamenty. Wygarnęłam jej, co myślę o takich rodzicach. Ale ona uparła się, że

zostanie, bo ty musisz wrócić do mieszkania. No i została. A że przez całą noc jechała, to teraz

sobie zasnęła jak niewinny aniołek... Ale co ty... co ci jest? Zgłupiałaś, czy co?

W trakcie opowiadania Celiny Zośka oparła głowę o brudną belkę i rozszlochała się jak małe

dziecko. Jakiś ogromny, od dawna hamowany żal wybuchnął w niej z niepowstrzymaną siłą.

Rozczuliła się nad sobą i nad matką, a trochę również dlatego, że nie wiedziała, co dalej począć i

cała ta sprawa wyczerpała ją nerwowo.

Celina mówiła ze sztuczną złością:

– A dajcie mi, do jasnej cholery, spokój z tym wszystkim. Tamta prosi, ta ryczy, a ja muszę

słuchać, kręcić, kłamać. A może ja też miałabym ochotę popłakać sobie? Czy to mi nie wolno?

Czy ja jestem jaki kamienny żandarm, czy co? Idźcie do diabła i róbcie sobie co chcecie, tylko

zostawcie mnie w spokoju!

Nieznacznie otarła łzy, bo i ona się rozczuliła nad Zośką, jej matką i wreszcie nad sobą.

Prędko jednak przyszła do siebie. Szturchnęła Zośkę i burknęła:

– Dość. Już przestań i nie złość mnie. Trzeba coś zrobić. Albo tak, albo tak. Godzicie się czy

nie?

– Nie, nie! – uderzeniami pięścią w belkę Zośka podkreślała swój protest.

– Jak sobie chcesz – Celina wzruszyła ramionami – twoja rzecz. Ale w takim razie zmiataj

prędko, póki staruszka śpi. Wynieś się gdzieś i nie wracaj, bo tu zawsze mogą cię teraz nakryć.

– A dokąd mam iść? – bezradnie pytała Zośka.

– Czy ja wiem? Wszyscy ode mnie chcecie rady, jakbym była Panem Bogiem. Zjeżdżaj do

swojego Kostka czy gdzie chcesz, ja już mam tego dość. Zamiast ciebie mam teraz na karku

twoją matkę.

Do Kostka! Ta propozycja olśniła Zośkę. Wiedziała, że mieszka sam w Nowym Porcie. Miał

jakąś rodzinę, ale nie w Gdańsku. Czemu więc nie zamieszkać razem? Przecież się kochali i żyli

ze sobą. Kostek niejednokrotnie mówił, że ich związek uważa za coś w rodzaju małżeństwa bez

ślubu i proponował jej kiedyś wspólne mieszkanie. Opory miała zawsze ona. Teraz nie było

innego wyboru. Uczepiła się tej myśli jak zbawczej deski na wodzie.

– Dobrze – zdecydowała – pójdę do niego. Musi mnie przyjąć. Dziękuję ci za wszystko –

ucałowała Celinę w oba policzki. – Swoje rzeczy zabiorę, jak matka się wyniesie. Już uciekam...

– pośpiesznie poprawiła włosy i wytarła mokre oczy. – Wyjrzyj tylko, czy nikogo nie ma na

schodach.

Celina zaskoczona tą nagłą decyzją nic już nie mówiła. Posłusznie wyjrzała i stwierdziwszy,

że na schodach jest pusto, kiwnęła na Zośkę.

Cichaczem, na palcach, jak złodziej wymknęła się z domu. Zaułkami dotarła do Targu

Węglowego i wsiadła do ,trójki”. Przez cały czas miała wrażenie, że ktoś ją ściga. Dopiero kiedy

tramwaj ruszył, odetchnęła z ulgą. Czuła się jak człowiek, który uniknął wielkiego

niebezpieczeństwa. Nie myślała o tym, co powie Kostek na jej widok. Uważała, że po prostu

musi ją przyjąć, bo ma wobec niej zobowiązania moralne.

W Nowym Porcie wysiadła i powędrowała ciasnymi, brudnymi uliczkami. Przed bramą domu,

w którym mieszkał Kostek, na chwilę się zatrzymała. Dopiero teraz ogarnęły ją obawy i

wątpliwości. Ale już było za późno na zastanawianie się. Wciągnęła głęboko powietrze, niczym

człowiek skaczący do zimnej wody, i wstąpiła na ciemne schody. Gdy stanęła pod jego drzwiami,

usłyszała pogwizdywanie.

„Jest w domu, to dobrze” – ucieszyła się i zapukała.

– Kto tam? – zapytał Kostek.

– Swój. To ja, Zośka.

Za drzwiami rozległy się jakieś szepty. Nagle serce Zośki zaczęło bić gwałtownie. Targnięta

złym przeczuciem chciała się cofnąć, zmieniła jednak zamiar i zapukała ponownie.

– Czemu nie otwierasz? – waliła już ze wszystkich sił. Wreszcie odpowiedział jakoś

niepewnie:

– Ciszej. Nie rób awantury. Teraz nie mogę cię wpuścić. Przyjdź za pół godziny.

Nie ustępowała. Pięściami i kolanami tłukła w drzwi, wołając:

– Otwieraj! Musisz mnie wpuścić! Otwieraj, bo rozwalę drzwi!

– Wariatka – warknął przez drzwi Kostek. – Zamknij się, bo będzie z tobą źle.

– Puszczaj! Nie odejdę stąd, słyszysz?

– A niech cię szlag! Właź, jak chcesz. – Gdy szczęknął klucz, z furią pchnęła drzwi i usunęła

go z drogi. Chłopak miał namydloną połowę twarzy, a w ręku trzymał pędzel. Ale ona nie

patrzyła na niego. Wzrok jej padł na stare drewniane łóżko. Ktoś, kto na nim leżał, naciągnął

kołdrę na głowę. Zośka jak wściekła kotka skoczyła do łóżka, szarpnęła i aż jęknęła z wrażenia.

Pod kołdrą leżała naga Kruszynka.

Kostek oparł się plecami o drzwi i z niepewną miną czekał, co nastąpi. Zośka jak skamieniała

patrzyła na rywalkę i niezdolna była wymówić słowa. Kruszynka wolno uniosła głowę, potem

usiadła i wreszcie stanęła na podłodze. Usiłowała nie okazywać zdenerwowania i zachowywała

się tak, jakby jej cała sprawa nie dotyczyła. Przeciągnęła się, aż piersi podjechały jej do góry,

ziewnęła i sięgnęła po majtki. Ta obojętność najbardziej rozwścieczyła Zośkę. Dość miała już

przejść tego dnia. Wszystkie swe nadzieje łączyła z Kostkiem, a oto nagle ujrzała się pozbawioną

miłości, oszukaną i skrzywdzoną. Cała wściekłość wybuchła z niej jak wulkan. Rzuciła się na

rywalkę.

Kruszynka nawet nie krzyknęła, tylko wpiła się palcami we włosy Zośki. Przez chwilę

wodziły się po pokoju, ale nagle Zośka trzasnęła Kruszynkę pięścią w twarz. Tamta potknęła się

o krzesło i obydwie runęły na podłogę. Kotłowały się jak dwie wściekłe tygrysice. Zośka biła i

drapała, a Kruszynka szczypała i dusiła. Przed oczyma Kostka migały na przemian gołe pośladki

Kruszynki i potargana suknia Zośki.

– Żeby was cholera! – wrzasnął wreszcie chłopak. – Uspokójcie się! Dość tego, bo obydwie

wyrzucę na zbity pysk!

Próbował je rozdzielić, ale kiedy złapał Zośkę za nogę, otrzymał potężnego kopniaka.

Wreszcie chwycił miednicę i chlusnął na nie wodą.

Plując i parskając przeciwniczki rozłączyły się. Kostek klął:

– Czyście powariowały? Niech was krew zaleje, wściekłe baby. Co wam do łbów strzeliło?

Myślicie, że to burdel?

Zośka z pięściami skoczyła do niego.

– A burdel! Ty, łobuzie, świnio, draniu! – aż jej tchu zabrakło od krzyku.

Nie panując nad sobą, podniecona jeszcze walką z Kruszynką, palnęła go w twarz, aż

klasnęło.

– Coś ty, coś ty? – powtarzał bezwiednie trzymając się za policzek.

– Dobrze go! – krzyknęła nagle Kruszynka. – Ja mu jeszcze dołożę! – i nim Kostek się

spostrzegł, doskoczyła i poprawiła mu z drugiej strony.

– Wybieraj, którą chcesz! – wołała Kruszynka. – Ona albo ja, ale nie obydwie! No, decyduj

się!

– Nie chcę! Świnie jesteście! – krzyczała histerycznie Zośka. – Nie chcę znać łobuza i łajdaka!

Żyjcie sobie, śpijcie razem, niech was szlag trafi!

Nie panując nad sobą rozszlochana i w najwyższym stopniu rozdygotana rzuciła się do drzwi.

Lecz Kostek, który już odzyskał panowanie nad sobą, zastąpił jej drogę.

– Stój, wariatko! Dokąd lecisz? Jak ty wyglądasz! Ludziom nie możesz się pokazać.

– Wszystko jedno, puść, nie dotykaj mnie! Puść, tfu, tfu, świnia jesteś, świnia! – Plunęła mu w

twarz, ale nie puszczał. Popchnął ją w głąb pokoju.

– No, dosyć, dosyć – mówił jak do kapryśnego dziecka. – Uspokój się. Nie ma o co się bić i

awanturować.

Zośka szlochała ukrywszy twarz w dłoniach, a Kruszynka ubierała się w milczeniu. Kiedy

włożyła suknię i poprawiła włosy, powiedziała:

– Zostawiam was samych. Mam nadzieję, że jakoś dojdziecie do porozumienia. – Wyszła

trzasnąwszy drzwiami. Kostek wzruszył ramionami i znów pochylił się nad siedzącą na łóżku

Zośką.

– No uspokój się – głos jego był coraz bardziej pieszczotliwy. – Już dosyć, dosyć. Nie ma

czego szlochać i rozpaczać. Nic się nie stało strasznego. Przecież wiesz, że ty dla mnie jesteś

najważniejsza. Kruszyna to głupia gówniara. No, już nie myśl o tym.

Nie odpowiadała, ale też nie odsuwała się od niego. A on był coraz bardziej słodki i przysuwał

się wciąż bliżej. W tej chwili naprawdę było mu żal Zośki i wstydził się tego, co uczynił. Mówił

jej to namiętnym szeptem i po raz pierwszy powiedział, że ją kocha.

Gdy zanurzył twarz w jej włosach, ogarnął go płomień. Już wiedział, że zwyciężył.

Dziewczyna porywczo objęła go i poczęła całować usta, oczy, twarz...

Nie zaprotestowała, gdy położył jej głowę na poduszce pachnącej jeszcze włosami Kruszynki.

Rozdział XII

W knajpie było duszno, cuchnęło dymem tytoniowym, piwem i ludzkim potem. Przyćmione

światło ukrywało brak obrusów. Na stolikach leżały niedopałki zmieszane z popiołem i rozlaną

wódką. Na małym podwyższeniu pod ścianą trzech grajków robiło wszystko, żeby można ich

było nazwać muzykami. Akordeon, fortepian i gitara wydawały dźwięki, w których takt drgały

na parkiecie pary.

Dziewczęta o twarzach zmiętych i oczach przygasłych zawodowo tuliły się do mężczyzn. Ten

i ów całował swoją partnerkę i szeptał do ucha nieprzyzwoite propozycje. Nie mieli wiele czasu,

ich statki stały krótko w porcie i każda chwila była droga. Potem znów przez długie tygodnie

będzie morze, niebo, wiatr i samotność...

Przy półkolistym bufecie panował wielojęzyczny gwar. Barman z ponurą miną strażnika

więziennego nalewał wódkę i piwo, posuwał kieliszki po mokrym blacie i szybko porywał

pieniądze. Kilka dziewczyn, które nie znalazły amatorów, siedziało niemrawo przy stolikach.

Gdy przekroczyli próg, Kostek zatrzymał się na chwilę.

– Straszne – szepnęła Zośka.

– Nie taki diabeł straszny – uśmiechnął się. – Nie bądź zbyt delikatna. To wspaniała knajpa. –

Odpowiedział na czyjeś pozdrowienie i ruszył między stolikami nie troszcząc się, czy

dziewczyna idzie za nim. Pod oknem siedział gruby, niechlujny mężczyzna z niebieskooką,

chudą blondynką.

– Serwus, Gruby – Kostek wyciągnął rękę. – Można? Gruby uśmiechnął się i wskazał głową

krzesła.

– Siadajcie. Co to za niemowlę przytargałeś?

– Narzeczona – mruknął Kostek.

Gruby zaśmiał się głośno i bezczelnie oglądał Zośkę.

– Duża klasa. Wanda – zwrócił się do swojej blondynki – widzisz, jak ona wygląda? Nie to, co

ty, kocmołuchu. Trzeba dbać o siebie, wtedy będziesz miała powodzenie.

Wanda skrzywiła się i wyjęła papierosa z ust.

– Jak zacznie tu przychodzić częściej, to nie będzie taka śliczna – mruknęła.

– Jak idzie? – zmienił temat Kostek.

Gruby mrugnął z zadowoleniem.

– Okej, Bozia błogosławi. Są Amerykańcy i Szwedziaki. Niczego facety, chętnie korzystają z

mojego banku.

Wysoki, kędzierzawy dryblas zgiął się przed Zośką. Przestraszona spojrzała na Kostka.

Wzruszył ramionami.

– Idźże, czego się namyślasz? Potańcz sobie trochę. Wstała niechętnie i po chwili kręciła się

po parkiecie przytulona do marynarza, który chuchał jej w twarz wódką.

– Kawał nogi z tej twojej narzeczonej – zauważył Gruby. – Będą miały tutejsze dziewczynki

konkurencję. Skąd ją wytrzasnąłeś?

– Taka jedna – odpowiedział Kostek. – Przyjechała z prowincji. Nie chce wracać do domu i

sprowadziła się do mnie. Ale chyba nie będzie odbierała chleba mewkom.

– Miłość? – zapytał Gruby.

– Coś w tym rodzaju.

Wanda zachichotała.

– Nie martw się, niedługo sama tu będzie ciągnęła – zwróciła się do Kostka. Uciekł wzrokiem

w bok. Gruby rzucił ostro:

– Nie twój interes! Zrobi, co zechce. Każdy może się przecież kochać, a dziewczyna jest

klawa, nie taka szmata jak ty. Żaden smoluch cię nie chce.

Gruby był trochę pijany i jak zwykle w takich wypadkach mówił Wandzie same grubiaństwa.

Toteż nic nie odpowiadała. Wiedziała, że czasem potrafi mieć lepszy humor, a zresztą bez niego

nie dałaby sobie rady.

Kostek wychylił kieliszek wódki i nagle się podniósł. Przy sąsiednim stoliku kelner podawał

rachunek marynarzom amerykańskim. Chłopcy mocno już pijani, spoglądali po sobie i niemrawo

grzebali po kieszeniach. Kelner zbierał puste szkło. Dziewczęta towarzyszące marynarzom

obojętnie poprawiały szminkę.

Kostek podszedł i mrugnął do najstarszego z marynarzy.

– Ciajnć monej? – co miało oznaczać: „change money” i marynarze zrozumieli go dobrze.

Słyszeli to w porcie wiele razy. Ilekroć potrzebowali pieniędzy, zjawiał się człowiek, który

wypowiadał to pytanie. Od tego pytania nazwano tych usłużnych ludzi „cinkciarzami”, pod tą

nazwą znali ich milicjanci i wszyscy, którzy kręcili się trochę w okolicach portu.

Marynarz kiwnął głową i sięgnął do kieszeni. Kostek szybko chwycił go za rękaw i pociągnął.

Zrozumieli się bez słów. Nie wiadomo kto może być na sali. Marynarz poszedł za Kostkiem.

Zniknęli na chwilę w ubikacji, a gdy wyszli stamtąd, Kostek był uśmiechnięty, marynarz zaś

zapłacił rachunek złotówkami, po czym wraz z kolegami i dziewczynami wyniósł się z

„Albatrosa”.

Zośka wróciła już do stolika i rozmawiała z Grubym, który był dla niej niezwykle uprzejmy.

Jego blondynka stała przy bufecie z jakimś pijanym Szwedem i pozwalała mu się całkiem

niedwuznacznie obejmować. Spoglądała przy tym w stronę Grubego, jakby chcąc zwrócić jego

uwagę na swoje powodzenie.

– No? – zapytał Gruby Kostka.

– Ładny początek – odpowiedział chłopak. – Kowboje jak zwykle są naładowani miękkimi i

nie targują się o cenę.

– Twoja wenus robi furorę. Wszystkie kurwiszony zżółkły z zazdrości.

Zośka zaczerwieniła się i spuściła głowę. Towarzystwo Kostka znała już na tyle, że wiedziała,

o co im chodzi. Z początku nie mogła pogodzić się z myślą, że traktują ją jak prostytutkę.

Wszyscy patrzyli na nią z podziwem i zazdrościli Kostkowi, że ma taką dziewczynę. Sądzili, że

przynosi mu ona niemałe korzyści. A jednak byli w błędzie. Zauważyła, że Kostek był o nią

zazdrosny i nie chciał, żeby zachowywała się tak jak inne dziewczęta z tego lokalu. Zabierał ją ze

sobą, bo przyciągała marynarzy, był dumny z tego, że mu jej zazdrościli, nigdy jednak nie

wspominał o tym, że mogłaby też zarobić.

Wanda przyprowadziła swego partnera do stolika. Kelner przyniósł pół litra i rozlał do

kieliszków. Szwed był wesoły i znał kilka słów po polsku.

– Na zdhowi! – wykrzyknął podnosząc kieliszek.

– Skol – odpowiedział Kostek.

Nieprawdopodobnie cienki i wysoki marynarz podszedł do nich i klepnął w ramię towarzysza

Wandy. Zachwiał się przy tym i wygiął jak trzcina na wietrze. Zagadali coś do siebie po

szwedzku.

– Ale się gnie – roześmiała się Zośka. – Wygląda jak stojąca glista.

– Świetnie – zaśmiał się Gruby – doskonale powiedziane, stojąca glista!

– Kolega zapitacz, czy szadać miejsce tu – męczył się ich szwedzki towarzysz.

– Siadaj, kolego glista! – wołał wylewnie Gruby. – U nas jest miejsce dla każdego dobrego

ochlapusa.

Przybysz z miejsca zamówił wódkę i zaczął się przystawiać do Zośki. Gruby widząc złą minę

Kostka bawił się doskonale.

– Co ci jest? – pytał złośliwie. – Ząb cię boli? Masz minę jak na pogrzebie babci.

– Denerwuje mnie ta glista. Zośka, gdzie on pcha łapy? Prawie pijana Zośka roześmiała się i

niezbyt energicznie odepchnęła Szweda.

– On jest bardzo miły – powiedziała niefrasobliwie.

– Uważaj, bo twoje łóżko będzie dla niego za krótkie – wtrąciła Wanda.

– O, loszko, loszko! – wołał Szwed, który trochę rozumiał po polsku. Przechylił się przy tym i

pocałował Wandę w policzek. Chudzielec chciał zrobić to samo, lecz Zośka usunęła się, i o mało

nie spadł z krzesła. Kostek szarpnął się, jakby chciał interweniować, lecz Gruby nadepnął mu na

nogę.

– Spokojnie, mały, spokojnie – powiedział groźnie. – Nie możemy sobie pozwolić na

awantury. Jak z nią przychodzisz, to nie odstawiaj zazdrosnego małżonka, bo to psuje interesy.

Kapujesz?

Kostek uspokoił się i kiwnął głową. Już był opanowany. Uśmiechnął się i nawet zagadał coś

do Szweda.

Orkiestra zagrała smutne tango. Fałszywe tony wypełniły salę i od stolików zaczęły się

podnosić pary. Nim „glista” zdążył wydostać swoje długie nogi spod stolika, przed Zośką już stał

zgrabny chłopak z włosami obciętymi na jeża. Uśmiechał się przyjemnie i kiwał zachęcająco

ręką. Bez namysłu poszła z nim tańczyć zostawiając rozczarowanego Szweda z Kostkiem i

Grubym.

– Nie martw się, kolego – powiedział ten ostatni nalewając Szwedowi. – Niejedna Polka

jeszcze cię wyroluje.

Kostek wychylił szybko nalaną wódkę i rozglądał się po sali, a Gruby robił uwagi.

– Nieźle idzie tej twojej panience. Mówiłem, że będzie miała powodzenie. Odpocząć jej nie

dadzą. Najładniejsza dziewucha z całej wsi. Popatrz, jak się tuli do tego koniokrada. Wyrośnie z

niej królowa portu, tylko musisz jej trochę cugli popuścić.

– Zostaw to mnie – odburknął Kostek.

– Obawiam się, że twoje panowanie nad nią nie będzie długie. Za zielony jesteś na alfonsika.

Ale jeśli ty jej nie nauczysz tego zawodu, to sama się tu nauczy. Nie trzeba było dziewczyny

przyprowadzać do tej spelunki, jeśli ci tak zależy na jej cnocie.

Kostek nie zdążył odpowiedzieć, bo pulchna czarnulka o oczach niewinnego dziecka podeszła

i szepnęła mu coś na ucho. Poszedł z nią. Siedziała koło orkiestry z koleżankami i trzema

marynarzami. Kostek przysiadł się i bez długich ceregieli załatwił pod stołem transakcję

wymienną. Papierki z wizerunkiem Waszyngtona przewędrowały do jego kieszeni, a w zamian

za to marynarze otrzymali czerwone, zmięte stuzłotówki.

Tymczasem Zośka z przyjemnością tańczyła w objęciach młodego „koniokrada”. Marynarzyk

był zgrabny i nie zataczał się jak inni. Usta trzymał koło jej ucha i od czasu do czasu całował ją

gorącymi wargami.

– Beautiful – szeptał – come with me... Nie rozumiała, ale sądziła, że mówi jej coś bardzo

przyjemnego. Zwyciężała w niej kochliwa, sentymentalna dziewczyna, gotowa tulić się do tego,

kto okazuje jej serce i sympatię.

Gdy orkiestra zakończyła tango straszliwym akordem, od którego zadrżały kieliszki na

stolikach, marynarz pociągnął Zośkę do bufetu. Pokazał jej baterię butelek, zachęcając gestem do

wybrania jakiegoś trunku. Ponury barman pytająco spojrzał na nią.

– Coś słodkiego – powiedziała.

Barman napełnił dwa kieliszki pomarańczowym płynem. Wypili. Marynarz śmiał się

pokazując wszystkie zęby i kiwał na barmana, żeby nalał jeszcze. Zośka protestowała niezbyt

energicznie. Wypili i chłopak wyciągnął pięciodolarówkę. Błysk pożądania przeleciał przez

twarz barmana. Już wyciągnął rękę, gdy w tej chwili Zośka przypomniała sobie Kostka.

Błyskawicznie chwyciła wyciągnięte ramię marynarza. Spojrzał na nią zdumiony. Prędko jednak

zrozumiał i roześmiał się. Podał jej banknot, a ona wyciągnęła z torebki sto złotych i wręczyła

barmanowi. Ten zgrzytnął zębami, ale przyjął.

– Reszty nie będzie? – zapytała niewinnie.

– Won – warknął barman i przeszedł w drugi koniec bufetu.

Zośka schowała pięć dolarów do torebki, uśmiechnęła się do marynarza i poszła w stronę

swego stolika. Osłupiały „koniokrad” patrzył za nią ze zdumieniem. Potem machnął ręką i

zawołał do barmana:

– Wódka!

„Glista” powitał ją mamrotaniem po szwedzku. Gruby gdzieś się wyniósł, a Wanda nie

zwracając uwagi na nikogo czuliła się do swojego Szweda. Widocznie doszli już do

porozumienia, bo gdy Zośka przyszła, wstali i opuścili knajpę.

Kostek powitał Zośkę mruknięciem:

– Gdzie się włóczysz?

Bez słowa podała mu pięciodolarówkę. Od razu się rozpogodził. Szybko schował banknot i

pochwalił ją.

– Dobrze się starasz. Ileś dała?

– Sto złotych.

Gwizdnął z podziwu. Lecz równocześnie ukąsił go robaczek zazdrości, bo wiedział, że Zośka

wszystko zawdzięcza swojej urodzie.

„Glista” widząc, że Zośka zajęta jest Kostkiem, zrezygnował z zalotów i odszedł od nich.

Północ minęła już dawno i na sali nie było nikogo trzeźwego. Mało kto liczył się również z

tym, że znajduje się w miejscu publicznym. Na parkiecie całkiem jawnie odbywało się preludium

tego, co miało nastąpić w gruzach, krzakach czy ciasnych, brudnych pokoikach. Przy stolikach

dziewczyny pozwalały trzymać się za kolana i biodra. Kelnerzy bez skrupułów dopisywali do

rachunków daty urodzenia swoje i swoich dzieci. Pijany harmonista niezdarnie przebierał

palcami i od czasu do czasu usiłował śpiewać.

– Zmęczona jestem – westchnęła Zośka. – Chodźmy już.

– Poczekaj jeszcze – odparł – dziś dobry dzień, nie zawsze są Amerykanie. Trzeba

wykorzystać okazję.

Podeszła do nich jakaś stara kobieta.

– Witaj, Ciotko – powiedział Kostek. – Siadaj, co słychać?

– Zobaczyłam nową twarz, chciałam się przyjrzeć – odpowiedziała kobieta siadając i

badawczo lustrując Zośkę. – Ładna buzia – dodała.

– Napijesz się? – pytał Kostek.

– Mnie się nie pyta o takie rzeczy. Masz, to dawaj bez pytania.

Zośka nie znała Ciotki, ale słyszała o niej dużo. Jeszcze gdy mieszkała razem z Celiną i

Kruszynką, nasłuchała się opowiadań o tej kobiecie. Teraz więc przyglądała się jej z wielką

ciekawością.

Wieść niosła, że Ciotka była weteranką portowych prostytutek. Legendy krążyły o jej

rzekomych dawnych sukcesach. Dziś, kiedy się na nią patrzyło, trudno było sobie wyobrazić te

sukcesy; była bardzo zniszczona i stara.

Nikt nie wiedział, ile miała lat. Równie dobrze mogła mieć pięćdziesiąt, jak i sto. Była

pomarszczona i miała dużo siwych włosów, lecz oczy jej błyszczały jasnym, i młodzieńczym

blaskiem. Piła dużo – żadna z portowych dziewczyn nie mogła jej w tym dorównać – ale choć

nieraz zataczała się, nigdy nie traciła świadomości i wiedziała, co robi. Najstarsi mieszkańcy

Nowego Portu i marynarze, którzy od lat tu zawijali, pamiętali ją i traktowali jak coś wiecznego,

nierozerwalnie związanego z portem. Była tu przed wojną, była i teraz. Jej prawdziwej

przeszłości nie znał nikt, nie wiadomo było, skąd tu przyszła ani jakie przedtem miała życie. Po

prostu istniała i nikomu nie przeszkadzała, a czasem nawet potrafiła się przydać.

Jedni opowiadali banalną historię, że bardzo dawno temu, jeszcze przed pierwszą wojną

światową, przyjechała ze wsi do Gdańska i służyła u kogoś. Kochliwy gospodarz uwiódł naiwną

dziewczynę, a potem wyrzucił ją na ulicę. Dziewczyna urodziła syna i sama go wychowywała.

Żeby go utrzymać, została prostytutką. Chłopak, kiedy dorósł, został marynarzem, wyruszył

gdzieś w świat i nigdy więcej się nie pokazał, być może zabrała go wojna. A ona nie mogła się

już rozstać z portem, tylko dalej żyła życiem, do którego przywykła. Podobno też nieustannie

czekała na swego syna, wierząc, że kiedyś wreszcie do niej wróci.

Krążyła też inna wersja. Według niej kiedyś Ciotka, jako piękna dziewczyna, wpadła w oko

kapitanowi jakiegoś statku, który się z nią ożenił. Przez jakiś czas żyli w zgodzie i harmonii, a

potem kapitan gdzieś przepadł i ona została sama, wiernie czekając na jego powrót.

Niektórzy zaś twierdzili, że była to po prostu stara prostytutka, która nie potrafiła już stąd

odejść. Zżyła się z portem, knajpami, marynarzami i całą tą charakterystyczną atmosferą, w

której upłynęły jej młode lata. Na starość więc pozostała tu i kręciła się po portowych knajpach,

bo to był jej świat. Stara, niepozorna kobieta miała jednak nad prostytutkami jakąś władzę

nieznaną. Może się jej bały, może szanowały siwe włosy, a może po prostu potrzebowały czasem

jej rady.

Ciotka cieszyła się wśród świata portowego autorytetem i czymś w rodzaju sympatii.

Nierzadko stary marynarz, który pamiętał ją z dawnych lat, zapraszał na kieliszek i potem

wciskał w garść czerwony papierek.

– Jeszcze ci wódka nie smakuje? – zauważyła, widząc, że Zośka odstawiła nie dopity

kieliszek.

– Wypiłam już sporo – odparła dziewczyna. – Nie chcę więcej, bo głowa potem boli.

– Tak, boli głowa, boli... Przyzwyczaisz się, to nie będzie cię bolała.

Kostek odszedł załatwić kolejny interes. Ciotka sama nalała sobie wódki.

– Ile masz lat?

– Prawie dziewiętnaście – skłamała Zośka.

– Młoda jeszcze jesteś. Dużo życia przed tobą. I co, szczęśliwa jesteś w tym zawodzie?

– Proszę pani... – zaczęła Zośka, ale stara przerwała:

– Wszyscy do mnie mówią ciotka, nie krępuj się.

– Ciotko – jąkała czerwona Zośka – ja... ja... nie jestem...

– Rozumiem – stara uśmiechnęła się – jeszcze się wstydzisz, masz skrupuły. Jeszcze się

kochacie z tym chłopaczkiem. To nic, przejdzie wam, przejdzie. Miłość przechodzi, a życie

zostaje. W życiu, moja kochana, trzeba umieć łapać szczęście, i to wszystko jedno, kim jesteś,

prostytutką czy zakonnicą. Nie wstydź się, bo szczęście możesz również osiągnąć jako kurwa.

Zakonnica jest szczęśliwa, gdy się modli, złodziej, gdy kradnie, a kurwa gdy ma dobrego

chłopaka z forsą.

– Ja jestem szczęśliwa, bo mam Kostka.

Stara uśmiechnęła się jakoś przyjemnie.

– Podobasz mi się – powiedziała. – Dobrze, że tak myślisz. Każdy sam się urządza i sam

szuka swego szczęścia. Trzymaj tego chłopaka jak najdłużej, ale go pilnuj, bo on tańczy na linie.

Jak spadnie, to i ty się nie utrzymasz w tym cyrku. Znów wypiła i mówiła dalej:

– Ładna jesteś, podobasz mi się. Chętnie bym się tobą zaopiekowała.

– Ależ, co pani? – żachnęła się Zośka.

– Nie, nie, nie to mam na myśli. Nie jestem przecież bajzelmamą. Kiedyś chciałam mieć

córkę, rozumiesz? Ciotka też była kobietą... Ale co ja ci tu gadam. Sentymenty, panie święty. Nie

chcesz, to nie słuchaj. Jedno ci tylko powiem: jeśli możesz, to zabieraj swojego chłopaka i

uciekajcie na koniec świata. Wszędzie, tylko nie tu. Zabierz go na wieś, na księżyc, wszystko

jedno gdzie. Inaczej długo nie będziesz go miała. Ja znam życie, niejedną taką miłość widziałam.

Jeśli tu zostaniecie, to koniec. Jego zabierze milicja, a ciebie knajpa...

– Ależ, prosz... – usiłowała wtrącić Zośka, ale stara nie pozwoliła jej mówić.

– Nie protestuj – ciągnęła. – Ja wiem lepiej. Sporo lat już żyję i znam ten światek, znam

bardzo dobrze. Ty jesteś młoda koza, jeszcze cię nęcą modne łaszki, orkiestry, ładni chłopcy. Ale

ja wiem, co to wszystko jest warte. Popatrz na te dziewczęta. Widzisz? Są pijane, wesołe, śmieją

się, tańczą. Niby beztroskie, ale w gruncie rzeczy jedna drugą zagryzłaby i zadrapała na śmierć

pazurami, byle się utrzymać na powierzchni... Takie one są naprawdę. Jak je lepiej poznasz, to

zobaczysz, że nie przesadziłam. Myślisz może, że przygnała je tu nędza? Sierotki albo

uwiedzione dziewice, które dla chleba zeszły na tę drogę? To bajka, moja kochana, bajka...

Dawniej tak, za moich czasów, to się zdarzało, bo co miała robić taka porzucona dziewczyna z

dzieckiem? W domu pokazać się nie mogła, pracy nie dostała, nikt na służbę nie chciał jej

przyjąć, nawet ksiądz z ambony piekłem straszył. Tylko tu jej nic nie mówili. Ale teraz? Bzdury.

Każda z nich mogłaby coś robić, uczyć się, żaden nieślubny dzieciak ani stracone dziewictwo nie

gra roli. Ale przyszły tu, widzisz, jak się bawią? Zdaje im się, że bawią, ale one się zdzierają jak

stare ścierki. Bo chcą być paniami, tu więcej zarobią i nie muszą niby pracować... Tak, tak, moja

droga, tak myśli każda, która zaczyna. Łatwy chleb, lekkie życie, muzyka, chłopcy... A właściwie

harują ciężej niż gdzieś w fabryce. Starzeją się, a potem już nie mają nic... Futra, które teraz sobie

kupują, muszą potem sprzedać na chleb. Oj, głupie dziewczęta, żebym to ja teraz była młoda...

Urwała nagle i sięgnęła do butelki. Zośka nie odzywała się, a stara wypiła i kiwając się nad

stołem mówiła jakby do siebie:

– Żebym to ja dzisiaj była młoda... Ale właściwie nie żałuję. Można się przyzwyczaić.

Człowiek jest twardszy od kamienia... Dzisiaj to nawet czasem myślę, że może tak być musi?

Może tak właśnie jest dobrze? Może te dziewczęta są potrzebne marynarzom i innym rozbitkom

życiowym? Chyba są chwile, że ktoś przy nich czuje się spokojnie, zapomina o tym strasznym

morzu czy o jakichś swoich kłopotach. Uśmiechasz się? Tak, tak, filozof ze mnie. Niektóre nie

lubią tego słuchać, bo je denerwuje, jeśli mówię przykre dla nich słowa. Ale to prawda. Jak

przeżyjesz tyle co ja, to sama się o tym przekonasz.

Milczała przez chwilę, a potem jakby się ocknęła.

– Nagadałam ci niestworzonych rzeczy – powiedziała jakby zawstydzona. – Nie myśl o tym.

Żyj i szukaj swojego szczęścia. A jak nie znajdziesz, to też żyj. Bez szczęścia można żyć, kobieta

dużo wytrzyma. Ale pamiętaj, że tu nikt nad tobą nie będzie miał litości. Tu żyje ten, kto

silniejszy. Podobasz mi się – dodała po chwili. – Jesteś jakaś czysta w tym plugawym miejscu. –

Podniosła się. – Pójdę już, bo twój chłopak wraca. Pamiętaj, że mi się podobasz i mogę ci się

przydać...

Odeszła nie pożegnawszy się. Zośka patrzyła za starą i nagle zrobiło jej się strasznie żal tej

kobiety. Miała wrażenie, że rozmawiała z tajemniczą wróżką i ogarnęło ją uczucie lęku. Drgnęła

na dźwięk głosu Kostka.

– Co ci naplotła ta stara? Ona tak lubi się przysiąść, pofilozofować, wypić. Stówkę też czasem

wyciągnie z kieszeni. Ale niejednej tu pomogła. Mądra jest i doświadczona. Dziewczyny się jej

boją.

– Żal mi jej...

– Nie rozczulaj się. Ona ma swoje życie, a my swoje. Chodźmy spać, bo już widno się robi.

Gdy szli uliczkami Nowego Portu, niebo już pojaśniało. Wstawał pogodny dzień. Po

kamiennych chodnikach stukały buty pierwszych robotników, a od kanału doleciał smutny głos

syreny statku wychodzącego w morze.

Rozdział XIII

W ostatnim czasie kłócili się coraz bardziej. Kostek był dziwnie rozdrażniony i wystarczyło

byle co, ażeby go wyprowadzić z równowagi. Szczególnie denerwowało go zachowanie się Zośki

w lokalach. Każda jej poufalsza rozmowa z jego przyjaciółmi czy marynarzami nieuchronnie

prowadziła do awantury.

Zmiana, jaka zaszła w Kostku, wywoływała w Zośce sprzeczne uczucia. Świadomość, że

chłopak jest o nią zazdrosny i cieszyła ją, i skłaniała zarazem do prawdziwie kobiecej przekory.

Drażniła go więc i zachowywała się nieraz prowokacyjnie.

– Zmieniłaś się – mówił w przystępach złego humoru. – Dawniej byłaś skromniutka, grzeczna,

istne niewiniątko. Teraz robisz się bezczelna i zbyt pewna siebie.

– Czyżby? – odpowiadała z zagadkowym uśmiechem.

– Urosły ci rogi. Jak matka po ciebie przyjeżdżała, to byłaś pokorna i prawie na kolanach

błagałaś, żeby cię przyjąć.

– Nie błagałam, tylko prałam po pysku Kruszynkę i ciebie. Pamiętasz? Potem ty błagałeś,

żeby ci przebaczyć.

– Nie igraj ze mną, bo to się źle skończy – ostrzegał. – Moja cierpliwość ma granice.

– Ciekawe, co mi zrobisz?

– Któregoś dnia miarka się przebierze i dostaniesz kopniaka.

– Uważaj, żebym sama nie odeszła. Znów będziesz błagał...

Skręcał się wewnętrznie po takiej odpowiedzi, ale nie kontynuował rozmowy, bo wiedział, że

nie będzie miał siły zrealizować pogróżki. Sam nie wiedział, czy to jest miłość, czy zwykłe

pożądanie, dość, że nie wyobrażał sobie teraz rozstania. Zżył się z Zośką i po prostu musiał ją

mieć przy sobie. Myśl o tym, że mogłaby należeć do innego mężczyzny, przyprawiała go o

wściekłość. Sam nieraz usiłował śmiać się z siebie, nic jednak na to nie mógł poradzić. Tak

niedawno jeszcze mówił, że ich związek jest oparty na absolutnej wolności, że każdy ma prawo

zerwać więzy w chwili, gdy uzna, że ma dość drugiego. Dziś chciał być wyłącznym posiadaczem

tej niebezpiecznej dziewczyny.

Na początku był zadowolony z niej jako z partnerki w cinkciarskich interesach. Ładna

dziewczyna przyciągała zagranicznych marynarzy i przy jej pomocy łatwo było dokonywać

transakcji z wymianą obcych walut. Zośka początkowo wabiła gości bezinteresownie. Potem

zaczęła żądać udziału, procentu od wymiany, a ostatnio coraz częściej, mimo protestów, tańczyła

i mizdrzyła się do marynarzy nawet wtedy, gdy nie było potrzeby.

Teraz już nie okazywała mu swych uczuć, a raczej bawiła się tym, że on czasem cierpi i

zgrzyta zębami. A gdy robił jej wymówki, odpowiadała hardo, pewna swej przewagi. Nieraz na

tym tle wybuchały między nimi awantury.

Po takich kłótniach boczyli się na siebie przez jakiś czas i w końcu znów dochodzili do

porozumienia. Ale na dnie ich serc pozostawał osad, który rósł po następnym nieporozumieniu i

zamieniał się w zniechęcenie.

Tego dnia pokłócili się od samego rana. Kostek był w złym humorze, bo Zośka poprzedniego

wieczora więcej bawiła się, niż zabiegała wokół interesów.

– Jak tak dalej pójdzie, zaczniesz się niedługo sprzedawać – powiedział kwaśno.

– Możliwe – odpowiedziała chcąc go podrażnić.

– Słuchaj, Zośka – głos jego stał się groźny. – Wiesz, jak jest między nami. Nie chcę, żebyś

była prostytutką. Ale jeżeli sama tego chcesz, to uważaj, bo...

– Bo co?

– Ty walczyłaś z Kruszynką o mnie. Ja też potrafię walczyć.

– O mnie?

– Nie udawaj naiwnej. Jesteś taka pewna, że beze mnie dasz sobie radę?

– A cóż ja mam z ciebie? To raczej ty korzystasz ze mnie.

– Dość tego! – krzyknął Kostek. – Zamknij się i słuchaj, co ci mówię. Nie pozwolę, żebyś się

na moich oczach łajdaczyła.

– Wychowawca się znalazł – drwiła. – Opiekun z bożej łaski! A kto mnie w to wszystko

wciągnął?

Po tym przez dłuższy czas nie odzywali się do siebie. Zośka nie zrobiła mu śniadania i Kostek

trzaskając garnkami sam musiał zaparzyć herbatę.

Ciężkie, niezręczne milczenie przerwał dopiero wtedy, gdy miał wyjść z domu.

– Ubieraj się, pójdziesz ze mną.

– Ani mi się śni. Idź sobie sam.

– Nie wygłupiaj się. Grecka łajba miała przyjść, trzeba się zakręcić koło interesu. Sam nie

dam rady.

– A cóż ja ci pomogę teraz w ciągu dnia? Będę ich na ulicy zaczepiała? Potem powiesz, że się

łajdaczę.

– Chodź, nie gadaj tyle. Posiedzisz w kawiarni i tylko odbierzesz ode mnie miękkie. Boję się,

żeby mnie gliny nie przyhaczyły.

– Mowy nie ma. Nie licz na mnie. Sam sobie radź – odwróciła się do ściany i naciągnęła

kołdrę na głowę. Kostek chciał jeszcze coś powiedzieć, ale syknął tylko jakieś przekleństwo i

wyszedł huknąwszy drzwiami.

Zośka uniosła się i patrzyła za nim z uczuciem zawodu. Chciała się tylko podręczyć, zagrać

mu na nerwach, a on potraktował to serio. Głupio się czuła, bo do tej pory nigdy mu jeszcze nie

odmówiła pomocy.

– Chyba się poważnie nie obraził? – pomyślała i zaczęła się ubierać. W miarę rozmyślania nad

swym postępkiem ubierała się coraz szybciej. Gnał ją jakiś wewnętrzny niewytłumaczalny lęk,

czuła, że może mu być potrzebna i chciała jak najprędzej znaleźć się w pobliżu niego. Ledwo

przyczesawszy włosy wybiegła z mieszkania.

Tymczasem Kostek z zaciśniętymi zębami i złością w sercu szedł w stronę bramy portowej.

Myślał, że czas już przeciąć nareszcie tę całą sprawę. Zżymał się i przeklinał, lecz wiedział, że

Zośki nie porzuci.

Nad dachami magazynów strefy wolnocłowej widać było wysokie, ciemne maszty statku.

Wczoraj jeszcze ich tu nie było. Grecki statek „Itaka” przyszedł do Gdańska z wielkim

ładunkiem argentyńskich skór. Grecy to naród handlowy. Wiedzieli, że pieniędzy nie należy

wymieniać u maklera, bo wtedy dostanie się grosze za dolara. Cinkciarz da nie dwadzieścia

cztery, a pięćdziesiąt, a nawet siedemdziesiąt złotych i taka wymiana już dobrze się opłaci.

Zresztą korzyści mają obydwie strony, bo cinkciarz odsprzeda potem tego dolara marynarzowi

polskiemu po sto dwadzieścia, a nawet sto pięćdziesiąt złotych. Z kolei marynarz przywiezie za

to sztuczną biżuterię czy plastykowe koszyczki, które kupi na zachodzie po dolarze, a tu sprzeda

po dwieście pięćdziesiąt złotych.

Kostek znał dobrze te wszystkie kombinacje, wiedział, że celnicy w zasadzie byli bezsilni, a

milicja także niewiele mogła zdziałać. Dziś jednak czuł się wyjątkowo fatalnie. Gdyby nie to, że

okazja była naprawdę świetna, wcale by nie przyszedł proponować kupna dolarów, funtów,

koron czy marek. Mimo całego tupetu i dużego obycia w tych sprawach podświadomie bał się, że

może spotkać go coś złego. Kłótnię z Zośką traktował jako zły omen.

Kiedy jednak znalazł się na „posterunku”, podły nastrój minął. Zapomniał o wszystkich

innych sprawach, a całą duszę włożył w swoiste polowanie.

Od bramy grupkami lub pojedynczo szli marynarze głośno rozmawiając i śmiejąc się. Jedni

czekali na tramwaj jadący do Wrzeszcza, drudzy kierowali się w stronę kolejki elektrycznej,

jeszcze inni podążali znanymi sobie ulicami do „Albatrosa”. Było dopiero południe, lecz oni

widocznie uważali, że szkoda czasu na spacery.

Kostek wędrował na pozór obojętnie, jak człowiek, który ma coś w tych stronach do

załatwienia. Ale był czujny i uważnie obserwował mijanych ludzi. Co chwila natrętnie szeptał

swoją propozycję:

– Monej, monej, ciajnć... Dolars, germany mark, ciajnć... Ciajnć, ciajnć monej...

Czarny, krępy Grek zatrzymał się i zapytał:

– How much?

– Fifty – rzucił Kostek.

Grek puknął się wymownie w czoło.

– No? – wyczekująco zapytał Kostek spodziewając się kontrpropozycji.

Grek powiedział:

– One hundred.

– Oszalałeś – oburzył się Kostek.

Grek zaśmiał się.

– Siedemdziesiąt – ustąpił Kostek.

Grek kiwnął głową i podał mu dwie dziesięciodolarówki. Wymiana odbyła się błyskawicznie i

po chwili Kostek znów wędrował i powtarzał swoją propozycję. Zaczepił jakiegoś elegancko

ubranego, śniadego marynarza.

– Odpłyń, braciszku – odpowiedział tamten po polsku. – Ja ci mogę szczękę wymienić.

Kostek pośpiesznie odszedł, ale nie zniechęcił się. Rozglądał się tylko uważnie, czy nie widać

gdzieś milicjanta.

Znów jakiś Grek zatrzymał się i zapytał:

– Ile?

– Pięćdziesiąt.

– Oddam za sto.

– Siedemdziesiąt.

– Ile chcesz wymienić?

– Ile masz dolarów?

– Wymienisz setkę?

– Nie, pięćdziesiąt.

– Okej.

Mimo trudności językowych, bo ani Grek, ani Kostek nie znali angielskiego, a rozmowa była

prowadzona w tym właśnie języku, w końcu się dogadali. Kostek wyciągnął plik banknotów i

szybko odliczył pięćsetki. Grek wyjął z portfelu pięćdziesiąt dolarów i właśnie podawał

cinkciarzowi, gdy tuż nad ich pochylonymi głowami rozległ się głos:

– Przepraszam, można wiedzieć, czym panowie się zajmują?

Kostek spojrzał i zdębiał. Dwóch milicjantów stało obok nich i spokojnie przyglądało się całej

transakcji.

„Koniec – pomyślał Kostek – leżę nieodwołalnie”. – Odruchowo chciał schować do kieszeni

dolary, ale milicjant chwycił go za rękę.

– Niech pan nie chowa. Nic nie pomoże. Tak się dać złapać na gorącym uczynku, partacz!

W głosie milicjanta drgała uciecha. Cinkciarz na ogół jest prawie nieuchwytny. Jeśli nawet

milicjant stwierdzi, że mam przy sobie dolary, to nic mu nie może zrobić, bo przecież dolary

może mieć każdy. Aby oskarżyć cinkciarza o nielegalny handel obcymi walutami, czyli mieć

powód do aresztowania, trzeba go złapać za rękę, a to nieczęsto się zdarza. Toteż plutonowy miał

powody do uciechy, a Kostek do rozpaczy.

Stojących otoczyła grupa greckich marynarzy, którzy zaczęli wykrzykiwać niezrozumiałe

słowa w obronie kolegi. Milicjanci znaleźli się nagle w trudnej sytuacji. Grecy gotowi byli do

burdy i zabieranie gwałtem marynarza mogło mieć nieprzewidziane następstwa. Plutonowy

spojrzał na swojego kolegę i mruknął:

– Trzymaj tego gagatka, a ja ich załatwię. Milicjant otoczył Kostka ramieniem, jakby swego

przyjaciela.

– Chodź, kochanie – powiedział. – Tu robi się za ciasno, przejdziemy się trochę. Mój kolega

nas dogoni. – Kostek próbował się opierać. Milicjant pociągnął go mocniej. – Chodź, nie rób

kawałów. Nic ci nie pomoże. Chyba nie chcesz się zapoznać z tą pałeczką?

Kostek poszedł niechętnie.

Tymczasem plutonowy usiłował dogadać się z Grekami. W końcu widząc, że nie uda mu się

zabrać ich kolegi z sobą, poprosił go o dokumenty. Grek podał mu swoją książeczkę żeglarską.

„Markos Stojanidos, trzeci mechanik, statek »Itaka«, handel dolarami” – zanotował i zwrócił

dokument, mrucząc:

– Idź spokojnie, bratku, znajdziemy cię. Co się należy i tak cię nie minie – a głośno

powiedział: – Thank you – i zasalutował.

Milicjant z Kostkiem zdążył odejść o jakieś pięćdziesiąt kroków. Dochodzili właśnie do

skrzyżowania ulic i milicjant chciał skręcić w stronę komendy dzielnicowej, gdy chłopak nagle

szarpnął się i skoczył w bok. Jednym susem przesadził jezdnię i śmignął między gruzy ulicy

Wąskiej. W tym momencie tramwaj jadący do Wrzeszcza znalazł się między nim a milicjantem.

Motorniczy, któremu człowiek skoczył prawie pod koła, zahamował gwałtownie i uniemożliwił

pościg. Plutonowy widząc, co się dzieje, bez namysłu rzucił się w pogoń. Wyszarpnął pistolet z

pochwy i przeleciał tuż przed samym tramwajem. Świadkowie tej sceny wstrzymali oddech.

Milicjant otarł się o tramwaj i nie zważając na nic gnał za Kostkiem.

– Stój! Stój, będę strzelał!

Chłopak nie zwracając uwagi na te ostrzeżenia pędził jak chart po hałdach gruzu i ziemi. Gnał

w stronę przystanku kolei elektrycznej. Tam był jego ratunek. Na peronie stał pociąg, miał

nadzieję, że jeśli dobiegnie, może uda mu się wskoczyć do wagonu i ujść pogoni. Huknął strzał i

Kostek pochylił się nisko, nie zaprzestał jednak ucieczki.

Plutonowy domyślił się, jaki jest cel cinkciarza. Usiłował przeciąć mu drogę biegnąc na ukos

wśród chwastów porastających gruzy. Od uciekającego dzieliło go dwadzieścia metrów, ale

młody chłopak był szybszy. Milicjant strzelił na postrach i czerwony z wysiłku, zasapany, biegł

potykając się na nierównościach. Kolejarz podniósł chorągiewkę w górę, kiedy usłyszał

strzał. Skamieniał z przerażenia i stał tak nie wiedząc, co począć. Wskazówki zegara

pokazywały godzinę odjazdu. Kostek wytężył wszystkie siły. Widział kolejarza i nadzieja

zaświtała mu z całą siłą. Jeszcze piętnaście kroków, jeszcze dziesięć. Rozpaczliwie złapał klamkę

i szarpnął.

Drzwi ustąpiły.

– Nie skacz! – krzyknął kolejarz.

– Stój! – plutonowy wskoczył na peron.

Zdezorientowany kolejarz opuścił ramię, Kostek odetchnął z ulgą. Lecz w tej chwili kolejarz

zorientował się wreszcie, co się dzieje, i gwałtownie zamachał w stronę motorniczego. Rozległ

się przenikliwy gwizdek konduktora, pociąg drgnął, ale nie ruszył.

Milicjant, krztusząc się ze zmęczenia, wskoczył do wagonu. Widząc go Kostek począł biec

między ławkami. Dopadł drzwi i próbował je otworzyć. W tym momencie plutonowy chwycił go

za rękaw.

– Stój, bo zastrzelę!

– Uch, ty! – stęknął Kostek i z całej siły uderzył milicjanta w twarz. Plutonowy zatoczył się,

lecz nie puścił rękawa. Trzasnął materiał a równocześnie drzwi otworzyły się z sykiem i Kostek

wypadł na peron. Poderwał się błyskawicznie, lecz milicjant już był przy nim. Pałka, którą zdążył

wyszarpnąć, zatoczyła łuk i z siłą spadła na głowę cinkciarza. Kostek jeszcze raz uderzył

plutonowego, ale drugi cios pałki zamroczył go na chwilę. Kolejarze podbiegli już do nich i

pomogli plutonowemu obezwładnić chłopaka. Po peronie biegł drugi milicjant. Razem z

plutonowym wykręcili Kostkowi ręce i poprowadzili w stronę komendy.

Zośka, gdy usłyszała strzał, zamarła z przerażenia. Już wiedziała, że stało się coś strasznego.

U wylotu ulicy dostrzegła stojący tramwaj i wymachującego rękami milicjanta. Podbiegła bliżej.

Pasażerowie i obsługa tramwaju wyszli na ulicę, nikt jednak nie szedł w stronę dworca, gdzie

odbywał się pościg. Tylko milicjant podążył w tamtym kierunku.

– Co się stało? Kto strzelał? – pytała stojących na ulicy ludzi.

– Jakiś facet im uciekł – padła odpowiedź. – Gonią go. Chyba nie zwieje.

Zagryzła wargi aż do krwi. Ona czuła, że to Kostek, bała się o tym myśleć, nie mogła postąpić

kroku, ale wiedziała, że to jej chłopiec...

Od strony dworca ukazał się niezwykły pochód. Dwóch milicjantów prowadziło, a właściwie

wlokło opierającego się mężczyznę. Miał potargane włosy – podartą marynarkę. Milicjant był

zakrwawiony.

Poznała. Zakryła twarz rękami, myśląc, że to złudzenie. Lecz gdy spojrzała ponownie, obraz

nie znikał.

– O Boże! – szepnęła. – Kostek, Kostek! Usłyszał. Podniósł głowę i usiłował się uśmiechnąć.

Jak lunatyczka cofała się przed tym pochodem. Ludzie zdumieni usuwali się jej z drogi.

Odwróciła się nagle i zaczęła uciekać przed siebie.

Rozdział XIV

Gruby przyszedł zaraz następnego dnia. Jego wizyta zaskoczyła Zośkę: była w szlafroku, choć

zbliżało się południe. Nie miała sił, żeby doprowadzić swój wygląd do należytego stanu. Od

wczoraj bez przerwy żyła tym, co się stało. Przez całą noc na przemian płakała lub nasłuchiwała,

czy czasem Kostek nie wraca. Bez niego czuła się bezradna jak niemowlę bez matki. A ponadto

pozostała bez środków do życia; Kostek w chwili aresztowania miał wszystkie pieniądze przy

sobie.

Zrozpaczona i załamana postanowiła w ogóle nie wychodzić na razie z domu i nie

spodziewała się, że ją ktoś odwiedzi.

Toteż gdy ujrzała gościa, poczuła się zawstydzona swoim wyglądem, śladami łez na twarzy i

szlafrokiem. Ale Gruby zdawał się nie dostrzegać tego wszystkiego.

– Co z Kostkiem? – pytał od progu. – W jaki sposób go złapali?

Zośka opowiedziała wszystko, co wiedziała o aresztowaniu Kostka.

– Niedobrze – zmartwił się Gruby. Ale miał przy tym minę, jakby myślał o czymś zupełnie

innym. Kopcił papierosa za papierosem, a jego wzrok błądził po pokoju, od czasu do czasu

zatrzymując się na Zośce.

– No i co teraz będzie? – zapytał po chwili milczenia. – Co masz zamiar robić?

– Czy ja wiem? Nie mogę spokojnie myśleć o tym wszystkim. Ciągle mi się zdaje, że lada

chwila Kostek wróci...

Zaśmiał się nieprzyjemnie.

– Marzycielka! Dał się złapać, idiota, z dolarami w ręku, a ona myśli, że go milicja grzecznie

przeprosi i wypuści do domu... A do tego jeszcze stawił opór władzy. Uderzył milicjanta i uciekł.

Rozumiesz, co to znaczy? Jak połączą jedną sprawę z drugą, to chłopak beknie zdrowo. Niżej

piątki za Boga się nie wykręci.

Zośka rozpłakała się bezradnie, bo dopiero słowa Grubego uświadomiły jej całą

beznadziejność sytuacji. A on patrząc na nią przymrużonymi oczami wzruszył ramionami.

– Nie ma czego beczeć. Łzami z mamra go nie wyciągniesz. Swoje musi odsiedzieć. Zresztą

jak się brał za cinkciarstwo, to wiedział, co mu grozi.

Zośka popatrzyła przez łzy na Grubego. Czuła w sobie wzbierający gniew.

– Mówisz, jakbyś się cieszył, że Kostka zamknęli.

– Nie mam powodu do radości. Szkoda mi go, chłop młody i zdolny. Ale za bardzo odważny i

sentymentalny. Lubił ryzykować i kochać się. To go zgubiło.

Nie odpowiedziała, choć aluzja była dość wyraźna. Gruby nigdy nie pochwalał Kostka za to,

że trzyma Zośkę wyłącznie dla siebie i wyrzeka się przez to niemałych korzyści.

Zapanowało niezręczne milczenie, które przerwał po chwili Gruby.

– Ale ciebie szkoda mi bardziej niż jego. Zostawił przynajmniej trochę forsy?

– Nie mam nic...

– Tak myślałem. Zostałaś goła, bez chłopaka, bez żadnych widoków na przyszłość, jednym

słowem bez wyjścia.

Skinęła głową. Równocześnie zastanawiała się, do czego zmierza Gruby.

– Co teraz zrobisz? – ciągnął z niezwykłą jak na niego troskliwością. – Skąd weźmiesz forsy?

Chyba nie jesteś aż taka głupia, żeby poważnie myśleć, że go wypuszczą?

– Nie wiem, nie wiem – Zośka bezradnie podniosła ramiona. – Nie myślałam o tym. Nie mogę

myśleć...

– A to szkoda, bo myślenie nie jest takie złe – zauważył z przekąsem. – Jeśli tak będziesz

siedziała, to wykitujesz z głodu.

– Nie mam tu nikogo. Tylko z Kostkiem trzymaliśmy się razem...

– Nie wspominaj już o nim, bo mnie cholera bierze. Kto wie, czy ten gówniarz nie wysypie

tam jeszcze jakichś nazwisk. Może niejednemu z nas narobić ładnego bigosu...

– Kostek nie jest taki – oburzyła się Zośka.

– Jak mu dadzą w dupę, to może nie wytrzymać. Będzie bronił przede wszystkim własnej

skóry.

– Nie, nie, na pewno nikogo nie wsypie – protestowała dziewczyna.

– Nie bądź taka pewna. Tobie się zdaje, że ten twój chłopaczek to chodzący ideał, a

tymczasem okazał się tępy jak głąb kapuściany. Czy pomyślałaś, że przez niego i ty możesz mieć

kłopoty?

– Ja?

– Przecież żyłaś z nim. Sama mówisz, że był ci tu najbliższy. Jak go przycisną, to im opowie o

tobie. A wtedy gliny zainteresują się, coś za jedna, skąd się wzięłaś, co robisz, z czego żyjesz.

Mogą cię nawet oskarżyć o współudział w jego machlojkach.

Zośka skuliła się na krześle, przerażona, jakby już stała przed obliczem sędziego. Patrzyła na

Grubego jak na zwiastuna nieszczęścia. Nienawidziła go w tej chwili, jakby to on był

wszystkiemu winien

– Przestań! – krzyknęła. – Przestań! Czego ode mnie chcesz?

Gruby odsapnął i nie patrząc na nią powoli zapalał zapałkę.

– Idź sobie – mówiła Zośka. – Idź i zostaw mnie w spokoju.

– No więc co będzie z tobą? – zapytał po raz trzeci, jakby nie słyszał jej słów.

– Poszukam jakiejś pracy, będę coś robiła, żeby przeżyć. Przecież Kostek w końcu musi

wrócić...

– Ależ ty głupia jeszcze jesteś. Tak głupia, że aż przykro słuchać – roześmiał się Gruby. – Do

pracy pójdziesz! – ironizował. – Będziesz wiernie czekała, aż wróci ukochany. Może poczekasz

na niego w klasztorze? Tfu, idiotka, cholera jasna! Gdzieś ty się uchowała taka naiwna? Myślisz,

że wszędzie tylko czekają żebyś raczyła przyjść i pracować za grube tysiące, co? A kto cię

przyjmie do roboty? Pomyślałaś? Co potrafisz robić? Jaką masz opinię, bo przecież wszędzie

trzeba pokazać opinię, zameldowanie, świadectwa i diabli wiedzą jakie jeszcze świstki. Nawet się

nie obejrzysz, jak wylecisz z wybrzeża, a po drodze możesz wylądować w mamrze...

– Czy ty chcesz mnie doprowadzić do tego, żebym się powiesiła? – zapytała nagle Zośka. – O

co ci chodzi? Powiedz wreszcie, czemu mnie straszysz? Na czym ci zależy?

Gruby umknął wzrokiem w bok i powiedział cicho:

– Żal mi ciebie. Jesteś młoda i niebrzydka, szkoda, żebyś się marnowała. Chciałem ci jakoś

pomóc...

– To widać! Ładnie mi pomagasz! – powiedziała z goryczą. – Opowiadasz takie rzeczy, że

właściwie nie mam innego wyjścia, tylko skończyć ze sobą.

– No nie... Trochę mnie źle zrozumiałaś – bąkał jakby zmieszany – nie straszę cię, tylko

mówię, jak jest. Chcę, żebyś wiedziała, w jakiej jesteś sytuacji.

– No i co z tego? Co mi to pomoże, że będę wiedziała?

– Posłuchaj – zniżył głos i przysunął się do niej z krzesełkiem. – Patrzę na ciebie nie od dziś.

Często zastanawiałem się, co ty z tego masz, żeś się tak związała z tym pętakiem. Miłość?

Śmieszne, ale zdarza się i tak. Życia nie znasz, zakochałaś się, bywa. Tylko teraz twój kochany

siedzi i nieprędko wyjdzie, a ty naprawdę możesz przez to się zmarnować. A szkoda by cię było.

– No więc co mi radzisz? – zapytała nieufnie.

– Zdaje mi się, że już dość długo obracasz się między nami, i powinnaś wiedzieć, co robić.

– Nie rozumiem.

– Jak Boga kocham, jednak jesteś gęś. – Gruby poczerwieniał z irytacji i nerwowo zdusił

papierosa. – Przecież chyba zdajesz sobie sprawę z tego, że jesteś nienajgorsza, prawda? A

wiesz, że nawet takie żylaste pudło jak Wanda potrafi nieźle zarobić. Ale nie sama. Bez pomocy

doświadczonego opiekuna zginiesz w ciągu dwóch dni. One cię nie dopuszczą. Zatłuką i

przepędzą, jak tylko się pokażesz w lokalu czy na ulicy. A jak będziesz miała opiekuna, to nic ci

nie zrobią, bo on cię obroni...

Patrzyła na niego, jakby nie rozumiała, o czym mówi. A Gruby ciągnął dalej kusząco:

– Nie masz innego wyjścia, rozumiesz? I tak twoje szczęście, że trafiłaś na mnie. Powiem ci

nawet, że mi się podobasz. Chętnie zamienię Wandę na ciebie. Potrzeba ci miłości? Proszę

bardzo, będziesz ją miała ze mną. Chcesz pracować? Oczywiście, będziesz pracowała tak jak

powinna pracować taka ładna dziewczyna. Ja jestem sprawiedliwy; oddasz mi połowę, a reszta

dla ciebie. Jeszcze ci czasem coś ładnego kupię, bo naprawdę mi się podobasz... Chcesz, to

przeprowadź się do mnie, a jak nie, to mieszkaj osobno, mnie to nie przeszkadza. Zobaczysz,

jaka będziesz zadowolona...

Mówiąc to Gruby przysuwał się do niej coraz bliżej, aż wreszcie dotykał prawie wargami jej

ucha.

Zośka nagle wstała.

– Jazda stąd! – powiedziała cicho.

– Co? Jak? Co ty?...

– Wynoś się, ty gruby, wstrętny wieprzu! – podniosła głos. – Wynoś się, bo ci łeb rozbiję!

Wolałabym z psem niż z tobą, rozumiesz? Jesteś ohydny, ohydny, ohydny! Mogę być kurwą, ale

nie ty będziesz ze mnie żył! Won stąd, mówię ci!

Gruby cofał się w kierunku drzwi:

– Wariatka, cholera, jak Boga kocham, wariatka! Jeszcze pożałujesz!

Wypchnęła go na klatkę schodową i oparła się plecami o drzwi, oddychając z trudem jak po

ciężkiej pracy.

Rozdział XV

Po tej wizycie dość długo nie mogła się uspokoić, kiedy jednak wreszcie jako tako się

opanowała, zaczęła na nowo myśleć o swoim położeniu. Im dłużej myślała, tym bardziej czuła

się bezradna. Ogarnęło ją zniechęcenie i zarazem czuła narastający gniew na Kostka za to, że ją

wpakował w taką kabałę. Nie mogła myśleć spokojnie o Grubym, ale rozumiała, że w tym, co

mówił, było wiele prawdy. Nie wiedziała, co począć. Po tym, co jej powiedział Gruby, zaczęła

się lękać każdego stuku na korytarzu; sądziła, że to milicja idzie, aby ją aresztować. Bała się

wychodzić z mieszkania.

Głód jednak był silniejszy od największych obaw i zmartwień. Po dwóch dniach, gdy w domu

zabrakło nawet najstarszych skórek chleba i gdy przeminął pierwszy szok, zrozumiała, że w ten

sposób może umrzeć z głodu i nikt nawet o tym nie będzie wiedział.

Zmierzchało już, kiedy starannie zamknąwszy drzwi na klucz wyszła z domu.

Wieczór był piękny i cichy. Rozbawione dzieciaki hałasowały na ulicy. Z portu dobiegał wizg

dźwigów, a basowy ryk holownika długo błądził po ciasnych zaułkach. Dwóch milicjantów z

paskami pod brodą wolno kroczyło naprzeciw niej. Stanęła bezwiednie. Czuła, jak rumieniec

obejmuje jej twarz. Uszy piekły jak na silnym mrozie. Serce waliło, jakby chciało rozsadzić

piersi.

Minęli ją w milczeniu i po chwili zniknęli za zakrętem. Odetchnęła i w duchu roześmiała się z

siebie. „Idiotko – pomyślała – czego się boisz? Jak będziesz drżała na widok każdego milicjanta,

to w końcu umrzesz na serce. Przecież nic do ciebie nie mogą mieć...”

Uspokoiła się i poszła przed siebie. Nie bardzo wiedziała, gdzie ma szukać Ciotki. Nie

pomyślała nawet dokładnie, po co do niej idzie. Instynktownie czuła, że stara może jej coś

poradzić, a może pożyczy parę groszy...

Kiedyś Kostek pokazywał jej Ciotkę, jak zataczając się wchodziła do jednej z bram przy ulicy

Oliwskiej. Stara musiała tam mieszkać.

Oliwska to ulica dość długa, ale nie ma na niej zbyt wiele domów. Sporo z nich uległo

zniszczeniu podczas wojny, kilka placów jeszcze nie zabudowano. Nietrudno więc było

zapamiętać bramę, do której wtedy wchodziła Ciotka. Stanęła niezdecydowanie przed wysokimi,

ciemnymi drzwiami. Wiało z nich chłodem i wilgocią. Na odrapanej, brudnej ścianie wisiała

skrzynka z nazwiskami lokatorów. Ale wtedy Zośka uprzytomniła sobie, że nie wie nawet, jak

Ciotka się nazywa. Stała więc dość długo, nie wiedząc, co począć, gdy z bocznych drzwi

wynurzył się jakiś niechlujny starzec. W zębach trzymał wygiętą fajkę, a dziurawy kapelusz

zasunął głęboko na oczy.

– Czego? – warknął nie wypuszczając fajki z ust.

– Szukam tu kogoś – odparła niepewnie.

– Guza? – grubiańsko zapytał. – Jazda, tu nie ma niczego do szukania.

Widocznie przyzwyczajony był do tego, że różne dziewczynki włóczyły się po bramach,

często wraz z amantami korzystały z ich mroku. Ale Zośka nie chciała odejść z niczym. Zezłościł

ją ton dozorcy i odpaliła ostro:

– Co to za gadanie? Do kogo? Nie umiesz pan mówić jak człowiek?

Zaskoczony dozorca zamrugał powiekami i wyjął wreszcie fajkę z ust.

– No to czego?

– Mówiłam, że szukam tu jednej osoby.

– Kogo? pytam się, do cholery! – Widocznie dozorca nie umiał inaczej rozmawiać i Zośka

zrezygnowała z kłótni, a powiedziała spokojnie:

– Taka stara kobieta. Nie wiem, jak się nazywa. Ma może pięćdziesiąt lat. Chyba nawet

więcej. Mieszka sama.

– A czort wie, co to za jedna.

– Nazywają ją „Ciotka”.

– Aaaa – zaśmiał się ironicznie. – Wiadomo. Trzeba od razu mówić, że do Ciotki. Jak pijana,

to jest w domu, a jak trzeźwa, to jej nie ma.

– Ale mieszka tu?

– Trzecie piętro, drzwi na prawo – i nie zwracając więcej na nią uwagi wyszedł na ulicę.

Schody były ciasne i ciemne. Wspinała się po omacku, bo przez brudne okna wpadało

niewiele światła. Na trzecim piętrze panowała ciemność zupełna. Macając rękami po ścianie

dotarła jakoś do drzwi i zapukała. Odpowiedziała jej cisza. Ponowiła pukanie znacznie głośniej,

nikt jednak nie odpowiadał, a za drzwiami nawet najmniejszy szelest nie zdradzał obecności

Ciotki. Zośka próbowała zajrzeć przez dziurkę od klucza, lecz wewnątrz było ciemno. „Może śpi

urżnięta” – pomyślała dziewczyna i zapukała jeszcze głośniej. Znów cisza. Położyła dłoń „na

klamce. Drzwi nie były zamknięte. Czując się jak złodziej weszła do środka. Długo błądziła ręką

po ścianie, zanim znalazła kontakt. Żarówka zajaśniała pod sufitem i oświetliła malutki pokoik

nadspodziewanie czysty. Nie było w nim właściwie nic godnego uwagi, ale łóżko nakryte starym

kocem było porządnie wygładzone, a blat stołu wyszorowany do białości. Pod zlewem stała

miednica, a obok stołu jedyne w tym pokoju krzesło.

Dziewczyna rozejrzała się po gospodarstwie Ciotki i usiadła bezradnie przy stole. Postanowiła

poczekać. Siedziała ze dwie godziny z twarzą ukrytą w dłoniach nie myśląc o niczym, jakby

pogrążona w półśnie. Głód jednak coraz bardziej dawał jej się we znaki. W pokoju nie było nic

do jedzenia. Wyobraźnia podsuwała obrazy chrupiących bułek z szynką, ogromnych kotletów z

kiszoną kapustą, a w miarę upływu czasu samego chleba. Była tak głodna, że traciła panowanie

nad sobą. Od kilku dni żywiła się przecież resztkami jedzenia, jakie miała w domu, a ostatnio od

dwudziestu czterech godzin nie miała w ustach nic poza herbatą.

Zrozumiała wreszcie, że dłużej już nie wytrzyma tej męki. Zgasiła więc światło i po chwili

znalazła się znów na ulicy. Krokiem wolnym, jak człowiek, który nie wie, dokąd ma pójść,

przemierzała ulice Nowego Portu. Zegar wydzwonił gdzieś godzinę dziesiątą. Przystawała przed

zakratowanymi wystawami sklepowymi i długo oglądała leżące na nich towary. Potem znów

wolno, obojętnie, szła przed siebie. Niepostrzeżenie znalazła się przy promie. Przed nią w kanale

portowym lśniła spokojna tafla wody. Wyglądała jak gładka stal odbijająca światła przeciwnego

brzegu. W Basenie Górniczym stało kilka statków ładujących węgiel. Niezgrabny statek oderwał

się od tamtego brzegu i trajkocząc maszyną skierował się do pomostu. Zośka cofnęła się kilka

kroków i patrzyła na kanał, płynący po nim prom i jasno oświetlone statki.

Zaskrzypiały deski pomostu i pasażerowie promu zaczęli wyskakiwać na brzeg. Kilku

czarnych od węgla robotników minęło ją w pośpiechu. Za nimi szła grupka marynarzy. Śmiali się

i głośno rozmawiali po francusku. Wszyscy śpieszyli w stronę miasta.

Któryś z młodych Francuzów skręcił w stronę Zośki i prawie otarł się o nią ramieniem. Patrzył

przy tym pytająco w oczy. Odwróciła głowę i usunęła mu się z drogi. Wzruszył ramionami i

przyśpieszył kroku nie zwracając więcej na nią uwagi. Dopiero gdy umilkły ich kroki,

zastanowiła się, czego chciał od niej marynarz.

„Nie, to niemożliwe – myślała. – Chyba nie wziął mnie za... Bezczelny typ... A właściwie

dlaczego miał nie pomyśleć, że czekam na taką okazję? – zreflektowała się nagle. – Przecież

stoję tu zupełnie tak samo jak inne mewki”.

„O Boże! – myślała gorączkowo, jakby broniąc się przed czymś strasznym. – Nie, nie, nigdy

się na to nie zgodzę...” Ale coraz silniej dochodził do głosu jeden przepotężny argument: głód.

Nic go nie mogło przytłumić, on panował wszechwładnie nad rozsądkiem, on zwalczał skrupuły.

A przy tym gdzieś w głębi dziewczęcej świadomości tkwił mały, złośliwy chochlik,

przytłamszona wszystkimi innymi argumentami, pokryta wstydem, ale zawsze w końcu wyłażąca

na wierzch ciekawość. Wszak tyle innych dziewcząt uprawiało ten proceder, dlaczego więc nie

miałaby spróbować jeden, jedyny raz?

Gdy prom powtórnie przybijał do przystani, Zośka była już prawie zdecydowana. Kiedy

jednak pierwszy pasażer wyskoczył na deski, wyłonił się nowy problem: jak to trzeba robić? Czy

zaczepić wprost, czy wystarczy kuszący uśmiech? A może trzeba mrugać czy kiwnąć ręką? W

rezultacie postanowiła stać bezczynnie i czekać, co los przyniesie. Pomyślała, że skoro przed

chwilą młody marynarz francuski wyraźnie miał ochotę i wystarczyło dać znak głową, a sprawa

byłaby załatwiona, to i teraz sytuacja taka powinna się powtórzyć!

Marynarze mijali ją grupkami i pojedynczo, wszyscy śpieszyli się, jakby nie mieli chwili do

stracenia. Żaden jednak nie podszedł, nie uśmiechnął się, po prostu nie dostrzegali jej. Pomyślała,

że może stoi za bardzo w cieniu i posunęła się bliżej kręgu światła rzucanego przez latarnię z

pomostu. Ale to nie pomogło. Ostatni pasażerowie minęli ją obojętnie i tylko załoga promu stała

przy samej burcie kopcąc papierosy.

Czuła, że ogarnia ją znużenie i łzy zakręciły się pod powiekami. Przyszło jej na myśl, że nie

nadaje się zupełnie do niczego, skoro nawet tu nie zwracają na nią uwagi i żaden marynarz nie

chce jej zaczepić.

Ktoś z promu rzucił w jej stronę ordynarny żart. Pozostali odpowiedzieli głośnym rechotem.

Czuła się, jakby ją ktoś spoliczkował. Szybko odeszła w mrok, jednak nie miała siły oddalić się

od przystani.

Zabrzmiał gong i prom mącąc spokojną wodę odpłynął na drugą stronę. Patrzyła, jak wykręcał

wolno, bokiem podchodził do tamtego brzegu, gdzie już grupa ciemnych postaci czekała na

przeprawę. Widok ten na chwilę przysłonił holownik płynący w stronę Zakrętu Pięciu

Gwizdków. Jego zachrypnięty buczek pięciokrotnie rozdarł nocną ciszę.

Czekała na granicy światła. Serce biło jej mocno, a spocone dłonie przyciskała ze wszystkich

sił do ud. Czuła, jak kolana lekko jej drżą i uginają się.

Gdy prom wrócił na tę stronę, tak jak poprzednio ludzie pośpiesznie opuszczali przystań.

Marynarzy od razu można było odróżnić od robotników portowych, bo byli lepiej ubrani, szli

większymi grupkami i pozostawali nieco w tyle. Rozsiewali zapach amerykańskich papierosów i

mydła do golenia.

Stała teraz na środku drogi. Mijali ją z obu stron, lecz żaden nie zatrzymał się, nie obrzucił jej

pożądliwym spojrzeniem. Nie chcieli zbyt wcześnie wiązać się z dziewczyną. Pragnęli przedtem

pobawić się, wypić, rozejrzeć po mieście... Przepłynęli więc znów obok niej, jak strumień

omijający sterczący pośrodku kamień.

Pozostał tylko jeszcze jeden człowiek. Stał przed trapem i zapalał papierosa. Widziała go

wyraźnie, bo żarówka świeciła tuż nad jego głową. Był to jakiś mężczyzna w średnim wieku, z

niedużym czarnym wąsem. Na głowie miał beret, a ubrany był w szare flanelowe spodnie i

krótką zamszową kurtkę. Przyglądała mu się przez cały czas, kiedy stał z zapałką przy ustach.

Wyglądał na zagranicznego marynarza, jego ruchy, powolność, z jaką schodził z promu,

wszystko zdawało się świadczyć, że nigdzie się nie śpieszy i wyszedł ze statku, żeby

rozprostować nogi.

„Teraz albo nigdy” – pomyślała Zośka. Postanowiła, że za wszelką cenę musi zwrócić uwagę

nieznajomego. Cofnęła się nieco w stronę cienia, bo bała się chamstwa załogi promu, ale

przyczaiła się, gotowa zaczepić marynarza. Tymczasem on zapaliwszy wreszcie papierosa, ruszył

wolno, pozostawiając za sobą niebieskawe smugi dymu. Zrobiła krok w lewo i znalazła się na

wprost niego. Zobaczył ją, gdy prawie się zetknęli. Przymrużył oczy, bo wychodził ze światła i

nie widział, kto przed nim stoi. Dopiero po chwili zorientował się, że to młoda, ładna

dziewczyna.

– O! – wykrzyknął lekko, nie wiadomo: zdziwiony, ucieszony czy rozbawiony. Zośka w

dalszym ciągu nie orientowała się, jakiej narodowości jest marynarz. Widziała teraz jego twarz

tuż przed sobą i stwierdziła, że jest dużo starszy, niż wydawał się na pierwszy rzut oka.

– Mesje – bąknęła pod nosem. – Ma pan ochotę? Podobam się panu?...

Zapadło długie milczenie, w czasie którego gong z promu zabrzmiał szczególnie głośno.

Nieznajomy przyglądał się jej uważnie od stóp do głów. Na koniec powiedział:

– Zdaje się, że jesteś niebrzydka...

– O tak! – wykrzyknęła Zośka i zamilkła, bo poczuła, że nie tak trzeba, nie to należy mówić

mężczyźnie, któremu się chce sprzedać. Nie wiedziała, co ma dalej robić. Z kłopotu wybawił ją

on sam.

– Panienka już dawno tak?

Dopiero w tej chwili dotarło do jej świadomości, że mężczyzna mówi po polsku, a więc nie

jest obcym marynarzem. Oblała się rumieńcem wstydu, jakby to mogło mieć jakieś znaczenie.

– Pan nie marynarz? – zapytała naiwnie.

Odpowiedział ze śmiechem:

– Owszem, marynarz. Można ode mnie zarobić, ale nic z tego, panienko. Wolałbym, żebyś

poszła spać.

Złość niespodziewanie ogarnęła dziewczynę.

– To moja rzecz – odcięła. – Jak pan nie chce, to nie. – A morały proszę zostawić dla siebie.

– Przepraszam – powiedział obojętnie – sam nie lubię morałów. Ale uważam, że szkoda cię do

tego fachu. Mam córkę w twoim wieku – dodał niespodziewanie i ominąwszy ją poszedł w mrok.

Nie spodziewała się, że rozmowa przybierze taki obrót, a równocześnie czuła się skrzywdzona

niewinnie. „Gdyby on wiedział, że jestem głodna, to by tak nie gadał” – przeniknęło jej przez

myśl. Zapragnęła nagle dopędzić marynarza i powiedzieć mu to wszystko. Miał córkę w jej

wieku, a więc powinien zrozumieć, pomóc...

Ale przed nią było już pusto i cicho, jakby nikt tędy nie przeszedł. Ruszyła więc samotnie w

stronę świateł błyszczących na ulicach. Dość miała tego miejsca, wiedziała, że nie jest zdolna

zaczepić tu już nikogo.

Napięcie minęło, i była teraz bezwładna, jakby pozbawiona woli. Szła brzegiem chodnika pod

samymi domami, jej cień chwilami przekreślał światła padające z okien na ulicę. Rzadkie, blado

jarzące się latarnie oświetlały jej sylwetkę wychodzącą z mroku i ginącą w nim znowu.

W sercu miała pustkę i obojętność. Czuła się tak, jakby te wszystkie sprawy nie dotyczyły jej,

a kogoś zupełnie innego. Na skrzyżowaniu, obok masywnej bryły Morskiego Domu Kultury,

przystanęła, jakby zdziwiona wielką ilością świateł i gwarem ludzi wysypujących się z kina. Po

chwili skręciła w boczną wąską uliczkę i znów była sama.

Nagle gdzieś z boku usłyszała dźwięk orkiestry. Z otwartych drzwi buchnęły na ulicę razem z

knajpianym brzękiem i hałasem. Natychmiast też wszystko przycichło i tylko szybki w

zatrzaśniętych drzwiach przez chwilę cicho jęczały.

Stała pod drzwiami „Albatrosa”.

Za drzwiami była muzyka, znajome dziewczyny, weseli chłopcy, skorzy do stawiania wódki i

umawiania się na noc. Poczuła, że znów zaczyna drżeć tak jak wtedy, gdy przystępowała do

marynarza, żeby go zaczepić.

„Przecież mogę wejść – pomyślała. – Kto mi zabroni? I co w tym złego? Może spotkam kogoś

znajomego? Może uda mi się pożyczyć parę złotych...”

Ale zaraz przyszły inne myśli:

„Po co się oszukujesz? Nie masz odwagi? Jeden krok i będzie po wszystkim. Zawsze im się

podobałaś... Zarobisz lepiej niż inne... Miałaś przecież tu powodzenie...”

Już stawiała nogę na stopniu, kiedy nagle drzwi otwarły się na całą szerokość i ukazała się w

nich jakaś para. Zośka szybko odskoczyła w mrok i patrzyła na wychodzących. Poznała Magdę,

zwykle bardzo pewną siebie i złośliwą prostytutkę. Prowadziła za rękę jakiegoś marynarza

mocno pijanego i mamroczącego pod nosem przekleństwa.

Oboje stanęli na ulicy i Magda powiedziała głośno:

– A forsę jeszcze masz?

– Nie bój się, chodź – ciągnął ją marynarz.

– Daj zaliczkę, to pójdę – upierała się.

– Co, mnie nie wierzysz? – zaperzył się nagle pijany. – Chodź.

– Daj zaliczkę.

– To masz, kurwo głupia – trzasnął ją w twarz, aż klasnęło po całej ulicy. – Mało ci, to jeszcze

dołożę. Nauczysz się wierzyć, jak ci poważny człowiek mówi.

Magda zaniosła się przenikliwym wrzaskiem i przekleństwami, ale on nie zwracał na to

uwagi, tylko zamierzał wrócić do knajpy. Wtedy nagle prostytutka chwyciła go za ramię i zaczęła

mówić błagalnie:

– No już dobrze, dobrze. Czego się złościsz, pożartować nie można? Chodź, chodź, zapłacisz

mi potem...

Zaśmiał się głośno, wulgarnie.

– Tak, to co innego. Lubię grzeczne dziewczynki. A swoje dostaniesz, tylko na drugi raz nie

szuraj, bo jeszcze gorzej możesz dostać.

Zniknęli za zakrętem w najlepszej zgodzie.

Zośka z przerażeniem obserwowała tę scenę. Kiedy dziewczyna dostała w twarz, chciała jej

skoczyć na pomoc, ale w porę się powstrzymała.

Gdy zobaczyła, jak prostytutka mimo poniżenia zaczęła się łasić do pijanego, u którego

widocznie widziała pieniądze, poczuła obrzydzenie.

„O Boże – pomyślała z lękiem. – A może by tak samo mnie jakiś łobuz... W twarz... za parę

złotych...” – Nie, nie, nie! – krzyknęła na cały głos zapominając, gdzie się znajduje.

– Co nie, panienko, co nie? – usłyszała nagle tuż obok siebie.

Poderwała się przerażona, bo jakiś brudny typ pochylał się nad nią i uśmiechając się obleśnie

usiłował ją objąć.

– Wypiło się trochę, co? – zapytał.

Odepchnęła go gwałtownie, aż potoczył się na ścianę.

– Precz! – wrzasnęła – precz! – i gnana panicznym strachem jak nieprzytomna pobiegła do

domu.

Rozdział XVI

Gdy weszła do mieszkania, odniosła wrażenie, że znalazła się w więziennej celi, wrogiej,

zimnej, nieprzytulnej. Długi czas stała niezdecydowanie przy drzwiach zastanawiając się, czy

znajdzie dość odwagi, żeby jeszcze jedną noc spędzić tu samotnie. Ale w końcu uświadomiła

sobie, że nie ma dokąd się udać. Nie było nikogo, kto by mógł jej teraz, późno w nocy, udzielić

rady czy pomocy. A myśl o tym, żeby pójść do „Albatrosa” i poszukać sobie pocieszyciela,

odpędziła jak natrętną muchę.

„Co by Kostek na to powiedział? – pomyślała. – Przecież mimo wszystko nie chciał, żebym

była taka jak Wanda. Kostek to nie Gruby... Nie, nigdy się na to nie zdobędę...”

Szybko się rozebrała i położyła do łóżka. Ale nie chciało jej się wcale spać. Po wrażeniach

dzisiejszego dnia była zdenerwowana, wszystkie troski w ciemności wróciły wypełniając jej

myśli i dygotała pod kołdrą jak w gorączce. Na nowo przeżywała rozmowę z Grubym i czuła, że

w tej chwili mogłaby go zabić.

„Jak on śmiał proponować mi coś takiego... Bydlę. I to niby kolega Kostka...”

Na wspomnienie Kostka przestała myśleć o Grubym. Widziała swego chłopca w celi

więziennej i nagle rozczuliła się nad nim. Teraz już wszystkie pretensje, jakie miała do niego,

stały się nieważne. Było jej go żal i przez chwilę marzyła o tym, co by było, gdyby nagle

wrócił... Wiedziała jednak, że to jest zupełnie niemożliwe, ale równocześnie poczuła coś jakby

zawstydzenie, że do tej pory nie pomyślała o nim.

Kłócili się ostatnio, to prawda, ale przecież było jej z nim dobrze. Kierował nią, był jej

opiekunem, przy nim znalazła jaką taką przystań, czuła, że jest mu potrzebna. A teraz, gdy wpadł

w tarapaty, ona nawet nie zatroszczyła się o niego, tylko żyła w strachu o własną skórę.

„A kto się o mnie troszczy? – zbuntowała się w duchu. – Przecież zostawił mnie bez grosza,

samą i jeszcze mogę przez niego mieć kłopoty.”

„Ale mówiłaś, że go kochasz – odpowiadała sama sobie. – A jemu jest chyba teraz gorzej niż

tobie.”

„Tak, ale przynajmniej dostanie tam jeść, a ja jestem głodna. Zresztą sam sobie winien.”

Długo tak prowadziła ten monolog. Jej ambicja i miłość własna nie pozwalały na przyznanie

się, że jednak nie jest w porządku wobec Kostka.

Dawno minęła północ, kiedy wreszcie zdrzemnęła się, ale był to półsen, w którym nadal

szukała wyjścia ze swej sytuacji i snuła rozważania. Raz widziała się w „Albatrosie” otoczona

przez wesołych, śpiewających marynarzy, z których każdy chciał być jej kochankiem, to znów

miała przed oczami twarz matki, patrzącą na nią surowo i bezlitośnie jak sędzia wydający

nieodwołalny wyrok. Potem przyśnił jej się Kostek, chudy i blady, z nienawistnie zaciśniętymi

wargami i błyszczącymi od gniewu oczami. Obraz Kostka zasłonił ogromny milicjant, który

wyciągnął brzęczące kajdanki i zaczął je zakładać na jej ręce. Zośka płakała i krzyczała, ale

milicjant był nieubłagany.

Obudziła się zmęczona i rozbita. Bolały ją wszystkie kości, a w głowie czuła szum, jakby

gdzieś obok znajdował się wodospad. Nie mogła skupić myśli, ale za wszelką cenę postanowiła

przemóc słabość. Wstała i umyła się w lodowatej wodzie. To ją trochę otrzeźwiło. Poczuła się

raźniej.

„Muszę coś zrobić ze sobą, bo inaczej zdechnę tu z głodu albo zwariuję.”

Szybko uporządkowała pościel, ubrała się i wybiegła na ulicę. Na widok świeżych bułek w

piekarni zrobiło jej się niedobrze. Przeszukała torebkę, ale nie znalazła w niej nawet grosza. Stała

przez chwilę wahając się, czy wejść i poprosić piekarza o kilka bułek na kredyt. Znał ją przecież,

stale tu kupowała i chyba by jej nie odmówił. Ale na myśl o tym, że mógłby odmówić albo

potraktować ją jak żebraczkę, zrobiła się czerwona i uciekła jak najdalej od piekarni.

Nie czekając na tramwaj ruszyła pieszo do śródmieścia Gdańska. W pobliżu baraków Narwiku

odpoczęła chwilę, potem koło stoczni ulicą Jana z Koma doszła wreszcie do Starówki.

Zmęczona wędrówką, zdyszana i blada zapukała do znajomych drzwi.

– Kto tam? – usłyszała zaspany głos.

– Otwórz, to ja, Zośka.

Za drzwiami rozległo się skrzypienie łóżka, potem pośpieszne człapanie pantofli i po chwili

Celina otwarła drzwi, wołając:

– Ooo, co za gość! Zośka, jacy bogowie cię tu prowadzą? Wchodź, wchodź!

– Sama jesteś? – pytała Zośka nieśmiało wchodząc do pokoju.

– Sama, sama, wchodź dalej, siadaj, coś taka nieśmiała? O Boże! Jak ty wyglądasz, co się z

tobą dzieje?

Zośka usiadła ciężko przy stole i ukryła twarz w dłoniach. Nie płakała, ale bała się, że jeśli

spojrzy w twarz koleżance, wybuchnie łkaniem. Czuła się jak żebraczka, miała ochotę uciekać,

nic nie mówić, byle tylko Celina nie litowała się nad nią. Ale Celina przestraszyła się nie na

żarty. Podbiegła i zaczęła odrywać jej dłonie od twarzy.

– Zośka, Zośka, co ci jest? Mówże, co się stało? Na litość boską, dziewczyno, czy to coś

bardzo złego?

– Kostek aresztowany – powiedziała cicho Zośka.

Zapadło milczenie. Celina od razu zrozumiała, w jakiej sytuacji znalazła się Zośka. Poczuła

dla niej litość, a równocześnie ogarnął ją lęk, bo i ona przecież kiedyś „pracowała” z nim

wspólnie.

– Gdzie, jak, co? – pytała. – Opowiadaj.

– Poszedł skupować dolary od greckich marynarzy. Milicjanci nakryli go akurat, jak

wymieniał. Jeden prowadził Kostka, ale wyrwał się i zaczął uciekać. Potem go dogonili. Bronił

się. Pobił milicjanta.

– To koniec z nim. Nie wykręci się.

Dopiero teraz Zośka się rozpłakała. Na widok jej łez Celina natychmiast przestała myśleć o

Kostku i sobie.

Zaczęła pocieszać przyjaciółkę.

– No, przestań, przestań. To nie ma sensu. Czego beczysz? Przecież łzami mu nie pomożesz. –

A równocześnie sama poczuła, że ma oczy mokre i po chwili chlipała razem z Zośką.

Kiedy się wypłakały, Zośka poczuła się odważniejsza i zaczęła mówić.

– Zabrał wszystkie pieniądze. Zostałam zupełnie sama, bez grosza. Nie wiem, co ze sobą

zrobić... W nocy prawie nie śpię. Boję się. O niego i o siebie. Nie mam co jeść...

W Celinę od razu wstąpiła energia.

– Czemu od razu nie mówiłaś? – zawołała. – Szlocham razem z tobą, a ty siedzisz głodna.

Zaraz zrobię śniadanie. Nakrywaj do stołu, a ja nastawię herbatę.

Po chwili Zośka jadła jajecznicę i chleb z masłem. Połykała tak, jakby nigdy jedzenia nie

widziała na oczy. Celina troskliwie smarowała jej chleb i dolewała herbaty. Kiedy wreszcie

dziewczyna zaspokoiła głód, uśmiechnęła się zażenowana i chciała coś powiedzieć, ale Celina

nie dała jej dojść do słowa.

– Jazda, rozbieraj się teraz – komenderowała. – Prześpisz się trochę, to zaraz się lepiej

poczujesz. Wyglądasz jak z krzyża zdjęta. Zmartwienie najlepiej jest przespać. Jak wstaniesz,

świat będzie inny i zaczniemy radzić.

Zośka skwapliwie skorzystała z propozycji. Była teraz syta, czuła się spokojna i bezpieczna.

Zasnęła też natychmiast i spała kilka godzin.

A Celina przypomniała sobie, jak to kiedyś matka Zośki spała na tym samym łóżku zmęczona

podróżą i zmartwiona losami córki. Lubiła Zośkę i szczerze się nad nią litowała, ale pomyślała,

że przez tę dziewczynę miała już wiele kłopotów. Wizyta Zośki nie bardzo jej była na rękę. Samo

aresztowanie Kostka mogło przecież jej również niemało przyczynić przykrości. A jeszcze

Zośka, samotna teraz i zrozpaczona...

Gdy przeminęły pierwsze uczucia rozczulenia i litości, zaczęła na zimno rozważać całą

sprawę i doszła do wniosku, że historia jest dla niej bardzo niewygodna... Długo się nad tym

zastanawiała patrząc na śpiącą Zośkę. Wreszcie westchnąwszy ciężko zaczęła się ubierać. Potem

trochę posprzątała i wyszła po zakupy. Celowo przedłużała swój pobyt w mieście, żeby Zośka

mogła się porządnie wyspać. Wróciła koło trzeciej i zaczęła przygotowywać obiad. Jej krzątanina

rozbudziła dziewczynę.

– Ależ się wyspałam – powiedziała przeciągając się.

– Mówiłam ci, że na zmartwienie najlepszy jest sen – odparła Celina. – Spałaś jak borsuk. Już

trzecia minęła, wstawaj, zaraz będzie obiad.

– Jednak z ciebie fajna koleżanka – mówiła Zośka wciągając suknię. – Już trzeci raz mnie

ratujesz. Pamiętasz, raz jak uciekłam milicjantowi, kiedy mnie wiózł do domu, drugi raz jak

matka tu była, a teraz trzeci...

– Eee tam. Po co tyle gadasz? – Celina odwróciła się tyłem, bo poczuła, że się czerwieni. –

Każdy by to zrobił.

Zośka pobiegła i pocałowała ją w policzek.

– Nie wygłupiaj się. Uczesz się, umaluj. Zaraz będzie obiad i ktoś jeszcze przyjdzie...

– Ktoś jeszcze przyjdzie? – Zośka poczuła się, jakby ją oblano zimną wodą. Nagle

uświadomiła sobie, że przecież nic nie wie teraz o Celinie. W duchu już liczyła na to, że jak

dawniej będzie mogła zostać z koleżanką i razem jakoś sobie poradzą. Ale jeśli Celina ma już

kogoś, to dla niej nie było tu miejsca.

– Kto? Celinko, czy ty... czy ty masz kogoś?

– Aaa, taki jeden – Celina jakby się tłumaczyła. – Ale to bardzo przyjemny człowiek. Razem

zjemy obiad...

Zośka poczuła, że nie ma wcale apetytu. Usiadła i zaczęła się czesać.

– Tak, muszę już iść – powiedziała cicho. – Już i tak za długo zawracam ci głowę...

– Zośka! – Celina podeszła i wzięła ją za rękę. – Nie śpiesz się, musimy coś wymyślić.

Przecież tak nie możesz odejść. Trzeba ci pomóc...

– Tak, trzeba... coś trzeba wymyślić – mówiła Zośka bezwiednie. – Ale co?

– Czy zupełnie nie masz gdzie się podziać?

– Ależ nie. Przecież mam pokój, nawet całkiem przyzwoity. Mieszkaliśmy w nim z

Kostkiem...

– No to dobrze, że chociaż masz gdzie spać – ucieszyła się Celina. – Najważniejszy kłopot

odpada.

– Ale jeśli tam po mnie przyjdą?

– Dlaczego mają po ciebie przyjść? Przecież nic nie przeskrobałaś.

– Jestem wspólniczką Kostka...

– On cię nie wsypie. To twardy chłopak. Zresztą nie mogliby cię oskarżyć o handel walutą,

nie bądź głupia. To sprawa Kostka.

– Tak, może masz rację...

– Widzisz, u mnie nie możesz zostać. Tak się złożyło.

Ty miałaś swojego Kostka, ja też... Nawet Kruszyna musiała się ode mnie wyprowadzić!... On

niedługo przyjdzie. Pracuje do czwartej. Poznasz go, może razem coś dla ciebie wymyślimy.

Trzeba ci wynaleźć zajęcie...

– Zajęcie? – Zośka uśmiechnęła się blado. – Ale co ja będę robiła?

– No przecież coś się znajdzie. Tyle jest dziewcząt, które jakoś sobie radzą... Może gdzieś w

sklepie albo...

– Tak, tak – przerwała jej Zośka. – Ja już o tym wszystkim myślałam. Ale przecież muszę

mieć jakieś zaświadczenia, dokumenty, opinie... – Nawet nie zdawała sobie sprawy z tego, że

powtarza argumenty Grubego. – Zapytają mnie o rodziców, o to co robiłam dotychczas... I co ja

im powiem? Dadzą znać milicji i znów się zacznie. Zechcą mnie odesłać do domu albo wsadzą

do ciupy za to, że im wtedy uciekłam.

Celina milczała, bo nie umiała znaleźć odpowiedzi na te słowa. Ona także czuła lęk przed

milicją, wyjaśnieniami i dochodzeniami. Pomyślała w tym momencie, że właściwie najlepiej by

było, gdyby Zośka zrezygnowała z ambicji i zdecydowała się wrócić do domu. Głośno jednak nie

miała odwagi tego powiedzieć, bo wiedziała, że w tej sprawie Zośka nie zmieni swego

postanowienia.

– Och, co ten Kostek narobił – wybuchnęła wreszcie Celina. – Niech go szlag trafi! Tyle przez

niego kłopotu...

– Daj spokój – powiedziała Zośka – co on winien, że go milicjanci złapali?

– Mógł się wreszcie zabrać do jakiejś normalnej, porządnej roboty. Miał ciebie, żyliście

dobrze, to przecież chyba wiedział, że do śmierci nie będzie handlował dolarami albo skubał

facetów...

Zośka nic na to nie odpowiedziała. Ona myślała podobnie, ale teraz przed koleżanką nie

mogła oskarżać swego chłopca.

– A swoją drogą szkoda go – powiedziała Celina już spokojniej. – Czy ty go jeszcze kochasz?

– Czy ja wiem? Kochałam go bardzo – wyznała naiwnie. – A teraz sama nie wiem. Żebym

mogła go jakoś wyciągnąć...

– Nawet nie marz o tym.

– Może by mu jakiś list posłać albo co?...

– Nie myśl o tym. Jak chcesz na niego czekać parę lat, to czekaj. Chociaż nie wiem, czy

warto, bo ja Kostka dobrze znam i wiem, że ty go bardziej kochałaś niż on ciebie.

– Celina!

– Tak było. To jest niebieski ptaszek, który cię lubił, ale na zawsze chyba by się z tobą nie

związał. Jest zresztą jeszcze bardzo młody... Myśl lepiej teraz o tym, co zrobić z sobą. Wrócisz

do swojego pokoju. Dobra. Ale co dalej? Pracy się boisz szukać, że zażądają wyjaśnień.

Możliwe, ale co wobec tego robić? Chyba wyjechać...

– Wyjechać? Stąd wyjechać? – Zośka była szczerze zdumiona. Taka myśl nawet jej nie

przeszła przez głowę. Dokąd miałaby wyjeżdżać? Tu już przynajmniej znała miasto.

– Nie, to niemożliwe... – powiedziała.

– No więc co? – Celina chciała rozmowę doprowadzić do końca. Miała nadzieję, że Zośka na

coś się wreszcie zdecyduje. Byłaby spokojniejsza, gdyby ta decyzja zapadła przy niej.

– Wczoraj wieczorem wyszłam z domu – zaczęła opowiadać Zośka. – Nie wiedziałam, co z

sobą zrobić. Byłam koło promu w Nowym Porcie. Chciałam sobie złapać jakiegoś marynarza.

Oni mają pieniądze, a ja przecież nie jestem taka najgorsza, prawda?

– Zośka, przestań. Dlaczego myślisz o tym?

– A dlaczego mam nie myśleć? Do domu nie chcę wrócić. Pracy nie będę szukała, bo się boję

i zresztą nie potrafię nic robić, a za marnych parę złotych męczyć się jako robotnica fizyczna nie

chcę... Przecież w gruncie rzeczy moje życie z Kostkiem to było to samo. Tyle tylko że z jednym.

– To właśnie jest ta różnica...

– No ale co robić?...

– Trzeba jeszcze kilka dni poczekać. Namyślić się. Po pewnym czasie wszystkie wielkie

zmartwienia i kłopoty wydadzą się znacznie mniej ważne. Łatwiej wtedy będzie znaleźć wyjście.

– Ale ja nie mam z czego żyć. Przecież do ciebie przyszłam głodna...

– To ci pożyczę parę złotych. Jak będziesz miała, to mi oddasz. A do mnie możesz

przychodzić. Nawet cię proszę, przychodź codziennie. Znamy się dobrze, zawsze ci pomogę,

razem może coś wykombinujemy. Tylko nie rób głupstw...

Zośka nic nie odpowiedziała, a Celina zaczęła szukać w torebce pieniędzy. Wyciągnęła sto

złotych i położyła na stole. W tej chwili na schodach rozległy się kroki i do mieszkania wszedł

mężczyzna. Był wysoki, ciemny i miał nieogolone policzki. Pod pachą trzymał ceratową teczkę

złożoną na pół. Miał poważną twarz spokojnego, zrównoważonego, pewnego swojej siły i

władzy majstra.

Igiełka zazdrości ukłuła Zośkę w serce. Taki mężczyzna pasowałby i do niej, z takim można

być pewnym jutra, można by myśleć nawet o małżeństwie.

Celina szybko dokonała prezentacji, odebrała od niego teczkę i zaczęła nakrywać do obiadu.

Zośka ze strachem pomyślała, że za chwilę Celina zacznie wywlekać przed tym solidnym

mężczyzną jej sprawy, będą o niej radzić, zastanawiać się. Nie. Nie zniesie tego. Tym razem

sama musi znaleźć wyjście. Zaczęła się nagle żegnać, przepraszając za najście. Celina zdumiona

zatrzymywała ją na obiad, ale widząc zakłopotanie koleżanki, stanowczą chęć odejścia, dała

spokój. Patrzyła na nią z troską i nic nie mówiła. Pożegnały się tak jakby nazajutrz miały się

znowu zobaczyć, ale obie wiedziały, że tym razem rozstają się na zawsze.

Dopiero gdy znalazła się na ulicy, uprzytomniła sobie, że sto złotych zostało tam, gdzie je

położyła Celina. Nie wróciła jednak. Wąskimi zaułkami ruszyła przed siebie.

Przez dłuższy czas błądziła po Starówce. Trochę bezmyślnie pogapiła się na Neptuna, potem

obejrzała fotosy przed kinem. Wreszcie zatrzymała się przed znajomą bramą.

Zapadał już zmierzch i w oknach Jadźki widać było światło.

„Są w domu – pomyślała. – A może by tak wejść i tu poszukać ratunku? Przecież rodzicom

Jadźki doskonale się powodzi. Jej ojciec...”

Nagle przypomniał jej się zegarek. Odeszła szybko, jakby ją ktoś ścigał.

Kiedy jednak znalazła się przed swoim mieszkaniem, znów ogarnął ją lęk. Zawróciła sprzed

bramy i poszła w kierunku stacji. Ale nie miała zamiaru nigdzie jechać. Usiadła po prostu na

chłodnej ławce i długo siedziała zadumana, aż zawiadowca zaczął jej się podejrzliwie

przyglądać.

Gdy poczuła, że kostnieje z zimna, opuściła dworzec i poszła do domu.

„I co ja tu będę robiła?” – pomyślała patrząc na pusty pokój. Pokręciła się, niezdecydowana, w

końcu postanowiła napisać do Kostka list. Znalazła gdzieś kartkę papieru i ołówek. Chwilę

męczyła się nad jego zatemperowaniem, wreszcie zaczęła pisać. Ale pisanie jej nie szło. Zbyt

wiele przeżyła w ostatnich godzinach, by łatwo było przelać na papier słowa jakiejś pociechy czy

zwierzyć się ze swego stanu i sytuacji. Zresztą nigdy dotychczas z Kostkiem nie korespondowała

i teraz nie potrafiła znaleźć bezpośredniego, naturalnego tonu. Sztywność napisanych zdań

uderzyła ją przykro. Biedziła się jeszcze nad słowami szczerymi, przepojonymi uczuciem, ale nic

z tego nie wychodziło. Wszystkie wydały jej się sztuczne, nienaturalne. Usiłowała się sama przed

sobą usprawiedliwić, zdumiona chłodem, jaki w sobie teraz czuła. Zaczęła przebiegać myślami

szczegóły pożycia swego z Kostkiem, wyławiać chwile zgrzytów, kłótni, godziny złe i pełne

zwątpienia w sens ich wzajemnego związku, w prawdziwość ich miłości. Ostro zapamiętała

zwłaszcza rozstanie owego fatalnego ranka, odtwarzała towarzyszący mu nastrój,

rozpamiętywała uczucia. Nieraz po takiej jak owa chwili następował okres zgody, ale zaczęła

dochodzić do wniosku, że długo by chyba tak nie wytrzymali. Przypadek przyśpieszył rozstanie,

opłacone wolnością Kostka.

Rozważając ten splot wypadków mimo wszystko sama sobie wydała się najbiedniejsza,

najbardziej pokrzywdzona, bez wyjścia. Rozrzewniła się tak bardzo, że łzy obfitą strugą

wytrysnęły jej z oczu. Długo płakała oparłszy głowę na stole. Wreszcie wstała, podarła polany

łzami papier i bezradnie rozejrzała się po pokoju. I nagle poczuła niechęć do tych kątów, tak

straszna wydała jej się tu samotność, że w jednej chwili przebrała się i wyszła z mieszkania.

Rozdział XVII

W „Albatrosie” przyjęto do orkiestry czwartego muzyka. Był to trębacz o ambicjach

nieporównanie większych od możliwości. Wśród znajomych chciał uchodzić za Armstronga, a

był podrzędnym grajkiem.

Gdy Zośka weszła na salę, popisywał się właśnie solo utworem Gershwina. Trąbka żałośnie

łkała na najwyższych tonach, chwilami dławiła się i charczała, a trębacz był siny z wysiłku.

Śliczna, choć zniekształcona melodia płynęła nad zadymioną, duszną, pełną szeptów salą.

...Niech ci nie będzie żal...

Jakaś dziewczyna nuciła półgłosem pełna zachwytu:

...Nie wołaj mnie...

Zośka mrugała oczami, jakby obawiała się, że lada chwila wybuchnie łkaniem. Pod

powiekami coś ją piekło i widziała czerwone kręgi.

Na sali zauważyła kilka znajomych dziewczyn. Przeważnie siedziały w towarzystwie. Z żadną

nie była w zbyt wielkiej zażyłości. Kostek nie pozwalał na to i ona sama uważała się także za

lepszą od nich. Jeśli się więc stykały, to zawsze raczej jako antagonistki, gdyż panowało tu

przekonanie, że Zośka dla dziewczyn portowych stanowi konkurencję. Nie lubiły jej, często

dokuczały i nie szczędziły przycinków.

– Już przyszłaś? – Ciotka szczerzyła zęby w jakimś złym uśmiechu. Świdrowała ją wzrokiem i

czekała na odpowiedź. Zośka ucieszyła się na jej widok.

– Szukałam Ciotki – powiedziała. – Byłam nawet w domu.

– Co masz do mnie?

– No, chciałam... Ciotka mówiła... – dziewczyna nie wiedziała, co powiedzieć, bo miejsce nie

było odpowiednie i stara patrzyła tak jakoś dziwnie.

– Chodźmy gdzieś w kąt, to mi opowiesz – zaproponowała Ciotka i nie oglądając się na

dziewczynę podążyła w odległy, ciemny kąt sali, gdzie właśnie jakaś para zwolniła stolik.

– No więc? – pytała Ciotka, kiedy usiadły.

Zośka milczała w dalszym ciągu. Słowa prośby o pomoc nie mogły jej przejść przez gardło. A

Ciotka im dłużej na nią patrzyła, tym więcej zdawała się rozumieć.

– Tak – westchnęła jakby do siebie. – Jak tylko usłyszałam, że go zamknęli, wiedziałam, że

przyjdziesz. No i jesteś.

Łzy zaczęły Zośce spływać po policzkach. Nie wstrzymywała ich. Padały wolno na blat stołu.

A Ciotka mówiła:

– Nie będę cię ratować. To nie moja sprawa. Zresztą nie dałabym rady. Mogę najwyżej pomóc

ci w jednym – żebyś nie została ostatnią w tym kółku. Wiem, że to smutne, ale ja na to nic nie

poradzę. Szewc może wyszkolić drugiego szewca, a kurwa drugą kurwę. Gdybym wiedziała, jak

tego uniknąć, już niejedną bym uratowała. Sama siebie bym kiedyś może też uratowała. Wiele ci

mogę doradzić i pomóc, ale pamiętaj, że twoim życiem musisz pokierować sama.

Kelner pochylił się nad nimi i powiedział dobitnie:

– Panienki, zajmujecie stolik Starajcie się o kogoś albo jazda stąd. Ciotka spojrzała na niego

zimno.

– Nie twoja rzecz, wypierdku. Przynieś tu ćwiartkę czystej i coś do zjedzenia, jasne?

Kelner, odważny przy mężczyznach, ale czujący respekt przed bywalczyniami tego lokalu,

wycofał się bez słowa, a po chwili postawił na stole butelkę i talerz z kanapkami.

Zośce zaświeciły się oczy. Przełknęła ślinę i zbladła.

Ciotka zobaczyła zmianę w jej twarzy i uśmiechnęła się:

– Głodna jesteś? Dlaczego tak długo nie było cię widać? Broniłaś, się, nie chciałaś łaski, tak?

Ambicje schowaj do torby, a bierz się do jedzenia.

Stara nalała do kieliszków i gestem zaprosiła Zośkę. Dziewczyna jednym haustem wypiła

alkohol i wpakowała do ust kanapkę. Od razu zrobiło jej się dobrze. Wódka zapiekła we

wnętrznościach i natychmiast oszołomiła ją. Jadła z uczuciem lekkości, czuła, że wraca spokój.

Sięgnęła po drugi kieliszek.

– Poczekaj – ostrzegła stara. – Zjedz najpierw, bo się urżniesz.

– Głupstwo – krztusząc się odrzekła Zośka. – Dobrze mi teraz...

Brudna sala, tańczące pary, złe dziewczyny – wszystko to wydało jej się dobre i bliskie. Jadła

już spokojniej i uśmiechała się do Ciotki i wszystkich dookoła.

– Daj jeszcze.

– Dobrze – powiedziała Ciotka – ale jedz, bo nikt cię nie będzie stąd wynosił.

Jadła, choć apetyt już jej właściwie przeminął. Za to trzeci kieliszek smakował ogromnie.

– Odwdzięczę ci się – powiedziała do Ciotki – jesteś bardzo dobra.

– Nie lubię, jak ktoś głupstwa pieprzy – mruknęła Ciotka i aby pokryć zmieszanie, zwróciła

się do kelnera:

– Przynieś no jeszcze raz taką porcję.

Wanda, dziś bez swego grubasa, podeszła do nich.

– Ho, nieźle tu sobie radzicie. Co to, nie ma wam kto postawić, że same tak pijecie? –

zaśmiała się na widok wódki. – Dacie kielicha?

– Źle ci idzie? – zagadnęła Ciotka.

– Normalnie. Zawsze swojego znajdę. Jeszcze nie było, żeby Wanda odeszła stąd sama.

Wypiły i Zośka poszła tańczyć. Twarz partnera trochę jej się zamazywała, ale czuła się dobrze

i tańczyła z werwą. Gość coś do niej mówił, ona kiwała głową, ale nic nie rozumiała. Gdy trębacz

fantastycznym akordem zakończył melodię, machinalnie podsunęła policzek do pocałowania i

wróciła do stolika.

– Panienka robi postępy – zgryźliwie zauważyła Wanda.

– Tak? – zdziwiła się Zośka, bo nie bardzo wiedziała, o co chodzi.

Chuda blondynka chciała jej coś odpowiedzieć, ale w tej chwili przysiadła się do nich jeszcze

jedna dziewczyna. Twarz miała okrągłą, dość miłą, ale grzywka rudawych włosów opadających

na brwi mocno ją szpeciła. Zbyt jaskrawo umalowana, zachowywała się z wielką pewnością

siebie. Była zgrabna i nie nosiła stanika. Wyraźnie znać było sutki pod białą obcisłą bluzką.

– Aaa, Fredka, dawno cię nie widziałam – powitała ją Wanda, a w głosie jej dała się wyczuć

nuta respektu.

– Miałam kogoś stałego, dobry facet – powiedziała przybyła z lekkim skrzywieniem ust.

– I co, już go nie ma?

– Nie lubię wiązać się na długo...

Zośce nie podobała się Fredka. Wyzywające zachowanie, pretensjonalne miny, jakieś

zarozumialstwo bijące z jej słów – wszystko to razem drażniło dziewczynę. Widać było, że tamta

czuje się tu pewnie i władczo.

Muzyka zagłuszyła rozmowę Wandy z Fredką. Marynarz znów podszedł do ich stolika i zgiął

się w ukłonie. Ruda Fredka uśmiechnęła się do koleżanek i wstała obciągając wąską spódnicę. W

tej samej chwili podniosła się Zośka. Marynarz wziął ją za rękę i poprowadził na parkiet.

Jaskrawy rumieniec wypłynął wolno na twarz rudej. Zdziwiona, wysoko podniosła brwi i

patrzyła za odchodzącymi. Usiadła wreszcie, ale dobrze widziała złośliwy uśmieszek Wandy i

ironię w oczach Ciotki.

– Co to za jedna? – zapytała od niechcenia.

– A, taka sobie. – Wanda wzruszyła ramionami. – Chłopaka miała, ale go zamknęli. Teraz jest

sama i przyszła tu.

– Zostawcie ją w spokoju – powiedziała Ciotka. – To spokojna dziewczyna. Nic wam do niej.

– Po co tu lezie? – warknęła Fredka.

– Sama chcesz wszystkich? Nie dasz rady.

– Ale nie pozwolę, żeby mi faceta przed nosem brała.

– To był jej chłopak, już tańczyli.

Ciotka czuła, że Fredka już nienawidzi Zośki i chciała uchronić dziewczynę przed jej złością.

Znała dobrze wszystkie bywalczynie ,,Albatrosa” i wiedziała, że każdą nową przyjmują jak

osobistego wroga. A Fredka była szczególnie groźna, bo cieszyła się opinią najlepszej prostytutki

w Nowym Porcie i zazdrosna była o tę swoją sławę. Słynęła zresztą z mściwości i uporu.

A Zośka nawet się nie domyślając, że wzbudziła u współbiesiadniczki takie uczucia, tańczyła

coraz czulej ze swoim marynarzem. Była pijana i tuliła się do niego nie zważając na nic. Trochę

się jej podobał, dobrze tańczył i ciągle coś szeptał na ucho.

Pozwoliła się zaprowadzić do bufetu, wypiła kieliszek wódki i wróciła do stolika kiwając

głową, że jeszcze pójdzie z nim tańczyć.

– Panienka powinna wiedzieć, że tu się facetów nikomu nie podrywa sprzed nosa – powitała ją

Fredka.

– Co się stało, jakiego faceta? – dziwiła się Zośka.

– Daj spokój – Ciotka próbowała zażegnać burzę, ale Wanda judziła:

– Patrz, jakie to niewiniątko. Zachowuje się jak świnia, a udaje świętą.

– Co pani mówi? Kto? – bez gniewu pytała Zośka.

Fredka już rozwścieczona przybliżyła swoją twarz i syczała:

– Jak chcesz mieć gnaty całe, to płyń stąd, ścierko, rozumiesz?

Zośka rozszerzonymi ze zdumienia oczyma patrzyła w bladą od gniewu twarz rudej.

– Dlaczego? Za co? Czy mi tu nie wolno? – pytała.

– Tam, gdzie ja jestem, nie wolno ci się pokazywać – Fredka podniosła głos.

Od sąsiednich stolików zaczęli patrzeć w ich stronę.

Ciotka jeszcze próbowała załagodzić, ale już nikt na nią nie zważał. Fredka rzuciła grube

przekleństwo.

– Ja tu rządzę! Ja tu jestem królową portu! Wynocha i niech cię więcej nie widzę w

„Albatrosie”, bo przejedziesz się do parku sztywnych!

Zośka opanowała już zdziwienie. Zrozumiała wreszcie, o co chodzi, ale nie miała zamiaru

ustąpić. Teraz w niej zagrała ambicja. Zaśmiała się i zawołała histerycznie:

– Ha, ha, ha, królowa! Taka ruda małpa z grzywą, królowa! Nie...

Dalsze słowa utknęły jej w gardle, bo Fredka z całej siły trzasnęła ją w twarz. Nim Zośka

uświadomiła sobie, co się stało, już otrzymała drugi, znacznie silniejszy policzek.

Nieprzygotowana na ciosy dziewczyna spadła i krzesła. Fredka zerwała się, ale nim doskoczyła

do przeciwniczki, ta już zdążyła się podnieść i niczym zawodowy bokser walnęła ją pięścią w

brew tuż pod grzywką. Pierścionek rozciął skórę i krew zalała Fredce oko. Ale ona, nie zważając

na to, z dzikim okrzykiem chwyciła Zośkę za włosy i targnęła ku sobie. Zośka przygięta nagle do

ziemi zobaczyła ostry czubek pantofla tuż przed nosem. Odruchowo złapała za ten pantofel i

szarpnęła. Obydwie runęły na ziemię.

Na sali podniósł się krzyk i zamieszanie. Jedni podjudzali dziewczyny, inni zanosili się od

śmiechu, niektóre kobiety piszczały przeraźliwie, a kelnerzy biegli uspokoić walczące. Ale nikt

nie zdołałby ich rozdzielić. Kelner, który podszedł zbyt blisko, dostał od Fredki kopniaka w

kolano. Wykorzystała to Zośka i znów ulokowała cios na twarzy przeciwniczki. Walczyła teraz

wściekle, ogarnięta niebywałą furią, i wołała:

– Ja ci dam królową portu! Ty szmato! Ja ci dam!

Fredka podarła na niej bluzkę i Zośka była w samym staniku. Ale nieszczęsna „królowa”

wyglądała znacznie gorzej. Twarz miała zakrwawioną, włosy potargane, brew i wargę rozciętą,

nogę wykręconą w kostce, a buty gdzieś pogubiła.

W pewnej chwili Zośka kopnęła ją w kolano i Fredka zatoczyła się do tyłu. Padając, uderzyła

głową o kant krzesła i straciła przytomność.

A Zośka wpadła w szał. Pchnęła stolik na ludzi i wyskoczyła na środek sali. Z dzikim

wzrokiem, podrapana i rozczochrana, bez bluzki wyglądała jak uosobienie furii.

– Ja tu jestem królową! – krzyczała nieprzytomnie. – Ja! ja! ja!

Zatoczyła się i spojrzała po sali błędnym wzrokiem. Z wolna wracała jej przytomność.

Musiała oprzeć się o stolik.

Na sali panowała cisza.

Nagle z kręgu ludzi otaczających Zośkę wysunął się młody marynarz. Poznała go i

uśmiechnęła się.

– Prawda, mieliśmy tańczyć – szepnęła.

Wziął ją pod rękę i łagodnie wyprowadził z knajpy. Nie protestowała, kiedy okrywał ją swoją

marynarką. Chłopak nie wiedział, dokąd iść, ale Zośka sama go poprowadziła. Mieszkała niezbyt

daleko od „Albatrosa”.

Rozdział XVIII

Od tej pory spotykały się codziennie na małym placyku przed skwerkiem i razem szły do

„Albatrosa”. Zośka przyzwyczaiła się do starej i traktowała ją jako swoją opiekunkę a zarazem

powierniczkę. Ciotka również jakoś dziwnie polubiła dziewczynę. Może ceniła w niej

niespotykaną wśród portowych dziewcząt świeżość i prostotę, może żal jej było smarkuli, która

jednak była bardzo mało doświadczona i lada chłystek mógł ją wykorzystać, jak mu się żywnie

podoba, a może po prostu sama potrzebowała przyjaźni i znalazłszy ją u młodszej od siebie o

prawie pół wieku dziewczyny trzymała jej się, jak człowiek stary szukający oparcia. Kilka dni po

awanturze z Fredką Gruby zaczepił Zośkę.

– Uważaj, mała, marne twoje widoki – powiedział ostrzegawczo.

– Dlaczego?

– Zadarłaś z królową portu, a ona ma sporo obrońców. Mogą się z tobą rozprawić.

– Jakoś nie zauważyłam, żeby miała ochotę się mścić – wzruszyła ramionami Zośka.

– Nie znasz jej. Mówię ci, że ona nie daruje.

– Najwyżej dostanie jeszcze raz. Ale zdaje się, że jej wystarczyło tamto lanie.

Zośka była pewna siebie po zwycięstwie nad Fredką i teraz nie bała się nikogo. Zresztą miała

rację, bo swoim wyczynem zdobyła przebojem ten drapieżny, ciemny światek i wszystkie

ustępowały jej pierwszeństwa. Sama Fredka wyniosła się z „Albatrosa” i wyglądało na to, że

istotnie nauczka, jaką otrzymała, odniosła skutek. Lecz Gruby strasząc Zośkę miał na myśli

przede wszystkim własny interes. Nie zrezygnował jeszcze ze swoich planów. Przekonywał:

– Nie podskakuj, bo złamiesz nogę. Pamiętaj, że tu nie ma mocnych.

– Nie rozumiem, o co chodzi? – dziwiła się Zośka.

– Głupia jesteś. Powinnaś wiedzieć, że bez opiekuna nie dasz sobie rady.

– A po cholerę mi opiekun? Miałam jednego, to poszedł siedzieć i o mało przez niego z głodu

nie umarłam.

– Bo był młody i durny. Takiej jak ty potrzebny facet doświadczony i mądry.

– Na przykład ty?

Gruby odparł z tupetem:

– Właśnie taki. Wanda nie narzeka, a ty też byś nie miała krzywdy. Żaden dupek nie tknąłby

cię palcem.

– Niech cię o to głowa nie boli – zaśmiała się cynicznie.

Gruby wzruszył ramionami.

– Jak chcesz. Ale pamiętaj, że cię ostrzegałem.

– Mam opiekunkę i to mi wystarczy.

– Tę starą miotłę?

Roześmiała mu się w nos i poszła tańczyć z Murzynem, który od dawna się do niej zalecał.

Gruby zaklął i rozczarowany patrzył krytycznie na Wandę. Choć sam przed sobą nie chciał się

do tego przyznać odczuwał podziw dla Zośki a zarazem drażniła go jej samodzielność. Nic

jednak nie mógł na to poradzić.

A powodzenie miała jak żadna dotychczas w tym lokalu. Ciotka nieraz śmiała się:

– Kiedy tak siedzę i patrzę na ciebie, to zdaje mi się, że tę wszystkie bubki kochają się w

tobie. Zawracasz im w głowach, a te kurwiszony skręcają się z zazdrości.

Zośce pochlebiało to. Jeszcze czasem miała skrupuły, że wybrała taką drogę, ale coraz

rzadziej o tym myślała. Teraz była walka konkurencyjna, walka na pazury, jak z Fredką, tyle że

cicha, bezkrwawa, o zdobycie powodzenia i popularności. Popularność to były pieniądze, a

pieniądze to było życie. Tak rozumowała i dlatego uznanie Ciotki dodawało jej otuchy. Zresztą

nowe życie też niepozbawione było uroków, które miały dla młodej dziewczyny pewne

znaczenie. Ustawiczna zabawa, zaloty, umizgi, miłe słówka, alkohol, który lubiła coraz bardziej

– wszystko to odurzało ją i pociągało. Czuła się panią siebie i tego lokalu. To nic, że rano był

niesmak i kac – młode, zdrowe ciało wytrzymywało wszystko. Wieczorem kac przechodził i w

głowie znów przyjemnie szumiało.

I tak płynął dzień po dniu. Minęła jesień, zima. Życie jej płynęło teraz prawie wyłącznie

między knajpą a łóżkiem. Pieniędzy miała w bród, zaczęła nawet sporo odkładać, bo potrzeby

miała małe, a zarobki stale rosły.

Początkowo chciała przenieść się do Ciotki. Pomysł ten przyszedł jej do głowy wtedy, kiedy

jeszcze czuła się samotna, słaba i bezradna. Ciotka nawet się z tego ucieszyła. Liczyła, że

znajdzie w Zośce opiekunkę, bo dziewczyna miała dobre serce i okazywała jej sympatię. Ale

wkrótce obydwie doszły do przekonania, że to bardzo utrudniałoby sytuację. Mieszkać w jednym

małym pokoiku, stale krępować się, to mogło źle wpłynąć na „pracę” Zośki. Mieszkały więc

dalej oddzielnie, ale widywały się codziennie i w końcu wszyscy uważali je za krewne. Niektórzy

marynarze sądzili nawet, że Zośka jest córką Ciotki i że ta stara prostytutka opiekuje się swoją

młodą następczynią.

„Albatros”, który początkowo, gdy chodziła tam zmuszana przez Kostka, wydawał się Zośce

obrzydliwą knajpą, stał się teraz jej drugim domem. Czuła się tu pewnie i spokojnie. Właściciel,

barman i kelnerzy kłaniali się jej, czego nie czynili w stosunku do żadnej innej dziewczyny

Wiedzieli, że wielu klientów przychodzi tu, żeby choć zobaczyć słynną młodą „królową

portu”, a taki magnes umieli szanować. Nieraz też pomagali jej się ukryć, kiedy milicja

niespodziewanie wpadała, żeby wyłowić parę prostytutek i ciemnych typów. Sama zresztą była

ostrożna i tak jak jej radziła Ciotka, wynosiła się z lokalu, gdy tylko zauważyła coś podejrzanego.

Każda bójka rodziła przecież niebezpieczeństwo nalotu milicji, dziewczyna więc nie ryzykowała,

brała amanta pod pachę i uciekała do swego pokoju, gdzie nikt jej nie przeszkadzał.

A jednak zdarzyło się, że wpadła.

Awantura wybuchła niespodziewanie. Zadziorny Amerykanin popchnął przy bufecie pijanego

Fina. Zresztą obydwaj mieli dobrze w czubie i niewiele potrzebowali do wybuchu wściekłości.

Magda, ryżawa, pulchna „mewka”, ta sama co na oczach Zośki dostała po twarzy przed

„Albatrosem”, pilnowała Amerykanina i miała nadzieję, że wyciągnie z niego masę dolarów,

widząc, na co się zanosi, próbowała go uspokoić. Stanęła między przeciwnikami i szczebiotała

wesoło:

– Spokój, chłopaczki, spokój. Po co sobie zęby wybijać bez powodu.

Fin chciał ją odsunąć, ale że nie bardzo panował nad swoimi ruchami, pchnął za mocno i

Magda poleciała na najbliższy stolik. Wtedy podniósł się ogromny, podobny do buldoga Anglik i

bez słowa uderzył Amerykanina w szczękę. Jankes, nim zdążył się zdziwić, za co go bije Anglik,

już leżał pod bufetem. Krępy, muskularny Polak, widząc, że Anglik postąpił niesprawiedliwie,

poskoczył i dał mu w oko. Fin również nie miał zamiaru stać obojętnie, a ponieważ stracił

orientację, kto kogo i za co bije, kropnął na wszelki wypadek Polaka.

Rozgorzała prawdziwa bitwa narodów. Ze wszystkich stron sali pośpieszyli marynarze na

odsiecz swoim rodakom. Przy bufecie zakotłowało się. Kłębowisko ciał, wrzeszcząc i klnąc we

wszystkich chyba językach świata, przesunęło się na środek i tam widać było tylko migające

pięści, nogi, rozognione twarze. Prostytutki piszczały i kryły się po kątach. Bufetowy chował

butelki pod ladę, kelnerzy obstawiali drzwi, żeby nikt nie uciekł.

Zośka w momencie wybuchu awantury siedziała pod oknem i pozwalała jakiemuś Szwedowi

badać, czy jest dobrze zbudowana. Gdy zobaczyła, co się święci, chciała swoim zwyczajem

wyciągnąć marynarza z lokalu i uciec do domu. Ale Szwed poczuł nagle w sobie skandynawską

solidarność i ruszył na odsiecz Finowi. Dziewczyna machnęła ręką na niego. Rozejrzała się za

Ciotką. Stara była niedaleko i też jej szukała.

– Uciekajmy – powiedziała. – Powariowali chyba, dawno czegoś takiego nie widziałam.

Razem chciały przedostać się do drzwi, ale to nie było takie łatwe. Gromada walczących

marynarzy zatarasowała przejście, stoliki były poprzewracane, a krzesła fruwały w powietrzu.

Bokiem pod ścianą zaczęły się przeciskać na drugi koniec sali, gdzie były drzwi. Musiały bardzo

uważać, żeby nie oberwać przez omyłkę i co chwila zasłaniały głowy rękami lub kryły się za

stolikami.

100

Wtem Zośka ujrzała, że obok nich skrada się jakiś marynarz. Był pokrwawiony i wyglądał

niesamowicie. Poznała w nim Fina, który rozpoczął zwadę z Amerykaninem.

Myślała, że chłopak ma dość i pragnie uciec z pola bitwy. Ale w twarzy pijanego marynarza

ujrzała zaciętość i nienawiść.

Fin zakradał się w stronę, gdzie Amerykanin walczył z dwoma przeciwnikami. „Kowboj”

widocznie lubił takie bójki, bo śmiał się i wywijał pięściami niczym zawodowy bokser. Nie

przeczuwał niebezpieczeństwa.

Nagle Fin skoczył i wtedy Zośka ujrzała błysk noża.

– Jezu! – krzyknęła i odruchowo rzuciła się przed siebie.

Znajdowała się akurat w połowie drogi między Finem a Amerykaninem. Chwyciła ręką

wzniesiony do ciosu nóż i szarpnęła. Fin zaklął dziko i kopnął ją. Zatoczyła się pod drzwi i

poczuła, że ręka strasznie ją piecze. Nóż przeciął na ukos całą dłoń. Zachwiała się z przerażenia,

lecz Ciotka podtrzymywała ją i pociągnęła do wyjścia.

Ale już było za późno. Do środka wciskali się milicjanci z paskami pod brodą i pałkami w

rękach. Było ich ze dwudziestu. Większość rzuciła się między walczących, a reszta obstawiła

drzwi i okna.

Wkrótce pałki uspokoiły rozwścieczonych marynarzy, a milicjanci zaczęli wyprowadzać

uczestników bójki.

Półprzytomna z przerażenia Zośka znalazła się w samochodzie wśród innych prostytutek.

Rozdział XIX

W ciasnej, ciemnej celi siedziało ich kilkanaście. Trudno właściwie powiedzieć, że siedziały.

Po prostu tłoczyły się w oczekiwaniu na przesłuchanie. Zośka wraz z kilkoma przysiadła na

kawałku pryczy.

Ranek wdarł się do celi wąskim strumieniem światła przez zakratowane okienko. Twarze

prostytutek wyglądały w tym blasku jak upiorne maski. Po nieprzespanej nocy miały podkrążone

oczy, porozmazywane szminki i potargane włosy. Większość z nich była przyzwyczajona do tego

miejsca. Nieraz milicja przywoziła je do komendy miejskiej i wiedziały, że nic wielkiego stać im

101

się nie może. One też pouczały koleżanki, które po raz pierwszy zetknęły się z obyczajówką.

– Nie kwicz, głupia kozo – uspokajała Magda wątłą dziewczynę popłakującą cicho ze strachu.

– Nic ci tu nie zrobią.

– Nie zamkną? – z niedowierzaniem pytała chlipiąc dziewczyna.

– Chcieliby, ale nie mogą. Nie mają prawa.

– A jednak teraz wsadzili nas do kozy – wtrąciła druga nowicjuszka.

– Zawracanie głowy – Magda potrząsnęła głową odgarniając opadające na oczy włosy. – Już z

dziesięć razy tu byłam i zawsze musieli wypuścić. Mogą nas trzymać najwyżej czterdzieści

osiem godzin.

– Chyba że przyłapią którąś na jakimś przestępstwie – dorzuciła z boku inna bywalczyni

aresztów.

– Mówię wam, krew ich zalewa, ale nic nam nie mogą zrobić. Takie jest prawo. A

obyczajówka może najwyżej palnąć nam kazanie.

– Och, potrafią mendzić – westchnęła któraś z dziewczyn.

– Phi, to głupstwo. Ja wcale nie słucham, jak ględzą. „Obywatelko, znajdujecie się na złej

drodze. Społeczeństwo chce wam pomóc, państwo też. Możecie jeszcze się poprawić. Dlaczego

handlujecie swoim ciałem? Nie wiecie, co was czeka? Młodość szybko minie i nawet się nie

spostrzeżecie, jak zmarnowaliście życie”. – Takie pierdołki plotą i plotą, a potem: „Do widzenia i

żebyśmy was tu więcej nie widzieli.”

Magda naśladowała głos funkcjonariuszki obyczajowej tak dobrze i stroiła przy tym tak

pocieszne miny, że kilka prostytutek wybuchnęło śmiechem. Ale płacząca dziewczyna jeszcze

miała wątpliwości.

– Ale matkę mogą zawiadomić.

– A, koleżanka jeszcze znajduje się pod opiekuńczymi skrzydłami rodzinki – z drwiną w

głosie powiedziała Magda. – To rzeczywiście może być przykrość. Zawiadomią na pewno i

wtedy tatuś weźmie na kolano i da w dupcię pasem.

– Dobrze wam się śmiać, ale staruszka może wykitować na serce – zwierzała się dziewczyna.

– Głupia, nie przyznawaj się, że masz matkę. Weź ich na litość. Powiedz tak: „Obywatelko,

sierota jestem. Nie pamiętam matki, a ojciec był alkoholikiem. Z głodu oddałam się jednemu, bo

mi obiecał małżeństwo, a potem mnie porzucił”. Gdy tak powiesz, to się wzruszą i wypuszczą

cię.

102

Dziewczyna nie wiedziała, czy z niej kpią, czy radzą poważnie i na wszelki wypadek

zaszlochała trochę głośniej.

– Cholery można dostać od tego ślimaczenia – powiedziała Magda. – Nie masz która

papierosa?

Zośka nie okazywała tego po sobie, była jednak bardzo zdenerwowana. Ją również nurtowały

te same problemy co wątłą dziewczynę. Słuchała więc rad Magdy, jakby odnosiły się do niej.

Przyszło jej na myśl, że gdyby matka dowiedziała się o tym, co ona robi, chyba by przyjechała ją

zamordować.

Drzwi zgrzytnęły i stanął w nich młodziutki milicjant.

– Proszę kolejno na przesłuchanie – powiedział.

Wanda wysunęła się do przodu i zapytała:

– A która ma iść? Macie jakąś listę albo coś takiego?

– Mówiłem kolejno – odparł surowo milicjant. – Wszystko jedno, która pójdzie pierwsza.

– A jeśli żadna nie ma ochoty?

– Co to znaczy? – zmarszczył się groźnie. – Proszę wychodzić – to mówiąc złapał Wandę za

rękę i chciał wyciągnąć z celi.

– Ratunku! Na pomoc! – rozwrzeszczała się prostytutka. – Biją mnie! Panie władzo, za co?

Nie wolno bić!

Wrzeszczała tak przeraźliwie, że słychać ją było w całym budynku. Koleżanki z celi również

zaczęły krzyczeć i gwałt uczynił się taki, że milicjanci przybiegli zobaczyć, co się dzieje.

– Ja nie biję – jęknął speszony młodzik. – Ja tylko za rękę...

– Nie kłam! Uderzyłeś mnie w twarz! – krzyczała Wanda.

Milicjantowi zaczęły się trząść ręce ze zdenerwowania i nie wiedział, co robić. Ale jego starsi

koledzy mieli większe doświadczenie. Wyprowadzili Wandę i zatrzasnęli drzwi.

Gdy młody milicjant przyszedł po następną, do przodu wysunęła się Magda. Zrobiła zalotną

minkę i powiedziała słodko:

– Panie władziunio, wejdź pan do nas na chwilkę. Tyle jest tu ślicznych dziewuszek. Może

pan skorzysta z naszych usług? Dla pana za darmo. Nauczymy dużo rzeczy, takiemu młodemu

przyda się, jak znalazł...

Milicjant znów się zaczerwienił, ale tym razem nie zbliżał się za bradzo, tylko wołal zza

progu:

103

– Co to za gadanie? Marsz za mną!

– O pan władza się gniewa – mówiła Magda. – A może pan jeszcze niewinny? Widział pan już

to? – bezwstydnie zadarła suknię, a przerażony milicjant zakrył oczy.

Śmiech gruchnął w celi, aż zadrżały szyby.

Chłopak zatrzasnął drzwi i pobiegł do kolegów. Za chwilę przyszedł stary wyga milicyjny,

który znał wszystkie sztuczki prostytutek. Pogroził im pałką i powiedział:

– Głupie kawały się was trzymają, bezwstydne dziwki. Jazda, ze mną nie ma żartów!

Koło południa przyszła kolej na Zośkę. Stanęła w małym, jasnym pokoju przed biurkiem

pokrytym szklaną płytą. Zawiniętą w brudną chusteczkę rękę trzymała na piersiach. Krew

zaschła i utworzyła skorupę na chusteczce. Chciało się jej pić i oczy piekły, jakby wiatr nasypał

w nie piasku.

Za biurkiem siedziała drobna, czarna kobieta w wieku około czterdziestu lat. Wyciągnęła z

szuflady arkusz papieru, położyła na szkle i dopiero spojrzała na Zośkę.

– Siadaj. Co ci się stało?

Usiadła posłusznie i odpowiedziała:

– To nożem. Marynarz chciał przebić drugiego, a ja złapałam rękę i przejechał mi po palcach.

– Trzeba było powiedzieć dyżurnemu. – Milicjantka nakręciła numer i poprosiła: –

Przynieście bandaż i jodynę.

Po chwilki weszła młoda, garbata dziewczyna i przyniosła żądane przedmioty. Odwinęły

chusteczkę, poszły do toalety i obmyły ręce. Kiedy milicjantka smarowała jodyną, Zośka

syknęła.

Przez cały czas obserwowała bacznie funkcjonariuszkę. Wyobrażała sobie, że to będzie jakaś

straszna baba, groźna i krzycząca, a miała przed sobą osobę miłą, spokojną, zajętą bez reszty

czynnościami sanitarnymi.

Kiedy opatrunek był gotowy i usiadły na swych miejscach, milicjantka przystąpiła do rzeczy.

]– No, teraz możemy sobie pogadać. Pierwszy raz cię tu widzę. Nowa jesteś?

– Mhm – mruknęła dziewczyna.

– Kiedy zaczęłaś?

– W zeszłym roku.

– I dlaczego?

Zapadło długie milczenie. Zośka była przygotowana na to pytanie, lecz teraz nie wiedziała, co

104

powiedzieć. Wiele różnych odpowiedzi miała przy tym na myśli, ale naraz poczuła w głowie

kompletną pustkę. Nie chciała kłamać, jakoś nie mogła się przemóc, żeby opowiedzieć którąś ze

zmyślonych historyjek. A prawda wydawała jej się tak banalna, że czuła, iż zostanie przyjęta za

kłamstwo.

– Co tu mówić? – odpowiedziała wreszcie cicho. – I tak mi pani nie uwierzy.

Milicjantce widocznie podobała się ta odpowiedź. Wiele się tu nasłuchała kłamstw i

wykrętów. Jedne płakały i prosiły o przebaczenie, inne udawały spowiedź i czekały na

rozgrzeszenie, niektóre były wulgarne i odpowiadały hardo, wiedząc, że i tak nic im nie zrobią.

Kiedy usłyszała szczerą odpowiedź, ucieszyła się, bo zrodziła się w niej nadzieja na

uratowanie Zośki. W swoich rejestrach jeszcze jej nie miała, wnioskowała więc, że uda się

powstrzymać tę ładną, młodą i sympatyczną, na oko, dziewczynę.

– Dobrze, że nie chcesz kłamać – uśmiechnęła się do Zośki – ale ja jednak muszę znać

prawdę. Opowiedz mi o sobie.

Zośka wzdrygnęła się. Gdzieś już słyszała podobną zachętę. Gdzie to było?... Zaraz, zaraz...

Tak, w izbie zatrzymań... Tam też była sympatyczna pani i również prosiła łagodnie, żeby jej

powiedzieć całą prawdę. Powiedziała i co z tego? Chcieli ją odwieźć do domu... Nie opłaciła się

szczerość. Kto wie, jak potoczyłoby się życie, gdyby jej wtedy nie odwozili do domu, a odesłali

do jakiejś szkoły.

– Dlaczego milczysz? – pytała milicjantka. – Wstydzisz się? Przede mną niczego się nie

trzeba wstydzić. Znam rzeczy najstraszniejsze...

– Po prostu nie ma o czym mówić – bąknęła Zośka. – Jestem prostytutką. No trudno. Nic na to

nie poradzę.

– Ale może ja znajdę na to jakąś radę.

– Wątpię.

– No jeżeli ty nie będziesz się chciała z tego wygrzebać, to ja też nic nie zrobię. Ale szkoda mi

cię. Młoda jesteś, ładna, na pewno znalazłabyś sobie kogoś, kto by cię pokochał i wziął za żonę.

– Mnie, prostytutkę?

– Różnie w życiu bywa. Wszystko jest możliwe. Znam i takie przykłady.

Teraz już Zośka nie wiedziała, co o tym wszystkim sądzić. Rozmaicie sobie wyobrażała to

badanie, nie spodziewała się jednak, że rozmowa może przybrać taki obrót. Coś jakby nikła

nadzieja, że skończy się tamto, czym w gruncie rzeczy się brzydziła, zaświtała w jej sercu. Ale

105

natychmiast wróciła nieufność. Wietrzyła jakiś podstęp, a nie wiedziała jaki. Postanowiła uważać

na to, co mówi.

– Ja spróbuję jakoś sama... Wstyd mi, ale może sobie dam radę. – Zabrzmiało to fałszywie i

milicjantka odczuła zawód. Powiedziała chłodno:

– Jak chcesz, ale pamiętaj, że moim obowiązkiem jest ci pomóc. Mogłabym ci wyszukać jakąś

niezłą pracę.

– Jaką? – zainteresowała się Zośka.

– Interesuje cię to? Dobrze, dam ci adres, załatwię, może coś z ciebie będzie. Jak będziesz

miała ochotę na rozmowę ze mną, to zadzwonisz i porozumiemy się. Ja wiem, że do milicji nie

przychodzi się na serdeczne rozmowy, ale jeżeli nie masz nikogo bliskiego, może czasem

będziesz potrzebowała rady. A co do tej pracy, to załatwię. Teraz pójdziesz na badanie lekarskie,

a potem przyjdziesz jeszcze do mnie.

Zadzwoniła i garbuska wyprowadziła Zośkę z pokoju. Szły długim, ciemnym korytarzem, na

którego końcu znajdowały się drzwi z napisem „lekarz”. Garbuska wpuściła Zośkę i powiedziała:

– Po badaniu z kartką od lekarza przyjdź do nas. Dostaniesz przepustkę i szefowa jeszcze chce

ci coś powiedzieć.

Zośka skinęła głową. Miała zamiar wziąć adres zakładu, który potrzebuje takiej jak ona

dziewczyny do pracy. Może rzeczywiście jakoś się to ułoży, a nuż propozycja okaże się

interesująca?

Lekarz spojrzał na nią spod okularów i rzucił krótko:

– Siadaj.

Siadła na fotelu ginekologicznym i rozpoczęło się badanie. Potem lekarz kazał jej się rozebrać

i szczegółowo ją oglądał. Pierwszy raz to przechodziła i czuła się mocno zawstydzona. Ale lekarz

nie zwracał na nią uwagi, tylko sapał i wzdychał mrucząc coś pod nosem.

– Ubieraj się – powiedział wreszcie. – Przykra sprawa, panienko.

– Co takiego? Co się stało? – nogi ugięły się pod nią ze strachu.

106

Rozdział XX

Czerwona, jakby poparzona twarz salowej ukazała się w drzwiach.

– Obiad! Wychodzić do jadalni!

Po chwili głos jej brzmiał już przy następnych drzwiach. Kobiety leniwie podnosiły się z

krzeseł i łóżek. Do południa po wizycie i zabiegach zawsze leżały i odpoczywały. Przeważnie

były apatyczne i senne. Życie w zakładzie płynęło wolno i odmierzane było posiłkami,

badaniami, zabiegami i codziennymi wizytami lekarzy. Dni kapały jak woda z niedokręconego

kranu, a tylko te, których pobyt w zakładzie dobiegał końca, cieszyły się i okazywały więcej

zainteresowania życiem.

Jedynym stałym urozmaiceniem była ustawiczna, cicha, ale zawzięta walka z personelem.

Salowe, siostry, sanitariuszki, a nawet niektórzy lekarze traktowali prostytutki źle i odnosili się

do nich jak do więźniów. To denerwowało dziewczyny i doprowadzało do zadrażnień. Wszystkie

chciały być traktowane jak normalne pacjentki. Kryła się w tym chęć zapomnienia, że znajdują

się w zakładzie specjalnym. Same starały się nie myśleć o tym, że tutaj leczy się tylko chore

wenerycznie prostytutki. Personel jednak stale im o tym przypominał i to było bolesne.

Przy posiłkach obsługiwały się same. Na zmianę pełniły dyżury, przynosiły jedzenie z okienka

i podawały do stołu. Siostra przechadzała się między stołami, od czasu do czasu rzucając jakąś

złośliwą uwagę, kwitowaną na ogół milczeniem. Monotonia posiłków, które przeważnie składały

się z kaszy, też nierzadko była przyczyną awantur. Przeważnie jednak dziewczyny nie miały

odwagi kłócić się na ten temat, bo czuły, że będąc leczone i żywione na koszt państwa nie mają

prawa zbyt wiele wymagać. Dziś jednak miarka się przebrała. Najpierw dostały krupnik, który

był wodnisty i pachniał ścierką. Trochę pomruczały nad talerzami, lecz w końcu umilkły, gdyż

spodziewały się, że jeśli na pierwsze danie jest krupnik, na drugie nie będzie kaszy. Omyliły się

jednak, bo wkrótce dyżurne zaczęły roznosić talerze, na których leżały porcje kaszy z maleńkimi

skrawkami twardych żył.

– Cholery można dostać – nie wytrzymała któraś.

– Wczoraj kasza, dzisiaj kasza, oj, zasrana dola nasza – półżartem dorzuciła druga.

Siostra stanęła i oczy zabłysły jej złowrogo.

– Nie podoba się? – zapytała zjadliwie.

– Pewnie ze nie! Spróbujcie same to żreć! – wybuchnęła jedna z kobiet.

107

W jadalni zrobił się szum jak w ulu. Siostra zawołała głośno, żeby je przekrzyczeć:

– Nie jesteście tu na wczasach! Nikt was nie będzie karmił frykasami!

– Ale świństwa też nie musimy jeść!

– Bądźcie zadowolone, że w ogóle dostajecie wszystko za darmo! Żadna z was nie zasługuje

na to. Jesteście wyrzutkami!

Cisza zapanowała po tych ostrych słowach. Kobiety czuły się tak, jakby je wszystkie

spoliczkowano. Kilka z nich opuściło głowy, któraś z trzaskiem odsunęła talerz.

– Porzygać się można od kaszy i tej łaski – bąknęła.

– Słucham? – wyniośle zapytała siostra. Czuła teraz przewagę nad nimi i była zadowolona, że

je upokorzyła.

Zośka bezmyślnie dziobała widelcem szarą papkę. Kasza stawała jej w gardle, a bezlitosne

słowa siostry napełniały goryczą i wstydem.

Widelec natrafił na opór. Rozgarnęła kaszę i wyciągnęła z niej kawał gazy ugotowanej razem

z jedzeniem. Poczuła mdłości, ale opanowała się i podniosła widelec do góry.

– A to co, proszę siostry?

Siostra zbliżyła się, spojrzała i twarz jej oblał rumieniec.

– Świństwa nam dają! – krzyczała już sąsiadka Zośki.

– Ze śmietników zgarniają odpadki i pchają nam do jedzenia!

– Spokój – siostra usiłowała zażegnać awanturę, ale już straciła pewność siebie. – Kto nie

chce jeść, niech wychodzi – rozkazała. W okienku od kuchni ukazała się spocona, opasła twarz

kucharki.

– Czego tam? Co to za wrzask? – zapytała.

– O, jeszcze jedna! Świniom gotuj, a nie ludziom! – Sąsiadka Zośki chwyciła widelec z gazą i

machnęła. Gaza oblepiona kaszą i sosem, niczym pocisk wyrzucony z katapulty, poleciała przez

salę i pacnęła kucharkę w oko. Ta wrzasnęła i skryła się za okienkiem. Niepanująca nad sobą

siostra chciała wydrzeć dziewczynie widelec i dostała potężnego kuksańca.

Prostytutki ogarnął bojowy szał. Tłukły talerze, rozrzucały kaszę po sali, rozmazywały ją po

stołach, klęły i krzyczały.

W całym zakładzie zapanował rwetes. Wszystkie siostry i salowe zbiegły się do jadalni, ale

prostytutki powitały je ulewą kaszy, przerażony personel wycofał się w popłochu.

Naczelny lekarz wybiegł ze swego gabinetu i pędził po schodach w pośpiechu nakładając

108

okulary.

– Co jest? Co się dzieje? – pytał mijanych ludzi.

– Bunt! Panie dyrektorze, prostytutki się zbuntowały, pobiły siostrę i kucharkę, teraz rzucają

kaszą.

Lekarz zaniepokojony przyśpieszył kroku. Był odpowiedzialny za tę placówkę, a taki bunt to

sprawa przykra. Nieraz słyszał skargi na wyżywienie, ale jakoś nigdy nie miał czasu się tym

zająć, nie sądził, że problem może przybrać aż tak przykry obrót.

Z rozpędem wpadł w drzwi i stanął zdumiony. Jadalnia przedstawiała obraz nędzy i rozpaczy.

Wszystko: drzwi, ściany, okna, sufit, stoły i podłoga, było umazane kaszą.

Dziewczyny szalały w dalszym ciągu, a jego widok jeszcze bardziej je rozjątrzył.

Zanim się spostrzegł, już pierwsza porcja leciała w jego stronę. Zasłonił twarz ręką, lecz

niewiele mu to pomogło. Lawina wystygłej, oślizłej kaszy spadała na niego ze wszystkich stron.

Po chwili miał zalepione okulary, usta, a po białym kitlu spływały strugi szarej mazi.

Wycofał się ze wstydem i gniewem, a prostytutki rozsierdzone wysypały się za nim.

– Dość tego! – wrzeszczała ta, która pierwsza zaatakowała siostrę. – Nie pozwolimy się

traktować jak zwierzęta! Całe miasto się dowie, co tu z nami robicie! Dziewczyny, jazda na taras!

Ruszyły za nią z krzykiem, piskiem i klątwami. Już na schodach prowodyrka zaczęła zdzierać

z siebie szpitalny przyodziewek.

– Rozbieramy się! Niech się zgorszą wszyscy! Wtedy tu przylecą, a my im opowiemy!

Taras znajdował się na piętrze i był otwarty w stronę ulicy. Kilkadziesiąt gołych kobiet

stłoczyło się na nim i krzyczało w stronę przechodniów. Przerażony dyrektor, cały pokryty kaszą,

próbował je uspokoić. Stał u wejścia na taras i błagał:

– Ależ, drogie panie! Tak nie można, nie róbcie tego! Po co ta awantura? Wszystko

załatwimy... Ja panie proszę...

Nie zważały na niego. Wypinały się bezwstydnie, wulgarnie klęły i starały się zwrócić na

siebie uwagę ulicy.

Grupki przechodniów przystawały i z ciekawością przyglądały się niezrozumiałej dla nich

scenie. Ludzi na ulicy było coraz więcej. Rzucali złośliwe uwagi, śmiali się, dowcipkowali.

Kobiety przepędzały dzieci, lecz same nie odchodziły. Takie wydarzenie w małym miasteczku

było nie lada sensacją.

Od śródmieścia odezwała się syrena. Milicyjne auto zajechało przed zakład. Ale milicjanci

109

okazali się bezsilni.

Po jakimś czasie przyjechały czerwone wozy straży pożarnej. Strażacy skakali w biegu jak do

pożaru. Gruby komendant gestykulując energicznie kierował akcją.

– Woda naprzód! – padła bojowa komenda i z sikawek na nagie dziewczyny runęły lodowate

strumienie. To je uspokoiło. Jeszcze tylko przez krótką chwilę krzyczały i próbowały się bronić,

w końcu jednak uciekły z tarasu i rozbiegły się po pokojach.

Wieczorem jednak żadna z nich nie wyszła na posiłek. Następnego dnia dowiedziały się, że

zakład ma nowego dyrektora, młodego, energicznego lekarza, który obiecuje, że będą traktowane

jak pacjentki w każdym innym szpitalu.

Rozdział XXI

Gdy stanęła na zalanej słońcem ulicy, poczuła się wolna jak ptak. Niewytłumaczona radość

rozpierała jej piersi. Nie obejrzała się nawet na czerwony budynek zakładu. Uciekała od niego

niczym więzień, który po latach pierwszy raz wyszedł na wolność. Chciało jej się podskakiwać z

uciechy, uśmiechała się do przechodniów, przeglądała się w szybach wystawowych, poprawiała

włosy i stwierdzała, że jednak jest ładna.

Kilka tygodni w zakładzie wystarczyło, żeby stęskniła się do świata, normalnych ludzi i

swobody. Jej młodzieńcza, żywa natura nie znosiła bezczynności, na którą była skazana za

czerwonym murem, teraz więc cieszyła się z odzyskanej swobody.

W kiosku na dworcu kupiła sobie cukierków i papierosów. Była spragniona i jednego, i

drugiego. W pociągu na przemian paliła i ssała dropsy.

Do Gdańska dojechała już pod wieczór. Choć była głodna, nie poszła do miasta, tylko od razu

przesiadła się na pociąg elektryczny do Nowego Portu.

Stęskniła się do swego pokoju i śpieszyła doń jak na skrzydłach. Ledwo pamiętała o tym, żeby

po drodze kupić sobie coś na kolację. W pośpiechu wzięła puszkę szprotów, dwie bułki, trochę

masła i przeskakując po dwa stopnie na raz biegła do mieszkania. Pod drzwiami zaczęła szukać

klucza w torebce i wtedy zorientowała się, że coś jest nie w porządku.

Przez szparę wydostawał się na korytarz wąski promyk światła. Wstrzymała oddech i

110

usłyszała dobiegające z tamtej strony głosy. Bez pukania nacisnęła klamkę i stanęła na progu.

W pokoju pachniało mydłem i kapustą. Przy stole siedział tęgi, nieogolony mężczyzna i

właśnie niósł do ust łyżkę zupy. Naprzeciw niego mały, może dziesięcioletni chłopak pochylony

nad książką z kolorową okładką czytał poruszając przy tym ustami.

W pobliżu łóżka szczupła, dość niechlujnie wyglądająca kobieta kąpała małe dziecko, które

rozbawione zaśmiewało się i wychlapywało wodę z wanienki. Kobieta podniosła głowę i

spojrzała na Zośkę. Miała zmęczone oczy a kąciki ust wygięte jakby do płaczu.

– Pani do kogo?

– Proszę zamykać drzwi, bo dziecko się przeziębi! – nerwowo wołała kobieta.

Zośka posłusznie wykonała polecenie.

– No, słucham? – mężczyzna patrzył już groźniej.

– Przepraszam, ja tutaj... to jest moje mieszkanie.

Dziecko krzyknęło rozpaczliwie, bo kobieta chlapnęła mu w buzię. Chłopak dopiero teraz

uniósł głowę znad książki, a mężczyzna odłożył łyżkę i wstał.

– To co z tego? – zapytał zaczepnie.

– Jak to? – bąkała zmieszana. – Przecież ja tu mieszkam. – Nie mieściło jej się w głowie, że

ktoś mógł zająć jej pokój.

– No więc co z tego? – powtórzył mężczyzna. – Mieszkała pani, a teraz nie mieszka. Teraz my

tu mieszkamy...

– Jak można? Przecież ja nie mam gdzie spać. Nie rozumiem...

– A co – krzyknęła nagle cienko kobieta – mieliśmy może mieszkać w tamtej dziurze, żeby

dzieci pozdychały na gruźlicę?!

– Ale przecież tak nie można – próbowała przekonywać – to jest bezprawie. Kto państwu

zezwolił na sprowadzenie się tutaj?

– Jeszcze czego! – warknął mężczyzna. – Mieliśmy może czekać, aż nam łaskawie zezwolą?

O nie! Było wolne, to zajęliśmy i koniec. Nie ma o czym gadać.

– Przecież dla was jest tu za ciasno.

– Tam, gdzie mieszkaliśmy, było jeszcze ciaśniej, a w dodatku na głowę lała się woda. Tu

przynajmniej jest sucho i ciepło.

Zośka poczuła, że opuszczają ją siły. Jak tu przekonać tych ludzi, że popełnili kradzież, że

zostawili ją bez dachu nad głową? Wszystkie argumenty odbijają się od nich jak piłka od ściany.

111

Oni mają swoją rację...

Mężczyzna w dalszym ciągu stał w bojowej pozycji, ale kobiecie widocznie żal się zrobiło

dziewczyny, bo próbowała ją uspokoić.

– Pani jest młoda, samotna, łatwiej pani będzie znaleźć jakiś pokój. A my co? Wiadomo, jak

jest z mieszkaniami. Naprawdę już w tej norze nie mogliśmy wytrzymać. Widzi pani, że mamy

malutkie dziecko, a tamten też potrzebuje przecież jakich takich warunków. Do zimy niedaleko, a

więc musieliśmy to zrobić. Niech pani zrozumie...

Dziecko rozwrzeszczało się na dobre i matka zaczęła je wycierać flanelowym ręcznikiem.

– Rozumiem, ale co ja mam począć? – szepnęła przygnębiona Zośka.

– Co mnie to obchodzi? – twardo powiedział mężczyzna, lecz jego żona miała widocznie

litościwsze serce.

– Nie mów tak – ofuknęła go. – Ja sama czuję, że zrobiliśmy pani krzywdę, ale mam nadzieję,

że jakoś to się ułoży. Niech pani nie ma do nas żalu. Może przez kilka dni pomieszkamy tu jakoś

razem...

Nieoczekiwanie zrobiło się Zośce cieplej na sercu. Gniew i żal, jaki odczuwała podczas

rozmowy, przeszły i teraz już wiedziała, że nie będzie walczyć o swoje prawa do tego pokoju.

– Dziękuję bardzo – powiedziała miękko. – Zdaje się, że macie rację. Nie będę już

przeszkadzać.

– A co pani zrobi? – zmartwiła się kobieta.

– Jakoś sobie poradzę. Może któraś z koleżanek przyjmie mnie, dopóki nie znajdę pokoju. Tu

są jakieś moje rzeczy?

– Tak, tak – skwapliwie potwierdziła kobieta. – Nic nie zginęło. Poukładałam wszystkie

suknie, bo spodziewałam się, że pani się zgłosi. Zaraz wszystko oddam.

– Nie, nie – zaprotestowała dziewczyna. – Chciałam właśnie prosić, żeby pani to jeszcze

przechowała przez kilka dni. Jak się urządzę, to przyjdę zabrać, dobrze?

– Ależ oczywiście. W każdej chwili oddam. Naprawdę strasznie mi przykro, że zrobiliśmy

pani świństwo, niech się pani nie gniewa.

– Nie gniewam się – zapewniła Zośka i wyszła szybko zamykając za sobą drzwi, żeby dziecko

się nie zaziębiło.

Długo stała na schodach i zaciskała oczy. Właściwie sama nie wiedziała, dlaczego jej się chce

płakać. Trochę litowała się nad sobą, trochę nad rodziną, która żyła w takich ciężkich warunkach,

112

a trochę rozczuliła ją scena rodzinna, jaką tam widziała. Gdzieś na dnie duszy tęskniła już do

tego, żeby też mieć wokół siebie bliskich i drogich ludzi, żeby kąpać dziecko i dawać mężowi

kolację...

W końcu opanowała się i wyszła na ulicę. Nie wiedziała, dokąd iść, ale już nie czuła żalu do

tamtych ludzi. Wręcz przeciwnie – ze zdziwieniem stwierdziła, że odczuwa coś w rodzaju dumy

z tego, że im ustąpiła.

Wolno, machinalnie, jakby do drugiego swego domu, poszła w kierunku „Albatrosa”.

Kilka dziewczyn powitało ją uśmiechem i przyjaznym kiwnięciem głowy. Magda podeszła

przywitać się, a Wanda zapytała złośliwie:

– Co, już cię puścili? – Nie wiedziała, gdzie Zośka przebywała, i sądziła, że wraca z aresztu.

– Odwal się, bo kopnę w kostkę – odpaliła jej Zośka.

Od razu poczuła się tu panią jak dawniej. Nie myślała wdawać się w rozmowę z Wandą, której

nie lubiła za obłudę. Wyminęła ją i skierowała się do swego kąta. Ciotka, która jak zwykle tam

siedziała, kiwała ku niej radośnie ręką, a nawet uniosła się i postąpiła krok naprzeciw. Zośka

zauważyła, że Ciotka jakoś postarzała przez ten krótki czas. Była zresztą dosyć mocno pijana.

– Jesteś już? – mówiła pieszczotliwie gładząc dziewczynę po ręce. – To dobrze. Wyleczyłaś

się? – Stara wiedziała, gdzie Zośka była, dziewczyna pisała do niej z zakładu.

– Wszystko w porządku, Ciotko. Stęskniłam się za tobą. Oczy staruchy zabłysły ciepłym

blaskiem. Słowa Zośki widocznie sprawiły jej przyjemność.

– Cieszę się, że już jesteś, cieszę się – mówiła. – Musisz teraz odpocząć, prawda?

Zośka nagle przypomniała sobie o mieszkaniu i uśmiechnęła się.

– Tak, tylko nie bardzo mam gdzie odpoczywać. Zabrali mi mieszkanie.

– Kto? Jak śmieli? – żachnęła się Ciotka.

– A, tacy jedni. Rodzina bez mieszkania. Nie warto się kłócić. Muszę sobie czegoś poszukać...

Stara bez namysłu zaproponowała:

– Zamieszkasz u mnie. Chętnie cię przyjmę. Potem, jak coś znajdziesz, to się wyprowadzisz.

Nawet dobrze się składa, bo jak będziemy razem mieszkały, to sobie odpoczniesz...

Drugi raz tego wieczora Zośka się wzruszyła.

– Dobra z ciebie kobieta, Ciotko – powiedziała. – Bardzo ci dziękuję.

– Iii, bzdury. – Stara była zadowolona z pochwały. – Co mi będziesz dziękować. To dla mnie

przyjemność, że taki młody skowronek zamieszka ze starym grzybem. Chodźmy stąd, bo pewnie

113

jesteś prosto z podróży i potrzebujesz wypoczynku.

Rozdział XXII

– Zośka, Zośkaaa! – Mimi wrzeszczała z ulicy, aż się ludzie oglądali.

Zośka skrzywiła się niechętnie. Od godziny stała w kolejce, żeby załatwić zakupy przed

niedzielą i właśnie ekspedientka zapytała „co dla pani”, kiedy rozległo się wołanie.

– Przepraszam, zaraz wrócę – powiedziała do ekspedientki. Wyszła z kolejki i zwróciła się

niechętnie do koleżanki.

– Tu jestem. Czego się drzesz? – Mimi była zapłakana i podniecona. Zośkę ogarnęły złe

przeczucia.

– Chodź prędko do domu – gorączkowo powiedziała Mimi.

Zośka nie pytała o nic więcej. Wiedziała, że Mimi bez powodu nie robiłaby rabanu, była na to

za bardzo nieśmiała. Machnęła więc ręką na kolejkę w sklepie i pobiegła.

– Nieszczęście – wyrzuciła z siebie w biegu Mimi. – Okropne nieszczęście.

– Ciotka?

– Tak. Spadła ze schodów.

W mieszkaniu były dwie sąsiadki i mała dziewczynka cała we łzach. Ciotka leżała już na

łóżku. Zośka stanęła przy niej i położyła dłoń na czole starej. Było chłodne.

Ciotka żyła jeszcze, lecz leżała z zamkniętymi oczyma, spokojna, nieruchoma. Zdawało się,

że śpi i tylko kilka kropli krwi, które zatrzymały się w kąciku warg, świadczyło, że to nie jest

zwykły sen.

– Jak się to stało? – zapytała cicho Zośka.

Dziewczyna głośno zaszlochała i wybiegła z pokoju, a jedna z sąsiadek wyjaśniła:

– Wyszła z mieszkania i schodziła po schodach. Jak zwykle trzymała się poręczy. A tu akurat

ta mała Jolka z czwartego piętra zjeżdżała na dół. Jak to dziecko, nie zejdzie normalnie, tylko

musi jechać po poręczy. Ciotka jej nie zauważyła i mała uderzyła w nią. Spadła z półpiętra. Od

razu straciła przytomność.

– Trzeba wezwać pogotowie.

114

– Tak, Mimi pobiegła po panią, a my zadzwoniłyśmy...

Zośka nie dopuszczała do siebie myśli, że Ciotce mogło się stać coś złego. Sądziła, że po

prostu uderzyła się dość mocno, ale to jej przejdzie. Wycierała krew z jej warg, kiedy na dole

rozległa się syrena pogotowia.

Młody lekarz długo badał nieprzytomną. Kiedy wreszcie wyprostował się i spojrzał na Zośkę,

ogarnął ją lęk. W jego wzroku wyczytała wyrok.

– To niemożliwe – szepnęła – panie doktorze, niech pan ją ratuje. Przecież ona jeszcze żyje...

– Pani jest jej córką?

– Nie, ale jestem najbliższą znajomą. Ona nie ma nikogo. Niech pan mówi, co trzeba robić...

– Nic. Obawiam się, że jej już nikt nie pomoże.

– Zabierzcie ją do szpitala, ratujcie...

– Będę zupełnie szczery – lekarz mówił z zawodowym spokojem. – Ta pani jeszcze żyje, ale

to już agonia. Nie ma żadnego ratunku. A nam nie wolno zabierać do szpitala ludzi konających.

My już nic więcej nie mamy do zrobienia. Przepraszam...

Ale nawet po wyjściu lekarza Zośka nie wierzyła, że Ciotce nic już nie pomoże. Sąsiadki

strwożone atmosferą śmierci wyniosły się po cichu i dziewczyna została sama z konającą.

Usiadła przy łóżku i przez łzy patrzyła na spokojną, bladą twarz starej kobiety. Przez otwarte

okno sączył się do pokoju łagodny zmierzch, wypełniony dobrze jej znanymi odgłosami portu.

Lipy pod oknem pachniały mocno i odurzająco. Za ścianą radio nastawione zbyt głośno

rozbrzmiewało jakąś melodią.

„Skąd ja to znam? – pomyślała, jakby na świecie nie istniało nic ważniejszego nad tę melodię.

– Jak ślicznie gra... to na trąbce... och, skąd ja to znam?...”

Konająca zacharczała i poruszyła się niespokojnie. Zośce wydało się, że słyszy jakieś słowa.

– Ciotko, mówisz coś? Głośniej, nie słyszę. – Przysunęła głowę do twarzy leżącej na łóżku.

Tamta rzeczywiście mówiła:

– Otwórz okno... duszno mi... daj pić...

Dziewczyna podała szklankę wody, ale Ciotka nie mogła unieść głowy. Zośka pomogła jej,

przytknęła szklankę do sinych warg. Łyk wody jakby trochę otrzeźwił Ciotkę, spojrzała

przytomniej i szepnęła:

– Narobiłam ci kłopotu...

– Cicho, Ciotko, cicho, nic nie mów.

115

Stara milczała przez jakiś czas, a potem znów poruszyła się niespokojnie.

– Słabo mi. Dlaczego tu tak jasno?... Zgaś światło, razi mnie...

– Ależ, Ciotka... – Zośka nie wiedziała, co robić, bo w pokoju panował półmrok. – Nie myśl o

niczym. Musisz poleżeć, wypocząć...

– Odpocznę sobie dosyć... – Ciotka teraz mówiła jakby głośniej: – Boli mnie w środku. Oj,

Boże, kto tak hałasuje? Daj mi jeszcze pić:..

Radio za ścianą nie przestawało grać, a zęby Ciotki szczękały o brzeg szklanki.

– Musisz asystować przy mojej śmierci – jakaś gorzka, bolesna ironia była w jej głosie. – A

myślałam, że będę sama zdychać...

– Ciotko, nie mów nic. Odpocznij, po co tyle mówisz, to cię męczy. – Zośka nie mogła

słuchać słów starej, lecz tamta nie zamilkła.

– Suknia do trumny w szafie na strychu... Wiesz... Pieniądze na pogrzeb też są... Zimno mi...

Zaniknij okno...

Zośka posłusznie wykonała polecenie. W pokoju od razu zapanowała ciężka, nieznośna

atmosfera śmierci.

– Nie zapomnisz o mnie, kiedy będę tam leżała?... Przyjdziesz czasem?...

– Ciotko!

– Ty jesteś dobre dziecko. Żal mi cię...

Zośka nagle uprzytomniła sobie, że może coś jeszcze trzeba zrobić. Zapytała:

– Ciotko, chcesz księdza? Trzeba przed śmiercią...

– Nie, nie. Nie chcę księdza. Jeżeli jest Bóg, to i tak wszystko mi przebaczy, bo dużo się

nacierpiałam... Tylko nie płacz. Po co to?... I pamiętaj, pochowasz mnie na Srebrzysku... Tam tak

pięknie...

Zośka zakryła dłońmi uszy. Nie mogła słuchać spokojnych, łagodnych, a równocześnie tak

nieubłaganie prawdziwych słów Ciotki. Bała się, chciałaby stąd uciec jak najdalej, nie patrzyć i

nie słuchać, lecz nie mogła, nie była w stanie zostawić konającej.

Gwałtowny kaszel nie pozwolił Ciotce mówić dalej. Na jej wargach znów pojawiła się krew.

Uspokoiła się i zamknęła oczy.

Mijały godziny, a Ciotka leżała cicho, patrząc spod przymkniętych powiek na Zośkę.

Dziewczyna czuwała siedząc na krześle. Wreszcie zdrzemnęła się z głową opartą o brzeg łóżka.

Gdy się ocknęła, za oknem jaśniał już blask wstającego dnia. Ciotka leżała w poprzedniej

116

pozycji i zdawała się ją obserwować. Prawa ręka zwisała z łóżka.

Zośka chciała poprawić tę rękę. Kiedy ją ujęła, poczuła, że jest zimna i bezwładna.

117

CZĘŚĆ DRUGA

Rozdział I

Choć chwilami samej wydawało jej się to śmieszne, ale mimo wszystko Zośka nie mogła się

oprzeć wrażeniu, że wokół niej dzieje się coś niedobrego. Niby wszyscy zachowywali się

normalnie, a jednak w powietrzu coś wisiało.

Najpierw było drobne na pozór zajście z Fredką. Po dłuższej nieobecności dawna „królowa”

znów pojawiła się w „Albatrosie”. Po pamiętnej porażce przeniosła się do Gdyni, podobno nawet

powodziło jej się tam zupełnie nieźle. Ostatnio jednak wróciła i zachowywała się prowokacyjnie

wobec Zośki, jakby zapomniała tamtej nauczki. Gdy zetknęły się w przejściu między stolikami,

zapytała zjadliwie:

– Panienka już zdrowa? Słyszałam, że złapało się coś niecoś?

Zośka udała, że nie słyszy i wyminęła ją bez słowa. Cios był jednak celny i przez dłuższy czas

nie mogła się uspokoić. Zauważyła też, że Fredka mówi coś do dwóch podejrzanych, nieznanych

jej typów, równocześnie pokazując na nią. Postanowiła więc mieć się na baczności.

Potem Wanda, która ostatnio była w stosunku do niej dość przyjacielska, ostrzegła przy

bufecie:

– Uważaj, Fredka szykuje się na ciebie.

– Mam ją... – Zośka posługiwała się już swobodnie najbardziej dosadnymi określeniami.

Wanda wzruszyła ramionami:

– Co mi do tego. Mówię ci, bo mi się zdaje, że chcą ci zrobić jakiś kawał.

Niepokój ogarnął Zośkę i pomyślała, że byłoby dobrze wynieść się z knajpy, póki jeszcze

czas. Potem jednak przypomniała sobie pierwsze spotkanie z Fredką i trud, z jakim wywalczyła

przewagę nad nią i całą pozostałą zgrają „mewek portowych”. Przyszło jej na myśl, że jeśli teraz

ustąpi, pozwoli się zastraszyć, to już niewiele tu będzie miała do szukania. Toteż odpędziła myśl

118

o odwrocie, a zaczęła się rozglądać za jakimś odpowiednim chłopakiem, który w razie potrzeby

stanąłby w jej obronie.

Tego wieczora kręciło się koło niej kilku marynarzy. Był tam jakiś Szwed, Fin i dwóch czy

trzech Polaków. Wszyscy czynili jej niedwuznaczne propozycje, lecz ona jeszcze na żadnego się

nie zdecydowała. Sądziła, że może się jej uda dojść do porozumienia z dwoma, oczywiście w

pewnych odstępach czasu, ale teraz zrozumiała, iż nic i z tego nie będzie. Trzeba było brać

chłopaka takiego, który ma forsę, a równocześnie w razie czego potrafi puścić w ruch pięści.

Marynarze zagraniczni mieli nad naszymi przewagę finansową. Wybór był więc właściwie

tylko między Szwedem a Finem. Szwed bardziej podobał się jej jako mężczyzna, a te względy

zawsze starała się brać pod uwagę. Jednakże choć był przystojny, nie wyglądał na silnego.

Ostatecznie wybrała Fina, który był zbudowany jak Herkules. Czując się z nim dosyć

bezpiecznie, bawiła się i ukradkiem obserwowała posunięcia Fredki.

W lokalu jednak panował spokój i nic nie wskazywało na to, że zanosi się na awanturę. Fredka

kręciła się koło jakiegoś Anglika, ciemne typy, które jej towarzyszyły, zajmowały się swymi

interesami. Zośce po jakimś czasie poprawił się nastrój i zaczynała w duchu żałować, że dała się

zastraszyć i tak łatwo zrezygnowała ze Szweda. Szkoda jej było, że sporo grosza uciekło do

kieszeni innej dziewczyny.

Fin przyciskał się do niej i przy stoliku nie zdejmował ręki z jej kolan, podczas gdy drugą

nalewał wódkę. Zośka mrugnęła do przechodzącej Wandy i powiedziała:

– No i co? Strachy na Lachy?

– Zdaje się, że alarm był fałszywy – zgodziła się Wanda.

Orkiestra zagrała i przed Zośką pojawił się, jakby wyrósł z podłogi, jasny blondyn, nieco

niechlujny, zbudowany jak zapaśnik. Miał bezczelne, wodniste oczy, a zarost sterczał mu na

brodzie jak szczecina na prosiaku.

– Pani pozwoli? – zapytał grzecznie.

Poznała w nim jednego z tych, z którymi konferowała poprzednio Fredka. Nie ulegało

wątpliwości, że należał do jej opiekunów i teraz szukał okazji do zwady.

Fin już poruszył się niespokojnie. Zośka trzymając go za rękę odpowiedziała:

– Przepraszam, może innym razem, teraz jestem zajęta...

– Co? Z polskim marynarzem nie chcesz tańczyć? – blondyn pochylił się i patrzył groźnie. –

Wolisz tego śmierdzącego śmieciarza?

119

– Na? – warknął Fin, który rozumiał trochę po polsku. Już zrobił groźną minę i podnosił się z

miejsca.

– Dobrze – rzucił jeszcze blondyn – spotkamy się, panienko!

Odszedł, a ją znów opanował niepokój. Wprawdzie nieraz widziała awantury w tej knajpie,

sama zresztą bywała ich przyczyną i nigdy się tego nie obawiała. Istniało bowiem niepisane

prawo, że choćby rozgorzała najzaciętsza bójka, choćby w ruch poszły nie tylko pieści, ale i

noże, nigdy prostytutkom nie wyrządzano krzywdy. Nawet jeśli one były przyczyną bijatyki,

marynarze uważali, że porachunki należy załatwiać wyłącznie między mężczyznami. Teraz

jednak Zośka czuła, że sprawa ma się inaczej, bo wszystko kręci się wokół niej i atak jest

skierowany przeciwko jej osobie.

Fin mruczał pod nosem jakieś niezrozumiałe przekleństwa, ale był porządnie pijany i wkrótce

się uspokoił, tańczył chwiejąc się galaretowato. W końcu zaczął Zośkę ciągnąć, żeby wreszcie

zdecydowała się na spełnienie obietnicy. Uznała więc, że nadeszła pora, kiedy może wraz z nim

opuścić lokal, nie narażając się na posądzenie o ucieczkę czy lęk przed Fredką.

Księżyc już zaszedł i na dworze było ciemno, ale nad schodkami prowadzącymi z „Albatrosa”

na ulicę świeciła się lampa. Mimo to Fin potknął się i wywinął kozła. Pociągnięta przez niego

Zośka zatoczyła się i z całej siły uderzyła ramieniem w drzewo. Syknęła z bólu i równocześnie

usłyszała przekleństwo swego towarzysza. Zrozumiała, że dzieje się coś złego.

Potkniecie nie było przypadkowe. Ukryty w cieniu blondyn podstawił Finowi nogę i teraz już

siedział mu na karku. Tamten klął, ale nie mógł się ruszyć i tylko głowa skakała mu po

kamiennych płytach w takt uderzeń napastnika. Zza drzewa wysunął się drugi osobnik i

zamachnął się na Zośkę.

Nim jeszcze zrozumiała, co jej grozi, już uchyliła się instynktownie i pięść napastnika

wyrżnęła w twardy pień kasztana. Musiało go to potężnie zaboleć, bo zaklął straszliwie i obrócił

się wokół swej osi. Wykorzystała ten moment i rzuciła się do panicznej ucieczki. Usłyszała za

sobą krzyki, przekleństwa i wreszcie tupot nóg.

„Gonią” – pomyślała i serce podskoczyło jej do gardła. Pędziła przed siebie gnana panicznym

strachem. Za wszelką cenę chciała dobiec do domu. Ale od zbawczej bramy dzieliła ją jeszcze

dość znaczna odległość, a tymczasem rozwścieczony opryszek był tuż tuż.

Jak szczur zagnany w kąt bez wyjścia, rzuciła się do pierwszej z brzegu bramy. Z całym

impetem wpadła na jakiegoś człowieka, który właśnie otwierał drzwi.

120

– Co jest, co się dzieje? – wykrzyknął zdumiony.

Lecz ona nie miała czasu na tłumaczenie.

– Szybko, szybko! Na litość boską, niech pan mnie nie wyrzuca! Proszę zamknąć bramę!–

Mężczyzna spełnił prośbę i znaleźli się w zupełnych ciemnościach. Kroki pogoni przebrzmiały

na ulicy i ucichły w oddali.

– Co się stało? – pytał wybawca.

– Gonili mnie – wyjaśniła dysząc jeszcze z wysiłku. – Dziękuję panu. Chwileczkę postoję i

zaraz sobie pójdę...

– Nie boi się pani, że się zaczaili za bramą?

– Sama nie wiem. Boję się... To jacyś bandyci...

Bała się okropnie i za nic w świecie nie wyszłaby teraz na ulicę. Nieznajomy wybawca był

dyskretny i nie pytał o szczegóły. Może dlatego czuła się nieswojo i zaczęła wyjaśniać:

– Byłam pobawić się ze znajomym. Oni prosili mnie, żebym zatańczyła z nimi. Nie chciałam,

bo nie tańczę z nieznajomymi. Zresztą ten, który mnie prosił, był pijany. Gdy wyszliśmy z

lokalu, napadli nas...

– Chodźmy – powiedział przypadkowy wybawca i ująwszy ją pod ramię poprowadził

ciemnym korytarzem.

– Co pan? Dokąd? – zapytała ze strachem.

– Proszę się nie obawiać – uśmiechnął się. – Wstąpimy do mnie na chwilę. Nic złego pani nie

zrobię. Po co stać tutaj, kiedy może pani przeczekać to w moim mieszkaniu, prawda?

Poszła bez oporu. Pomyślała tylko, że mężczyźni wszyscy są jednakowi...

Ciekawa była, jak wygląda jej wybawca. Sądząc po głosie, nie musiał być stary, zresztą

zachowywał się energicznie i jakoś młodzieńczo. On również nie mógł się doczekać chwili,

kiedy zobaczy jej twarz.

Gdy w pokoju zabłysło światło, spojrzeli na siebie i równocześnie wydali okrzyk zdumienia.

– Pani?

– O Boże! To pan!

Zośka poczuła, że oblewa ją zimny pot, a ciało pokrywa się gęsią skórką. Czuła się, jakby

ujrzała zjawę nie z tego świata.

Przed nią stał młody człowiek, którego twarz zapamiętała na całe życie. Jak w

przyśpieszonym filmie ujrzała orbisowską kawiarnię w Gdańsku. Przypomniały się jej kolejne

121

sceny, które wtedy nastąpiły, do momentu owego spaceru w gruzy. Pierwszy upolowany przez

nią „facet do oskubania” teraz stał przed nią i szeroko otwierał zdumione oczy.

Czy wiedział? Czy domyślał się, że ona miała go tam zwabić?

– Co za przypadek! – zawołał wreszcie Stefan, wyraźnie ucieszony z tego spotkania. – Dużo o

pani myślałem. Chodziłem nawet do tej kawiarni, bo myślałem, że panią spotkam. Nie

wiedziałem, czy pani nie wyrządzili wtedy też jakiejś krzywdy...

Odetchnęła. Nie domyślał się. Przyjemny spokój opanował ją i poczuła wielkie odprężenie.

– Nie, nic mi nie zrobili – odparła niepewnie – uciekłam. Byli zajęci panem. Wiem, że jestem

tchórzem, ale strasznie się bałam...

– Dobrze pani zrobiła – chwalił ją z entuzjazmem. – Przecież i tak nic by pani mi nie pomogła,

a po co się było narażać?

– Ale co się wtedy stało z panem?

– Eee, nic wielkiego. Dostałem cegłą i trochę mnie zamroczyło. Ocknąłem się, kiedy było już

widno. Oczywiście nie miałem portfela i zegarka, ale marynarz jest przyzwyczajony do tego, że

często traci wszystko.

Podczas tej rozmowy przyglądała mu się uważnie. Zdążyła już całkowicie ochłonąć i teraz

znów patrzyła na niego z sympatią. Tak jak wtedy, w restauracji „Orbisu”, doszła do wniosku, że

jest miły i przystojny. Do tej dawnej sympatii dołączyła się wdzięczność za ratunek przed

napastnikami.

– Ogromnie się cieszę, że pana znów spotkałam – wyznała. Za nic w świecie by teraz nie

chciała, żeby się dowiedział, iż gości u siebie „mewkę”. Jemu zresztą nawet przez myśl nie

przeszło, że Zośka może się czymś podobnym zajmować. Wprawdzie zmieniła się od tamtej

pory, ciągle jednak wyglądała świeżo i powabnie. Podobała mu się i był rad, tak jak i ona, z tego

spotkania.

– Niech się pani rozgości – mówił podniecony. – Teraz gdy się okazało, że jesteśmy starymi

znajomymi, nie wypuszczę pani tak prędko.

– Ależ to czwarta rano! – wykrzyknęła. – Co sobie o mnie pomyślą znajomi!

– Pomyślą, że pani jest w domu. Zresztą co mnie to obchodzi, teraz pani należy do mnie.

Napijemy się czegoś?

Podszedł do szafki i wyciągnął butelkę. Lecz ona zaprotestowała. Nie chciała odstąpić od roli

skromnej dziewczyny.

122

– Nie, nie. Nie chcę alkoholu. Jeśli już chce pan mnie poczęstować, to tylko herbatą. Od tych

wrażeń zaschło mi w gardle.

Nastawił wodę i kręcił się po pokoju. Był przy tym dziwnie radosny i ożywiony. Wyraźnie

cieszył się, że piękna dziewczyna, która kiedyś jak błysk komety pojawiła się w jego życiu,

nieoczekiwanie przybyła do niego, rozmawia, śmieje się...

Pomogła mu nalać herbaty i pili ją siedząc obok siebie na tapczanie.

– Nie boi się mnie pani? – zapytał z przekornym uśmiechem.

– Nie, pan jest taki miły... – spuściła wzrok i oblała się rumieńcem. Poczuła, że delikatnie

ujmuje jej dłoń.

– Tyle o pani myślałem... Tak chciałem jeszcze raz spotkać i oto się stało. Jak to przedziwnie

plecie się ludzkie życie... Ale pani drży... Pani chyba bardzo zmęczona?

– Nie, jest mi dobrze – powiedziała cicho.

Ogarnęła go fala radości, bo poczuł, że nie jest jej zupełnie obojętny. Podniósł do ust jej rękę.

– Może to jest głupie, co powiem, ale tęskniłem do pani. Tak, wtedy spędziliśmy bardzo miłe

chwile, a pani wie, że marynarz nie ma tych chwil zbyt wiele.

Niebo za oknem stawało się szare i kontury drzew coraz wyraźniej wyłaniały się z mroku.

Zamknęła oczy i poczuła na ustach delikatne muśnięcie jego warg. Gdy wyczuł, że nie opiera się,

całował ją coraz goręcej, a kiedy dotknął jej oczu, poczuł słone łzy.

– Kochana – szepnął – płaczesz?

– Nie, nie, jestem szczęśliwa. Nie zwracaj na to uwagi, taka jestem głupia...

Ujął oburącz jej twarz i przytulił do swego policzka. Odpowiedziała mu szczerym, mocnym

uściskiem.

Rozdział II

Pani Malinowska kręciła się niespokojnie. Zaledwie mąż wyszedł do pracy, rozpoczęła

nerwowe wędrówki po korytarzu. Ze trzy razy przeszła do łazienki i z powrotem, potem jeszcze

kilkakrotnie była w kuchni, choć nie miała tam nic do roboty, bo śniadanie zjadła razem z

mężem. Za nic jednak nie chciała przegapić najważniejszego momentu i dlatego czuwała

123

nieustannie.

Lecz minęła ósma, potem dziewiąta, a w pokoju sublokatorskim panowała cisza. Pani

Malinowska denerwowała się, gdyż czas już było udać się po codzienne zakupy. Chwilę jeszcze

pokręciła się po przedpokoju, potem bardzo niechętnie wzięła torbę i wyszła. Spieszyła się

jednak nadzwyczajnie. Nie zdołały jej zatrzymać nawet informacje sąsiadek, szybko kupiła, co

trzeba, i prawie biegiem wróciła do domu.

W przedpokoju odetchnęła z ulgą. W dalszym ciągu nikt w mieszkaniu się nie poruszał.

„A to się zmęczyli” – pomyślała i rozpoczęła poprzednią, bezcelową krzątaniną. Za wszelką

cenę chciała ją zobaczyć, musiała po prostu wiedzieć, z kim zabawiał się spokojny dotychczas i

porządny lokator. Ale jej ciekawość została wystawiona na niezwykłą próbę. Czas mijał,

mieszkanie było nieposprzątane, a pani Malinowska nie mogła się doczekać.

Wreszcie w najwyższym stopniu zdenerwowania stanęła pod drzwiami. Serce biło jej, jakby

miała zamiar dokonać włamania. Najpierw pochyliła się i zajrzała przez dziurkę od klucza. Nic

jednak nie zobaczyła, bo tapczan stał z boku pod ścianą. Zdenerwowała się więc i leciutko

zapukała.

Cisza. „Co, do licha, czyżby nikogo już nie było? Może wyszli, gdy byłam po zakupy?” –

pomyślała i równocześnie delikatnie nacisnęła klamkę. Drzwi ustąpiły. Szparka wolno

powiększała się, a nos i błyszczące z podniecenia oczy pani Malinowskiej wsunęły się do pokoju.

Nie zdążyła jednak zauważyć żadnych szczegółów. Ogarnął ją popłoch, gdy stwierdziła, że para

śpi jeszcze. Trochę za głośno zamknęła drzwi.

Stefan obudził się, otworzył oczy i zaraz zamknął, bo słońce ukłuło go szpileczkami swych

promieni. Wciągnął głęboko zapach skóry i włosów dziewczyny. Poczuł się od razu radosny i

wesoły, choć w całym ciele czuł zmęczenie. Delikatnie uniósł się na łokciu i patrzył na śpiącą

Zośkę.

Oddychała lekko rozchylonymi ustami, gdyż nos wtuliła w poduszkę i śmiesznie go

spłaszczyła. Rozsypane wspaniałe włosy okrywały jej kark i spływały miękkimi falami na

poduszkę. Policzki miała lekko zaróżowione.

Wydała mu się niezmiernie piękna i ogromnie bliska. Dotknął wargami jej ucha

wyglądającego spod włosów. Poruszyła się, mruknęła coś przez sen i jeszcze głębiej wcisnęła nos

w poduszkę.

Stefan wstał i przeciągnął się, aż zabolało go w plecach. Włożył piżamę i cicho wyszedł do

124

przedpokoju.

Pani Malinowska była na stanowisku.

– Przygotować panu śniadanie? – zapytała z niewinną miną.

Zawsze, gdy Stefan nie nocował na statku, troskliwa gospodyni przygotowywała mu posiłki.

Wiedziała, że marynarz tęskni do dobrej, domowej kuchni i cieszyły ją pochwały, jakich nie

szczędził jej talentom kulinarnym.

– Proszę bardzo – wesoło odparł Stefan. – Tylko trochę więcej...

– Dobrze, zanim pan się umyje zaniosę do pokoju.

– Nie, nie! Nie trzeba! – zaprotestował nazbyt gwałtownie. – Proszę zostawić w kuchni. Sam

zabiorę.

Pani Malinowska chrząknęła dwuznacznie i szurając pantoflami poszła parzyć kawę.

Gdy wszedł do pokoju dźwigając tacę ze śniadaniem, Zośka siedziała na tapczanie wstydliwie

okrywając się kołdrą pod brodę.

– Pobudka! – wołał od drzwi. – Wyskakuj, śniadanie gotowe!

– Aaach – ziewnęła szeroko – ależ jestem śpiąca. Która godzina?

– Prawie dwunasta. Wstawaj szybko. Pomrzemy z głodu.

– Mmm, jak wspaniale pachnie. Jesteś cudowny, wstałeś pierwszy i podajesz śniadanie.

Wezmę cię na gosposię. Nareszcie ktoś będzie mi podawał śniadanie do łóżka.

Postawił tacę na stole i podszedł do tapczanu. Patrzył na nią tak, że spuściła oczy.

– To ty jesteś cudowna – powiedział. – Zjawiłaś się jak dobra wróżka i siedzisz tu w słońcu i...

– zabrakło mu słów.

Zaśmiała się.

– Pleciesz. Siedzę w betach, a nie w słońcu. – Zarzuciła mu ręce na szyję i przyciągnęła do

siebie. Złączyli się w długim pocałunku. Odepchnęła go wreszcie.

– Odwróć się i stój przez chwilę spokojnie. No, już, raz dwa.

Posłusznie wykonał w tył zwrot i usłyszał tupot bosych stóp po podłodze. Nie wytrzymał.

Odwrócił się i chciał ją chwycić. Wywinęła się zręcznie i zasłoniła sukienką.

– Nie wolno! Odwróć się!

A kiedy niechętnie wykonał polecenie, szybko zaczęła się ubierać.

– Jak tu się myć? – zmartwiła się. – Nie umiem jeść przed myciem, a tu zdaje się ktoś jest w

mieszkaniu.

125

– Gospodyni, ale to nic. Cóż ją to obchodzi. Ona zresztą i tak wie.

Pani Malinowska oczywiście była w przedpokoju i wreszcie zaspokoiła w pełni swą

ciekawość. Powiedziała nawet Zośce „dzień dobry” i teraz już spokojnie udała się do kuchni, aby

zabrać się do gotowania obiadu.

Gdy Zośka doprowadziła się do jakiego takiego wyglądu i zjedli w końcu śniadanie, była już

godzina pierwsza. Pomyślała, że czas wreszcie odejść. Myśl ta zasmuciła ją, bo było jej tu dobrze

i przez ten krótki czas poczuła się jakby we własnym, wymarzonym domu. Kiedy jednak

wspomniała o tym, że ma zamiar odejść, Stefan zaprotestował:

– Mowy nie ma. Jak to, chcesz mnie tak po prostu zostawić na resztę dnia?

– A cóż będziemy robili?

– Proponuję wycieczkę nad morze.

Zgodziła się. Pogoda była przepiękna i choć lato już właściwie minęło, można jeszcze było

posiedzieć nad brzegiem. Przezorny Stefan zabrał koc i wyszli na ulicę. Wsunął dłoń pod jej

ramię i przytulił do siebie. Poczuła radość i beztroskę. Szli weseli, pełni życia i pogody,

uśmiechali się do dzieci, mijanych ludzi, odrapanych domów i zielonych drzew. Świat wydawał

im się piękny i promienny jak wszystkim młodym, kiedy myślą, że cała radość świata spłynęła na

nich.

„Piątką” dojechali do Brzeźna i po chwili znaleźli się nad brzegiem morza. Na plaży było

zaledwie kilka osób; ostatni wczasowicze, grupka chłopaków grających w pokera, kilka par

poukrywanych za wydmami.

Omijali ludzi, szukali samotności, spokoju i zacisza. Szli długo brzegiem, a wylizany przez

fale piasek skrzypiał przyjemnie pod stopami. Zdjęli buty i pozwolili figlarnym, pienistym falom

obmywać stopy. Za czerwonymi od rdzy szczątkami wraka wyrzuconego na brzeg przez sztorm

skręcili w lewo i położyli się między dwiema niewielkimi wydmami.

Słońce nie grzało zbyt mocno, ale tu było przyjemnie i przytulnie. Jakaś łagodna, kojąca cisza

stała nad nimi. Nad głowami płynęły leniwie białe, puchate obłoki. Nieustanny szum fal i krzyk

krążących nad brzegiem mew łączyły się w swoistą muzykę morza. Poszarpana, ciemniejąca

lasami linia brzegu wyginała się łukiem i zacierała gdzieś pod Gdynią. Daleko przed nimi

cieniutka kreska Półwyspu Helskiego ciemniała na styku nieba z wodą. Na prawo widać było

wrzynającą się w morze ostrogę portu gdańskiego. Wielki, głęboko zanurzony statek z

podniesionymi bomami zbliżał się do tej ostrogi. Maleńki z tej odległości holownik prowadził go

126

na linie i zdawało się, że to liliput-pogromca prowadzi na sznurku potulnego, niezgrabnego

słonia.

– Jak tu pięknie! – westchnęła w zachwycie Zośka. – Spójrz, koledzy wracają z rejsu.

– To jakiś norweg.

– Po czym poznajesz? Przecież stąd nie widać bandery.

– Po znakach na kominie. Każdy armator ma swój znak.

– Szczęśliwi jesteście. Cały świat jest waszym domem. Zawsze zazdroszczę marynarzom tego,

że tyle mogą zobaczyć ciekawych rzeczy. Marzyłam o tym, żeby podróżować po świecie.

– Takie podróże jak nasze to przyjemność dla nowicjusza. Potem przychodzi przesyt, nuda i

tęsknota...

– Tęsknota? – zdziwiła się – do czego?

– Nie wiem. Do czegoś innego.

– Och, nie mów tak! Świat jest taki ciekawy i piękny! Odpowiedz, gdzie są najpiękniejsze

kobiety? Które ci się najbardziej podobały: Chinki, Murzynki, Hinduski, Arabki? Powiedz.

– Serce marynarza to hotel, w którym każda znajdzie swój pokój – zażartował.

Zrobiło to jej przykrość, bo nagle przypomniała sobie, że i ona mieszkała w wielu hotelikach

marynarskich. Posmutniała i odwróciła głowę. Zauważył to i zrozumiał po swojemu. Delikatnie

ujął ją pod brodę i pocałował w nos.

– No, nie dąsaj się, żartowałem. Nie umiem opowiadać o tym, co widziałem na świecie, ale

jeśli chodzi o kobiety, to najpiękniejsze są Polki.

– Nie nabijaj się ze mnie...

– Przysięgam, że mówię prawdę. A jedna, którą znam, jest tak piękna, że nie ma takiej drugiej

na świecie...

– Przestań.

Znów ją pocałował.

– Przestań – powtórzyła – przecież ludzie się tu kręcą.

– A cóż mnie obchodzą ludzie!

Mewy z piskiem zatoczyły krąg nad ich głowami. Patrzyła na nie leżąc z głową opartą na jego

ramieniu. Mówiła leniwie:

– Jakie one wścibskie, podglądają nas.

– Nie martw się, nikomu nie powiedzą...

127

– Kto wie? Może te plotkarki rozpowiedzą o nas wszystkim marynarzom na całym świecie?

– Nie miałbym nic przeciwko temu. Zazdrościliby mi.

– Podobno mewy to najwierniejsze przyjaciółki marynarzy? Towarzyszą im w dalekich

rejsach, przynoszą wiadomości od ukochanych. Słyszałam, że po śmierci marynarza jego dusza

zamienia się w mewę. Dlatego marynarz nigdy nie zabija mew. Czy to prawda?

– Po cóż zabijać? One też chcą żyć. Może zresztą rzeczywiście z tą duszą to prawda... Ale

przyjaciółkami to są fałszywymi. Jeśli marynarz kona w szalupie z głodu i wyczerpania, mewa

pierwsza wydziobie mu oczy.

– Nie mów o tym, to straszne. Znienawidzę je od dziś.

– Za co? Przecież to nie ich wina. My mimo wszystko je lubimy.

– Chciałabym być mewą, polecieć za statkiem, patrzyć z góry na morza, lądy, statki. Dla

odpoczynku siadałabym na maszcie, a ty rzucałbyś mi okruchy...

– Oj, strasznie jesteś romantyczna. Ja wolałbym, żebyś wędrowała po świecie razem ze mną.

– Daj spokój, przestań... Och, ty...

– Masz zielone oczy. Zupełnie jak woda morska. Zobacz, widzisz, jaki ma kolor? Jest przy

tym ruchliwa, ale łagodna. Takie są twoje oczy. Dotychczas miałem tylko morze, teraz mam

również ciebie. Gdy patrzę w twoje oczy, widzę w nich morze, a gdy będę sam, spojrzę na morze

i zobaczę ciebie...

– Teraz ty jesteś romantyczny.

– Mówię to, co czuję. Dobrze mi z tobą.

– A gdybyś musiał wybrać mnie albo morze?

– Po co myśleć o tym? Życie marynarza i tak składa się z wiecznych pożegnań i powrotów.

Zawsze kogoś zostawia i kogoś wita.

– Nie mów teraz o pożegnaniu. Nie chcę o tym myśleć.

– Dobrze. A więc opowiedz mi coś o sobie. Wtedy mówiłaś tak mało. Chcę wszystko

wiedzieć.

– Nie, nie teraz. Zresztą po co? Czyż rzeczy, które nas nie dotyczą, mają jakieś znaczenie?

– Wszystko, co twoje, dotyczy mnie także.

– Uważaj. To już są wielkie słowa.

– Tak, wielkie słowa. Zastanawiam się, czy to już jest miłość?

– Czy to już jest miłość? A któż wie, jak ona naprawdę wygląda?

128

– Może jest tu, między niebem a piaskiem, nad brzegiem morza, wśród nas?

– Znów wielkie słowa. Nie wypowiadaj ich. Po prostu dobrze mi z tobą, chciałabym, żeby ten

dzień nigdy się nie zakończył, a reszta... reszta jest teraz nieważna...

– Dobrze, niech tak będzie – zgodził się i pochylił nad nią głowę. Poruszane wiatrem włosy

łaskotały go w policzek.

Obudził ich przedwieczorny chłód ciągnący od morza. Dalekie światła Sopotu jarzyły się nad

wodą, a od Helu błyskał ku nim promień latarni morskiej.

Stefanowi zdrętwiała ręka, a Zośka skurczyła się z zimna.

– Pobiegnijmy brzegiem – zaproponował.

Rzuciła się pierwsza, a on pognał za nią wzbijając stopami małe fontanny piasku. Dogonił ją

za wrakiem. Dyszała lekko, zmęczona, ale już nie drżała. Poszli dalej spokojnie, przytuleni do

siebie.

Gdy wysiedli z tramwaju, Stefan powiedział:

– To był cudowny dzień. Będę go długo pamiętał.

– Tak – zgodziła się Zośka – ale dzień minął i czas się rozstać. „Życie marynarza składa się z

ciągłych pożegnań” – przypomniała jego słowa.

– Nie, nie to miałem na myśli. Chciałem ci po prostu podziękować za ten dzień. Ale jeszcze

go nie zakończyliśmy. Zjemy razem kolację. Pamiętasz „Orbis”? Tam się poznaliśmy.

– Nie przypominaj. Zakończenie było fatalne.

– To nic, za to dziś było tak pięknie. Pójdziemy tam spędzić dzisiejszy wieczór?

– Dobrze – zgodziła się po namyśle. – Ale muszę przecież jakoś się przebrać, doprowadzić do

porządku włosy. Ty zresztą też.

– Zgoda. Idziemy do mnie, tam się oporządzimy. Suknię masz dobrą.

– Nie ma mowy – upierała się. – Tak nie pójdę. Muszę przedtem wpaść do domu. Nie mogę

przecież w takim lokalu wyglądać jak czupiradło. Spotkamy się za godzinę na peronie kolejki.

– Ale nie nawalisz?

Zamiast odpowiedzi pocałowała go lekko i po chwili zniknęła za zakrętem.

129

Rozdział III

Rozmarzona, radosna i lekka wbiegła do swego pokoju. Nucąc pod nosem jakąś melodię od

razu zaczęła się rozbierać. W samej bieliźnie stanęła przy oknie.

Niebo na zachodzie czerwieniło się krwawymi smugami, jakby daleko nad zatoką płonął

wielki ogień. Bliżej nad jej głową ciemny już firmament jarzył się wesołymi błyskami gwiazd. W

powietrzu wisiała wielka, dostojna cisza. Przerywały ją jedynie głosy i kroki przechodniów,

dobiegające jakby z głębokiej studni. Stała tak z oczami zatopionymi w szarym zmierzchu,

marząca, myślami przebywająca jeszcze tam, nad brzegiem.

Otrząsnęła się wreszcie z zadumy. Szybko umyła twarz, ręce i zakurzone nogi. Potem włożyła

na bose stopy swoje najlepsze pantofle i naciągnęła świąteczną sukienkę. Ustawiła na stole

niewielkie lusterko i zaczęła malować wargi.

„Zielone oczy” – przypomniało jej się nagle. Zbliżyła twarz do lustra i zaczęła się sobie

dokładnie przyglądać. Uświadomiła sobie swoją radość z tego, że się jemu podobała i roześmiała

się. Potem nagle spoważniała. „A gdyby znał prawdę o mnie?” Poczuła, że cały jej wspaniały

nastrój ulatuje. Odsunęła się od lustra i opuściła ręce na kolana.

Teraz dopiero w pełni mogła ocenić dotychczasowe swoje życie, teraz się nad nim po raz

pierwszy zastanowiła. I z tym większą goryczą zapytywała siebie:

,,Po co to wszystko? Po co ten piękny dzień, jeśli potem znów będą dni monotonne,

przesycone zapachem tytoniu, alkoholu i spoconych ciał?... Och, żeby to już nie wróciło, żeby

dzień dzisiejszy pozostał na zawsze!... – Lecz chłodny głos rozsądku ściągnął ją z obłoków na

ziemię. – Nic się nie zmieni, wszystko będzie jak dawniej. A on odejdzie i więcej nie wróci...”

„A może wróci?”

„Oni nie wracają... A gdyby miał wrócić i dowiedzieć się o wszystkim, lepiej go nigdy więcej

nie widzieć...”

Uświadomiła sobie nagle, że rozmawia głośno sama ze sobą. Próbowała się jeszcze bronić

przed okrutnym głosem prawdy, ale wiedziała już, że nie będzie śmiała pójść do niego.

Oparła łokcie na stole, twarz ukryła w dłoniach i długo płakała, samotna w pustym pokoju.

Stefan pogwizdując wesoło przebierał się w ciemny garnitur. Gdy przebiegał z łazienki do

pokoju, pani Malinowska wychyliła głowę z kuchni.

– Ależ pan dziś wesół – zauważyła.

130

– Tak, tak – odkrzyknął – wygrałem milion!

Pani Malinowska cała wysunęła się do przedpokoju. Nos jej poczerwieniał, oczy zabłysły, co

było nieomylnym znakiem, że ma ochotę uciąć sobie pogawędkę.

– To ta panienka tyle warta? – zauważyła domyślnie.

– Ho, widzę, że pani nieźle się orientuje – zaśmiał się Stefan.

– Przecież nie jestem ślepa. Widziałam, że panu aż oczy do niej wyskakiwały. Zresztą wcale

się nie dziwię, bo niebrzydka.

Stefanowi ta pochwała zrobiła wielką przyjemność. Wyjrzał z pokoju i powiedział:

– Widzę, że pani Malinowska zna się na rzeczy. Klasa dziewuszka, prawda?

– A dawno się znacie?

– O, tak! – odparł szybko i zniknął ponownie w pokoju.

Po chwili wyświeżony, elegancki i pachnący pędził po schodach na złamanie karku.

Na dworzec przyszedł kilka minut przed wyznaczonym czasem. Kupił bilety i niecierpliwie

począł spacerować po peronie.

Wskazówki wielkiego zegara z wolna zbliżyły się do godziny dziesiątej. Pociąg gwizdnął

zadziornie, drgnął i po chwili zniknął poza kręgiem dworcowych lamp.

„Spóźnia się – pomyślał bez gniewu. – Wiadomo, kobieta...”

W miarę jednak jak duża wskazówka oddalała się od dziesiątki, zaczął się niecierpliwić, a

potem złościć. Gdy minęło wpół do jedenastej, myślał: „No, niech tylko przyjdzie, obrugam ją.

Marnuje czas...”

Kiedy odjechał pociąg o jedenastej, ogarnął go niepokój. Wstydził się kręcić po peronie, bo

zawiadowca i konduktorzy już mu się przyglądali ze znaczącymi uśmieszkami. Stał więc tam,

gdzie lampa nie rzucała swego blasku i patrzył w mrok.

„Czekam jeszcze dziesięć minut” – myślał i czekał pół godziny. Wreszcie pojął, że traci czas

na próżno. Ostatni pociąg odszedł do Gdańska, światło w oknach budyneczku dworcowego

zgasło i został sam.

Wracając do domu uświadomił sobie, że nie wie nawet, jak ona się nazywa i gdzie mieszka.

Drzwi otwierał cicho, ale pani Malinowska usłyszała.

W szlafroku niby przypadkowo przechodziła do łazienki. Gdy ujrzała go samego, na jej

twarzy odbiło się rozczarowanie.

– Co, już pan wraca? Tak wcześnie? – zapytała.

131

– Ach, niechże mi pani wreszcie da spokój – powiedział niegrzecznie.

Gdy niedbale ściągał ubranie i rzucał je byle gdzie, zapukała nieśmiało i wniosła tacę z

herbatą.

Rozdział IV

Kolorowe światła przybliżały się coraz bardziej. Daleko przed nimi jaskrawy reflektor

wymrugiwał kropki i kreski, a z mostku odpowiadał aldisem drugi oficer. Obok nich jak

tajemnicze zjawy przesuwały się bezszelestnie kadłuby statków. Wchodzili do Kanału

Kilońskiego.

Syrena zabuczała krótko i rozległ się dzwonek telegrafu maszynowego. Zakipiała woda pod

rufą. Stanęli w śluzie.

Formalności wejściowe trwały jak zwykle krótko. Ship-chandler odebrał od ochmistrza

zamówienia i popędził samochodem do Kilonii, aby przy wyjściu z kanału dostarczyć wszystko

na pokład. Pilot zatarł ręce, wyjął fajkę z ust i dał znak.

– Mała naprzód!

Szczęknął telegraf, statek zaczął lekko wibrować. Brzegi wąskiego kanału wolno poczęły się

przesuwać za burtami statku.

Stefan stał na śródokręciu oparty o reling i przyglądał się ciemnym brzegom. W oknach

nielicznych domów świeciły się światła, tu i ówdzie mrugały sygnały. Wysokie mosty spinające

brzegi kanału sprawiały wrażenie niebosiężnych, ażurowych łuków.

Lubił patrzyć na mijane okolice. Ilekroć przepływał przez kanał od strony Morza Północnego,

zawsze odczuwał charakterystyczną radość, którą zna każdy powracający z dalekiej podróży.

Odtąd już liczyli godziny. Przez kanał płynie się kilka godzin, potem od Holtenau niecałą dobę i

już dom...

Za plecami trzasnęły drzwi i czyjś cień zamajaczył na pokładzie.

– Marzysz? – Tadek z rozmachem klepnął Stefana w plecy. – Już niedaleko. Jutro nad ranem

będziemy w Gdyni.

– W Gdańsku – poprawił Stefan.

132

– Aha, zapomniałem, że tym razem idziemy do Gdańska. W Gdańsku nie gorzej można się

zabawić niż w Gdyni.

– Lubię Gdańsk – stwierdził Stefan.

– Wszystko jedno – Tadek zatoczył się i Stefan dopiero teraz zauważył, że mechanik jest

zupełnie pijany. Nie zdziwiło go to zbytnio, bo Tadek należał do tych marynarzy, którzy

najwierniejszego przyjaciela mieli w butelce. Z początku nie mógł zrozumieć, jak można tak pić.

Tadek miewał okresy, że przez dwa tygodnie był bez przerwy nietrzeźwy. Wtedy właściwie nie

pił. Upijał się porządnie raz jeden, a potem tylko co kilka godzin wypijał kieliszek lub dwa i stale

utrzymywał się w stanie zamroczenia. W tym czasie wyglądał strasznie. Oczy robiły mu się

błędne powleczone jakby białawą mgłą, wargi miał spieczone, a rysy nienaturalnie ściągnięte.

Gdy szedł korytarzem lub po pokładzie, zataczał się, w mesie przy stole rozlewał zupę i

wybrzydzał nad jedzeniem. Nigdy jednak nie zapominał o swojej wachcie. A kiedy stawał na

dole, w duchocie i skwarze maszynowym, gdy ogarniał go huk maszyny i jazgot agregatów,

stawał się czujny i przytomny. Pracował bezbłędnie, nigdy nie wykonał fałszywego ruchu,

zdawało się, że wszystko robi automatycznie, tak bardzo był precyzyjny. Lata praktyki i żelazna

okrętowa dyscyplina wyrobiły w nim te odruchy, których nie mogło nawet przytłumić

zamroczenie alkoholem.

Teraz Tadek był po wachcie i musiał porządnie wypić, bo chwiał się na wszystkie strony i

miał duże trudności z zapaleniem papierosa.

– Wlałeś sobie nieźle – zauważył Stefan. – Dom niedaleko, a ty jesteś uchlany. Lalunia cię

obruga.

– Nie twój interes – mruknął Tadek. – Zanim dojadę do Laluni, będę trzeźwy jak noworodek.

Pożegnałem się z buteleczką i teraz koniec aż do domu. Po pijanemu nie można, kapujesz? –

mrugnął do Stefana.

Stefan ni stąd, ni zowąd odczuł w sercu zazdrość. Taki oto Tadek, wprawdzie dobry chłop,

świetny mechanik, ale beznadziejny pijak i kunda, miał dom, rodzinę, Lalunię, która na niego

czekała i do której tęsknił. Przyjedzie do portu, a ona stoi na nabrzeżu, macha ręką, całują się,

cieszą się... Takie sceny zawsze Stefana drażniły. On nie miał nikogo, nikt na niego nie czekał,

nikt go nie witał kwiatami i machaniem ręki. Pokoik jego był pusty i zimny. Rzadko zresztą w

nim mieszkał. Czasem przyprowadził tam jakąś dziewczynę. W czasie postoju w porcie wolał

mieszkać na statku, który był jego właściwym domem. Tu zawsze byli koledzy, tu dostawał jeść

133

jak u matki, tu miał wszystko, czego potrzebował.

Ale ostatnio już mu to nie wystarczało. Pragnął mieć swój dom, swoją Lalunię. Statek zbrzydł

mu tak, że czekał chwili, kiedy będzie mógł zejść na ląd. Gdy jednak w porcie schodził z trapu,

ogarniało go uczucie osamotnienia, snuł się po knajpach bez celu, pił z kolegami i potem wracał

znów na statek.

Teraz myślał o tym, bo port macierzysty był blisko, a on nie widział w nim dla siebie

przystani.

Rozmyślania przerwał Romek, który podszedł do nich i zaczął się drażnić z Tadkiem.

– Poszedłbyś spać, pijanico. Wylecisz za burtę, jak się tak będziesz upijał.

– Uważaj, żebyś ty nie wyleciał – odciął się Tadek. – Mnie, kolego na statku nic się stać nie

może. Już się dwa razy topiłem i zawsze jakoś się udało, a wiesz dlaczego?

– No?

– Bo sobie przedtem dałem w szyję, kolego. Pijanego Pan Bóg strzeże.

– Ale Laluni się boisz. – Wszyscy znali słabą stronę mechanika.

– To jest, kolego, rzecz druga. – Tadek zatoczył łuk ręką, jakby chciał podkreślić ważność

tego, co mówi. – Lalunia to sprawa inna. Tam człowiek musi żyć normalnie, ma dom, żonkę

itede, kapujesz? Tu się pije, bo nie ma nic innego do roboty. Za stary jestem na czytanie książek

czy inne duperele. Mam na statku kropelki, a w domu Lalunię i wszystko jest okej, jasne?

– Ale jednak idź się prześpij – wtrącił Stefan, którego denerwowało to gadanie. – Nie zdążysz

wytrzeźwieć do jutra.

– No dobra, dobra, pójdę, jeśli wam tak przeszkadzam. Wszarze jesteście i niech was szlag

trafi! – Tadek wpadł w złość, ale nic sobie z tego nie robili, bo każdy wiedział, że wymyślanie to

jego trzecia namiętność, po wódce i Laluni.

Kiedy odszedł wreszcie, Stefan odezwał się do Romana:

– Lubię Tadka, ale ostatnio działa mi trochę na nerwy. Jak on może pogodzić takie dwie

rzeczy: miłość do żony, bo przecież zdaje się, że ją kocha, i miłość do kielicha? Przecież to dwie

sprzeczności.

– Tak ci się wydaje, ale to pozory. Co my właściwie mamy za życie? Klasztor. Gorzej niż

klasztor. Tam mnich jest odizolowany, nic nie robi, tylko rozmyśla o świętościach, nie widzi

żadnych podniecających rzeczy. My mamy wychodne w portach, widzimy kobiety, mamy

pokusy i potem cierpimy na morzu bardziej niż mnich w celi.

134

– Dlaczego mi to mówisz? Przecież ja o tym wszystkim dobrze wiem. Mówiliśmy o Tadku...

– Tak, i ja wcale nie odbiegam od tematu – przerwał Stefanowi Roman. – Chodzi mi o to, że

spędzamy życie w podły sposób, cała romantyka: podróże, śliczne kraje, palmy, cuda niewida –

to pic. Bierze cię to do czasu. Potem przychodzi chwila, że pragniesz Laluni i tak zwanego ciepła

rodzinnego. Tak?

– No i co?

– No i wtedy masz dwie drogi. Albo zaczynasz się łajdaczyć, chodzić w każdym porcie na

dziwki, albo nie lubisz dziwek, wolisz wódkę. Robotę na statku wykonujesz jak automat, bo

masz ją we krwi, ale poza tym szukasz zapomnienia, ujścia dla tęsknoty, ciągot, żądzy, czy jak to

nazwiesz... Jeśli jednak lubisz obydwie te drogi, nazwijmy to „drogi zapomnienia”, wówczas

wychodzi z ciebie taki Tadek. Na morzu pije, a po powrocie do domu kocha swoją Lalunię.

Inaczej być nie może, chyba żeby zrezygnował z pływania...

– Tak, może masz rację – w zamyśleniu zgodził się Stefan. – Ale przecież marynarz też chyba

ma prawo do normalnego życia, do miłości, ciepła i jakiegoś spokoju?

– Nie, nie ma prawa. Wybrałeś, człowieku, taki zawód, to musisz zrozumieć, że nie będziesz

żył normalnie, jak ludzie na lądzie.

– Jesteś zbyt pesymistyczny. Są przecież szczęśliwe marynarskie małżeństwa.

– Pozory, tylko pozory. Zawsze pod tym szczęściem kryją się tragedie albo wzajemna

tolerancja. Ona wie, że mąż w portach wyskakuje do burdelików, a on zdaje sobie sprawę z tego,

że gdy go nie ma przez pół roku, żona nie żyje jak zakonnica. A wzajemnie udają, że o tym nie

wiedzą, czulą się do siebie i jest im dobrze.

– Nie wierzę w to – upierał się Stefan. – Takie małżeństwa, jak mówisz, należą do wyjątków.

Normalni ludzie nie mogą przecież w ten sposób żyć. Tylko my jesteśmy zgorzkniali i szukamy

nie wiadomo czego, podczas gdy zwykła prosta dziewczyna mogłaby dać nam szczęście.

– No właśnie – triumfował Roman. – Potwierdzasz moje słowa. Prawie każda dziewczyna

może dać nam szczęście, jeśli nie będziemy się zastanawiać, czy nas zdradza, czy nie, tylko

będziemy szczęśliwi, że czeka na nasz powrót i cieszy się, gdy statek przybije do kei.

– Ależ w ten sposób małżeństwo staje się czymś w rodzaju usankcjonowanej przez nas

prostytucji – wykrzyknął Stefan.

– O tak! Oczywiście. Dlatego marynarze czasem żenią się z prostytutkami. Przynajmniej nie

rozmyślają nad problemem zdrady, bo i tak wszystko jest jasne. A poza tym prostytutki bywają

135

bardzo dobrymi żonami...

– Ja bym tak nie mógł – wzdrygnął się Stefan. – Przecież to okropne mieć żonę i wiedzieć, że

należy do ciebie tylko wtedy, gdy jesteś przy niej...

– A któraż kobieta daje ci stuprocentową gwarancję? Zresztą mężczyźni również tej gwarancji

nie dają. Wierność to przeżytek. Jeżeli spojrzysz na życie przytomnie, nie jak romantyczna

pensjonarka, to przyznasz, że mało mamy szans na absolutną pewność, iż nie będziemy

zdradzani.

Stefan był przytłoczony twierdzeniami Romana. Wiele razy dyskutowali o tych sprawach.

Małżeństwo i kobiety to odwieczne marynarskie tematy. Dziś jednak szczególnie boleśnie

odczuwał cynizm surowych słów kolegi. W duchu nie chciał przyznać, że marynarz nie miał

prawa do spokojnego, domowego życia, choć chwilami przychodziło mu na myśl, że jednak

Roman miał rację. Jeśli wybrałeś ten zawód, umiłowałeś jego blaski, musisz ponosić

konsekwencje. Zresztą te konsekwencje niejednemu były miłe. Wielu przecież chętnie

odwiedzało Sankt Pauli w Hamburgu czy Soho w Londynie, zadowalało się w egzotycznych

portach gorącą miłością za parę dolarów... Stefan próbował i tego, ale czuł, że na całe życie mu

to nie wystarczy. Potrzebował domu i żony na lądzie, a równocześnie nie chciał się zgodzić na

porzucenie służby we flocie.

– I co – kontynuował dyskusję – myślisz, że wystarczy, jak człowiek weźmie sobie

dziewczynkę na noc, prześpi się, zapłaci i pożegna rano? Przecież to nie to, czego spodziewasz

się od żony.

– Rozumiem cię – Roman uśmiechał się ironicznie – chcesz, żeby miał ci kto cerować

skarpetki i prać koszule, żebyś miał w domu ulubioną zupę na obiad. Staroświecki marzyciel z

ciebie. Myślę, że ci to z czasem przejdzie. A jeśli nie zrezygnujesz z tych marzeń, to będziesz

bardzo nieszczęśliwy w małżeństwie.

– Kto wie? Może trafię szczęśliwie? A może wcale się nie ożenię, tylko wezmę prostytutkę na

utrzymanie? – żartobliwie rzucił Stefan.

Roman jednak wziął to na serio.

– Nawet nie wiesz, jakie potrafią być przyjemne takie dziewczynki. Kiedyś, gdy siedziałem

przez trzy miesiące na lądzie, mieszkałem z taką. Była nawet bardzo ładna, twierdziła, że jest

królową portu. W końcu jednak nie wytrzymała ze mną i odeszła, ale to było bezbolesne, bo nie

mieliśmy wobec siebie żadnych zobowiązań. Fredka dawała mi siebie, a ja brałem, co dawała, i

136

płaciłem nieźle, bo miałem forsę. No ale nie wytrzymała z jednym. Taką miała naturę. Słyszałem

potem jeszcze o niej. Przestała być królową. W tym czasie, kiedy była ze mną, jej miejsce zajęła

jakaś piękność. Zdetronizowała poprzedniczkę. Słyszałem, że podobno nawet się pobiły, kiedy

Fredka wróciła do knajpy. Młodsza zwyciężyła. Podobno śliczna dziewczyna, Zośka czy coś

takiego. Cudeńka o niej opowiadają.

– Widziałeś ją?

– Kiedyś mi pokazywali w „Albatrosie”. Niezła, a tłok koło niej, że dopchać się nie można.

Taką sobie weź, to ci przejdą romantyczne ciągoty...

– To dobre na raz, dwa, a najwyżej na miesiąc – odparł Stefan.

– Wiem, wiem, chcesz domowego ogniska. Zawracanie głowy. Loteria, bracie. Trafisz dobrze,

to będziesz szczęśliwy albo względnie szczęśliwy. Będziesz miał pecha, to wpadniesz. Co tu

dużo myśleć i rozważać. Chodź, lepiej wypijemy po kielichu, bo mi w gardle zaschło od tego

gadania.

– Chodźmy, chłodno na pokładzie – zgodził się Stefan.

Kiedy szedł spać, był zupełnie pijany, mamrotał coś o Zośce i śmiał się ze swoich rozważań.

On także zaczynał już używać wódki, tego lekarstwa na marynarską chandrę.

Rozdział V

Stefan nie był wobec Romana zupełnie szczery. Dyskutował z nim o małżeństwie, sprzeczał

się na najrozmaitsze tematy, przeważnie obracające się wokół kobiet. Nigdy jednak nie wyznał

przyjacielowi, że coś go gnębi.

A gnębiła go tęsknota, której ostatnio nie umiał już opanować. W tym dniu, kiedy Zośka nie

przyszła na umówione spotkanie, był zły i rozgoryczony. Zapomniał o wszystkim, co było

przyjemne, a został w nim tylko gniew, bo czuł się wystrychnięty na dudka. Potem uspokoił się,

lecz nie przestał o niej myśleć. Włóczył się po ulicach, zaglądał do knajp w Gdańsku, wiele

godzin spędzał w kawiarniach. Łudził się w duchu nadzieją, że ją spotka. Szukał jej w Gdańsku,

bo tam ją pierwszy raz spotkał, nie przeczuwał, że mieszka blisko niego. Dziewczyna zresztą w

tym czasie rzadko opuszczała dom.

137

Wreszcie czas postoju w porcie minął i Stefan wyruszył w rejs. Cieszył się, gdyż miał

nadzieję, że na morzu otrząśnie się z tego stanu, w jakim się znalazł. Chwilami drwił z siebie, że

pierwsza podfruwajka potrafiła tak zawrócić mu w głowie. Kiedy jednak przypomniał sobie plażę

i krążące nad ich głowami krzykliwe mewy, kiedy pomyślał o jej oczach, mimo woli wracała

tęsknota. W takich chwilach miał ochotę uciekać ze statku, szukać jej, szukać aż do skutku, a

potem... Potem nie wiedział, co się stanie, pragnął tylko znowu ją spotkać.

Mijały dni odmierzane nieustannym turkotem maszyn statku. Woda pieniła się za burtą, słońce

prażyło coraz bardziej. Stefan chodził na wachty, opalał się na pokładzie, wieczorami pił z

kolegami w kabinie, czasem śpiewał piosenki i zdawało mu się, że wraca do normalnego stanu.

Lecz kiedy schodził z pokładu i kładł się na wąskiej, twardej koi, sen nie przychodził. W Neapolu

zdecydował się na metodę „klina”. Było sobotnie popołudnie. Spokojna, szmaragdowa woda

zatoki wyglądała jak olbrzymie lustro, w którym odbijały się wzgórza i nadbrzeżne domy. Wraz

z Tadkiem, który dobrze znał ten port, zapuścili się w biegnące pod górę wąskie, duszne uliczki.

Brudne dzieciaki pętały się pod nogami, a od czasu do czasu zaczepiały ich czarnowłose,

niechlujne dziewczęta.

Tadek zaprowadził go do małej knajpki, gdzie panował przyjemny półmrok, pachniało oliwą i

kwaśnym winem. Między stolikami chodził z gitarą czarny Włoch. Lirycznym tenorkiem śpiewał

tęskne piosenki akompaniując sobie nieco za głośno. Pod wysokim sufitem, jak wielki ptak,

wirował bezszelestnie ogromny wentylator. Przy stolikach siedziało sporo marynarzy różnych

narodowości. Podchmielone dziewczęta zupełnie się nie krępowały, siadały marynarzom na

kolanach, pozwalały się całować i pieścić.

Ta, która przysiadła się do Stefana, miała malutkie rączki, śmiejące się oczy i figlarne

dołeczki w policzkach. Wyglądała niewinnie, ale znała się na swym rzemiośle. Tadek dyskretnie

się ulotnił, a mała Włoszka na całego uwodziła Stefana. Ponieważ było mu wszystko jedno, z

którą dziewczyną pójdzie, byleby nie była odrażająca, szybko doszli do porozumienia.

Był już późny wieczór i nie bardzo się orientował, dokąd go dziewczyna prowadzi, tym

bardziej że nie znał miasta. Szli wąskimi uliczkami i ciasnymi zaułkami, gdzie chowając się

przed światłem wścibskiego księżyca całowały się pary.

Wprowadziła go do domu, który wyglądał niczym wielka twierdza. Gdzieś wysoko, chyba na

szóstym piętrze, otworzyła drzwi pokoiku i weszli do środka. Stefan zbliżył się do małego

okienka. Widok, jaki roztaczał się przed nim, był pocztówkowo piękny. U jego stóp leżał cały

138

Neapol, cichy teraz i spokojny, drzemiący w świetle pyzatego księżyca.

– Stefano!

Odwrócił się i zobaczył, że dziewczyna zdążyła już przebrać się w jedwabny szlafrok.

Dopiero teraz rozejrzał się po pokoju. Nie było w nim sprzętów. Pod ścianą stał niziutki tapczan

a obok niego mały stoliczek, na którym znajdowała się kolorowa lampka nocna. Zielonkawy

abażur z wymalowanymi rybkami, meduzami i syrenami pływającymi wśród wodorostów rzucał

przyjemne, łagodne-światło. Obok niego stała opleciona rafią pękata butelka chianti.

Nad tapczanem wisiał wielki obraz. Gdy zbliżył się, rozpoznał Madonnę. Poczuł się

skrępowany i zawstydzony. Dziewczyna siadła na tapczanie i zapraszała, żeby zajął miejsce obok

niej.

– Tu, pod Madonną? – zapytał. – Nie boisz się, że ona się rozgniewa?

Dziewczyna roześmiała się i pocałowała go.

– Madonna jest dobra. Ona się mną opiekuje. – Przeżegnała się pobożnie patrząc na obraz, a

potem położyła się na tapczanie i pociągnęła go za sobą.

Na statek wrócił w poniedziałek rano bez grosza, zmęczony i niewyspany. Koledzy uśmiechali

się domyślnie, a Tadek wręcz zapytał:

– Jak poszło? Niezła była ta mała, co? Widziałem, jak cię holowała do siebie.

Stefan wzruszył ramionami i poszedł się przebrać. Przez cały dzień kręcił się po statku, a

wieczorem, gdy tylko wyszli w morze, położył się spać. Ale sen nie nadchodził. „Klin” nie

pomógł.

Nie pomogła też wódka. Po wczorajszej dyskusji z Romanem i wspólnym pijaństwie obudził

się z bólem głowy i moralnym kacem. Zmięty, z poszarzałą twarzą poszedł na wachtę wypiwszy

zaledwie szklankę soku cytrynowego.

Było już dobrze po północy, kiedy stanęli na redzie Gdańska. Sierp lądu z prawej strony bielał

plażą pokrytą teraz śniegiem i lodem. Na lewo otulone śnieżną czapą drzemało Westerplatte.

Przed nimi unosiła się nikła łuna portowych świateł.

Na pilota nie musieli długo czekać i przed drugą po północy weszli do portu. Rzutki ze

świstem przecięły powietrze i upadły na beton nabrzeża. W ślad za nimi plasnęły o wodę

manilowe cumy i grube stalówki.

– Ster zero. Koniec manewrów! Tak stoimy! – krzyknął kapitan.

139

Spuszczono trap i na statek weszli portowi urzędnicy. Stefan stał na szczycie trapu i zapalał

papierosa, kiedy obok niego zjawił się Roman. Był już ogolony i ubrany.

– Płyniemy? – zapytał Stefana.

– Dokąd?

– Co za pytanie! Do miasta!

– Po co? Prześpię się na statku.

– Wariat! Przeszło trzy miesiące tu spałeś i nie masz dosyć? Trzeba nogi rozprostować, wypić

coś naszego, zobaczyć znajome gęby.

– Późno już, wszystko pozamykane. Zresztą zdążę jutro.

– Nie wygłupiaj się – Roman wyraźnie szukał kompana. – Zgnijesz na tej łajbie. Wskakuj w

jakieś ciuchy i chodź!

Stefan zgodził się wreszcie. Odprawa paszportowa nie trwała długo, a celna ich nie

interesowała, bo niczego ze statku nie wynosili. Toteż zanim się ogolił i ubrał, już mógł odebrać

od ochmistrza dokumenty i pieniądze. Celnikowi pokazali, że mają puste kieszenie i po

skrzypiącym trapie zeszli na ląd. Stefan od razu poczuł się, jakby wyszedł z ciepłego,

przytulnego domu. Obejrzał się na wysokie burty i białe nadbudówki z nieokreślonym żalem. Był

moment, że chciał się nawet rozmyślić i zawrócić, lecz Roman, który wysunął się parę kroków

naprzód, zawołał:

– No chodźże, czego się guzdrzesz jak stara baba!

Ruszył więc po rozmokłym, lepiącym się do podeszew śniegu w kierunku bramy.

Na ulicy było cicho i pusto. Nocny tramwaj przejechał z hukiem i chrzęstem, potem znów

zapanowała martwa cisza. Wartownik przy bramie ziewał i tupał nogami obutymi w wielkie

filcowe buciory. Kupa gruzów, a dalej za nimi kilka domów ciemniało tajemniczo.

– Gdzieś ty mnie wyciągnął – biadał Stefan. – Ranek niedaleko, knajpy pozamykane, a do

tego głowa mnie boli.

– Uszy do góry – wesoło odparł Romek. – Zaraz ci będzie wesoło.

Poprowadził do „Albatrosa”. Stefan szedł z kwaśną miną, ale już nie narzekał, bo w końcu

przyszła mu ochota na kilka kieliszków „czystej”.

„Albatros” jeszcze był czynny i jak zwykle przepełniony. Dym i zaduch, jakie uderzyły ich

przy wejściu, trochę zamroczyły Stefana. Szybko jednak otrząsnął się i weselej spojrzał po sali.

Orkiestra już zakończyła swoją pracę, lecz pianista, chudy dryblas o zwichrzonej czuprynie,

140

bębnił palcami po klawiaturze. Marynarze płacili, więc grał.

Podochocone pary drgały w szaleńczej rumbie. Jakaś „mewka” szalała z młodym

wygimnastykowanym chłopcem i co chwila pokazywała wszystkim kawał brudnej halki.

Przepchnęli się do bufetu i rozradowany, wesół jak ryba w wodzie Roman zawołał:

– Blondynek, dwie dorosłe!

Ponury barman, blondyn, łypnął ku nim okiem i poznawszy bywalca wywołał na swe oblicze

grymas, który miał imitować uśmiech. Wprawnym ruchem ujął półlitrówkę „eksportowej” i nalał

dwie „setki”.

– Daj pan jeszcze piwka – powiedział Stefan ujmując kielich.

Obaj z wielką wprawą wychylili wódkę jednym haustem. Przepisowo się skrzywili i sięgnęli

po kufle.

– Lepiej ci? – zapytał Roman.

Stefan niezdecydowanie kiwnął głową i pokazał barmanowi kieliszki.

– Na drugą nogę!

– No, nareszcie wracasz do formy – ucieszył się Roman.

Pianista skończył melodię i zdyszane pary wracały do stolików. Stefana po wódce ogarnął

wesoły nastrój i zapragnął muzyki. Kazał nalać jeszcze „setkę”, kiwnął na kelnera i pokazał mu

pianistę.

Kelner zrozumiał bez słowa, postawił kieliszek na tacy i podał kudłaczowi. Grajek mrugnął do

fundatora i przechylił głowę. Stefan zwinął sto złotych w kulkę, pstryknął w jego stronę. Pianista

chwycił w locie i natychmiast przypiął się do instrumentu, zalewając salę burzą dzikich

dźwięków.

Jakiś młody Anglik w dżinsach i skórzanej kurtce oparł się o bufet przy Romanie.

– Whisky! Wódka! – wołał.

– Masz, przyjacielu, pij – Roman podsunął mu kieliszek.

Chłopiec uśmiechnął się mętnie, wypił razem z nimi i zamówił następną kolejkę. Z drugiej

strony przyłączył się stary kunda portowy, nie pływający od kilku lat z powodu pijaństwa. Miał

w poprzek prawego policzka białawą szramę – ślad po jakiejś bójce. Zwietrzył teraz wódkę i

przysunął się do marynarzy. Postawili i jemu. Po jakimś czasie wokół nich zrobiło się tłoczno.

Pili tęgo, aż kurzyło się z czupryn, co chwila ktoś unosił się honorem i zamawiał kolejkę, lecz

fundowali przeważnie Roman i Stefan, nie licząc się z pieniędzmi.

141

Stefan miał już maślane oczy i sala drgała przed nim jak rozgrzane powietrze w czasie

upalnego lata. Oparł się swobodnie łokciem o bufet, rozpiął marynarkę, palił papierosa i czuł się

jak król.

W pewnej chwili, gdy odwrócony bokiem do sali patrzył na tańczących, drgnął. Przed lekko

zamglonym wzrokiem jak na zbyt szybko puszczonym filmie mignęła mu jakaś znajoma twarz.

W pierwszej chwili nie mógł sobie przypomnieć, kto to był. Nagle wyjął papierosa z ust i przetarł

oczy.

Roman widząc jego wyraz twarzy pobiegł wzrokiem w tę samą stronę i zawołał:

– O, jest nasza królowa! To ta, co ci mówiłem. Ale co ci jest? Eee, gdzie lecisz? Co cię tak

wzięło?

Stefan nie słuchał. Odtrącił kolegę i wkroczył między tańczących. W głowie jak uderzenia

młotem stukały mu słowa:

„Nasza królowa, nasza królowa...”

Tańczyła z wymuskanym, gładkim mężczyzną, który trzymał wargi tuż przy jej uchu i co

chwila je całował. Miała przymknięte oczy i widać było, że jest trochę pijana. Mocne szarpniecie

zmusiło ją do otwarcia oczu. Spojrzała i zbladła. Przed nią stał Stefan z twarzą ściągniętą jak u

złego psa. Głowę pochylił nisko i patrzył tak, że dziewczynę przeszły ciarki. Zrozumiała, że jest

bardzo pijany.

Zniecierpliwiony marynarz pociągnął ją za sobą. Odepchnęła go bezwiednie. Chciał

zaprotestować, ale Stefan jednym ruchem zmiótł go ze swej drogi. Odtrącony Niemiec szarpnął

się i porwał do bitki, lecz Roman, który podążył tu za Stefanem, chwycił go pod rękę i lekko

popchnął w stronę bufetu. Wódka uspokoiła oburzonego Niemca.

A Stefan nadal bez słowa patrzył na Zośkę, jakby chciał ją zahipnotyzować. W jego wzroku

było coś takiego, że spuściła oczy i poczuła, jak gardło ściska jej lęk.

– Pani pozwoli – powiedział wreszcie przez zaciśnięte zęby – teraz my zatańczymy...

Bezwolnie pozwoliła mu się objąć i poprowadzić w rytm tanga. Była sparaliżowana strachem.

Czuła, że coś musi nastąpić.

Stefanowi, gdy przytulił się do niej, świat zawirował przed oczami. Stoliki, twarze tańczących,

brudne ściany – wszystko zakręciło się i popłynęło w szaleńczym kręgu. Ostatnim wysiłkiem

powstrzymał się, żeby nie upaść. Zośka podparła go silnie i odzyskał równowagę.

Pianista przestał grać. Stefan poderwał głowę i wrzasnął:

142

– Graj, gnido, bo ci!... – nie dokończył groźby, gdyż przerażony pianista zatańczył palcami po

klawiszach.

Zośka już ochłonęła z pierwszego wrażenia i teraz czekała, co nastąpi. Nią również szarpały

sprzeczne uczucia: lęk i radość, ale górował wstyd, bo właśnie przed tym człowiekiem pragnęła

ukryć swój zawód.

Po chwili jednak zapomniała o wszystkim i przytuliła się do niego. Był przy niej, obejmował

ją, czuła jego oddech na szyi. Reszta nie istniała.

Pierwszy ocknął się Stefan. Odsunął twarz od jej włosów i spojrzał nieco przytomniej. Nie

śmiała patrzeć mu w oczy. Rozluźnił uścisk i powiedział cicho:

– Dosyć, chodźmy...

Nie protestowała. Pozwoliła poprowadzić się za rękę między parami do szatni. Niemiecki

marynarz zobaczył, że wychodzą i podskoczył ku nim od bufetu. Zastąpił Stefanowi drogę.

Roman znów znalazł się przy nich i zajął się natrętem, lecz tym razem zamiast prowadzić go do

bufetu, dał mu w szczękę.

Gdy wychodzili na ulicę, słyszeli brzęk tłuczonego szkła. Chłód owionął ich rozgrzane twarze.

Stefan w dalszym ciągu nic nie mówił. Ale Zośka szła z nim posłusznie jak małe dziecko.

Rozdział VI

Gdy znaleźli się w jego pokoju, Zośka próbowała być beztroska i swobodna.

– Uff, ale jestem zmęczona – powiedziała opadłszy na krzesło.

Stefan nie siadając zaatakował ją brutalnie:

– Powiedz, ile bierzesz?

Spoważniała od razu i zakryła ręką oczy.

– Odpowiesz czy nie? – oczy zabłysły mu złowrogo i podszedł bliżej.

Uniosła głowę i spojrzała na niego zmęczonym, żałosnym wzrokiem.

– Nie męcz mnie – jęknęła. – Ja i tak mam dosyć...

– Pytam jaką masz taksę – syczał pochylony nad nią. – Chcę ci zapłacić. Nie możesz przecież

być stratna.

143

Zerwała się z krzesła i stanęła przed nim z gniewem w oczach.

– Głupcze! – zawołała. – Podły, głupcze! Nic nie rozumiesz!

Cofnął się o krok i powiedział szyderczo:

– Rozumiem. Teraz wszystko rozumiem. „Królowa portu” miała dosyć płatnej miłości i

zachciało jej się pokochać kogoś bezinteresownie. A ja, głupi, myślałem, że to wszystko było

prawdziwe...

– Milcz! – dziewczyna nie panowała już nad sobą. Z całej siły trzasnęła go w twarz, aż głowa

odskoczyła mu jak piłka.

Pijany Stefan zachwiał się i zaklął obrzydliwie. Teraz i on nie wiedział, co czyni. Mgła

wściekłości przesłoniła mu umysł. Zanim do jego mózgu dotarło to, co robi, już ręka zatoczyła

łuk i spadła na twarz dziewczyny. Jej rozpaczliwy krzyk rozdarł ciszę nocną. Lecz on nic już nie

słyszał i nie widział. Bił bez litości i opamiętania. Upadła na podłogę i rękami zasłoniła głowę.

Włosy przysłoniły mu oczy, pot zalewał twarz, a ręce dygotały nieprzytomnie. Wyprostował się i

przetarł czoło wierzchem dłoni. Dysząc ciężko oparł się plecami o ścianę i słuchał jej cichego

jęku. Z wolna wściekłość mijała.

Podniosła się i wtedy zobaczył, że ma zupełnie suche oczy, a na jej twarzy maluje się tylko

zaciętość i straszna nienawiść. W poprzek prawego policzka biegły trzy sine, grube krechy – ślad

jego palców; z rozbitej wargi ciekła krew.

Nie patrzyła na niego. Bez słowa skierowała się do drzwi.

– Zośka – szepnął płaczliwie. – O, Boże, Zośka, nie odchodź!

Nie zwracała na niego uwagi. Już wyciągnęła rękę do klamki, kiedy nagle rozległo się głośne

pukanie.

– Kto tam? – zapytał drżącym głosem Stefan.

Odpowiedział mu gniewny dyszkant pani Malinowskiej:

– Na litość boską, co się tam dzieje? Co to za krzyki i hałasy? Czy pan wie, która godzina?

Proszę się natychmiast uciszyć!

– Przepraszam – bąknął Stefan. – Już będę cicho.

– Przepraszam, przepraszam – przedrzeźniała pani Malinowska. – Budzą ludzi po nocach, a

potem przepraszają. W moim domu jak żyję takich awantur nie było.

Stali nieruchomo słuchając jej gniewnego narzekania. Wreszcie uspokoiła się i usłyszeli

człapanie pantofli, a potem trzask zamykanych drzwi do sypialni państwa Malinowskich. Zośka

144

ponownie zrobiła ruch w stronę drzwi, lecz Stefan chwycił ją za rękę.

– Poczekaj, nie odchodź w takim stanie – poprosił i prawie siłą pociągnął ją w stronę

tapczanu. Usiadła jak automat, tępo patrząc przed siebie. Zdawało się, że wcale go nie słyszy. A

on błagał: – Zosiu, kochana, najdroższa, wybacz... Nie wiedziałem, co robię. Pierwszy raz w

życiu wpadłem w taką furię. Jak żyję nie uderzyłem kobiety... Byłem... jestem pijany... Powiedz,

że mi przebaczysz... O Boże, nigdy sobie tego nie daruję. Odezwij się... Nie patrząc na niego

powiedziała wolno:

– Po co ta komedia? Przecież to wszystko nie ma żadnego znaczenia.

– Nie mów tak – przerwał jej gwałtownie – przebacz mi, czy nie widzisz, co się ze mną

dzieje? Och, żebyś wiedziała... Mówiła dalej, jakby go nie widziała:

– Ojciec bił mnie tak samo. Miał takie same straszne oczy... Znienawidziłam go na całe

życie...

– Przestań, przestań!

Odwróciła głowę w jego stronę i zobaczył, że dopiero teraz po jej policzkach spływają łzy.

Zrobiło mu się jej strasznie żal, zapomniał, kim była, wiedział tylko, że ta skrzywdzona

dziewczyna to jego Zośka. Ruchem pełnym oddania położył twarz na jej kolanach.

– Myślałam, że ty jeden jesteś inny – mówiła dalej, połykając łzy. – Pokochałam ciebie jak

nikogo na świecie. Ale wiem, że jestem niewarta ciebie ani żadnego innego człowieka. Nie

chciałam stawać na twojej drodze i dlatego odeszłam. Myślałam, że pozwolisz mi zachować

wspomnienie tych najpiękniejszych chwil w życiu...

Pochyliła nisko głowę, tak że dotknęła twarzą jego włosów i zamilkła. Stefan nie podnosząc

się mówił teraz nieśmiało:

– Zosiu najdroższa, wiem, że zrobiłem ci straszną krzywdę...

– Po co to mówisz? Już się stało. Nie zobaczymy się nigdy więcej i zapomnimy o tym, co

było...

– Nie, nie! – gwałtownie podniósł się. – Nie odejdziesz ode mnie. Jeśli tylko możesz mi

przebaczyć dzisiejsze szaleństwo, to proszę cię, zostań ze mną!

– Jakże to? – była szczerze zdziwiona. – Jak sobie to wyobrażasz? Nie chcesz chyba

zamieszkać z mewką. Czemu mówisz takie rzeczy?...

– Chcę! Błagam cię, zostań w moim domu! Zapomnimy o wszystkim, co było w naszym życiu

złe, i zaczniemy od nowa. Powiedz, że się zgadzasz...

145

– Jesteś jeszcze pijany i sam nie wiesz, co mówisz. Zastanów się, człowieku. Przecież to

zupełnie niemożliwe. Jutro będziesz żałował, zacznie się koszmar...

– Dobrze, to co zrobiłem złóż na karb pijaństwa! Ale teraz jestem zupełnie trzeźwy. Wiem, co

mówię. Pragnę cię i kocham tak, że nie mogę sobie znaleźć miejsca. Pamiętasz? Wtedy na plaży

zastanawialiśmy się, czy to już jest miłość, tak, to już była miłość. I dlatego proszę cię, zostań!

– Stefan – mówiła jak do dziecka – Stefan, nie męcz mnie. Pozwól mi odejść.

Ale on nie ustępował.

– Jeżeli tylko potrafisz zapomnieć krzywdę, jaką ci dziś wyrządziłem, i znaleźć w sobie siły,

żeby zerwać z dotychczasowym życiem, bądź w tym domu gospodynią.

– To niemożliwe – szepnęła, lecz już nie broniła mu całować swych rąk i mokrych od łez

policzków.

– Zostaniesz? – pytał niecierpliwie.

– Ale...

– Powiedz, że się zgadzasz – przerwał jej – powiedz, a zobaczysz, jak wszystko się wspaniale

ułoży...

Jeszcze nie zdążyła odpowiedzieć, a już dojrzał zgodę w jej oczach.

Rozdział VII

Prawdę mówiąc, Stefan czuł się trochę jak na własnym pogrzebie. Przywykł uważać statek za

dom, z którego się wychodzi, lecz do którego zawsze się wraca. Teraz jednak przyszedł po to, by

więcej nie wracać.

Gdy pakował rzeczy, było mu dziwnie ciężko. Miał w kabinie wiele pamiątek, drobiazgów, do

których dotychczas nie przywiązywał wagi. Obecnie nabierały jakiegoś szczególnego znaczenia.

Oto śnieżnobiały, porowaty kamień, misternie wyrzeźbiony przez morskie fale. Przywiódł mu

na pamięć gorące dziewczęta, brudne dzieci, wysmukłe palmy i dzikie, wrzaskliwe małpy.

Podniósł go na cejlońskiej plaży. Gdy przymknął oczy, zdało mu się, że jeszcze tam wzdłuż

brzegu spaceruje, rozkoszuje się pięknym krajobrazem i ciepłem tropikalnego słońca.

Kolorowa płócienna torba z paskiem do przewieszania przez ramię pochodziła z Rangunu.

146

Nikt nie lubił tego portu, Stefan jednak zawsze płynął tam z przyjemnością. Urzekały go stare

pagody, strzelające w niebo swymi wysmukłymi, pozłacanymi wieżami. Przypomniał sobie szary

gmach Mayo Marinę Clubu. Po skwarnym dniu, wypełnionym hurkotem wind i wrzaskami

natrętnych handlarzy, szedł tam, żeby wypić szklaneczkę whisky z lodem i wykąpać się w

chłodnej wodzie basenu. Gdy pewnego razu stanął na ostatnim piętrze trampoliny, zobaczył po

drugiej stronie basenu jakieś bajecznie zgrabne zjawisko. Odczekał, aż skierowała na niego

wzrok i wtedy skoczył.

Dziewczyna przepłynęła obok niego i wspięła się na trampolinę. Gwizdnął z podziwu, bo z tej

wysokości mało kto skakał. W następnej kolejce skoków postarał się spotkać z nią pod stropem

basenu. Była mniej śniada niż wszystkie birmańskie dziewczęta; miała w sobie domieszkę.

angielskiej krwi. Lubiła długie spacery, wesoło się śmiała, lecz czasem popadała w zadumę.

Lubił to w niej i z żalem się z nią żegnał, kiedy statek wychodził z portu. Tę torbę dostał od niej

na pamiątkę wspólnych wędrówek do Złotej Pagody...

Jedną po drugiej oglądał swoje pamiątki, chował do walizki i kabina robiła się coraz pustsza.

Potem poszedł na pożegnalny obchód swego statku. Spędził na nim trzy lata. Poczciwa stara

łajba. Pływał również na innych, ale ten statek wydał mu się najsympatyczniejszy. Może dlatego,

że tak długo na nim służył, a może dlatego, że miał to być jego ostatni statek...

Najpierw poszedł do maszynowni. Stalowy, oślizgły od smarów, ogromny silnik główny

zdawał się drzemać spokojnie. Wypoczywał przed następnym rejsem, kiedy ludzie znów każą mu

przez setki godzin bezustannie pracować i obracać śrubę statku. Agregat jazgotał i trząsł się

febrycznie, a przy każdym wysiłku windy okrętowej zawodził jękliwie, jakby mu zbyt ciężko

było dźwigać towary przeładowywane tam na górze.

Stefan obejrzał wszystko jeszcze raz, pożegnał się z wachtowym i wyszedł na pokład. Było

chłodno, ale pogodnie. Przy otwartych lukach uwijali się ludzie wyładowując bele kauczuku.

Pracowały dźwigi portowe i windy okrętowe. Spieszono się z wyładunkiem, statek wkrótce miał

opuścić port.

Zajrzał do ładowni, gdzie jak pracowite mrówki kręcili się ludzie, uścisnął dłoń starszego

oficera, bosmana, cieśli i wszystkich zajętych tu robotą marynarzy. Potem jeszcze pożegnał

stewardów i kucharzy. Zawsze był z nimi w wielkiej zgodzie, choć niejeden marynarz uważał ich

za zwykłych posługaczy, a nie ludzi morza. Kucharz na jego widok poruszył wąsami, wytarł ręce

w fartuch i pociągnął go do malutkiego magazynku obok kuchni. Z wielkiej lodówki wyjął talerz

147

z różowymi płatkami łososia i pękatą buteleczkę.

– Zdrowie, panie Stefanie – uśmiechnął się – żebyśmy znów kiedyś razem pływali.

Trącili się i wypili. Stefan uścisnął starego kucharza i na koniec poszedł pożegnać się z

kapitanem.

„Stary” siedział za biurkiem i podpisywał jakieś papiery podsuwane przez ochmistrza. Kapitan

nie lubił papierków i dlatego chmurzył się i sapał przy tej czynności. Kiedy ochmistrz odszedł,

przesiadł się do stolika i wskazał Stefanowi miejsce obok siebie.

– No i co z panem? – zapytał patrząc mu badawczo w oczy. Lubili się bardzo. Wprawdzie

kapitan z racji swej funkcji przywykł do samotności i dystansu między nim a załogą, nigdy nie

okazywał nikomu cieplejszych uczuć, Stefan jednak wiedział, że to porządny, dobry chłop.

Kapitan miał o Stefanie podobną opinię, lubił go za pracowitość, uczciwość i znajomość zawodu.

Stefan jako drugi oficer pracował bez zarzutu i potrafił sobie zyskać sympatię.

– Przyszedłem się pożegnać, kapitanie.

– Wiem. Zwykła rzecz, jeśli ktoś opuszcza statek. – Kapitan podszedł do lodówki i wyjął

butelkę. – Czego się pan napije? Whisky, żubrówki czy wina?

– Whisky.

Kapitan w milczeniu przygotował napoje i Stefan odniósł wrażenie, że stary chce mu coś

powiedzieć. Nie mylił się. Pytanie padło nagle i zaskoczyło Stefana.

– Czy to prawda, co o panu mówią? – zapytał cicho kapitan patrząc w okno.

– Ludzie dużo rzeczy mówią – bąknął Stefan wymijająco.

– Niech pan nie kręci. Mnie może się pan nie wstydzić, lubię pana i nie chciałbym, żeby się

pan zmarnował.

– Miło mi to słyszeć – uśmiechnął się Stefan.

– Zawracanie głowy – fuknął kapitan. – Co. to za dziewczyna? Czy to prawda, że była

prostytutką? – zapytał wprost.

– Tak, prawda – niemal krzyknął wstając Stefan. Chciał wzburzony coś mówić dalej, lecz

kapitan go uprzedził.

– Spokojnie, chłopcze – postawił szklaneczkę z trunkiem i przyjaźnie pociągnął Stefana za

rękaw. – Niech pan siada i nie unosi się bez powodu. Jestem stary, doświadczony, lubię pana i

dlatego o to wszystko pytam. Wierzę, że ona jest urocza, że pan ją kocha i tak dalej, i tak dalej.

To wszystko są ludzkie sprawy i byłbym głupi, gdybym pana potępił. Po to nam dano serce,

148

żebyśmy kochali, a serce umieszczone w piersiach nie ma oczu, wybiera na ślepo. Niech pan nie

myśli, że tylko pan przechodzi podobne perypetie. Wśród marynarzy to dość częste zjawisko.

Tylko że te sprawy różnie potem się kończą, czasem bardzo boleśnie. I o tym tylko myślę

wtrącając się do pańskich spraw.

– Widzi pan – cicho odparł Stefan, uspokojony tonem i słowami kapitana. – To jest tak, jakby

człowiek stracił wolę, siły i panowanie nad swymi poczynaniami. Ja nie jestem stworzony na

samotnika, potrzebuję kogoś bliskiego. Ona ma wszystkie zalety mego ideału, a tylko tę jedną,

jedyną wadę. Nie jestem zbyt zacofany i wydaje mi się, że potrafię nie pamiętać o tym

wszystkim, co robiła dotychczas. Nie obchodzi mnie, co było, a tylko myślę o tym, co będzie.

Zdaje się, że byłbym teraz złym marynarzem, gdybym popłynął na morze. Nie mogę o niczym

innym myśleć, tylko o niej, postanowiłem zostać razem z nią.

– To się nazywa kochać – powiedział kapitan bez ironii.

– Ale to wszystko – ciągnął Stefan – już teraz, po kilku zaledwie dniach, przynosi mi same

kłopoty. Znajomi patrzą kosym okiem na mój związek, uśmiechając się znacząco albo nawet

robią niezbyt delikatne aluzje. Zrezygnowanie z pływania też nie było sprawą łatwą. Człowiek

jednak przez tych kilka lat przywiązał się do morza.

– Dziękuję panu za szczerość – powiedział kapitan miękko. – Niezbyt łatwe życie będzie miał

pan teraz. Ale mam nadzieję, że wszystko się ułoży jak najlepiej. Na głupich, gotowych gnębić

bliźniego ludzi niech pan nie zwraca uwagi. Szkoda, że pan rzuca morze. Za dużo na nim jest

niepotrzebnych amatorów, a zbyt mało miłośników i wiernych romantyków. Pan należy do tych

drugich i dlatego żałuję, że pan odchodzi. Ale kto wie, może jeszcze pan wróci. To nie slogan, że

morze przyciąga i kto raz zakosztuje jego smaku, ten nie ma spokoju na lądzie. Wyjedzie pan z

wybrzeża?

– Nie, nawet o tym nie myślę. Wystarczy, że przestanę pływać.

– O właśnie, właśnie – uśmiechnął się kapitan. – Pan ma w sobie tego morskiego bakcyla. Nie

wiem teraz, czego panu życzyć: szczęścia na lądzie czy powrotu na morze...

– Będę się starał połączyć jedno z drugim.

– A, to interesujące. W jaki sposób?

– Chciałbym pracować w porcie, może na jakimś holowniku...

– O, świetnie! Mogę się panu przydać. Kapitan portu to mój stary przyjaciel szkolny.

Pogadam z nim, może coś dla pana zrobi. Zareklamuję pana jako dobrego zejmana. Może

149

weźmie pana na pilota.

Stefan był wzruszony. Nie spodziewał się, że kapitan tak bardzo go lubi i interesuje się jego

losem. Praca pilota portowego byłaby idealnym wyjściem. Opinia kapitana mogła tu mieć

ogromne znaczenie.

– Niech pan nie dziękuje – mówił kapitan widząc jego rozradowaną minę. – Zrobię, co będę

mógł. Napijmy się jeszcze na pożegnanie. – Nalał whisky i niespodziewanie objął Stefana

serdecznie. – Piję jednak za to, żebyśmy jeszcze razem pływali.

Jednym haustem przełknęli palący płyn i ucałowali się z dubeltówki.

Stefan wziął swoje walizki, szybko zbiegł po trapie i nie oglądając się ruszył nabrzeżem w

stronę bramy. Jeszcze długo słyszał jękliwy świst wind okrętowych i wizg portowych dźwigów.

Rozdział VIII

Zanim statek odpłynął z portu, kapitan dotrzymał słowa. Stefan został przyjęty na pilota

portowego. A więc wszystko składało się jak najpomyślniej. Mógł mieszkać ze swoją

dziewczyną, a równocześnie nie zrywać więzów z morzem. Lepszego rozwiązania starego

marynarskiego konfliktu: statek – dziewczyna Stefan nawet nie mógł wymarzyć.

– Musimy jakoś to uczcić – powiedział do Zośki.

– O tak – odparła z entuzjazmem. Ją również radowało takie rozwiązanie sprawy i miała

ochotę trochę się pobawić, bo od kilku dni nigdzie nie była. – Pojedziemy do „Grand Hotelu” –

zaproponowała.

– Nie, nie to miałem na myśli – powiedział Stefan, a widząc rozczarowanie na jej twarzy

prędko dodał: – Przyjdzie i na to pora. Mamy teraz dużo czasu, zawsze będziemy razem i nieraz

wyskoczymy do „Grandu” czy „Orbisu”. Ale tym razem trzeba coś w domu zorganizować.

– O! – Zośka była zdziwiona i trochę przestraszona. – Nie wiem, czy sobie z tym potrafię

poradzić.

– Ależ to nich trudnego. A koniecznie chciałbym ugościć kilka osób w naszym mieszkaniu.

– Nie wiem, jak to się robi – upierała się Zośka – nigdy czegoś takiego nie urządzałam.

– Mówię ci, że to nic trudnego. – Stefan pogłaskał ją po policzku. – Prawie wszystko

150

dostaniesz gotowe w „Delikatesach”. Kawę potrafisz zaparzyć, wódką ja kupię i przyjęcie będzie

doskonale urządzone. Zresztą jesteś teraz gospodynią, panią domu i musisz nauczyć się pewnych

rzeczy, prawda? Pani Malinowska trochę ci pomoże.

– Och, pani Malinowska – żachnęła się Zośka. – Już lepiej postaram się poradzić sobie bez

niej. Ty mi pomożesz.

– Dobra, zobaczysz, jakie będzie wspaniałe przyjęcie!

Stefan był niemile zdziwiony tym, że Zośka tak zupełnie nie znała się na gospodarstwie. W

typowo męski sposób pragnął, żeby jego dziewczyna była nie tylko kochanką, ale także dobrą

kucharką, a potem oczywiście jak najlepszą matką. Teraz jednak nie miał czasu zastanawiać się

nad tymi sprawami, bo od razu trzeba się było zabierać do przygotowań.

Przyjęcie miało być zarazem pożegnaniem statku i powitaniem nowych kolegów z kapitanatu

portu. Chciał też swoim kolegom, i tym, których żegnał, i tym, z którymi miał pracować,

przedstawić Zośkę, pragnął im pokazać swój dom.

Goście zaczęli się schodzić koło ósmej wieczorem. Pierwszy przyszedł Tadek ze swoją

Lalunią. Mechanik wypił już coś niecoś dla treningu, żeby, jak mówił, nie przychodzić do kolegi

o suchym pysku. Oczy błyszczały mu wesoło, twarz miał lekko zaróżowioną, nie był jednak

pijany. Lalunia weszła dostojna i trochę sztywna, bo wiedziała, że Stefan mieszka z Zośką bez

ślubu. Uważała, że to nie jest w porządku i z tego powodu nie chciała nawet wcale przyjść, ale

Tadek tym razem wykazał wobec niej wielką stanowczość. Po prostu oświadczył, że jeśli ona nie

chce, pójdzie sam pożegnać swego serdecznego przyjaciela, a takie sprawy jak ślub ma gdzieś.

Obawiając się, że jej kochany małżonek pozostawiony samemu sobie urżnie się do utraty

przytomności, zdecydowała się przyjść.

Teraz usiadła na tapczanie pod lampą i nie bardzo wiedziała jak się zachować. Obserwowała

Zośkę i w duchu robiła uwagi w rodzaju: „Nawet niebrzydka, ale chyba niezbyt mądra. Jako

mewka musiała mieć powodzenie...”

Tadek przywitał się szarmancko z Zośką, uściskał Stefana i zaraz zaczął się rozglądać za

czymś do picia. Nie zdążył jednak nic powiedzieć, bo zabrzmiał dzwonek i Stefan wprowadził

dwóch kolegów z kapitanatu portu. Jeden z nich, starszy mężczyzna o wesołych niebieskich

oczach, miał na rękawach kapitańskie paski, zachowywał się swobodnie i widać było, że jest

wyrobiony i będzie bawił towarzystwo. Drugi znacznie młodszy, porucznik, przyszedł z żoną,

drobną blondynką, roześmianą, roztrzepaną, zapatrzoną w męża jak w obrazek. Za nimi

151

przyszedł jeszcze jeden pilot z narzeczoną, sztywną, nadętą dziewczyną, wokół której unosiła się

atmosfera sztucznej powagi i nienaturalnej powściągliwości, wypływającej z braku obycia i

zarozumialstwa. Mimo to młody marynarz był wyraźnie w niej zakochany i chodził wokół swej

dziewczyny na dwóch łapkach.

Roman przyszedł sam. Wyglądał wyjątkowo korzystnie w ciemnym garniturze i śnieżnej

koszuli z muszką. Wypełnił pokój gromkim śmiechem, poruszał się trochę niezdarnie, ale paniom

podobała się jego rubaszność.

Mimo że wszyscy starali się zachowywać swobodnie i wesoło, nastrój był trochę sztywny i

oficjalny. Może dlatego, że goście zbyt mało się znali, a może gospodarze nie potrafili

wytworzyć odpowiedniej atmosfery. Roman starał się zabawić Zośkę i Lalunię. Tadek wdał się w

dyskusję z kapitanem-pilotem, a Stefan częstował papierosami pozostałych pilotów i ich panie.

Nakryty stół, na którym królowała pękata karafka, wypełniał prowokacyjnie środek pokoju i

wszyscy myśleli, że czas by było zasiąść wokół niego. Wreszcie Tadek nie wytrzymał i odezwał

się do Stefana:

– Właściwie na co czekamy? Chętnie byśmy już się czegoś napili, prawda? – zwrócił się do

gości.

Odpowiedzieli mu śmiechem, a Zośka zaczerwieniła się, bo nie wiedziała, co ma teraz zrobić.

Stefan wybawił ją z kłopotu mówiąc:

– Nasz stary obiecał, że przyjdzie, ale jakoś go nie widać. Może wobec tego zaczniemy bez

niego.

– Proszę bardzo, proszę – Zośka odzyskała swobodę i sadzała gości za stołem.

Mężczyźni zacierali ręce, uśmiechali się, a kobiety lustrowały stół zastawiony łososiami,

sardynkami, zimnymi mięsami i innymi potrawami.

– No to żeby ulżyć gospodarzowi, ja się zajmę tym naczyniem. – Tadek sięgnął po karafkę.

– Tadek! – zawołała oburzona Lalunia.

– Świetnie! – Stefan wpadł w dobry humor. – Niech się pani na niego nie gniewa. Tadek

będzie doskonałym podczaszym. A czym. pani mogę służyć? – podsunął jej półmisek z zimną

cielęciną.

Roman podawał zakąski Zośce, a widząc, że nie może się zdecydować, sam zaczął nakładać

różowe płaty polędwicy. Blondyneczka szczebiocząc bez przerwy podsuwała jedzenie swemu

porucznikowi, a młody pilot czekał, dopóki jego sztywna piękność nie nałoży sobie.

152

Pierwszy toast wzniósł Stefan za zdrowie gości. Rozległy się protesty, ale w końcu wszyscy

wychylili kieliszki do dna. Tadek nie próżnował i po chwili już pito zdrowie gospodarzy. Potem

zdrowie Stefana, Zośki, Tadka, pań, „za tych, co na morzu”, za pilotów portowych...

Nastrój stawał się coraz przyjemniejszy, zapanowała swoboda i dobry humor i gdy wreszcie

nadszedł kapitan, oczekiwany przez Stefana, panowie już byli po bruderszafcie, a panie straciły

swoją sztywność. Starym zwyczajem kapitan musiał wypić ogromnego „karniaka” i dopiero

wtedy uznano, że może pić na równi z wszystkimi.

Stefan teraz już nie chodził do kuchni, żeby napełniać karafkę, tylko postawił na stole trzy

butelki wódki, kilka butelek wina i pozostawił inicjatywę Tadkowi Ten nie próżnował. Sam pił

jak smok zdawało się, że chce w przyśpieszonym tempie upić wszystkich gości.

– Tadek! – Lalunia piorunowała go wzrokiem.

– Lalunia, nic nie mów! – śmiał się do niej małżonek. – Taka świetna zabawa. Pożegnanie

kolegi, rozumiesz?

– To dlatego musisz się koniecznie upić?

– Kto, ja? Lalunia, ty mnie nie znasz.

– Tadek będzie gotowy – szepnął Roman pochylając się do Zośki.

Odpowiedziała mu uśmiechem i nagle poczuła, że ktoś dotyka jej kolana. Cień przeleciał jej

po twarzy i odsunęła nogę.

– Przepraszam – szepnął Roman. – Zdaje się, że kopnąłem panią...

– Nie szkodzi – odparła sztywno i odwróciła głowę w stronę kapitana, który proponował jej

kieliszek wina. Podobał jej się ten starszy pan, a szacunek, z jakim Stefan wyrażał się o swoim

byłym przełożonym, udzielił się jej także. Skinęła mu głową i dotknęła wargami kieliszka. Nie

była pijana, ale już czuła w głowie lekki szum, a obiecała Stefanowi, że nie będzie dużo pić.

Uznała więc, że wino teraz dobrze jej zrobi, nie pomyślała, że mieszanina tych alkoholi może

spowodować przykre skutki.

Drugi kapitan-pilot szeptał jakieś frywolne dowcipy do ucha blondynce, a ona słuchała go

chciwie, ale strzygła oczami w stronę swego ukochanego. Sztywna dotychczas piękność trochę

odtajała i pozwoliła swemu porucznikowi trzymać się za rękę.

Tadek dalej przekomarzał się z Lalunią.

– Nie sztorcuj mnie, kochanie – mówił. – Tyle człowiek wypije, co przy tobie. Na morzu nic.

Prowadzimy się jak zakonnice.

153

– Zakonnica! Kto cię nie zna, ten cię kupi! Bujasz, aż przykro słuchać – odparła małżonka

dobrodusznie.

– Jak Boga kocham, Lalunia, niech mnie szlag, o przepraszam... Mowy nie ma o żadnym

piciu. Stary nie pozwala, prawda, panie kapitanie?

Kapitan kiwnął głową i równocześnie mrugnął znacząco do Stefana. Obydwaj wiedzieli, że

Tadek bardziej się bał Laluni niż kapitana czy starszego mechanika. Sam nieraz mówił, że woli

tajfun od awantury w domu.

Stefan przysunął się do Zośki i Romana.

– Jak się bawicie? – zagadnął.

– Świetnie – odparł Roman. – Bardzo tu przyjemnie. A gospodyni! Słów po prostu brakuje.

– Niech pan nie żartuje. – Zośka zaczerwieniła się, a Stefan podniósł kieliszek.

– No to zdrowie!

– Zdrowie! – podchwycił Roman.

Zośka uniosła swoje wino, a Tadek zawołał:

– Zaczekajcie na mnie! – i czym prędzej sięgnął po butelkę.

– Tadek!

– Cicho, Lalunia, cicho. Napij się z nami. Poczekaj, naleję ci – przechylił się przez stół i

przewrócił kieliszek.

– Tadek, już się upiłeś!

– Ja? Lalunia! Stale na mnie krzyczysz. – Nagle się rozczulił. – Człowiek pragnie dobrego

słowa, czułości, a żona tylko krzyczy. Lepiej byś zaśpiewała. Masz taki miły głos, a używasz go

tylko do sztorcowania twojego męża.

– Tadek, zwariowałeś?

– Lalunia, jak Boga kocham, zaśpiewaj!

– Niech pani zaśpiewa – podchwyciła blondynka.

– Ależ skąd – broniła się słabo Lalunia. – Ja nie umiem...

– Słyszeliśmy, że pani bardzo dobrze śpiewa – wtrącił Stefan.

– O tak, Tadek stale o tym wspomina – poparł go Roman. Piloci również zaczęli nalegać.

– Słyszysz, Lalunia, jak cię wszyscy proszą. – Tadek był w siódmym niebie. – Masz głos jak

artystka, a bronisz się jak dziewica.

– Tadek!

154

– No co, źle mówię?

– Pijany jesteś!

– Lalunia zaśpiewaj. „Braaacia, patrzcie jeno, jak niebo goreje...” To moja piosenka.

Blondynka piszczała z zachwytu, sztywna piękność wzruszyła ramionami ze zgorszeniem, a

mężczyźni dusili się ze śmiechu.

Roman nachylił się znów do ucha Zośki.

– A widzi pani, mówiłem, że Tadzio szybko się urżnie... Ale czemu pani siedzi taka smutna?

– Nie, nie jestem, smutna, tylko muszę czuwać, żeby gościom niczego nie zabrakło – odparła.

– Ale sama też się pani musi bawić. Napijmy się. Kapitanie, prosimy.

Stefan widząc, że Tadek wprawił żonę w zakłopotanie, powiedział:

– A może wolisz zatańczyć, Tadziu?

– A kawa? – zapytała Zośka.

– Nie ucieknie. Panowie, odsuwamy stół.

Stół odsunięto w kąt pokoju, jeden z pilotów poszukał tanecznej muzyki w radio i Tadeusz

objął swoją Lalunię, blondynka porucznika, kapitan-pilot narzeczoną drugiego porucznika.

Stefan chciał zatańczyć z Zośką, ale nim zdążył do niej podejść, już zaprosił ją Roman. Zabrał

więc ze stołu butelkę i przysiadł się do swojego kapitana. Ten podstawił szklaneczkę i w

milczeniu napili się po łyku wódki.

– Jak się pan bawi, kapitanie? – zagadnął Stefan.

– Miło tu u pana – zdawkowo powiedział kapitan. A po chwili rzucił znienacka: – A jak pan

się czuje?

– Znakomicie – bez namysłu odparł Stefan.

– Chyba jeszcze za wcześnie na pańskie wrażenia – kapitan mówił cicho, jakby w zadumie. –

Przecież to dopiero kilka dni...

– Tak, ale chyba nie będę żałował.

– Dobrze by było. Tylko niech pan się nie krzywi, jak pańska żona rozmawia z innym młodym

człowiekiem. Wygląda to tak, jakby panu dokuczał ząb.

Stefan zaczerwienił się, ale nie zdążył nic odpowiedzieć, gdyż w tej chwili zgasło światło.

– Co to? – zapiszczała blondynka.

– Tadek – rozległ się głos Laluni.

– Cicho, Lalunia, tak będzie przyjemniej.

155

Słaby blask z odbiornika radiowego żarzył się w kącie pokoju. Od czasu do czasu zasłaniały

go cienie tańczących par. Nikt nie rozmawiał i tylko tango brzmiało niepokojąco. Stefanowi

zdawało się, że orkiestra gra w takt coraz głośniejszych uderzeń jego serca. Chciał podnieść się,

żeby zapalić światło, ale kapitan przytrzymał go za rękę i powiedział cicho:

– Spokojnie, po ciemku potrąci pan kogoś. Napijmy się.

Stefan nalał po omacku i nagle oślepiła go jasność. Ujrzał zarumienioną Zośkę z wyciągniętą

ręką do kontaktu. Roman trzymał jej drugą rękę i wyglądał na bardzo speszonego.

Tango skończyło się i gdy orkiestra znów zaczęła grać Stefan ruszył w stronę Zośki, ale i teraz

nie zdążył. Tym razem Tadek był szybszy.

– Tak się tańczy po hiszpańsku – wołał balansując w jakichś jemu tylko znanych figurach i

szarpiąc tancerką na wszystkie strony.

Stefan zatańczył z Lalunią, ale nie słyszał, co do niego mówiła. Odpowiadał machinalnie i

szukał wzrokiem Romana. Widział, jak ten z wypiekami na twarzy wychyla wódkę z kapitanempilotem

i bez przerwy patrzy na Zośkę. Było w jego wzroku coś takiego, że Stefan zacisnął zęby.

Stary miał rację, musiał uczyć się panować nad sobą...

Gdy wreszcie udało mu się zatańczyć z Zośką, przycisnął ją do siebie, aż jęknęła z bólu.

– Stefan – szepnęła – nie tak mocno...

Popatrzył na nią z góry, ale nic nie odpowiedział. Dopiero pod koniec melodii odezwał się

cicho z hamowaną złością:

– Daj spokój z tym Romanem. Cholera mnie bierze.

– Na co? – zdziwiła się szczerze.

Radio ucichło i nie rozmawiali o tym więcej. Stefan znów przysiadł się do swego kapitana, ale

tym razem był z nimi jeden z pilotów. Nim zdążyli wypić, znów rozległo się tango i Roman już

schylał się przed Zośką. Stefan zobaczył, że ona pokręciła przecząco głową. Roman ujął ją za

rękę, a gdy jeszcze protestowała, powiedział głośno:

– Stefan, twoja żona nie życzy sobie ze mną tańczyć. Powiedz jej, żeby ustąpiła.

– Chcę chwilę odpocząć – powiedziała Zośka i zaczerwieniła się, bo wszyscy patrzyli na nią.

Stefan zaklął w duchu, ale głośno powiedział:

– Ależ tańcz, tańcz, będziemy odpoczywali jutro.

Ustąpiła. Ledwo zaczęli tańczyć, a już Roman pokierował nią w stronę drzwi. Tu nieznacznie

wyciągnął rękę i zgasił światło. Odsunęła się od niego, ale z całej siły przygarnął ją do siebie.

156

Chciała krzyknąć, lecz powstrzymał ją lęk przed skandalem. Powiedziała głośno:

– Niech pan przestanie, powiem Stefanowi.

– Proszę nie straszyć. Wiem, że pani tego nie zrobi. Nie jestem chyba takim potworem, żeby

pani się mnie bała.

Tym razem Lalunia nie wytrzymała ze swoim małżonkiem i zapaliła światło. Stefan jednym

spojrzeniem ogarnął pokój. Ujrzał blondynkę odrywającą usta od twarzy partnera, młodego

porucznika pochylonego nad swoją dziewczyną i Zośkę odskakującą od szerokiej piersi Romana.

Zbladł i oczy zabłysły mu złowrogo, gdy znów usłyszał głos kapitana:

– Zdaje się, że trochę za idealnie wyobraża pan sobie życie z kobietą. Może nie tyle idealnie,

ile egoistycznie.

– Czemu? – z roztargnieniem zapytał Stefan.

– Zamęczysz się, kochany, jeśli tak dalej pójdzie.

A przecież ona też musi się poruszać, rozmawiać, tańczyć... Stefan nie odpowiedział

kapitanowi, tylko zwrócił się do Zośki:

– Podaj nam kawy.

– Już idę – odparła potulnie i nie patrząc na nikogo wyszła do kuchni.

Orkiestra w radio grała prawie bez przerwy. Niezmordowani tancerze przystawali na chwilę

koło stołu, żeby wychylić kieliszek i znów brali swe partnerki. W zamieszaniu Roman posunął

się do drzwi i wyszedł z pokoju.

Stefan mówił do kapitana:

– Każdy broni swego, zresztą pan wie, jaka jest moja sytuacja.

– Tym bardziej powinien pan panować nad sobą. To bardzo miła, ale też i bardzo

niedoświadczona dziewczyna. Łatwo jej zrobić krzywdę.

– Niedoświadczona – Stefan zaśmiał się. Był już solidnie pod gazem i rozmawiał całkiem

szczerze. – Pan żartuje, kapitanie?

– Och, nie to miałem na myśli – uśmiechnął się kapitan. – Niech pan nie będzie cyniczny. To

jest młoda gospodyni, nie wie, jak prowadzić dom, nieczęsto przyjmowała gości, rozumie mnie

pan? Ona właściwie teraz dopiero wchodzi w prawdziwy świat, zaczyna żyć... A zazdrość i

despotyzm niewiele jej pomogą.

Stefan spuścił głową. Gdyby to mówił ktoś inny, byłby się spierał, a może nawet kłócił, ale

kapitana darzył wielkim szacunkiem i nie czuł się na siłach dyskutować z nim.

157

– Zaraz napijemy się kawy – powiedział, żeby przerwać tę rozmowę. W tej chwili zorientował

się, że nie tylko Zośki brak w pokoju. Powiódł wzrokiem po obecnych i wolno podniósł się z

miejsca.

– Przepraszam pana – bąknął – zobaczę, co z tą kawą.

Kapitan pokiwał głową, dopił swego wina i ruszył za nim. Gdy otworzył drzwi, usłyszał

głośne przekleństwo, cichy okrzyk Zośki i kilka klaśnięć. W drzwiach kuchni ukazał się Roman

poprawiający włosy. Za nim wyszedł Stefan, bez słowa zdjął z wieszaka palto, podał je

Romanowi i otworzył przed nim drzwi na klatkę schodową. Kapitan wszedł do kuchni. Zośka

wyglądała bardzo żałośnie nad szklankami z kawą stojącymi na tacy.

– No już dobrze – kapitan pogładził ją po głowie. – Dzieci jeszcze jesteście. Proszę wytrzeć

łzy, bo będzie ślad, a goście nie powinni niczego zobaczyć. – Podał jej chusteczkę. – Panie

Stefanie – zwrócił się do wchodzącego – niech pan idzie bawić gości, za dużo nas opuściło

pokój. My z panią przyniesiemy kawę.

Stefan posłuchał, a Zośka uśmiechnęła się z wdzięcznością do kapitana.

– Dziękuję panu – powiedziała. – Tak mi przykro. Ale ja nie zawiniłam.

– Wiem, wiem – przerwał jej łagodnie. – Roman za dużo wypił.

– Stefan też.

– Bierzmy kawę, bo goście się zbuntują i zwymyślają gospodynię...

– Pan jest cudowny – powiedziała nagle i pocałowała go w policzek.

Żachnął się, ale już szła przed nim z kawą na tacy i nie zdążył nic odpowiedzieć.

Rozdział IX

Nie rozmawiali ze sobą przez resztę wieczoru. Gdy wyszli goście, Zośka zaczęła zbierać

naczynia i wynosić do kuchni. Lecz Stefan ją powstrzymał.

– Zostaw.

Spojrzała na niego z lękiem. Obawiała się tej chwili. Od zajścia w kuchni nie opuszczał jej

lęk. Wiedziała, że najgorsze nastąpi, gdy zostaną sami. Teraz oparła się o stół i bezmyślnie

patrzyła na poplamiony obrus, brudne talerzyki, puste półmiski, kieliszki z niedopitą wódką i

158

winem. Głos Stefana dochodził do niej jakby zza ściany.

– No i co mi powiesz? Udany był wieczór, co? – Jej milczenie drażniło go coraz bardziej. –

Czemu nic nie mówisz? Nic nie masz mi do powiedzenia? Może jednak się wytłumaczysz?

Zresztą nie mów, sprawa jest tak jasna, że nic nie trzeba mówić, prawda?

– Och, nie męcz minie. Jak chcesz, to sobie od razu pójdę...

– A więc jednak ruszyło cię! Czujesz się winna. Przyznajesz, że to było świństwo i teraz

chcesz się wykręcić...

– Jakie świństwo? Do czego się przyznaję? Zostaw mnie w spokoju i nie męczmy się. Nic nie

wiesz i nic nie rozumiesz.

– Ja nic nie rozumiem, to dobre! Moja żona ściska się w tańcu z moim kolegą, a ja nic nie

rozumiem. Moja żona migdali się z moim kolegą w kuchni, a ja nic nie rozumiem. I to ma być

wszystko, co masz mi do powiedzenia? Nie potrafiłaś wytrzymać przez kilka dni bez innych

mężczyzn. Nie potrafiłaś powstrzymać się od tego w moim domu i przy moich znajomych.

Wiesz, czym jesteś?

– Przestań! – krzyknęła. – Wiem. Nie musisz mówić. Ale jeśli po to zamieszkałeś ze mną,

żeby mi to stale powtarzać, to ty jesteś świnia, tak, podła świnia!

Zapalił papierosa, żeby się trochę uspokoić.

– Posłuchaj, co ci powiem – zaczął znów po chwili. – Nie chcę ci robić przykrości.

Rozumiem, że jesteś niedoświadczona, nie bardzo wiesz, jak się zachować przy gościach, nie

wiesz, o czym rozmawiać.

– No widzisz – przerwała mu z ironią. – Nie nadaję się na towarzyszkę życia. Kompromituję

cię.

– Cicho bądź, nie przerywaj, to też należy do dobrego wychowania.

– Popisuj się, popisuj wychowaniem. Nie wiedziałam, że jesteś taki czuły na te rzeczy –

mówiła z przekąsem, ale jego słowa sprawiły jej tak wielką przykrość, że z trudnością hamowała

łzy.

Nie zwrócił na to uwagi, tylko ciągnął:

– Powiedziałem, że wszystko rozumiem. Zresztą każdy z nas ma jakieś braki, ja też, choć

matka starała się wychować mnie dość starannie. Ale jeśli będziesz tak się zachowywała jak dziś,

to stracę panowanie, nie pomoże wychowanie i zatłukę cię, rozumiesz? Zatłukę.

– Już próbowałeś. Chyba jeszcze mam gdzieś ślady – powiedziała patrząc mu prosto w oczy.

159

Trafiła, bo teraz on się zaczerwienił i zamilkł na chwilę.

– To do niczego nie prowadzi – powiedział wreszcie. – Nie ma sensu się kłócić i zżerać

nerwy. Tylko nie mogę pogodzić się z tym, że tak ci to łatwo przychodzi – dziś ja, jutro Roman.

Nie mogłaś trochę wytrzymać, tylko musiałaś go uwodzić już, zaraz, tu w kuchni?

– O Boże, jaki ty jesteś głupi!

Podskoczył do niej i z całej siły ścisnął jej ręce.

– Wytłumacz się, rozumiesz? Dlaczego taka jesteś? Nie zależy ci na mnie?

– Puść, połamiesz mi ręce – wyswobodziła się z uścisku. – Jesteś głupi. Nawet mi przez myśl

nie przeszło uwodzić tego twojego idiotycznego przyjaciela. Zalecał się do mnie, jak tylko

wszedł do mieszkania. Trącał mnie kolanem pod stołem, szeptał na ucho jakieś bzdury. Widać,

jaki to kochany przyjaciel...

– Ale w tańcu to się tuliłaś do niego?

– Zwariowałeś? Jak pierwszy raz ten pijaczyna Tadek zgasił światło, to twój przyjaciel zaczął

się przytulać i chciał mnie pocałować. Wtedy właśnie zaświeciłam. Potem nie chciałam z nim

tańczyć, ale ty sam mi kazałeś...

– Proszę, jaka jesteś posłuszna. Tam gdzie nie trzeba.

– No widzisz. Po co mam ci mówić, tłumaczyć, kiedy ty wiesz swoje. I tak mi nie wierzysz.

– Mów!

– Potem on zgasił światło i znów zaczął swoje umizgi. Odepchnęłam go i powiedziałam, że

będę krzyczała. Trochę się uspokoił. Później kazałeś mi iść po kawę, a on przylazł za mną do

kuchni. Powiedziałam mu, żeby się wynosił, ale on roześmiał się. Więc co, miałam wzywać

pomocy? Żeby ośmieszyć ciebie i siebie? Był pijany, tak jak zresztą prawie wszyscy.

– Właśnie, ty też.

– Nie, mnie przeszło, jak zobaczyłam, że jesteś wściekły. Wiedziałam, że to się źle skończy. A

w kuchni ten twój przyjaciel złapał mnie i zaczął całować. Wtedy ty właśnie wpadłeś.

– W samą porę.

– Tak, w samą porę, żeby sobie wbić do głowy te idiotyzmy, że ja go uwodzę.

– Nie wierzę ci. Kłamiesz. Za bardzo się koło niego kręciłaś. Jakbyś nie chciała, to by cię nie

pocałował. Tylko że ty nie potrafisz się bronić. Nie potrafisz albo nie chcesz.

– Oczywiście. Możesz mi nie wierzyć. Nawet wiedziałam, że mi nie uwierzysz. Przecież ty

wiesz, że jestem prostytutką i muszę się puszczać z każdym. Muszę, prawda? Na kogo tylko

160

spojrzę, to zaraz go ciągnę do łóżka, czy nie tak? No powiedz, przecież tak myślisz! Podły jesteś,

podły, podły, podły! Mnie można nie wierzyć, można mi mówić wszystko, co najgorsze, ja

zawsze kłamię, tylko ty i twoi przyjaciele jesteście idealni!

Teraz już nie mogła zapanować nad sobą. Ogarnął ją gniew i żal zarazem. Nie płakała, ale

dygotała cała jak w gorączce. Gotowa była rzucić wszystko, odejść, nigdy więcej nie widzieć

Stefana i nie słyszeć jego zarzutów.

A Stefan patrzył na nią i poczuł się trochę głupio. Prawie jej wierzył, chciał jej wierzyć, lecz

równocześnie w głębi serca tkwiła zadra. Zazdrość niełatwo daje się przekonać.

– Uspokój się – powiedział chmurnie. – To nie ma sensu. Przecież wiesz, że cię kocham i

nawet myśl o tym, że mogłabyś pragnąć innego, doprowadza mnie do szału.

– Mówiłam ci, ostrzegałam, że nie będzie ci ze mną dobrze. Zapominasz, że to nie ja chciałam

być z tobą, ale ty błagałeś mnie o to. A teraz już po paru dniach prześladuje cię myśl, co robiłam

przedtem, nie ufasz mi, dręczysz siebie i mnie.

– Wierzę ci – wykrztusił – wierzę, ale musisz się starać nie dawać mi powodów do takich

historii jak dzisiaj.

– Jestem niewinna. To twój przyjaciel. Czemu ciągle zrzucasz na mnie winę? I mówisz, że mi

wierzysz.

– Wierzę, a tego sukinsyna jeszcze spotkam...

– Przestań, to nie ma sensu – powiedziała już spokojniej.

– Masz rację, niech go szlag trafi. Pójdzie w rejs i może go w życiu więcej nie zobaczę!

Rozdział X

Pilotowanie statków wchodzących do Gdańska i wprowadzanie ich na redę dawało Stefanowi

dużo zadowolenia. Nabierał praktyki, stykał się z wieloma kapitanami, poznawał różne statki, o

niczym lepszym nie mógł marzyć. Toteż głosił wokoło, że jest zadowolony i wydawało mu się,

że niczego więcej nie pragnie.

A jednak w nocy budził się czasem i wydawało mu się, że leży na koi. Czuł, jak jego ciało

przebiega drżenie rodzące się w maszynowni i przenikające cały statek, a nogi wolno, delikatnie

161

unoszą się w górę, a potem znów zjeżdżają na dół, w takt kiwanego falą statku: Tuż obok,

zdawało się na odległość wyciągniętej ręki, słyszał szum odgarnianej kadłubem wody.

Złudzenie było tak silne, że przez długi czas nie mógł się go pozbyć. Mimo woli sięgał ręką w

stronę, gdzie na statku stał niski stolik z nocną lampką. Dopiero wówczas gdy natrafiał na ciepłe

ciało Zośki, złudzenie przechodziło. Otwierał oczy, patrzył w jaśniejszą od mroku pokoju plamę

okna, palił papierosy i nie spał często już do rana. Zośka czasem budziła się i mruczała:

– Czego kopcisz w nocy? Spać nie dajesz...

Gasił posłusznie papierosa, ona wtulała mu nos pod pachę, jak rozpieszczona, ciepła kotka, i

spała dalej, a on całował puszyste, miękkie włosy i bał się poruszyć, żeby jej nie zbudzić. Wtedy

też rozmyślał o ich wspólnym życiu.

Już kilka tygodni minęło od czasu, jak zamieszkali razem, a jednak trudno mu było

odpowiedzieć na pytanie, czy jest szczęśliwy. Zawsze marzył o spokojnym, trochę

mieszczańskim życiu domowym. Tymczasem Zośka nie była zbyt doświadczoną gospodynią.

Wprawdzie starała się jak mogła, biegała po zakupy, sprzątała, gotowała, ale często zdarzało jej

się przypalić kotlety czy przesolić zupę. Stefan obserwował jej wysiłki, czasem nawet ją

pochwalił, ale w duchu był niezbyt zachwycony jej skromnymi umiejętnościami. Sam przed sobą

nie chciał się przyznać do tego, że niekiedy czuje się zawiedziony.

Od czasu owego przyjęcia zachował w sobie podejrzliwość i nieufność. Chwilami nawet

zżymał się na siebie za te uczucia, lecz nic nie mógł na to poradzić. Chciał wierzyć Zośce, a

równocześnie pocił się na myśl, że dziewczyna może go zdradzić. Toteż zerwał kontakty ze

wszystkimi przyjaciółmi, gdyż każdy z nich był potencjalnym rywalem. Z natury koleżeński i

towarzyski, z trudem znosił to odosobnienie i w duchu obwiniał za to Zośkę. A w dodatku ta

sprawa z Malinowską. Gospodyni Stefana nigdy nie grzeszyła nadmiarem taktu i dyskrecji.

Lubiła podsłuchiwać pod drzwiami, wtrącać się nieproszona do cudzych spraw, uważała się po

trosze za opiekunkę samotnego mężczyzny.

Od czasu kiedy Zośka na stałe zamieszkała u Stefana, pani Malinowską stała się niezmiernie

trudna w domowym współżyciu. Dokuczała Zośce, robiła codziennie setki drobnych przykrości i

złośliwostek, wszelkimi sposobami starała się obrzydzić dziewczynie życie. Ta niechęć miała

swoje źródło. Pani Malinowska odnajmując pokój marynarzowi liczyła na to, że z takim

lokatorem nie będzie miała wiele kłopotów. Chodziło jej o to, że musiała kogoś zameldować u

siebie, gdyż mieszkanie było za duże dla bezdzietnego małżeństwa. Marynarz odpowiadał jej z

162

wielu względów: dobrze płacił, mało wymagał, niezmiernie rzadko bywał w domu. Czasem przez

pół roku nie pokazywał się wcale, a gdy przyjechał, zawsze miał dla niej jakiś upominek.

Teraz wszystko się zmieniło. Marynarz zaczął mieszkać stale w swoim pokoju, i to mieszkać

nie sam.

Początkowo gospodyni myślała, że Stefan wziął zwykły urlop. Pobyt Zośki w mieszkaniu

traktowała dość pobłażliwie, bo dla takiego sublokatora stać ją było na wyrozumiałość. Kiedy

jednak minął miesiąc, a Stefan nie wyjeżdżał, panią Malinowską ogarnął niepokój. Widząc

krzątaninę Zośki w kuchni, przepierki, wszystkie czynności gospodarskie, jakie dziewczyna

wykonywała codziennie, gospodyni zaczęła rozumieć, że to nie jest przygodna znajomość. W

przekonaniu tym utwierdził ją jeszcze fakt, że Stefan regularnie wychodził i wracał do domu.

Zrozumiała, że marynarz teraz pracuje na lądzie i założył sobie rodzinę.

Pani Malinowska, zirytowana tym nie na żarty, urządziła wielką naradę z mężem. Ale stary,

małomówny mąż zapatrywał się na to wszystko bardzo spokojnie.

– No więc co z tego? – zapytał, kiedy żona przedstawiła mu całą sprawę. – Chcesz ich

wypędzić, czy jak? Niech sobie robią, co im się podoba. Moja sprawa, czy co?

Pani Malinowska była oburzona.

– Ciebie nigdy nic nie obchodzi! Przez całe życie sama się muszę o wszystko troszczyć!

Idziesz do roboty, swoje odbębnisz, potem patrzysz tylko, czy jest coś do zjedzenia i palisz swoją

śmierdzącą fajkę! A tymczasem mieszkanie ci zabierają! Pod twoim nosem odbywa się rozpusta!

Niedługo nas stąd przepędzą! Nic cię to nie obchodzi!

– Mnie nie przeszkadzają, a wypędzić się z mieszkania nie pozwolę – ze stoickim spokojem

odparł małżonek i włożył fajkę do ust na znak, że rozmowę uważa za definitywnie zakończoną.

Wzburzona taką postawą męża pani Malinowska postanowiła działać sama. Najpierw

odmówiła Zośce pożyczania czegokolwiek z kuchni. Ta jednak nie zmartwiła się tym zbytnio,

tylko po naradzie ze Stefanem poszła do sklepu i kupiła wszystko, czego potrzebowała. To

jeszcze bardziej rozjątrzyło gospodynię.

Któregoś dnia Zośka zauważyła, że stojące na kuchence gazowej jej naczynia zostały

zestawione na podłogę. W pierwszej chwili ogarnął ją gniew, natychmiast jednak się opanowała.

Zrozumiała, że gospodyni nie życzy sobie, aby lokatorzy korzystali z kuchni. Kupiła więc

własną. Wydatki te za bardzo jej nie obciążały, bo i tak miała zamiar wszystko kupić, a zarówno

Stefan, jak i ona mieli pewne oszczędności.

163

Pani Malinowska nie dawała jednak nadal za wygraną. Poszła do administracji i sprawdziła,

czy Zośka jest zameldowana. Okazało się, że młodzi zapomnieli o tym. Na drugi dzień zjawił się

w mieszkaniu dzielnicowy. Na jego widok Zośka zadrżała. Przyzwyczaiła się już żyć bez lęku

przed władzami, ale teraz pomyślała, że milicjant przyszedł w związku z jej przeszłością.

Dzielnicowy też ją znał, tak jak wszystkie „mewki” w Nowym Porcie. Nie przypuszczał, że to

właśnie o nią chodzi. Nastroszył się więc jeszcze bardziej i zapytał:

– Jak dawno obywatelka przebywa w tym lokalu? Zośka przestraszona jego urzędową miną i

oficjalnym tonem wyjąkała:

– Już blisko dwa miesiące.

– A co z zameldowaniem?

– Nie wiem, zapomnieliśmy. Zaraz jutro to załatwię...

– To niedobrze – milicjant patrzył na nią spod oka. – Z kim tu mieszkacie, z mężem? Chyba

nie...

– No tak... Właściwie nie... Jak by to powiedzieć... Ale ja nic złego... – bąkała Zośka.

– Więc jak to jest? Marynarz wziął was do siebie? Przecież obywatelka miała swój pokój, nie?

– Mieszkamy razem, ale nie mamy ślubu, czy to jest przestępstwo? – wybuchnęła nagle

dziewczyna. – A ta stara jędza nie może na to patrzeć i chce mnie stąd usunąć. Mówię panu, że

jestem w porządku i chyba wolno nam razem mieszkać, skoro nikomu nic złego nie robimy?

Milicjant speszył się. Zdjął czapkę, poprawił pijący go w szyję kołnierz munduru i wreszcie

powiedział:

– Właściwie władza nie ma nic do tego. Nie ma przepisu, że nie wolno razem mieszkać. Ale

trzeba się zameldować.

– Jutro to załatwię – powtórzyła Zośka.

Postawa dziewczyny podobała się widocznie milicjantowi. Gdy ją zobaczył, spodziewał się

awantury, krzyków, bo tak się niemal zawsze zachowywały dziewczęta tego pokroju.

Tymczasem Zośka była wobec niego nieśmiała, spokojna i wydawała mu się miła. Odniósł

wrażenie, że pragnie ułożyć sobie życie i surowego stróża porządku publicznego bardzo to ujęło.

Toteż powiedział łagodnie:

– Powinienem panią ukarać, ale ostatecznie nie ma się czego czepiać. Dobrze, że pani stara się

jakoś ustatkować, bardzo dobrze. Tamto do niczego nie prowadziło. Moglibyście też wziąć ślub,

jeżeli on myśli poważnie. Zawsze to inaczej...

164

– Może przyjdzie czas i na to – odparła Zośka zarumieniona.

– No dobrze już, dobrze – mruknął dobrodusznie milicjant. – Ale uważajcie na gospodynię,

wygląda na straszną jędzę – uśmiechnął się porozumiewawczo i wyszedł.

Zośka nazajutrz zameldowała się, mimo że pani Malinowska domagała się od administratora,

aby nie czynił tego bez uzyskania jej zgody.

O tych wszystkich kłopotach starała się nie mówić Stefanowi. Rzadko wspominała mu o

codziennych, drobnych, choć tak bardzo dokuczliwych utarczkach z gospodynią, o jej wojnie

podjazdowej, o złośliwości, o zatruwaniu życia. Nie chciała go drażnić i uważała, że wszystko

jakoś się w końcu ułoży. Stefan ze swej strony, choć wiele widział i słyszał, nie wtrącał się, bo

czuł się dziwnie skrępowany. Zachowywał się wobec pani Malinowskiej jak człowiek z

nieczystym sumieniem i wydawało mu się, że nie potrafi nic powiedzieć na obronę Zośki czy

swoją.

Nadszedł jednak dzień, w którym przebrała się miara cierpliwości dziewczyny.

W tym dniu pani Malinowska miała szczególnie zły humor. Od samego rana poruszała się po

mieszkaniu z temperamentem, o jaki nikt by jej już nie posądzał. Trzaskała drzwiami, ciskała

naczyniami, aż brzęczały: wyraźnie szukała okazji do starcia z Zośką. Powód tego

zdenerwowania był prosty. Złośliwe kumoszki przygadały jej, że trzyma u siebie prostytutkę, a

znana w Nowym Porcie dewotka dorzuciła, że tolerowanie nielegalnego związku we własnym

mieszkaniu jest niewybaczalnym grzechem wobec Boga, ludzi i prawa. Wielce wrażliwa na

ludzką opinię kobieta postanowiła wreszcie raz na zawsze z tym skończyć, przeciąć – jak sama to

określiła – ropiejący wrzód i uwolnić się od kompromitujących sublokatorów.

Zośka zamierzała właśnie wyjść po zakupy i zaszła do kuchni po siatkę, kiedy gospodyni

przystąpiła do ataku.

– Proszę mi powiedzieć, kiedy to się wreszcie skończy? – rzuciła zaczepnie.

– O co chodzi? – zapytała Zośka sztywniejąc, bo od razu przeczuła awanturę.

– Pani dobrze wie, o co chodzi! – Malinowska od razu przeszła do krzyku. – Nie mogę dłużej

ścierpieć tej hańby w moim domu! To nie jest dom publiczny. Proszę się stąd wynieść!

Krzyczała rozindyczona, wściekła, zapalczywa. Zośka słuchała i czuła, jak serce jej ściskają

lodowate kleszcze. Takich właśnie krzyków obawiała się najbardziej. Zawsze wyprowadzały ją z

równowagi i przywodziły do wybuchów gniewu. Ale jeszcze starała się opanować.

– Nie rozumiem, co pani to wszystko przeszkadza – zdołała wreszcie powiedzieć. – Przecież

165

to nasza rzecz, staramy się nie wtrącać do niczyich spraw i prosimy, żeby nam również dano

spokój.

– Mówię, że nie ścierpię tego dłużej! Sąsiadki mnie palcami wytykają na ulicy! Do jutra masz

się stąd wynieść! Sama albo z tym swoim kochankiem! Takie jak ty powinny mieszkać w

burdelu, a nie z porządnymi ludźmi! Wiem, coś za jedna!

Zośka ścisnęła siatkę, aż sznurki werżnęły jej się w dłoń, ale to nic nie pomogło. Nie zdołała

się opanować. Zapomniała o swej roli spokojnej mieszczki prowadzącej dom mężowi, na chwilę

poczuła się znów tak jak wtedy, gdy rzuciła się w „Albatrosie” na Fredkę.

– Zamknij wreszcie gębę, ty stara ropucho! – krzyknęła, aż zabrzęczały szyby. – Dość tego

pyskowania! Jak nie przestaniesz, rozbiję ci łeb! Ani jeden raz ci nie dokuczyłam, nie wchodzę ci

w drogę, a ty mi nie dajesz żyć! Ciebie by nawet do burdelu nie przyjęli! Rzygać się chce na twój

widok! Twój stary też na ciebie patrzeć nie może!

Ale pani Malinowska nie pozwoliła się Zośce przekrzyczeć.

– Doczekałam się, że byle kurwa w moim własnym mieszkaniu mi ubliża! Milicja! Gdzie jest

sprawiedliwość! Nie daruję ci tego! Kwasem ci oczy wypalę, jak mi się jeszcze w kuchni

pokażesz!

Rozhisteryzowana baba rzuciła się na dziewczynę i popchnęła ją w kierunku drzwi. Zośka

zaklęła i podniosła rękę owiniętą w siatkę.

– Twoja matka do piekła pójdzie, że cię nie utopiła jak szczeniaka! – darła się Malinowska. –

Ratunku, mordują!

Ten okrzyk podziałał na Zośkę jak zimny prysznic. Matka! Tak, Malinowska mogła być jej

matką. Była nawet trochę do niej podobna. Nie, nie mogła uderzyć starej kobiety. Opuściła rękę.

– Jeszcze się policzymy – rzuciła przez zęby i wyszła z kuchni.

Gdy Stefan wrócił wieczorem z portu, obiad był nieugotowany, a Zośka leżała w sukni na

łóżku z oczami czerwonymi od płaczu.

Nie zdejmując płaszcza podbiegł do niej.

– Co się stało? Czemu płaczesz?

Z początku nie chciała mówić i dopiero po długich naleganiach wyznała wszystko. Tym razem

nie taiła już niczego. Opowiedziała o stałych szykanach i dokuczliwości gospodyni. Kiedy

wreszcie powtórzyła mu dzisiejszą scenę, Stefan zawrzał gniewem. Cisnął w kąt czapkę, w ślad

166

za nią rzucił płaszcz i z furią wyskoczył za drzwi.

– Stefan, Stefan, uspokój się! – wołała za nim przestraszona Zośka, ale nie słuchał. Bez

pukania wpadł do pokoju Malinowiskich.

Gospodarze siedzieli właśnie przy kolacji. Malinowski pochylony nad stołem wolno żuł chleb

z kiełbasą. Gdy Stefan wszedł, podniósł w zdumieniu głowę i patrzył na gościa, śmieszny z

wypchanymi chlebem ustami.

Pani Malinowska wiedziała dobrze, o co chodzi, i wizyta Stefana nie zaskoczyła jej tak jak

męża. Odsunęła talerzyk, wstała i zapytała obłudnie.

– O co chodzi, panie Janiak?

Stefan zwrócił ku niej czerwoną z gniewu twarz.

– Pani pyta, o co chodzi? Kto zaczepia moją żonę? Kto zatruwa jej życie przez cały czas, jak

tu mieszka? Kto zrobił dziś podłą awanturę? Pytam panią, co to ma znaczyć?

Malinowski podniósł zdumiony wzrok na żonę, a ona już była gotowa do odparcia ataku.

Starała się mówić spokojnie i jadowicie:

– Po pierwsze, to nie jest pańska żona, a po drugie, niech pan mi tu nie krzyczy. Jeszcze nie

jesteście gospodarzami w całym mieszkaniu. Krzyczeć możecie u siebie albo w lesie.

Stefan trochę się opanował, choć miał wielką ochotę trzepnąć pięścią w tę zaperzoną babską

gębę. A pani Malinowska coraz bardziej się podniecając już trajkotała:

– Awanturę będzie mi tu robić za to, że powiedziałam prawdę tej prostytutce! Może

skłamałam, co? Jeszcze mi za to naubliżała! Nie chcę jej tu widzieć i pan może się wynosić

razem z nią! Żyjecie na wiarę! To hańba i obraza Boska!

– Milczeć! – Stefan huknął pięścią w stół, aż zabrzęczały naczynia, a pani Malinowska

skurczyła się ze strachu. Jej lokator był teraz straszny. Zsiniał i wściekłość wykrzywiła mu wargi.

Oczy latały mu nieprzytomnie i zdawało się, że lada chwila chwyci kobietę rękami za gardło.

– Jezus Maria! Ratunku! Zabije mnie! – krzyknęła rozpaczliwie.

Ten krzyk przywrócił Stefanowi przytomność. Opuścił race i dysząc ciężko, jakby po

ogromnym wysiłku, mówił przez zęby:

– Pani Malinowska, pierwszy i ostatni raz rozmawiam z panią na ten temat. Niech pani sobie

zapamięta, że to jest nasza sprawa, czy żyjemy na wiarę, czy nie. Niech pani nie pcha palca

między drzwi. Nie chcę zabrać pani mieszkania ani nie mam zamiaru wtrącać się do tego, jak

pani żyje. Ale i od naszych spraw wara!

167

Gospodyni widząc, że Stefan już nie ma zamiaru jej zamordować, odzyskała odwagę. Nie

uważała też widocznie sprawy za wyczerpaną, bo zaczepnie podniosła głowę, wysunęła nogę do

przodu, jak szermierz przed atakiem i miała ochotę coś powiedzieć. W tym momencie jednak

cierpliwie słuchający wszystkiego pan Malinowski podniósł się z wolna, stanął przed żoną i

powiedział cicho, lecz z niespodziewaną mocą:

– Jeżeli jeszcze raz usłyszę, że robisz tym ludziom przykrości, to kości ci połamię, rozumiesz?

Dosyć tego pyskowania! Słyszysz!

Pani Malinowska cofała się przed nim coraz szerzej otwierając oczy i usta. Wreszcie oparła

się plecami o ścianę i stała tak w osłupieniu nie mogąc wydobyć z siebie słowa. A jej mąż

odwrócił się do Stefana i powiedział:

– Przepraszani pana za nią. Od dziś wszystko będzie w porządku.

Po czym, jakby nigdy nic, spokojnie zasiadł do przerwanej kolacji.

Rozdział XI

Stefan ziewnął i rozgniótł w popielniczce niedopałek. Od dwóch godzin obserwował zmagania

zajadłych szachistów i wreszcie znudziło go to. Wstał i podszedł do okna. Drobny gęsty śnieg

zasłaniał świat. Od czasu do czasu porywy wiatru tworzyły wiry i wtedy śnieg ciął, a do pokoju

dobiegał świst.

– Długo tak może padać? – zapytał patrząc na zawieruchę.

– Aaa – ziewnął jeden z pilotów. – Nie zapowiadali zmiany.

– Cholery można dostać...

Nudził się piekielnie. Nie mógł wysiedzieć w ciepłym, przytulnym pokoju. Był stworzony do

ruchu, pracy, bezczynność wyprowadzała go z równowagi. Fatalna pogoda unieruchomiła port.

Od kilkunastu godzin ustały przeładunki. Żaden statek nie opuszczał portu, te zaś, które przybyły,

musiały czekać na redzie. Wprowadzenie było zbyt ryzykowne. Piloci grali w szachy, czytali

stare pisma, nudzili się.

Stefan przeszedł do sąsiedniego pokoju, w którym siedział dyżurny oficer portu.

– No i co, stoimy? – zagadnął znając z góry odpowiedź. W tym momencie zaterkotał telefon.

168

Dyżurny podniósł słuchawkę. Przez dłuższą chwilę słuchał, potem pokręcił głową.

– Ależ to niemożliwe...

– ...

– Rozumiem, ale boję się, że to zbyt ryzykowne. Sam nie wiem, co robić.

Ktoś musiał nalegać, bo oficer odpowiedział dość niecierpliwie:

– Dobrze, dobrze, wszystko rozumiem, ale nie mogę ryzykować... Zadzwonię do kapitana

portu. Jeśli zezwoli, to załatwimy...

Stefan wstrzymał oddech. Domyślił się, że ktoś chce, ażeby wprowadzić lub wyprowadzić

statek. Oficer uważał to za niemożliwe, lecz sprawa musiała być pilna.

– Panie kapitanie – wyjaśniał oficer, połączywszy się z kapitanatem portu – „Santa Monica”

żąda wprowadzenia do portu. Pogoda, jak pan widzi, jest okropna, widoczność zero. W tych

warunkach nie mogę się na to zgodzić. Kapitan musiał zapytać o powód tego pośpiechu ze strony

statku, bo oficer mówił:

– Zawiadomili, że mają chorego na pokładzie. Podobno potrzebna operacja. Tak, rozumiem,

sprawa poważna, ale doprawdy nie wiem, co robić... Tak jest, tak... tak... Dobrze, zawiadomię

ich...

Z trzaskiem odłożył słuchawkę i dopiero teraz dostrzegł Stefana.

– Cholera – mruknął – za Boga bym się nie podjął wprowadzenia statku w taką pogodą.

– Co powiedział stary? – zapytał Stefan.

– Żeby ich zawiadomić, że się zgadzamy, ale na ich odpowiedzialność.

– Dajcie mi ten statek – poprosił Stefan.

Oficer popatrzył na niego uważnie, wzruszył ramionami i mruknął:

– Jak chcesz. Jeżeli masz ochotę się wykąpać, to twoja rzecz. Ale poczekaj na odpowiedź od

nich.

Kapitanowi statku „Santa Monica” musiało naprawdę bardzo się śpieszyć, bo już po dziesięciu

minutach nadesłał wiadomość, że zgadza się i prosi natychmiast o pilota. Stefan zapinając

szczelnie płaszcz pytał oficera:

– Co to za grat ta „Santa Monica”?

– Cacko nie grat. Osiem tysięcy DWT, w zeszłym roku spuszczony na wodę. Bandera

niemiecka, linia Hamburg–Ameryka Południowa – wyrecytował jednym tchem dyżurny. Gdy

Stefan był już w drzwiach, oficer jeszcze dorzucił: – To ładny statek, szkoda byłoby, gdybyś go

169

poharatał.

– Nie kracz! – odkrzyknął wesoło Stefan i już pędził po schodach. Był zadowolony, że

wreszcie wyrwał się z bezczynności. Złą pogodą nie przejmował się zbytnio – redę, awanport,

wejście i kanały poznał już dobrze i mógł prowadzić statek z zawiązanymi oczami. Ruchu nie

było żadnego, nie obawiał się wiec awarii.

Uderzenie wiatru wtłoczyło mu na powrót powietrze do gardła. Pochylił się prawie do ziemi i

pobiegł do nabrzeża. Zielona mała motorówka szarpała się bezradnie na cumach. W sterówce

siedział tylko jeden człowiek. Jego koledzy poszli się gdzieś ogrzać. Gdy ich wreszcie

odnaleziono, wcale nie ukrywali niechęci.

– Gdzie my go znajdziemy w taką pogodę? – mruczał sternik.

– Nie ma rady, jakoś musimy to zrobić – odparł Stefan i oparł się plecami o ścianę, bo

odbijająca motorówka mocno się przechyliła.

Od razu wyszli na środek kanału i dając co chwila sygnały syreną płynęli do wyjścia. Brzegi

kanału portowego ledwo majaczyły za ścianą śniegu, a kiedy wyszli za falochron, od razu

targnęła nimi ostra krótka fala. Bryzgi piany wystrzeliły aż ponad dach sterówki i zdawało się, że

mała łupinka w ogóle nie przebrnie przez ten wał wodny. Ale pilotówka, choć nieduża, była silna

i świetnie sobie radziła na fali. Płynęli więc dalej skręcając nieco w stronę Brzeźna, bo tam miała

stać „Santa Monica”.

Znajdowali się niecałą milę od brzegu, ale dokoła nie było niczego poza śniegiem i wodą.

Sternik zatoczył łuk i kierując motorówkę pod fale uparcie szukał statku. Od czasu do czasu do

ich uszu docierały przytłumione przez wiatr i zasłonę śnieżną odgłosy dzwonów okrętowych. Nie

mogli się jednak kierować tymi dźwiękami, bo dochodziły ze wszystkich stron. Na redzie stało

kilka statków i każdy z nich dawał sygnały mgłowe. Stefan wytężył oczy starając się za wszelką

cenę odnaleźć statek. Wreszcie niespodziewanie blisko dostrzegł wysoki, ciemny kształt.

– Jest! Statek z prawej burty! – zawołał do sternika, który natychmiast skierował motorówkę

w tamtą stronę. Po chwili znaleźli się przed wysokim dziobem miarowo kiwającego się statku.

Kadłub na chwilę zasłonił ich od wiatru i Stefan wychylił się, żeby dojrzeć nazwę.

– A niech to szlag trafi! – zaklął. – To „Kiliński”. Trudno, szukajmy dalej.

Sternik wzruszył ramionami, jakby chciał powiedzieć: „Wiedziałem, że tak będzie”, nie

odezwał się jednak, rozpoczął tylko dalsze poszukiwania. Po jakimś czasie znów coś

zamajaczyło, tym razem z lewej burty.

170

– Jest, jest! – gorączkował się Stefan. – Podchodź pan prędzej!

Motorówka posłusznie zatoczyła łuk i zbliżyła się do rufy statku. Gdy podeszli na odległość

kilkunastu metrów, ujrzeli znów czarny napis „Kiliński”, a pod nim: „Gdynia”.

– Co jest, do jasnej cholery! – wrzasnął wściekły Stefan. – Kręcimy się tak jak gówno w

przerębli! Odpłyńże pan z tego przeklętego miejsca!...

Sternik wziął kurs na pełne morze, żeby jak najdalej odpłynąć od „Kilińskiego”, a potem

szukać zataczając coraz bliższe kręgi. Sytuacja stawała się coraz trudniejsza. Krążyli już po

zatoce od dwóch godzin, a szansę znalezienia statku wcale się nie zwiększyły. Nie było

wprawdzie jeszcze zbyt późno, niedawno zaledwie minęło południe, ale jeśliby tak dalej szło,

wkrótce musieliby wracać.

Minęli jeszcze dwa kadłuby, na których widniały jednak nazwy inne niż poszukiwana.

Śnieżyca nie ustawała i Stefan zaczął tracić nadzieję. Wtedy zupełnie niespodziewanie ukazał się

przed nimi czarny, olbrzymi cień. Bez entuzjazmu podeszli, żeby odczytać napis.

– Masz pan swoją „Monikę” – sternik wyszczerzył zęby do Stefana.

Ale okazało się, że kłopoty się nie skończyły. Szarpana wiatrem i kołysana falami motorówka

w żaden sposób nie mogła podejść do burty. A „Santa Monica” też nie stała spokojnie.

Sternik podprowadził pilotówkę od strony zawietrznej i już, już zbliżał się do czarnej burty,

kiedy statek kiwnął się w ich stronę. Stefan mimo woli pochylił się i przymknął oczy. Był obyty

ze sztormami, lecz teraz nagle mu się wydało, że statek przygniecie i bezlitośnie zmiażdży

maleńką łupinę.

Musieli oddalić się, zatoczyć koło i podchodzić jeszcze raz. Marynarze spuścili ze statku

sztormtrap i z napięciem obserwowali manewry motorówki.

Stefana obleciał nagle zwykły strach. Jeszcze nigdy w tak trudnych warunkach nie wchodził

na statek. Moment nieuwagi mógł kosztować życie. Gdyby wpadł do wody, nie byłoby mowy o

ratunku.

Ale nie miał wiele czasu na rozmyślanie, bo oto już dotykali burty statku. Jedna sekunda, a

marynarz z motorówki chwycił szczebel trapu i podsunął go pilotowi. Stefan odbił się od ściany,

jednym ruchem złapał grube sznury i przylgnął do stalowej burty. Poczuł, że pokład ucieka mu

spod nóg i zawisł w powietrzu.

W tej chwili złośliwa fala szarpnęła motorówką i odciągnęła ją od statku. Sternik chciał

natychmiast odbić, ale już następna fala pchnęła go z powrotem.

171

– Uwaga! – rozpaczliwie wrzasnął marynarz. Stefan odruchowo skurczył się i podciągnął w

górę. Burta motorówki z ogromną siłą rąbnęła w statek tuż pod jego stopami i podjechała do

góry. Potężny strumień lodowatej wody wytrysnął spomiędzy burt i momentalnie przemoczył go

do suchej nitki. Nie czekając, aż następne uderzenie zmiażdży mu nogi, począł szybko wspinać

się do góry. Gdy marynarze wyciągnęli go na pokład, uśmiechnął się blado i odpoczywał przez

chwilę dysząc ciężko.

Kapitan statku przyjął go niezwykle serdecznie. Wyszedł na powitanie aż do trapu,

poprowadził natychmiast do swojej kabiny, kazał przebrać się w swój mundur, a przemoczone

ubranie polecił stewardowi wysuszyć i wyprasować. Na stole też od razu znalazła się gorąca

kawa i piekielnie mocny, trochę zalatujący spaloną gumą rum. Kapitan Braun był widocznie

zwolennikiem tego szatańskiego napoju, bo nalał dwie pełne szklanki i serdecznie zapraszał

Stefana do picia.

Gdy Stefan doszedł jako tako do siebie, poszli na mostek. Chory miał silne bóle brzucha i

obawiali się, że jest to ostre zapalenie wyrostka robaczkowego. Zawiadomiony o tym lekarz

portowy czekał już na nabrzeżu z karetką pogotowia.

Pilot z przyjemnością rozejrzał się po czystym, przestronnym, nowocześnie wyposażonym

wnętrzu sterówki. Spojrzał na ekran radaru, zorientował się, w którym miejscu stoją, i

uśmiechnął się do Brauna.

– Spróbujemy, kapitanie – powiedział po niemiecku.

– Ja, ja – zadowolony Braun skinął głową i wydał rozkaz podniesienia kotwicy.

– Mała naprzód, ster prawo na burtę! – komenderował Stefan.

Statek lekko zadygotał, wytryski piany przed dziobem wzmogły się. Ruszyli. Stefan stanął na

prawym skrzydle mostku, bo zdawało mu się, że stąd będzie lepiej widział. Po chwili jednak

zrezygnował, gdyż śnieg zbyt mocno siekł w oczy. Wszedł więc do sterówki i przysunął twarz do

wirującej szyby. Na dziobie i skrzydłach mostku marynarze rozglądali się wokoło i słuchali

sygnałów mgłowych. Przy tej widoczności nietrudno było wpakować się na jakiś inny statek czy

falochron portowy.

– Ster lewo dziesięć!

Oficer przekazywał jego rozkazy, a sternik jak echo meldował wykonanie. Wszystko szło jak

najlepiej. Stefan wpadł w dobry humor. Nawet perypetie z szukaniem statku na redzie wydały mu

się teraz zabawne. Minęli już strefę, w której stały na kotwicach statki, i zbliżali się do kamiennej

172

ostrogi. Stąd droga była już prosta i prawie bezpieczna. Wystarczyło nie zboczyć zbytnio w

prawo, gdzie znajdowały się niebezpieczne mielizny. Stefan wiedząc, że żaden statek nie będzie

wychodził z portu, postanowił nie trzymać się swojej strony i poszedł możliwie najbliżej ostrogi.

Znajdował się teraz jakby po lewej stronie jezdni.

Ryk syreny „Świętej Moniki” rozdzierał powietrze, statek był coraz bliżej portu. Jeszcze

pięćset metrów, a skończy się kołysanie i spokojnie wejdą do basenu. Na prawo majaczyły już

budynki i wieża pilotowa.

Nagle stało się coś, czego pilot nie przewidział.

Najpierw zacharczał głośnik i padł z niego jakiś meldunek. Zanim kapitan zdążył mu

powtórzyć, co melduje marynarz stojący na oku, Stefan sam coś dostrzegł ogromnie blisko przed

ich dziobem. Strach chwycił go za gardło. Poprzednie rozumowanie było tylko w części słuszne,

rzeczywiście żaden statek handlowy nie mógł opuszczać portu. Nie pomyślał jednak, że z portu

wychodzą nie tylko statki handlowe. Kuter strażniczy WOP wychodził właśnie na patrol i

niespodziewanie znalazł się przed dziobem nieprawidłowo płynącego statku.

Mimo strachu Stefan krzyknął rozpaczliwie:

– Ster prawo na burtę, cała naprzód!!!

Rozkaz był błyskawicznie wykonany. Statek zadygotał z wysiłku, a jego dziób wolno począł

wykręcać w prawo, lecz kuter był coraz bliżej. Zdawało się, że nic nie zdoła uchronić go od

zmiażdżenia. Ale dowódca kutra też nie tracił przytomności. Prawie przytulił swój kuter do

kamiennej ostrogi i zatrzymał maszyny. I tak prawie już dotykający go dziób statku zaczął coraz

bardziej oddalać się w prawo. Popchnięta całą mocą maszyn „Santa Monica” odsuwała się od

swej niedoszłej ofiary.

Stefan w najwyższym napięciu patrzył z wysokiego mostku na stojący pod nim mały kuter, a

pot strumieniami spływał mu po twarzy. Wreszcie statek wykręcił się prawie w poprzek toru, a

kuter pozostał za nim.

Stefan poderwał się i spojrzał na drugą stronę. Znajdowały się tu mielizny i nie wolno było

oddalać się od toru.

– Ster lewo na burtę! Stop maszyna!

Zadźwięczał telegraf maszynowy, wibracja ustała. Lecz rozpędzony statek sunął nieubłaganie

naprzód. Poczuli silny wstrząs i stanęli. Zapanowała przeraźliwa, nieznośna cisza. Przerwał ją

ostry głos kapitana:

173

– O, Donnerwetter!

– Siedzimy na mieliźnie – z rezygnacją stwierdził Stefan.

Robiło się już ciemno.

Rozdział XII

Zazwyczaj gdy mijała szósta po południu, Zośka nastawiała ziemniaki. Sama jadła obiad

wcześniej i właściwie wszystko miała gotowe, ale wiedziała, że Stefan lubi świeżo ugotowane

ziemniaki i dlatego przygotowywała specjalnie dla niego przed powrotem z dyżuru. Cieszyły ją

te powroty, bo zawsze potem przez dwie doby był w domu, razem jeździli do Gdyni czy

Gdańska, chodzili do kina, cieszyli się sobą, jak w pierwszym dniu znajomości. Toteż gdy

nadchodziła pora jego powrotu z pracy, Zośka zawsze wpadała w świetny nastrój, żwawo uwijała

się po mieszkaniu, nakrywała do stołu i słuchała. Słyszała, kiedy w charakterystyczny sposób

otrzepywał buty przed progiem i wtedy już stawała pod drzwiami i witała Stefana nie ukrywając

radości z jego powrotu.

W jej stosunku do Stefana było wiele szczerze okazywanego przywiązania. Zawsze pamiętała

o swej sytuacji i gdy był dla niej czuły, potrafiła to ocenić. Zośka była szczęśliwa. Nie wiedziała,

że może być tak szczęśliwa. Zazdrość Stefana zaspokoiła jej kobiecą ambicję, a drobnych

utarczek nie pamiętała. Zdawało jej się, że teraz dopiero zaczęła żyć naprawdę, a wszystko, co

działo się dotychczas, było tylko złym snem.

W tym dniu jak zwykle przygotowała posiłek dla Stefana i zamieniła się w słuch. Już

powinien wchodzić po schodach, już powinien otrzepywać buty ze śniegu... Zegarek tykał tak

głośno, że jego dźwięk wypełnił cały pokój. Mijały sekundy, minuty... Z wolna stygły

ziemniaki...

„Spóźnia się” – pomyślała z niezadowoleniem, przyzwyczajona do punktualności Stefana. Ale

zaraz zreflektowała się: „Nic dziwnego, taka pogoda”.

Wskazówki zegara bezlitośnie posuwały się naprzód. Gdy minęła siódma, zaczęła się mocno

niepokoić.

Za oknem kotłowała się biała zawierucha. Trzasnęły drzwi i Zośka poderwała się, lecz zaraz

174

usiadła z powrotem. To pani Malinowska wyszła ze swego pokoju nastawić wodę na herbatę. Od

czasu awantury, jaką urządził Stefan, gospodyni nie zaczepiała już Zośki. Starały się unikać

nawzajem i wchodziły do kuchni tylko wtedy, kiedy druga była w pokoju. W ten sposób prawie

się nie widywały.

Teraz jednak Zośka nie była w stanie myśleć o niczym innym, tylko o Stefanie. Dlaczego nie

wracał? Czyżby mu się coś złego wydarzyło? Przecież chyba w taką śnieżycę nie wypływał w

morze? Przez chwilę starała się wmówić w siebie, że Stefan chce przeczekać zawieruchę, ale

sama w to nie wierzyła, bo wiedziała, jak zawsze śpieszył się do domu. A może poszedł gdzieś z

kolegami, zasiedział się, popija i wróci później niż zwykle?

Poczuła w sercu bolesne ukłucie. Jakoś nigdy nie pomyślała o tym, że Stefan też może mieć

swoje sprawy, że może gdzieś pójść bez niej. Nigdy tego nie robił.

Ziemniaki dawno wystygły i obiad właściwie był do niczego. Z żalem spojrzała na leżące na

stole nakrycia. Zbliżyła się do okna i przyłożyła twarz do zimnej szyby. Ulica wyglądała jak

teatralna dekoracja. W mdłym świetle latarni wirowały miliony puszystych płatków, które z

wolna zasypywały ślady ludzkich stóp i tworzyły gruby dywan.

„Gdzie on jest? Co mu się stało? A może już nie wróci?” Myśl ta sparaliżowała ją.

Natychmiast jednak otrząsnęła się z lęku i roześmiała: „Niemądra jestem – pomyślała. –

Wystarczy, że trochę się spóźnia, a ja zaraz wymyślam jakieś głupstwa”.

Ale głupstwo jakoś uparcie nie chciało jej wyjść z głowy. Wracało jak bumerang, męczyło ją.

Próbowała zająć się czymś, wzięła do ręki książkę, lecz przerzuciwszy kilka kartek zrozumiała,

że nie ma pojęcia, co czyta. Sama nie wiedziała, jak to się stało, ale nagle zaczęły jej płynąć łzy.

Ogarnął ją niewytłumaczony lęk i smutek. Teraz już przychodziły jej do głowy najgorsze

przypuszczenia. Myślała więc, że Stefan się utopił albo w najlepszym wypadku złamał nogę.

Coraz częściej snuła domysły, że już mu się znudziła albo wprost poszedł do innej, a ona tu czeka

łudząc się, że jeszcze wróci.

Płacz ulżył jej i nieco się uspokoiła. Postanowiła, że będzie czekać choćby do rana.

Malinowscy dawno już poszli spać i cały dom pogrążył się w nocnej ciszy. Czas mijał wolno,

a Zośka siedziała przy stole i patrzyła na tarczę budzika. Była zmęczona całodzienną krzątaniną i

sama nie wiedziała, kiedy głowa opadła jej na stół.

Obudził ją chłód. W głowie czuła silny ból i kark zesztywniał jej w niewygodnej pozycji.

Przez chwilę nie wiedziała, co się z nią dzieje, aż w końcu przypomniała sobie, co zaszło.

175

Dochodziła północ. Teraz już opanował ją wielki lęk o Stefana. Zerwała się niecierpliwie,

czuła, że powinna coś robić, szukać go, starać się mu pomóc. Gnana jakimś wewnętrznym

nakazem zaczęła się nerwowo ubierać. Naciągnęła płaszcz, drżącymi rękami owinęła głowę

chusteczką. Wybiegła z mieszkania i po chwili znalazła się na ulicy.

Dopiero tu stanęła bezradnie nie wiedząc, dokąd się udać. Wichura ustała i teraz śnieg

przyjemnie sypał zamieniając świat w bajkowe widowisko. Rozejrzała się dokoła, szczelniej

otuliła płaszczem i trochę bezmyślnie poszła ulicą. Gdy doszła do rogu, usłyszała przytłumione

dźwięki orkiestry. Uprzytomniła sobie, że stoi pod drzwiami „Albatrosa”. Pomyślała, że tu może

czegoś się dowiedzieć albo wręcz zastanie Stefana przy kieliszku. Weszła.

Nic się nie zmieniło od czasu, kiedy tu bywała. Knajpa była tak samo obskurna, cuchnąca i

wiecznie zatłoczona. Rozejrzała się i wreszcie zobaczyła, że dawne koleżanki kiwają do niej

rękami.

Rozdział XIII

Wiadomość o wejściu „Świętej Moniki” na mieliznę wywołała popłoch w kapitanacie portu.

Wprawdzie przedtem wielu przewidywało, że wyprawa Stefana źle się musi skończyć, ale nikt

nie sądził, że stanie się to naprawdę.

Dopiero gdy nadszedł meldunek ze statku, rozpoczął się sądny dzień. Statek stanął tak

nieszczęśliwie, że praktycznie zamykał port i uniemożliwiał ruch większych jednostek. Trzeba

więc było natychmiast wysyłać holowniki, żeby go ściągnęły z mielizny. Ale holowniki były

właśnie zajęte: jeden szukał zaginionego kutra rybackiego na Zatoce Gdańskiej, bo ratownicy i

tak mieli dość zajęcia, drugi zaś znajdował się akurat w drodze z Gdyni do Gdańska. Kapitanat

połączył się z nim i polecił jak najśpieszniej przybywać na miejsce awarii.

Kapitan Braun okazał się na szczęście człowiekiem cierpliwym i opanowanym. Po dokładnym

zbadaniu sytuacji uspokoił się, a gdy próby zejścia z mielizny o własnych siłach nie dały

rezultatów, machnął ręką i sprowadził Stefana do swojej kabiny.

– Zrobiliśmy, co do nas należało – oświadczył. – Teraz możemy tylko czekać.

Stefan był przygnębiony i nie mógł sobie znaleźć miejsca. Poczucie winy dręczyło go i

176

stawało się wprost nieznośne. Dopiero po kilku szklaneczkach ulubionego przez kapitana rumu

opanował się nieco i pozwolił się przekonywać, że nie popełnił żadnego błędu. Kapitan z

wielkim zapałem starał się go uspokoić i całą sprawę traktował dość lekko.

Gdy holownik przyszedł, było dobrze po piątej i zapadły zupełne ciemności. „Santa Monica”

skierowała swoje reflektory na pękatego smolucha. Holownik chciał natychmiast przystąpić do

pracy, ale kapitan Braun zażądał zabrania najpierw chorego z pokładu.

– Już i tak dość długo trzymamy go u siebie. Nie chcę mieć na sumieniu tego człowieka –

oświadczył. A więc holownik z trudem podszedł do burty statku i zaczęło się przekazywanie

chorego. Nie była to sprawa prosta ani łatwa. Choć znajdowali się już właściwie na wodach

portowych, holownik skakał na fali jak pchła i chory z łatwością mógł się znaleźć w wodzie.

Stefan tkwił na mostku i z napięciem obserwował wysiłki marynarzy. Sam w niczym nie mógł

im pomóc, musiał więc zadowolić się rolą biernego obserwatora. W ogóle najchętniej uciekłby z

tego pechowego statku. Mimo wszystko czuł się winowajcą, choć nikt mu nie okazywał niechęci.

Bosman okrętowy przyniósł grubą sieć, do której złożono chorego owiniętego troskliwie w

koc. Młody marynarz jęczał żałośnie i miał przerażająco sine wargi.

Kilka par silnych rąk chwyciło sieć i wolno zaczęło ją opuszczać na linach. Na pokładzie

holownika ustawili się marynarze oczekując na przyjęcie tego żywego ładunku.

Sieć opuszczała się coraz niżej. Chory patrzył na swych kolegów rozszerzonymi z bólu i

przerażenia oczyma, nie miał jednak siły protestować. Holownik ocierający się o burtę statku

podjeżdżał do góry lub zapadał w dół.

Trzeba było uchwycić moment, kiedy pokład holownika znajdzie się w najwyższym punkcie.

Wtedy należało błyskawicznie opuścić sieć, tak aby chory znalazł się w rękach marynarzy.

Rozległ się ostry krzyk, ktoś zaklął ordynarnie i zaraz potem się roześmiał.

– No, w porządku – powiedział z ulgą kapitan. Chory, trochę tylko przemoczony, wylądował

bezpiecznie na holowniku, który nie zwlekając ruszył do portu. Wszystkim ciężar spadł z serca.

Zrobili wszystko, aby uratować kolegę. Teraz mogli pomyśleć o sobie.

Gdy holownik wrócił, było już po ósmej, Stefan pomyślał o domu i Zośce. Czekała już z

obiadem. Zrobiło mu się przykro, że będzie czekała nadaremnie, ale natychmiast przestał o tym

myśleć, bo już rozpoczynała się akcja.

Rzutka wystrzeliła z rufy statku i przeleciała obok holownika. Dopiero za trzecim razem

wylądowała na właściwym miejscu. Przeciągnięto hol i śruby wściekle zamieszały wodę.

177

Holownik przysądził się, rufa przysiadła mu głębiej, maszyny zawyły z wysiłku. Pracowity

statek wyglądał w tej chwili jak potężny, ciężki perszeron, który ze wszystkich sił ryje kopytami

ziemię, lecz mimo to nie może ruszyć z miejsca zbyt naładowanego wozu.

– Pomóżcie! – wrzeszczał przez tubę kapitan z holownika.

Braun podniósł rękę, ale zorientował się, że tamten go nie widzi, odkrzyknął więc przez

głośnik rufowy:

– Jawohl!

– Cała wstecz! – padła komenda na statku.

Holownik znów zaczął młócić śrubami wodę. Miedzy statkiem a holownikiem utworzyły się

straszliwe wiry. Woda zmieszana z drobną krą szalała i kipiała pod kadłubami.

Stefan wpił paznokcie w drewnianą poręcz mostku i ze wszystkich sił zacisnął szczęki. Ruszy,

nie ruszy. Naprężył mięśnie, jakby mógł tym pomóc statkowi.

Wtem coś jęknęło, statek szarpnął się i wszyscy usłyszeli trzask podobny do wystrzału

karabinowego. Gruba jak męskie ramię manilowa lina pękła i tnąc ze straszliwym świstem

powietrze najpierw wzbiła się w górę, a potem spadła na pokład holownika. Jej wystrzępiony

koniec trzasnął w plecy marynarza. Uderzenie było tak silne, że człowiek, jak trafiony piorunem,

poleciał na ścianę sterówki, odbił się od niej i upadł obok nawiewnika. Jego koledzy natychmiast

rzucili się na pomoc. Lecz nim zdążyli go dotknąć, marynarz dźwignął się powoli sam, zaklął jak

umiał najgrubiej i wszedł do mesy. Miał szczęście, watowana fufajka zamortyzowała uderzenie i

tylko dzięki niej nic mu się nie stało.

Tymczasem holownik, jak pies gwałtownie spuszczony ze smyczy, o mało dziobem nie

uderzył w kamienną ostrogę. W ostatniej chwili sternik wykręcił i znów podszedł do nieszczęsnej

„Moniki”. Zanim jednak podano powtórnie grubą linę, w pobliżu rozległ się basowy, chrapliwy

ryk syreny. To drugi holownik przybywał na pomoc swemu koledze.

Teraz już nikt nie wątpił, że nadchodzi koniec tych perypetii. Ze statku podano dwa hole i

włączono maszynę na „cała wstecz”. Pod kadłubem coś zatrzeszczało. Wolno, niechętnie „Santa

Monica” zeszła z mielizny i zakołysała się na głębokiej wodzie.

– Nooo – westchnął wymownie kapitan.

Stefan nie czuł nawet zbyt wielkiej radości. I tak czekały go wyjaśnienia, raporty,

dochodzenia. Zwykła rzecz w takich wypadkach, ale bał się tego, bo nigdy jeszcze nie

spowodował awarii. Mimo wszystko musiał jednak jeszcze doprowadzić statek do nabrzeża.

178

Objął więc komendę na mostku i już bez przeszkód wprowadził „Monikę” do basenu portowego.

Przez cały czas holowniki, jak wierne brytany, towarzyszyły statkowi, jakby w obawie, żeby

znów nie wlazł tam, gdzie nie trzeba. Ale obeszło się bez ich pomocy. Stefan zgrabnie

doprowadził statek do nabrzeża i przycumował pod magazynami.

– Maszyna stop! Tak stoimy! – rzucił i spojrzał na zegarek. Było już po jedenastej. Nawet nie

wiedział, kiedy minął mu czas.

Kapitan Braun pożegnał go serdecznie, jakby nic nie zaszło podczas wprowadzania jego

statku. Stefan był mu wdzięczny za tę delikatność, ale odetchnął z ulgą, gdy wreszcie zbiegł po

trapie.

W kapitanacie zastał jeszcze tego samego oficera dyżurnego. Czekał na niego, choć już dawno

skończył służbę. Stefan złożył krótki meldunek nowemu dyżurnemu i miał zamiar iść do domu.

Oficer siedzący bezczynnie podniósł się i powiedział:

– Chodźmy razem. Czekam na ciebie.

– A to po co? – zdziwił się Stefan.

– Przecież to była nasza sprawa – odparł tamten. – Ja miałem służbę...

– Daj spokój – powiedział Stefan. – Jestem zmęczony tym wszystkim.

Byli już na ulicy. Śnieg padał łagodnie i bezszelestnie, na świecie było cicho i spokojnie.

Stefan nie patrzył jednak na otaczające go piękno, jak najprędzej chciał być w domu. Słaniał się

ze zmęczenia.

– Wstąpmy na kieliszek – zaproponował kolega. – Warto wypić za szczęśliwe zakończenie tej

hecy.

Stefan właściwie nie miał ochoty na wódkę, ale dał się w końcu namówić. Pomyślał, że

kieliszek czegoś mocniejszego uspokoi go przed snem, a Zośka czekała już tak długo, że jeszcze

kilka minut nie zrobi jej różnicy.

Weszli do „Albatrosa”. Lecz gdy tylko przekroczyli próg, nagle Stefan drgnął i chwycił

kolegę za rękaw.

Na sali ujrzał Zośkę otoczoną przez gromadę dziewczyn. Była w palcie, ale one ciągnęły ją do

stolika śmiejąc się przy tym i potrącając. Stefan jednym skokiem znalazł się między nimi.

– Zośka!

– Stefan! – bez namysłu rzuciła mu się na szyję. Ale on odepchnął ją silnie i zapytał z

hamowaną wściekłością:

179

– Co tu robisz? Zatęskniłaś do nich?

– Stefan! Przecież ja do ciebie! Stefan! – ostatni krzyk zabrzmiał rozpaczliwie, bo Stefan

nagle odwrócił się i bez słowa ruszył do drzwi.

Wybiegła za nim, poganiana śmiechem dawnych koleżanek.

Rozdział XIV

– Ciągle jeszcze nie rozumiem, dlaczego tam poszłaś? – mówił Stefan w domu. W drodze nie

odzywał się, szarpany sprzecznymi uczuciami, słuchał jej wyjaśnień. Zośka usprawiedliwiała się,

ale w głębi duszy uważała, iż dzieje się jej krzywda. Tęskniła do niego, martwiła się i oto

spotkały ją wymówki i nieufność.

Stefan był teraz całkiem spokojny, w jego sercu jednak tkwił bolesny kolec zazdrości.

– Nigdy jeszcze nie wracałeś tak późno – wyjaśniała Zośka. – Myślałam, że spotkało cię coś

złego. Nie mogłam tu wysiedzieć spokojnie i dlatego wyszłam z domu. Chciałam cię odnaleźć...

– Dlaczego więc nie poszłaś do kapitanatu? Przecież wiesz dobrze, że nie pracuję w

„Albatrosie”?... – zapytał szorstko.

– Sama nie wiem – odrzekła szczerze. – Byłam taka niespokojna... Myślałam, że może

popijasz sobie z jakimiś kolegami.

Wzruszył niecierpliwie ramionami. Był tak zmęczony, że właściwie pragnął tylko położyć się

i zasnąć. Lecz urażona męska ambicja domagała się wyjaśnień. Nie miał jednak siły, żeby się

denerwować, jakaś dziwna apatia ogarnęła go i czuł w sercu nieznaną dotychczas pustkę.

– Nie wierzę ci – powiedział spokojnie.

– Stefan! – Zośka szeroko otworzyła zdumione oczy. Dopiero teraz zrozumiała, że jest

podejrzewana o coś strasznego. Ale i ją nie stać było na żywszą reakcję, czuła, że w jej sytuacji

musi znosić cierpliwie podejrzenia, których nie zniosłaby inna kobieta.

– Tak, nie wierzę ci – powtórzył Stefan bez gniewu. – Nie miej mi za złe, ale obawiam się, że

znów cię tam ciągnie...

– To nieprawda! – wykrzyknęła. – Ty nie możesz tak myśleć!

– Dobrze już, nie mówmy o tym więcej. – Stefan podniósł się i począł zdejmować mundur.

180

Zamilkła posłusznie i poczęła przygotowywać posłanie. Przypomniała sobie jednak, że nic nie

jadł i zapytała:

– Kolacji nie chcesz?

– Dziękuję, na dziś mam wszystkiego dość. Chcę tylko spać...

Zrobiło się jej jeszcze bardziej przykro. Z ogromnym wysiłkiem powstrzymała napływające

do oczu łzy. Na szczęście Stefan wyszedł do łazienki i nie mógł widzieć, co się z nią dzieje.

Szybko rozebrała się i wskoczyła pod kołdrę.

Leżeli obok siebie sztywni, obojętni, a jednak czujni. Na dworze uspokoiło się zupełnie i okna

jaśniały teraz bielą puszystego śniegu. Odległy gwizd parowozu zabrzmiał jak łobuzerska

melodia ulicznika. Port również zaczynał już żyć po długiej sztormowej przerwie. Żałosne buczki

mgłowe umilkły, a zastąpiły je ryki syren statków witających port.

Ranek był jeszcze daleko, ale biel śniegu rozjaśniała pokój i zdawało się, że to już świt

zagląda do okna.

„Dlaczego on to powiedział? Czemu mi nie wierzy? – myślała i zaraz potem uświadomiła

sobie. – Wiadomo!

Czemu ma wierzyć?... Ale czy sam jest bez winy? Przecież w końcu nie powiedział gdzie był

tak długo? Tak czy inaczej spotkałam go w knajpie...” Na myśl o tym, że Stefan mógł mieć coś

nieczystego na sumieniu, poruszyła się niespokojnie. I ona także po raz pierwszy po rozstaniu z

Kostkiem uczuła w sercu zazdrość.

Stefan również mimo zmęczenia i przeżyć nie mógł zasnąć. Leżał nieruchomo i starał się nie

dotykać Zośki. Czuł do niej żal i mimo woli ogarniała go coraz silniejsza irytacja.

„Po kiego diabła tam poszła – myślał. – Przecież to bzdura, że mnie szukała. Zna drogę do

kapitanatu. A w ogóle czemu nie siedziała cierpliwie w domu?” Przyszło mu jednak na myśl, że

jest może wobec niej niesprawiedliwy. Gdy zorientował się, że Zośka też nie śpi, zagadnął:

– Czemu nie siedziałaś w domu? Nie byłoby tego wszystkiego. Po co nam takie awantury...

Mało było tej historii z Romanem?

Był w jego głosie jakiś cieplejszy ton, skarga, nie skarga, a może odrobina żalu pomieszana z

chłopięcymi dąsami. Zośka nie byłaby kobietą, gdyby tego nie wyczuła. Uniosła się na łokciu

chcąc widzieć jego twarz pokrytą mrokiem.

– Znów zaczynasz swoje – powiedziała z cieniem goryczy w głosie. – Możesz mi nie wierzyć,

ale ja naprawdę w niczym nie zawiniłam. Chciałam cię odszukać, bałam się tych czterech ścian.

181

Mnie dobrze jest tylko z tobą, a reszta jest oczekiwaniem na twój powrót. A ty nie wracałeś.

Czemu? Na mnie się gniewasz, robisz mi wymówki, a sam nie mówisz, gdzie byłeś...

Zaśmiał się cicho, bo zazdrość, jaką usłyszał w jej głosie, sprawiła mu przyjemność.

– Tak się złożyło – wyjaśnił krótko. – Miałem ciężki dzień, wiesz, jaka była pogoda.

– Dobrze ci tak mówić: „miałem ciężki dzień” i na tym koniec. A ja chcę o tobie wiedzieć

wszystko. Śmiejesz się, ale nie rozumiesz, co to znaczy siedzieć cały dzień w mieszkaniu i

czekać, czekać, czekać. Ty masz swoją pracę, kolegów, statek, spotykasz ludzi, żyjesz. A ja co?

Siedzę tu, czasem tylko wyjdę do sklepu. Nie, ja tak nie mogę. Nie chcę być sama, nie chcę

siedzieć jak zakonnica w celi i tylko czekać na ciebie...

– Nie rozumiem, o co ci chodzi. Przecież nie rzucę pracy po to, żeby tu zawsze być z tobą.

Rozumiesz chyba, że to jest niemożliwe. Muszę pracować, nie jestem przecież milionerem...

– Ale ja nie mogę tak dłużej żyć. Pani Malinowska, sklep, ten pokój to cały mój świat...

Stefanowi wydało się nagle, że zrozumiał, o co jej chodzi. Serdecznie przygarnął ją do swego

boku i powiedział czule:

– Ja też o tym myślałem. Ale zdawało mi się, że jeszcze za wcześnie. Chciałem trochę

poczekać. Potrzebne przecież będzie większe mieszkanie...

– O czym ty mówisz? – Zośka zdumiona odsunęła się od niego.

– No, o dziecku... Chyba to miałaś na myśli, prawda? – powiedział niezbyt pewnie.

– Och, nie! – zaprotestowała gorąco. – Nie zrozumiałeś mnie zupełnie. Za nic w świecie nie

chcę mieć dziecka. Przynajmniej teraz.

– Ależ dlaczego? Przecież to wypełniłaby ci życie. Kobieta musi mieć dzieci. To by nas

związało jeszcze silniej.

– Nie, nie, nie! Za nic w świecie!

Stefan nachmurzył się. Był rozczarowany. Pomyślał sobie, że jej niechęć do macierzyństwa

ma jakieś głębsze przyczyny. Czyżby nie kochała go tak, jak się spodziewał? A może nie chciała

się wiązać z nim aż tak silnie? Może chciała zostawić sobie furtkę, żeby w każdej chwili móc

odejść?

– Nie podoba mi się to, co mówisz – powiedział chmurnie. – Narzekasz na samotność, a kiedy

proponuję ci coś, co może wypełnić twoje życie, protestujesz. Sama nie wiesz, czego chcesz...

– A ty znów mnie nie rozumiesz. Może ja ci to jakoś źle tłumaczę, ale spróbuj tu posiedzieć,

tak jak ja siedzę codziennie, w czterech ścianach, przy garnkach i sprzątaniu, zobaczymy, co

182

wtedy powiesz! A co ty mi proponujesz? Do tego codziennego kieratu chcesz mi dołożyć

pieluchy, krzyk dziecka, karmienie, pranie i tysiąc innych kłopotów.

– Oho, zdaje się, że twój instynkt macierzyński nie jest zbytnio rozwinięty.

– Ależ nie. To nie ma nic wspólnego z instynktem macierzyńskim. Ja po prostu chcę trochę

pożyć. Przecież jestem młoda, a życie, jakie teraz mam, to życie staruszki.

– Tęsknisz do zabawy? – powiedział złośliwie.

Nie obraziła się. Za wszelką cenę chciała, żeby ją zrozumiał, toteż nie zwracając uwagi na

jego ton, ciągnęła dalej:

– Wcale nie. Stale usiłujesz wszystko tłumaczyć sobie opacznie. Ale widzisz, ja jestem uparta.

Mam swoją ambicję i jak coś robię, to już chcę, żeby tak było, a nie inaczej. Jak się zawzięłam po

ucieczce z domu, to nie wróciłam, chociaż mnie milicja odwoziła. Potem w „Albatrosie” też tak

było. Teraz spotkałam ciebie i pokochałam, nie chcę cię utracić. Powiedz sam, jeśli tak jest, czy

mogę robić to, o co mnie posądzasz? Przecież wiem, że przez to szybko bym cię straciła. A ja

odwrotnie, chcę się utwierdzić w posiadaniu ciebie, umocnić na tej drodze, jaką sobie teraz,

dzięki tobie, obrałam i do jakiej jestem właściwie stworzona. Mam oczy otwarte, obserwuję życie

i zrozumiałam, że prędzej nie poczuję się coś warta, dopóki nie zdobędę zawodu, jakichś

możliwości życia samodzielnego, a nie zawsze w oparciu o kogoś, rozumiesz? Chcę być

człowiekiem takim jak ty. Chcę być naprawdę ciebie godna. To sobie postanowiłam. Nie

będziesz mógł wtedy w żadnej złej chwili pomyśleć, że tkwię przy tobie, bo nie potrafię żyć

inaczej, tylko albo z tobą, albo tak jak poprzednio.

Jeszcze nie rozumiał. Dla niego te projekty Zośki łączyły się z niebezpieczeństwem utraty

dziewczyny. Był po prostu zazdrosny.

– Więc chcesz iść do pracy? – upewniał się.

– Chcę, muszę! – odparła z mocą. – Bez tego będę się czuła nic niewarta, kula u twojej nogi!

– I po co to wszystko? – nie dawał się przekonać. – Przecież nie masz potrzeby pracować.

Wyżyjemy z tego, co ja zarabiam...

– Nie bądź niemądry i uparty.

Nie był przekonany, ale nie znajdował już argumentów. Przyciągnął ją do siebie i wtulił twarz

w jej piersi.

– Zrób jak chcesz, byleby było ci ze mną dobrze.

– Dobrze jest, kochany. Nawet nie wiesz, jak dobrze...

183

Stefan zapomniał o tym, że był bardzo zmęczony.

Rozdział XV

Sklepik był niezbyt duży i pachniał skórą. Wszystkie ściany zastawione były regałami, na

których poustawiano białe tekturowe pudełka z butami. Na wprost drzwi znajdował się dział

męski, na lewo – damski, a na prawo – dziecięcy. Pod oknem, które zarazem stanowiło wystawę,

stały niskie stołeczki z przywiązanymi do nich łyżkami do wkładania obuwia.

W każdym dziale pracowała jedna ekspedientka. Władzę nad nimi dzierżył kierownik sklepu,

który w fazach dużego ruchu również pomagał w sprzedaży.

W dziale obuwia dziecięcego sprzedawczynią była kobieta w średnim wieku, którą wszyscy

nazywali panią Marią. Pani Maria już kilka lat spędziła za ladą sklepową i uważała się za coś

nieporównanie wyższego od swych koleżanek. Nosiła się wiec dumnie i nie wdawała się z nimi

w pogawędki. Ale za głównych przeciwników życiowych uważała nie koleżanki, lecz klientów.

Gdy klient stawał przed nią i zaczynał przyglądać się rozstawionym na półkach butom, pani

Maria odwracała zadumany wzrok i zdawała się go nie dostrzegać. Na jej twarzy malowało się

zamyślenie godne filozofa. Gdy kupującą była kobieta z dzieckiem i odważyła się w końcu

poprosić o pokazanie obuwia, w oczach pani Marii odbijało się najpierw zdumienie, a potem coś

w rodzaju odrazy. Wymownie wzruszała ramionami i powolnym gestem rzucała przed nią

żądany but. Zdarzało się czasem, że klientka chciała przymierzyć dziecku kilka różnych bucików.

Wtedy pani Maria już z trudnością panowała nad sobą, piorunowała natrętną kobietę wzrokiem,

mruczała coś o fumach i grymasach i widać było, że cierpi z powodu ludzkiej napastliwości.

Koleżanki po cichu wyśmiewały się z niej, nazywały leniwą idiotką, ale kierownik nigdy jej

nie zwracał uwagi, bo należał do ludzi, którzy bardzo sobie cenią tak zwany święty spokój, a pani

Maria miała podobno duże znajomości w dyrekcji Miejskiego Handlu Obuwiem i w razie zatargu

mogła zakłócić spokój pana kierownika.

W dziale męskim sprzedawała obuwie trzydziestoletnia, brzydka jak noc, gadatliwa jak sto

przekupek i pogodna jak letni poranek panna Edyta. Żywa, ruchliwa, lubiła sobie poplotkować,

nikogo przy tym nie oszczędzając, nawet siebie. Zdawała sobie sprawę z tego, że mało jest

184

mężczyzn, którzy by potrafili pod okropną brzydotą dostrzec u niej kobiecość. Wyśmiewała się

więc z siebie, ze swojej brodawki na nosie, z łysiejącej głowy, szczątkowych piersi i iksowatych

nóg. Ale swoich męskich klientów obsługiwała z ogromną ochotą. Przyjemnie było patrzeć, jak

szybko zdejmuje z półek buty, jak gorąco doradza kupno, jak zachwala jakość i z jaką

niezmordowaną cierpliwością podaje wszystko, czego ludzie zapragną. Była w jej zachowaniu

jakaś tkliwość i przymilność w stosunku do mężczyzn stojących po drugiej stronie lady.

Zośkę przyjęto do działu obuwia damskiego. Szybko się przyzwyczaiła do swej pracy, miała

w niej przecież odrobinę wprawy, bo kiedyś przez kilka miesięcy była już sprzedawczynią.

Zresztą gdy Stefan miał wątpliwości, czy sobie poradzi, odpowiadała, że nie święci garnki lepią,

a sprzedawanie butów jest z pewnością łatwiejsze od lepienia garnków.

Kierownik, człowiek dość leniwy, przeważnie przesiadujący w swoim pokoiku na tyłach

sklepu, starał się w ogóle nie wtrącać do pracy ekspedientek. Ukazywał się jednak w godzinach

natężenia ruchu, a poza tym dbał tylko o zaopatrzenie i swój osobisty spokój.

Ale od czasu kiedy Zośka pojawiła się w sklepie, jakoś częściej wychodził ze swej wygodnej

kryjówki. Nie był to jeszcze człowiek stary, liczył sobie niewiele ponad czterdzieści lat i nie miał

bynajmniej odrażającego wyglądu. Panna Edyta była nawet skłonna uważać go za wzór

męskości, a to z racji falującej czupryny i miękkiego, trochę kociego chodu. Ale na jej uśmiechy

kierownik nigdy nie zwracał najmniejszej uwagi.

Zośka od razu zauważyła, że jest przedmiotem pilnej obserwacji zarówno ze strony

kierownika jak i ze strony koleżanek. Nie przejmowała się tym zbytnio, uważała to za naturalne

w stosunku do nowej pracownicy. Starała się więc pracować jak najlepiej, z klientkami

rozmawiała swobodnie i spokojnie, nie uważając ich bynajmniej za przeciwniczki.

Po kilku dniach zżyła się z personelem sklepu. Edyta zwierzała się jej ze swych niepowodzeń

miłosnych, a pani Maria patrzyła mniej chłodno. Przyjemnie jej było, że pracuje i nikt do niej nie

ma pretensji, czuła się potrzebna i pożyteczna. O to przecież jej chodziło i Stefan z

zadowoleniem stwierdził, że nastąpiła w niej korzystna zmiana.

Dni uciekały teraz szybko i niepostrzeżenie. Rankiem wstawała razem ze Stefanem,

przygotowywała śniadanie, całowała go na pożegnanie. A gdy wychodził na dyżur w porcie,

sprzątała mieszkanie, ubierała się i biegła do pracy na dziesiątą. Po zamknięciu sklepu śpieszyła

do domu, po drodze czyniąc zakupy na spóźniony obiad i kolację. Gdy wreszcie kończył się

dzień, była zmęczona, nogi ją bolały, ale było to zmęczenie przyjemne, osłodzone poczuciem

185

własnej wartości.

Co do Stefana, to nawet się specjalnie nie silił, żeby udawać, iż nowa sytuacja napełnia go

bezgranicznym szczęściem. Tak jak inni mężczyźni nie lubił, kiedy część domowych kłopotów

spada na ich barki. A teraz zdarzało się, że musiał załatwić coś w sklepie, czasem, gdy miał dzień

wolny, Zośka prosiła go, żeby poczynił przygotowania do obiadu, słowem potrzebowała teraz

jego pomocy. Robił to bez entuzjazmu. Wolałby, żeby sprawy te pozostały wyłączną domeną

Zośki, tym bardziej że ze względów finansowych nie musiała pracować. Nie mógł jednak

protestować, skoro raz się zgodził na jej pójście do pracy. Niepokoiło go jednak to, że praca ta

dawała Zośce tyle zadowolenia i w tak widoczny sposób zmieniła jej samopoczucie.

Coraz częściej czuł nieokreślony lęk, drobne ukłucia w sercu. Zazdrość uparcie wkradała się

do jego umysłu.

Zdawał sobie sprawę, iż może nadejść moment, że Zośka poczuje potrzebę jeszcze większego

usamodzielnienia. Może dojść do tego, że on stanie się jej niepotrzebny, przestanie być jedyną

podporą i deską ratunku. A od tego, jego zdaniem, był już tylko jeden krok do zdrady.

Tak rozumował Stefan. Myśl o tym, że może się znaleźć ktoś, kto okaże się Zośce

potrzebniejszy od niego, była mu tak nieznośna, że opanowywał go gniew. Kochając Zośkę

pragnął mieć ją wyłącznie dla siebie. Pragnął, żeby jej troski były jego troskami i żeby nikt nie

miał wglądu w jej życie.

Myśli te nachodziły go ze szczególną siłą, gdy miał wolne, a ona znajdowała się w pracy.

Wtedy gorączkowo pracująca wyobraźnia podsuwała mu najstraszniejsze obrazy. Widział Zośkę

z innym, słyszał jej przyśpieszony oddech, słyszał czułe słowa, które szeptała tamtemu...

Przypominała mu się nieszczęsna historia z Romanem. Drobiazgowo rozpatrywał cała jej

przeszłość. Wił się z męki i niepewności.

W takich chwilach coraz częściej dochodził do przekonania, że popełnił straszny błąd. Potem

śmiał się z siebie, zapominał o wszystkim, był szczęśliwy, kiedy szedł u jej boku czy patrzył, jak

krząta się po pokoju. Ale przy lada okazji znów wszystko wracało.

Nie mówił o tym Zośce, bo nie dawała mu żadnych konkretnych powodów do zazdrości czy

niepokoju. Męczył się więc sam i tym bardziej go to gnębiło, że nikomu nie mógł się zwierzyć ze

swych utrapień.

Kilkakrotnie chodził do sklepu, w którym Zośka pracowała. Jej koleżanki nie przypadły mu

do gustu. Kiedyś nawet pozwolił sobie na drwiny, że w towarzystwie tamtych dwóch kobiet

186

Zośka sama zbrzydła i zdziwaczała. Zaśmiała się w odpowiedzi i odparła, że właśnie na ich tle

czuje się szczęśliwa.

Znała swoją wartość, wiedziała, że niejedna dziewczyna mogłaby pozazdrościć jej urody.

Stefana napełniało to jeszcze większą obawą.

W czasie tych odwiedzin poznał też kierownika sklepu, który wydał mu się niebezpiecznie

przystojny. Rozważył sobie potem, że taki kierownik, który ma dwie brzydkie pracownice i jedną

ładną, z pewnością zainteresuje się tą ładną. Złośliwa wyobraźnia zaczęła mu natychmiast

podsuwać najrozmaitsze możliwości, jakie stwarza wspólna praca i już uznał, że Zośka musi się

poddać woli przystojnego kierownika i jego urokowi. Bez mała widział Zośkę w sytuacji, od

której włosy jeżyły mu się na głowie.

Stracił zupełnie spokój. Gdy tylko mógł, wychodził po Zośkę i przyprowadzał ją z pracy do

domu. Lecz kiedy był w służbie, zastanawiał się, kto wtedy ją odprowadza.

Czasem, kiedy nie było statku, zwalniał się na godzinę i cichaczem, jak złodziej, szedł pod

sklep. Widział ją wychodzącą z koleżankami, a potem żegnającą się i śpieszącą do domu. Czuł

się wtedy jak szpicel i zawstydzony wracał czym prędzej do kapitanatu. Ale następnego dnia

znów nie mógł wysiedzieć spokojnie.

Często proponował jej, żeby rzuciła pracę, ale protestowała tak energicznie, że dawał jej

spokój, pozostawał sam ze swą męką i niepewnością.

Rozdział XVI

Ruch w sklepie bywał bardzo różny. Zdarzało się, zwłaszcza kiedy nadszedł świeży transport

ładnych butów, że przez osiem godzin nie było wytchnienia. Wtedy Zośkę wieczorem

szczególnie bolały nogi, bo wymagające klientki nie pozwalały jej na moment usiąść. Bez

przerwy musiała wspinać się po drabince, zdejmując pudełka z butami, podawać, doradzać,

pakować, odbierać pieniądze...

Ale były też dni, podczas których przez sklep przewijało się zaledwie parę osób. Wtedy Zośka

siedziała na małym stołeczku i zza sklepowej lady widać było tylko czubek jej głowy. Chwile te

wykorzystywała Edyta. Przysiadała się do niej i plotła jak najęta. Pani Maria przeważnie zajęta

187

była lekturą jakiegoś „kryminału”.

W takim właśnie dniu Zośka z Edytą pogrążyły się w plotkowaniu, a pani Maria w swej

książce. Niespodziewanie z zaplecza wyszedł kierownik. Tym razem chciał czegoś od Edyty. Na

jego wezwanie posłusznie odeszła od Zośki i stanęła w postawie pełnej szacunku i oddania.

Kierownik chciał sprawdzić, ile zostało brązowych butów na mikrogumie i czy w ogóle warto

jeszcze zamawiać takie obuwie. Edyta skwapliwie zaczęła udzielać wyjaśnień.

Wtedy trzasnęły drzwi i do sklepu weszła klientka. Pani Maria nawet nie podniosła głowy,

jakby z góry wiedziała, że to nie do jej działu. Kierownik przelotnie spojrzał na wchodzącą i

dalej słuchał Edyty, która mówiła płynnie, lecz nie spuszczała wzroku z przybyłej.

Tymczasem klientka podeszła do działu kobiecego. Zośka natychmiast podniosła się i zbladła.

Przed nią stała we własnej osobie najzawziętsza rywalka, zdetronizowana niegdyś „królowa

portu”, Fredka.

Poznała Zośkę natychmiast, bo stała przez chwilę z wyrazem zdumienia i zaskoczenia na

twarzy, ale zawołała z udaną szczerością:

– O, co za spotkanie! No proszę, kto by pomyślał, że tu się spotkamy! Serwus, jak się masz!

Nie wiedziałam, że tu pracujesz!

Zośkę przeraziła fałszywa wylewność Fredki. Nienawidziły się z całego serca i dlatego ten

wybuch rzekomej serdeczności wydał się jej mocno podejrzany. Czuła, że Fredka skorzysta z

okazji, żeby się zemścić. Zrobiło jej się zimno na myśl o tym, co będzie, jeśli ta „koleżanka”

powie, skąd się znają.

Fredka zmieniła ton i poprosiła:

– Kochana, poradź mi, jakie buty mam sobie kupić. Nie mam co na nogi włożyć wieczorem.

Rozumiesz, o co mi chodzi, prawda?...

Zośka w milczeniu podsunęła jej trzy pary pantofli i Fredka zajęła się oglądaniem.

Tymczasem cała ta rozmowa zwróciła uwagę reszty personelu. Kierownik już nie słuchał

wyjaśnień Edyty, tylko przyglądał się Zośce i klientce. Edyta też wytrzeszczała oczy, z

ciekawością oglądając interesującą postać Fredki. Nawet dostojna pani Maria raczyła rzucić

spojrzenie w tę stronę.

Fredka mogła skompromitować każdą kobietę. Wprawdzie nie była brzydka, ale było w jej

zachowaniu, gestach, śmiechu coś wulgarnego. Nawet niezbyt bystry obserwator mógł się

domyślić, z jakich sfer pochodzi ta osoba. Grzywka, jaskrawy makijaż, sposób patrzenia –

188

wszystko to zdawało się krzyczeć obserwatorowi: przyjacielu, oto jestem, jak mnie chcesz...

Edyta znacząco spojrzała na kierownika, jakby chciała powiedzieć: „No, no, ale ta nasza

Zośka ma znajomości”. Widocznie jednak w jego wzroku dojrzała naganę, bo odwróciła się

bokiem.

Fredka przymierzała buty, grymasiła, żądała coraz to innych par. Robiła z siebie wielką panią

i sprawiało jej widoczną przyjemność, że dawna zwycięska rywalka musi teraz ją obsługiwać.

Zośka znosiła wszystko cierpliwie, starała się nawet uśmiechać, a w duchu modliła się, żeby

wreszcie ta kompromitująca znajoma poszła sobie do wszystkich diabłów.

Fredka wstała wreszcie i robiąc minę rozgrymaszonego dziecka powiedziała krygując się i

sepleniąc pieszczotliwie:

– Chyba jednak nic u was nie kupię. Strasznie marny macie towar. Ty zresztą wiesz, czego mi

potrzeba.

– Wkrótce nadejdzie nowy transport – Zośka usiłowała nie dopuszczać do rozmowy na swój

temat. – Może wtedy coś znajdziemy...

– Poszukam jeszcze gdzie indziej – odparła Fredka i nagle zagadnęła: – Ale opowiedz trochę o

sobie. Jakże ci się powodzi? Zadowolona jesteś z pracy?

– Owszem, oczywiście – bąkała Zośka coraz bardziej się denerwując.

– Swoją drogą dziwię ci się, jak możesz tu wytrzymać – paplała rozkosznie Fredka. – Taka

dziewczyna jak ty, marnujesz się w sklepie.

– Dobrze mi tu...

– Nie mogę tego pojąć. Moja droga, ty nigdy nie miałaś fantazji. Tak samo zresztą z tym

twoim panem. Póki pływał, to dobrze, ale jak przestał pływać, to czemu jeszcze go tolerujesz?

Teraz już wszyscy z nieukrywanym zainteresowaniem przysłuchiwali się rozmowie. Zośka

oblała się rumieńcem i nie wiedziała, co czynić. Rozumiała, że Fredka złośliwie pragnie ją

skompromitować. Ale przecież była ekspedientką i obowiązywała ją zawodowa uprzejmość

wobec klientki.

Zdobyła się z trudem na słowa:

– Zostawmy te sprawy. Czym mogę jeszcze służyć?

Fredka jednak wiedziała, co czyni. Za nic w świecie nie zrezygnowałaby teraz z rozkosznej

zemsty. Tak długo nie mogła dosięgnąć znienawidzonej rywalki, a oto teraz okazja sama się

nadarzyła. Mówiła więc dalej nie zwracając uwagi na słowa Zośki.

189

– Mam nadzieję, że długo nie wytrzymasz w takim stanie. W końcu chyba zmądrzejesz i

rzucisz to do diabła. Są przecież ciekawsze rzeczy od sklepu i takiego życia... – Zniżyła głos i

mówiła szeptem, który było słychać w każdym zakątku sklepu. – Nie bądź głupia. Taka

dziewczyna jak ty marnuje się! W „Albatrosie” stale pytają o ciebie...

– Precz!

Fredka odskoczyła jak oparzona. Pamiętała dobrze, że nie warto tej dziewczyny doprowadzać

do ostateczności. Odsunęła się na bezpieczną odległość i pogardliwie wydęła wargi:

– Och, niepotrzebnie się złościsz! Nic złego przecież ci nie powiedziałam. A po buty może tu

jeszcze kiedyś wpadnę, jak nie znajdę w innym sklepie.

Wyszła, triumfująco uśmiechając się pod nosem i kołysząc biodrami.

Po jej wyjściu zapadła w sklepie krępująca cisza. Zośka nie śmiała spojrzeć nikomu w oczy.

Edyta skwapliwie zaczęła coś mówić do kierownika, lecz on nie słuchał i niegrzecznie odszedł do

swego pokoju. Pani Maria znacząco wzruszyła ramionami, rzuciła Zośce przeciągłe spojrzenie i

pogrążyła się w lekturze.

A Zośka usiadła na swym stołku i nisko pochyliła głowę.

Rozdział XVII

Edyta już do samego wieczora straciła ochotę na ploteczki. Chociaż ruch w dalszym ciągu był

bardzo słaby, nie podeszła jednak do Zośki, nie zagadała, unikała nawet jej wzroku.

Dzień ten, jak na złość, wlókł się nieznośnie wolno i Zośka odetchnęła z prawdziwą ulgą,

kiedy wreszcie nadeszła pora zdawania kierownikowi pieniędzy. Ponieważ nie chciała wychodzić

razem z koleżankami, odczekała trochę, dopóki nie oddały swego utargu, i dopiero wtedy weszła

do jego pokoju.

Przystojny władca sklepu obuwniczego siedział przy biurku i wypełniał jakieś rubryki w

formularzu. Zdawał się nie dostrzegać Zośki. Kiedy jednak trzasnęły drzwi za Edytą i panią

Marią, podniósł się i bez słowa wyszedł. Wyjrzał na ulicę, a następnie przekręcił klucz w

drzwiach. Dokonawszy tego, wolno wrócił na miejsce i stanął przed nierozumiejącą jego

postępowania dziewczyną.

190

– Oto pieniądze – powiedziała kładąc na biurku plik banknotów i wysypując brzęczący bilon.

Równocześnie ogarnął ją jakiś niepokój. Kierownik nigdy nie zachowywał się tak tajemniczo.

Stał przyglądając się badawczo, jakby ją widział pierwszy raz. Na jego ustach błąkał się

zagadkowy uśmieszek.

– Dobrze – powiedział wreszcie. – Porozmawiamy trochę.

– O co chodzi, panie kierowniku? – Zośka była zaniepokojona nie na żarty.

On jednak nie zwracał na to uwagi, flegmatycznie sięgnął do kieszeni, wyciągnął papierosy,

nie częstując jej zapalił i wypuścił kłąb dymu aż pod sufit.

– Więc to tak... – mówił jakby do siebie. – Panienka należy do rodziny mew... A ja tak się

zastanawiałem, gdzieśmy się widzieli. Teraz już wiem, przypominam sobie zupełnie dokładnie...

– Ależ, panie kierowniku – Zośka czerwona jak burak i cała drżąca z upokorzenia usiłowała

mu przerwać.

Machnął na to ręką.

– Nie, nie, proszę mnie źle nie rozumieć. Nie mam zamiaru pani obrażać ani przypominać

szczegółów. Myślę jednak, że warto się zastanowić, jak to się dalej ułoży.

– Co? Nie rozumiem...

– Mam na myśli dalszą pani pracę w naszym sklepie. Obawiam się, że tamte panie nie

zatrzymają tajemnicy dla siebie. Mogą być nieprzyjemności, jeśli dyrekcja się dowie... Zresztą

nie mamy pewności, że takie spotkania jak dzisiejsze nie będą się powtarzać.

Zośka poczuła nagle niespodziewane odprężenie. Gdy kierownik rozpoczął tę rozmowę,

jeszcze nie pomyślała o tym, że zechcą się jej stąd pozbyć. Teraz zrozumiała jasno, do czego

dąży ten człowiek. Wstąpiła w nią niespodziewana odwaga.

– Panie kierowniku – powiedziała z godnością. – Skończmy tę rozmowę. Niech pan łaskawie

przyjmie ode mnie pieniądze. Postaram się nie sprawiać więcej kłopotu ani panu, ani tamtym

paniom.

Kierownik uniósł brwi, ale nic nie odrzekł, tylko przystąpił do liczenia pomiętych banknotów.

Czekała cierpliwie, spokojna, chłodna, zdecydowana nigdy więcej tu nie wracać.

– W porządku? – zapytała widząc, że kierownik wkłada pieniądze do kasety.

– Tak – odparł nie patrząc jej w oczy. – Ale jeszcze chwileczkę.

– No, słucham? O co... – urwała wpół słowa, bo ujrzała w jego oczach dziwiły błysk.

A kierownik postąpił krok naprzód i teraz prawie dotykał twarzą jej twarzy. Przeraziła się, bo

191

biła od niego żądza i namiętność. Drobne kropelki potu ukazały się na jego czole, a głos mu

drżał, kiedy mówił:

– Słuchaj, ty... Musisz być moja, musisz, rozumiesz? Tamto wszystko bzdury, nieważne, co

powiedzą te idiotki, pragnę ciebie, podobasz mi się... Chcę cię mieć, słyszysz?

Niespodziewanie chwycił ją w ramiona i z całych sił przycisnął do siebie. Gorącymi,

trzęsącymi się wargami przylgnął do jej szyi. Jego oczy w tej chwili były błędne i nieprzytomne,

włosy rozsypały się, krwiste plamy wystąpiły na policzki.

Zośka, gdy poczuła jego uścisk, krzyknęła, usiłując się wyrwać. Lecz trzymał ją mocno,

szarpiąc suknię i całując bez przerwy.

Ale dziewczyna wiedziała, jak walczyć z takimi amantami. Gdy zrozumiała, że się nie wyrwie

z jego rąk, poczęła szukać innego sposobu. W tej chwili ogarnęły ją sprzeczne uczucia. Z jednej

strony czuła nieprzeparty wstręt do tego opanowanego przez namiętność człowieka, a z drugiej

miała ochotę parsknąć śmiechem. W pewnej chwili zdołała wsunąć swe dłonie pod jego pachy i

zaczęła go łaskotać.

Efekt był piorunujący. Kierownik najpierw wytrzeszczył oczy, potem skręcił się, usiłując coś

wybełkotać, aż wreszcie zaczął chichotać, wijąc się i wierzgając. Napięcie prysło. Zośka widząc,

że niefortunnemu amantowi przeszła ochota na łatwą zdobycz, odepchnęła go silnie.

– Och, ty! – zawył wściekle, ale nie dokończył, bo trzasnęła go w twarz.

– Świnia! świnia! – wyrzuciła z siebie i sięgnęła po płaszcz.

Kierownik doszedł już do siebie. Poprawił ubranie, odgarnął z czoła włosy, jego oczy patrzyły

przytomniej. Nie było już w nich namiętności.

– Spotkamy się jeszcze, panienko – wycedził. Zmierzyła go chłodnym, spokojnym

spojrzeniem.

– Wątpię. A jeśli nawet, to będzie to dla pana przykre spotkanie.

Zabrała klucze z biurka, otworzyła sobie drzwi i wyszła na ulicę.

Gdy stanęła na mokrym chodniku, ciemność zupełnie ją oślepiła. Zanim jednak oczy

przywykły do mroku, zjawił się przed nią jakiś cień. Drgnęła przerażona i nie wiedziała, co

począć, gdy usłyszała znajomy głos:

– Zośka, to ty? – Przed nią stał Stefan, który już od dłuższego czasu czekał na ulicy.

Odetchnęła z ulgą i chciała ująć go pod rękę, ale on szarpnął się, zastąpił jej drogę i zapytał z

hamowaną wściekłością:

192

– Raczyłaś wreszcie wyjść? Co robiłaś tak długo w sklepie? Koleżanki wyszły już dawno, a

panienka gruchała sobie ze ślicznym kierownikiem, tak?

Milczała zaskoczona, a on przyjął to milczenie za jeszcze jeden dowód jej winy.

– Szukasz jakiegoś wykrętu? Nie wiesz, co odpowiedzieć? Myślałaś, że jestem w porcie i

możesz się spokojnie puszczać? Wyszło szydło z worka! Już dawno domyślałem się czegoś

takiego.

Niesłuszne podejrzenia i przeżycia w sklepie załamały ją zupełnie. Wybuchła płaczem.

– Jak możesz! – szlochała żałośnie. – Jak możesz tak mówić! O Boże! co ja mam robić, już

dłużej nie mogę się tak męczyć! Kiedy to wszystko się skończy?

Łzy Zośki zawsze robiły na nim wielkie wrażenie. Tym razem jednak był zbyt wściekły i

postanowił nie ustępować. Za mocno przeżywał swoją zazdrość, żeby pozwolić się przekonać

pustymi słowami. A fakty były przeciwko niej.

– Zawsze, kiedy masz nieczyste sumienie, zalewasz się łzami. Ale swoje robisz! O, tym razem

mnie nie wzruszysz swoim szlochaniem. Myślisz, że jestem ostatnim durniem i pozwolę się

oszukiwać?

– Nie, nie, nie! Nie oszukuję cię! Chociaż ty jeden powinieneś zrozumieć, jak mi jest źle!

Wszyscy sprzysięgli się przeciwko mnie!

– Co to znaczy? Kto wszyscy? Mów!

Nie wytrzymała dłużej. Powiedziała mu prawdę, choć wątpiła, czy jej uwierzy. Kiedy

skończyła, Stefan stał jakiś czas w milczeniu, jakby zastanawiał się, co ma odpowiedzieć.

Wreszcie rzucił krótko:

– Zaczekaj!

Jednym skokiem znalazł się przed drzwiami sklepu. Próbowała go zatrzymać, lecz odepchnął

ją brutalnie i już był we wnętrzu. Cofnęła się w mrok, przytuliła do ściany i czekała.

Najpierw usłyszała dochodzący ze sklepu krzyk. Potem rumor, jakby ktoś przewracał stół.

Wreszcie drzwi trzasnęły, aż zabrzęczały szyby i Stefan trochę zadyszany stanął obok niej.

Poprawił czapkę, naciągnął rękawiczki i mocno chwycił ją za łokieć.

– Chodź! – warknął. – Z tym panem już się policzyłem, a z tobą pogadamy w domu.

Wyrwała mu łokieć i zaczęła biec przed siebie. Nie wiedziała, dlaczego to robi, ale czuła, że

nie zniesie dłużej jego zarzutów. Gotowa była bez namysłu iść gdziekolwiek, byleby nie słuchać

jego okropnych słów.

193

Stefan początkowo pozwolił jej biec, a sam szedł wolno namyślając się, co ma począć. Ale w

miarę jak ona się oddalała, złość coraz bardziej odbierała mu zdrowy rozsądek. W dalszym ciągu

uważał, że Zośka nie miała nic na swoje usprawiedliwienie i dlatego uciekała, żeby się nie

tłumaczyć. Poderwał się gwałtownie i kilkoma susami dogonił ją przed przystankiem

tramwajowym.

– Stój! – zacisnął palce na jej ramieniu, aż krzyknęła z bólu. – Stój, bo cię zabiję!

– Czego jeszcze chcesz ode mnie? – zapytała zimno. – Nie chcę mieć z tobą nic więcej

wspólnego. Koniec, jasne? Nie będę żyła z chamem i bydlakiem.

– Z chamem i bydlakiem? Tak? Wolisz wrócić do swojego zawodu?

– Przestań, bo zrobię skandal, tu na ulicy – zagroziła.

Roześmiał się szyderczo.

– O, widzę, że panienka wraca do swojego stylu!

– Zdaje się, że bardzo pragniesz, żebym wróciła do swojego stylu i do tego zawodu. – Zośka

była teraz spokojna i zdecydowana. – Robisz wszystko, żeby mnie od siebie odepchnąć. Od

pierwszej chwili prześladujesz mnie idiotyczną zazdrością, robisz mi sceny gorsze niż wszystko,

co dotychczas przeżyłam. Nie chciałeś mnie puścić do pracy, bo pragniesz, żebym tkwiła

samotnie w pokoju. Najchętniej byś mi założył pas cnoty. A nie wiesz, że właśnie przez to

zrażasz mnie do siebie. Nie chcesz, żebym żyła jak człowiek. Obiecałeś, że nie będziesz miał

żalu o przeszłość, a tymczasem stale mi ją wypominasz, choć jestem niewinna jak nigdy! Taka

jest twoja miłość! Zapomniałeś, jak na kolanach błagałeś mnie, żebym żyła z tobą!

– Nie wiedziałem, że to życie będzie tak wyglądało – wtrącił Stefan. – Przez ciebie straciłem

przyjaciół, znajomych, spokój, swoją pracę, a co za to dostałem? Kompromitujesz mnie, z byle

chłystkiem ściskasz się po kątach.

– Człowieku! Zastanów się, co mówisz?!

– Jakbyś ich nie prowokowała, to by cię nie napastowali. Ani Roman, ani ten cały kierownik!

– Widziałeś, prawda? Byłeś przy tym, jak im się rzucałam na szyję! Boże! co za idiota z

ciebie! Ty myślisz, że ja bez przerwy marzę o tym, żeby kłaść się z chłopem! Ale co ja ci będę

tłumaczyła! I tak nic nie rozumiesz. Ty wiesz tylko jedno: twoja Zośka nie zasługuje na zaufanie

i jesteś piekielnie zazdrosny. To wszystko, co mam od ciebie. A mnie takie życie nie odpowiada.

Chcę żyć z człowiekiem, który mnie będzie kochał i nie będzie musiał się mnie wstydzić.

Dlatego chcę pracować, chcę coś osiągnąć, zająć jakąś pozycję wśród ludzi. Ale ty tego

194

wszystkiego nie pojmujesz!

– Chcesz coś zdobyć – zadrwił Stefan. – W sklepie! Chyba kierownika!

– Tak, przyznaję, że źle trafiłam. To nie było dla mnie. Ale przecież świnie bywają wszędzie.

I wcale z tego powodu nie myślę rezygnować ze swoich zamiarów. Nie dam się z powrotem

zepchnąć w dół ani tobie, ani nikomu innemu!

– Ładnie to mówisz, tylko wyniki masz opłakane.

– Nie twoja sprawa, jakoś sobie poradzę...

– A, wierzę. Już sobie kiedyś radziłaś...

Szarpnęła się na te słowa, jakby dostała w twarz.

– Słuchaj! – powiedziała prawie z nienawiścią. – Twoje podłości nie są już w stanie mnie

powstrzymać! Jesteś ślepy i głuchy. A ja powiem ci tylko jedno: choćbym miała zdechnąć, nie

chcę być od ciebie zależna. Właśnie ty mnie nauczyłeś, że muszę sama o sobie myśleć. Jak była

historia z Romanem, to mi powiedziałeś, że jestem gęś, że cię kompromituję, że się nie umiem

zachować między ludźmi. O, ja dobrze pamiętam każde twoje słowo. Tylko myślałam, że jeśli

będę starała się zmienić i zdobyć w życiu jakąś pozycję, to stanę ci się bliższa, nie będziesz się

mnie wstydził. Między innymi i dlatego chcę się wyrwać z garnków i domowego kieratu. A ty w

niczym mi nie pomogłeś, w niczym! Na każdym kroku tylko mi przypominasz, czym byłam. Ale

ja muszę swojego dopiąć, rozumiesz? Teraz już muszę, bo tacy jak ty zagryźliby mnie w życiu.

Ale ja sobie poradzę. O, teraz już wiem, co mam robić. Nie ustąpię, żebym miała skonać! A ty

sobie żyj ze swoją zazdrością i egoizmem!

Odwróciła się gwałtownie i nie zwracając na niego uwagi ruszyła przed siebie. Stefan

towarzyszył jej milcząco. Palił papierosa i patrzył na dziurawy chodnik pod stopami. Wierzył, że

to, co powiedział Zośce, było prawdą, był przekonany o swojej krzywdzie. A równocześnie jej

ogromna ambicja, nieugięta wola samodzielności przerażały go, bo czuł, że przez to może ją

utracić. Pomyślał, że gdyby rzuciła pracę, to może jeszcze byliby szczęśliwi.

– Jeśli nie wrócisz do żadnej pracy, wszystko będzie dobrze – powiedział znienacka.

Odpowiedziała gwałtownie:

– Wybij to sobie z głowy! Właśnie dzisiejsza historia przekonała mnie, że muszę coś w życiu

zdobyć, żebym mogła na nowo jakoś wystartować.

– Widzę, że jednak tęsknisz do pana kierownika!

– Mylisz się. Do sklepu już nie wrócę, ale znajdę coś innego, lepszego.

195

– Zośka, zlituj się! Czemu mnie tak strasznie męczysz? Przecież wiesz, że cię kocham i nie

mogę znieść myśli o tym, że mogłabyś odejść. Ale czemu jesteś taka okropnie uparta? Czemu

robisz wszystko, żeby mnie odepchnąć od siebie?

Zrobiło jej się żal Stefana, pomyślała, że jest dużym dzieckiem. Odpowiedziała łagodnie:

– To wszystko nie ma sensu. Męczymy się bez powodu. Sam wiesz, że to jest głupie. Albo

żyjmy w zgodzie, albo rozejdźmy się bez awantur.

– Żyjmy w zgodzie. Nie rób mi więcej przykrości!

– Ależ ja uważam, że to ty robisz mi przykrości!

– No widzisz, znów zaczynasz!

– Nie. Mówię tylko to, co czuję. Dlaczego ty jesteś pokrzywdzony, a ja wszystkiemu winna?

– Sam już nie wiem, jak to jest. Wiem tylko, że jest mi cholernie ciężko i czuję, że cię tracę.

– Ależ nie! Tylko nie chcesz ustąpić nic ze swej władzy.

– Nie chcę się z nikim tobą dzielić.

– Przestań.

Zamilkł posłusznie. Oboje nie mieli już siły dalej prowadzić sporu. W pozornej zgodzie poszli

do domu, ale czuli do siebie wzajemny żal.

Rozdział XVIII

Nie rozmawiali więcej o tej przykrej sprawie i było tak, jakby ten fragment został wymazany z

ich życia. Ale były to pozory. Spokój już nie wrócił. Stefan rozumiał, że Zośka nie wyrzekła się

swego marzenia o samodzielności. Nie przestawał też dręczyć się problemem jej wierności.

A u Zośki został przykry osad. Jego niewiara w jej siły, brak zaufania i egoizm zraziły ją i

często o tym myślała. Rozumiała, że może nadejść krytyczna chwila i wtedy stanie znów przed

życiem sama i bezbronna. I im więcej o tym myślała, tym bardziej utwierdzała się w

przekonaniu, że jeśli nie chce wrócić do „Albatrosa”, musi się przygotować do tego spotkania z

życiem. Pamiętała swój pierwszy start, kiedy stanęła w kręgu lampy przed idącym z promu

marynarzem...

Do sklepu już nie wróciła. Przez kilka dni nie rozmawiała ze Stefanem o swoich zamiarach.

196

Ale kiedy on przebywał na dyżurach, pilnie studiowała w „Dzienniku Bałtyckim” rubrykę

„wolne posady”, zaglądała do urzędu zatrudnienia. Szukała. Zdarzały się różne okazje. Mogła

dostać pracę konduktorki, potrzebowali pracownic w zakładach dziewiarskich, była nawet w

zakładach radiowych. Ale ciągle jakoś nie mogła trafić na nić odpowiedniego. Albo jej praca nie

odpowiadała, albo ona nie miała potrzebnych kwalifikacji. Pewnego razu przeglądając gazetę

zobaczyła artykuł zatytułowany: „Dziewczęta w białych fartuchach”. Wyraz „dziewczęta”

zainteresował ją i zaczęła czytać. Artykuł mówił o pracy pielęgniarek, skromnej armii kobiet

niosących ludziom ulgę w cierpieniach. Kończył się apelem do młodych dziewcząt pragnących

zdobyć zawód, aby wstępowały do szkoły pielęgniarskiej. Była tam zupełnie otwarcie mowa o

tym, że brak jest sanitariuszek, salowych, pielęgniarek, że niezbyt dużo zarabiają, ale właśnie ta

jakaś szczerość ujęła Zośkę. Bo jednocześnie podkreślano wielką rangę tego zawodu.

Nazajutrz poszła do szkoły. W sekretariacie powiedziano jej, że musi zaczekać do jesieni, bo

teraz jest w pełni rok szkolny. Ale poradzono jej, że może przecież zacząć pracować w Akademii

Medycznej, a równocześnie zapisać się na kurs kilkutygodniowy. Nie zostanie od razu

pielęgniarką, ale w ten sposób zdobędzie pierwszy stopień wtajemniczenia i praktykę. Potem

zapisze się do szkoły. A po szkole nikt jej nie zabroni ukończyć nawet studia medyczne...

Perspektywy były oszałamiające, a sekretarka tak elokwentna i sympatyczna, że Zośka, zanim

opuściła mury szkoły, już była zdecydowana posłuchać jej rady.

Gdy po południu wróciła do domu, była już salową w Klinice Dziecięcej Akademii

Medycznej i w kieszeni miała zaświadczenie o przyjęciu na kurs. Była tak uradowana, że nie

zastanawiała się, co na to powie Stefan.

Choć kurs miał się rozpocząć dopiero za kilka dni, już teraz kupiła sobie zeszyty i wszystko,

co potrzeba. Rozłożyła to na stole i przeglądała podręczniki. Ogarnęło ją dziwne wzruszenie. Oto

miała znów wrócić do szkoły. Zdawało jej się, że jest podlotkiem, że niczego jeszcze nie

przeżyła, a dopiero teraz zaczyna się dla niej prawdziwy początek drogi życia.

Nawet nie słyszała szczęku drzwi i dopiero gdy Stefan znalazł się w pokoju, podniosła głowę

znad książki.

– A, jesteś – powiedziała z radością. – Mam dla ciebie dobrą nowinę.

– Wolałbym, żebyś miała dobry obiad – odparł Stefan bez entuzjazmu.

– Zaraz coś przyszykuję. Nie miałam czasu dziś gotować. Ale to nic. Jestem pewna, że się nie

będziesz gniewał. Musimy z tej okazji urządzić sobie małą ucztę.

197

– Z jakiej okazji? O czym ty mówisz? Co to za książki?

– Zapisałam się na kurs pielęgniarek, a równocześnie będę pracowała w Akademii Medycznej.

Ale potem skończę jeszcze szkołę pielęgniarek, zdam maturę i mogę nawet iść na studia do

Akademii Medycznej... Ale co ci jest?

Stefan usiadł ciężko i zasłonił twarz rękami. Spodziewał się, że Zośka nie ustąpi, ale gdy

stanął przed faktem dokonanym, poczuł się bezsilny i ogarnęła go rozpacz. A ona podbiegła i

zaczęła odrywać jego ręce od twarzy. Nie myślała nawet o tym, że Stefan może nie dzielić jej

radości. Sądziła, że źle się poczuł.

– Co ci jest? Miałeś jakiś wypadek? Może jesteś chory?

– Zostaw mnie! Zostaw mnie w spokoju! – szarpnął się gwałtownie i odepchnął ją od siebie.

– Stefan, co z tobą? – patrzyła na niego szeroko otwartymi oczami niczego nie rozumiejąc.

– Co mi jest? – mówił z goryczą. – To raczej ja powinienem zapytać, co tobie jest? Oszalałaś

zupełnie. Dziewczyno, czy ci ze mną źle? Czy brak ci czegoś? Czego ty jeszcze szukasz? Nawet

nie raczysz się ze mną porozumieć, zapytać, czy ja się zgodzę na twoje plany.

– A cóż w tym wszystkim jest złego? – zdołała mu wreszcie przerwać szczerze zdumiona. – O

co miałam cię pytać? Czy robię jakieś niedobre rzeczy? Chcę...

– Wiem, czego chcesz. Mówiłaś mi wiele razy. Ale ja się na to nie zgadzam, słyszysz? Nie

zgadzam się!

– Ależ co ty wygadujesz? Przecież normalny człowiek byłby dumny z tego, że jego

dziewczyna chce coś osiągnąć!

– Widocznie ja nie jestem normalny! Związałem się z tobą, mimo że robiłaś źle, ale nic mnie

to nie obchodziło. Kochałem cię taką, jaką byłaś i nie chcę innej!

– Kochałeś? Taką, jaką byłam? A kto uważał, że go kompromituję, bo nie umiem się

zachować między ludźmi?

– To zupełnie co innego. To kwestia twojej przeszłości.

– No więc trudno. Kochałeś, teraz nie będziesz kochał. Byłam taka, a będę mądrzejsza, tego

się boisz, prawda? I ty to nazywasz kochaniem? To egoizm, nieludzki egoizm! – Zośka była

bliska płaczu. Lecz Stefan nie zauważył tego.

– Możliwe, że to jest egoizm. Ale wtedy, gdy zamieszkaliśmy razem, nie byłem egoistą.

Straciłem statek.

– Tak, tak, wiem o tym. Już mi to mówiłeś. Straciłeś statek, znajomych, dobrą opinię,

198

przyjaciół – wszystko! A zostałeś tylko z niewdzięczną mewką!

– Przestań! – huknął pięścią w stół. – To wszystko prawda! A egoistką jesteś ty, bo myślisz

tylko o sobie, nie o tym, jak zrobić, żebyśmy żyli szczęśliwie.

– Ależ ja niczego innego nie pragnę! Tylko ty...

– Tak, wszystko ja! Nigdy mężczyzna nie przekona kobiety. Wiem, że chcesz mieć swobodę,

chcesz robić to, co ci się podoba. Chcesz być prostytutką, ale z kwalifikacjami pielęgniarki!

Wyrzucił to z siebie i nim oszołomiona dziewczyna zdążyła odpowiedzieć, wyszedł

trzasnąwszy z całych sił drzwiami.

Rozdział XIX

Nazajutrz przyszedł z pracy nieogolony, ale już nie rozpoczynał awantury. Był milczący i

zrezygnowany. Nie kłócił się z nią, ustąpił, bo wiedział, że nie ma dość siły, by zerwać, a

powstrzymać jej od powziętego zamiaru nie potrafi.

Wraz z goryczą i zazdrością zjawiło się u niego coś, co pochłaniało coraz bardziej jego umysł.

Była to utajona dotychczas, a obecnie coraz silniejsza tęsknota.

Pragnął przestrzeni, morskiego wiatru, kołysania fal i krzyku mew. W pierwszych dniach

pożycia z Zośką myślał o tym, czasem śnił mu się statek, ale wtedy było to podświadome. Teraz

pragnął tego. Nie było to już romantyczne uczucie młodego chłopca, który chce się wyrwać w

szeroki świat. Stefan po prostu chciał spokoju, a sądził, że spokój może mu dać tylko statek.

Tam nie musiał myśleć o żadnych codziennych kłopotach, o zdradach, o rywalach, o

samodzielności Zośki, jej coraz większym uporze. Były tylko wachty, koledzy, morze i niebo, po

którym mewy kreśliły skrzydłami wielkie łuki. Nie pamiętał o tym, że wtedy, gdy miał swój

statek, tęsknił do lądu, do dziewczyny, knajpy, do wszystkiego, od czego teraz chciał uciec...

Wiosna, która tego roku później niż zazwyczaj spędziła lody i śniegi, jeszcze bardziej

spotęgowała ten nastrój. Chodził osowiały, chętnie wstępował z kolegami „na jednego”,

zachowywał się jak ptak, który czuje potrzebę wracania do rodzinnego gniazda.

Pewnego razu koledzy zrobili mu kawał. Siedział na dyżurze, ale nie była jego kolejka, bo

właśnie wprowadził jakiś statek. Piloci umówili się między sobą i gdy przyszło zlecenie na

199

wyprowadzenie statku z Gdańska, wmówili mu, że to on powinien się tym zająć. Nie zorientował

się, o co im chodziło. Dopiero kiedy stanął pod wysoką burtą i przeczytał nazwę, zrozumiał, że

zadrwiono z niego. Ale nie mógł już się cofnąć. Z wolna, niechętnie wstąpił na pokład statku

„Santa Monica”.

Kapitan Braun zdawał się jednak nie pamiętać o tamtej zimowej historii. Powitał Stefana jak

dobrego przyjaciela. Uściskał go, zaprowadził do kabiny i nawet słuchać nie chciał o wyjściu z

portu przed wypiciem większej porcji rumu.

Cuchnący przypalonym kaloszem „Negrita Rhum” wprawił ich obu w doskonałe humory.

Stefan nie czuł się skrępowany, a Braun klepał go po ramieniu i zwierzał się.

– Bardzo pana lubię, pilocie! Pan ma w sobie marynarski dryg.

– Ja też chętnie bym popływał z panem kapitanem – rewanżował się Stefan zupełnie szczerze.

Statek podobał mu się, a Braun musiał być przyjemnym dowódcą.

Kapitan zadzwonił na stewarda, żeby podał im obiad, a kiedy posilili się i wysuszyli butelkę

prawie do dna, przystąpił do rzeczy.

– Jak to się stało, że pan tu pilotuje? – zapytał na pozór obojętnie. – Chce pan mieć staż pilota

czy nie pozwalają panu pływać?

Stefan zaśmiał się. Był już lekko wstawiony i w tym stanie nie ukrywał niczego. Opowiedział

Braunowi o Zośce. Zataił jedynie jej przeszłość. Kapitanowi bardzo się podobała ta romantyczna

historia.

– Szkoda – powiedział, kiedy Stefan skończył opowiadanie. – Jeśli tak, to nie ma o czym

gadać. Od spódniczki pan się nie oderwie.

– Ale o co chodzi? – zdumiał się Stefan, bo dopiero teraz pojął, że Braun ma jakieś zamiary

względem niego.

– Powiem panu szczerze – oświadczył kapitan. – Potrzebuję drugiego oficera. Mój narozrabiał

i zamknęli go tutaj w pace. Nie mogę czekać, aż go zwolnią. Muszę płynąć. Zgłosiłem do

waszego związku marynarzy, żeby mi kogoś dali. Na razie nie mieli nikogo pod ręką. A ja dziś

wychodzę do Gdyni, tam ładuję przez dwa dni i nie mogę stać dłużej. Jeżeli do tego czasu nikogo

nie dostanę, to kaput.

– I pan kapitan chciał, żebym ja?...

– No, mówiłem przecież, że pan mi się podoba. Jeśli pan się zgodzi, to pójdę do związku i

powiem, że jest kandydat, którego sobie życzę i basta. Ale skoro pan jest zakochany...

200

Stefan nic nie odpowiedział. Propozycja spadła na niego jak grom z jasnego nieba. Gdyby nie

był niczym związany, nie wahałby się ani chwili. Pływanie na obcym statku, funkcja drugiego

oficera – to była gratka nie lada. Ale Zośka?...

Cała rozterka, jaką dotychczas przeżywał, wydała mu się nagle mało ważna. To były

drobnostki. Kochał ją i nie mógł po prostu zostawić i odjechać.

– Zastanawia się pan?

– Właściwie nie. Sam pan powiedział, że od spódniczki się nie oderwę. To chyba prawda.

Braun uśmiechnął się wyrozumiale.

– Rozumiem pana. Miłość potrzebuje miłości. Na to nie ma żadnej rady.

Pukanie do drzwi przerwało ich rozmowę. To chief-oficer przyszedł przypomnieć, że

wszystko gotowe i mogą wychodzić. Braun skinął głową i podniósł się z miejsca. Stefan udał się

z nim na mostek i rozpoczął manewry.

Gdy żegnali się na redzie Gdańska, Braun mocno uścisnął mu rękę.

– Niech pan pamięta, stoję w Gdyni dwa dni. Może jeszcze pan się zdecyduje.

Stefan nie odpowiedział, tylko ukłonił się i zszedł do motorówki.

Propozycja Brauna sprawiła mu wielką przyjemność, ale właściwie nie przeżywał z tego

powodu żadnej rozterki. Decyzję podjął bez wahania i wcale jej nie żałował. Myślał jednak o tym

bez przerwy. Wypełniało go uczucie podobne do tego, jakie przeżywa człowiek spełniwszy

dobry uczynek. Sam nie wiedział, czemu tak się dzieje, ale cieszyła go myśl o tym, że opowie

Zośce, jak łatwo zrezygnował dla niej z tak wspaniałej szansy.

Do domu nie śpieszył się zbytnio, bo wiedział, że Zośka wróci z pracy dopiero po dziesiątej.

Toteż po drodze wstąpił jeszcze do sklepu, kupił wędliny, puszkę sardynek, butelkę wódki i

obładowany paczkami wszedł do pokoju. Czuł się trochę jak wtedy, gdy po raz pierwszy

zrezygnował dla Zośki z pływania. Dziś zrezygnował po raz drugi i w jakiś sposób postanowił to

uczcić. Chciał jej tymi zakupami zrobić niespodziankę.

Przygotował wszystko, nakrył do stołu i czekał.

Przez otwarte okno wdzierał się do pokoju świeży wiosenny powiew. Zwykłe odgłosy portu

mieszały się z odległym świergotem. Zmierzch zapadał wolno i niechętnie, jakby pogodny,

ciepły dzień nie chciał ustąpić miejsca rozgwieżdżonej, łagodnej nocy.

Nawet pani Malinowska jakoś weselej niż zwykle krzątała się po domu, a jej milczący

zazwyczaj mąż pogwizdywał fałszywie.

201

Stefanowi nie chciało się zapalać światła. Wychylił się z okna i patrzył na ciemniejące dachy

magazynów, roje kolorowych świateł i strzelające wysoko w niebo maszty statków. Z brzękiem i

hukiem przejechał Oliwską tramwaj do Wrzeszcza; ostry gwizd kolejki zaświdrował w uszach,

gdzieś z otwartego okna dobiegły dźwięki radia. Przeniknął go dreszcz. Wieczorny chłód dawał

znać o sobie. Zamknął okno i spojrzał na zegarek.

Rozdział XX

– Ja nie chcę jeszcze spać!

– Siusiu!

– Pić!

Zośka biegała od jednego do drugiego, podawała baseny, wysadzała, poiła, przykrywała. Była

zmęczona kilkugodzinnym dyżurem, ale nie myślała o tym. Chciała jak najprędzej uspokoić

dzieci i ułożyć do snu. Miała zamiar godzinę, jaka pozostała jej do końca dyżuru, wyzyskać

jeszcze na przejrzenie notatek.

Na sali powoli robiło się cicho. Wolno przeszła między białymi łóżeczkami, tu przykryła

wystające spod kołderki małe stopki, tam delikatnie wyjęła misia uciskającego jasną główkę.

Dzieci usypiały spokojnie i tylko niektóre pojękiwały cichutko przez sen albo usiłowały usunąć

niewygodny gips.

Wzruszały ją te niewinne, bezsilne, często bardzo cierpiące dzieciaki. Sama zresztą miała w

sobie wiele dziecinnej radości życia i potrafiła bawić się z nimi, gdy tego pragnęły, a współczuć i

pomagać, gdy płakały i cierpiały.

W pierwszych dniach brzydziła się nocnikami, nie mogła patrzeć na bandaże i rany. Ale

szybko przywykła do tego, tak właśnie jak przywykały dzieci, które musiały to znosić. Teraz już

była bardzo zadowolona ze swego wyboru i choć praca i nauka razem wcale nie były łatwe,

nigdy nie przeżywała momentów zniechęcenia. Jedynie wtedy, gdy widziała niezadowolenie

Stefana lub gdy doszło między nimi do kolejnej kłótni, czuła się zmęczona i rozgoryczona. Miała

jednak nadzieję, że w końcu przecież wszystko się ułoży. Starała się zrozumieć go, znaleźć

wytłumaczenie dla jego zazdrości. Sądziła jednak, że jeżeli nie będzie mu dawała żadnych

202

powodów do nieufności, Stefan musi zrozumieć, że jej postępowanie jest słuszne. Zrozumie i

będą żyli w zgodzie. Dlatego tyle radości znajdowała w pracy i nauce, bo widziała w niej bardzo

bliski i ostateczny kres swoich kłopotów.

Teraz, kiedy już z perspektywy kilku miesięcy patrzyła na swoje poprzednie życie, wzdrygała

się na myśl, że to wszystko mogłoby wrócić. Są być może dziewczyny, które dochodzą do

prostytucji dzięki lekkomyślności czy złym skłonnościom, a nawet potem są zadowolone z

takiego życia. Zośka ani nie miała takich skłonności, ani nie była wtedy szczęśliwa. Przy swej

żywości, radości życia i pozornej beztrosce była jednak sentymentalna i zawsze marzyła o

wielkiej miłości. Tak traktowała Kostka. Tak też teraz pragnęła żyć ze Stefanem.

Cicho zamknęła drzwi sali i człapiąc miękkimi pantoflami przeszła do pokoiku służbowego.

Salowe, jej koleżanki, gadały o czymś zawzięcie, ale nie zwróciła na to uwagi. Wzięła swoją

torbę i wyszła z nią na korytarz. Stojący tu szpitalny wózek przetoczyła pod samą lampę wiszącą

w pobliżu drzwi i rozłożyła na nim książki. Tu miała spokój, nikt jej nie przeszkadzał, mogła się

uczyć, a równocześnie słyszała każde wołanie dzieci z jej sali.

Elektryczny zegar tykał przeskakując z minuty na minutę. Gdzieś głośno zapłakało dziecko.

Podniosła głowę nasłuchując czujnie, ale płacz się nie powtórzył. Potem w pokoju lekarza

dyżurnego zabrzmiał dzwonek telefonu. I znów zapadła cisza.

Zbliżał się koniec dyżuru i Zośka podniosła się, żeby poskładać książki, kiedy usłyszała

niezbyt głośny warkot samochodu. Drzwi na dole trzasnęły i na klatce schodowej rozległy się

jakieś głosy. Lekarz dyżurny wyszedł ze swego pokoju. Zapinał biały kitel i nie patrzył na

mówiącą do niego siostrę, która razem z nim ukazała się na korytarzu.

W tej chwili w drzwiach pojawili się ludzie z noszami. Za nimi kroczył niski, nędznie ubrany

człowiek z wielkimi, obwisłymi wąsami.

Lekarz z pogotowia wyjaśniał coś dyżurnemu ze szpitala. Sanitariusze postawili nosze i

rozglądali się obojętnie dokoła, a człowiek z wąsami pochylił się nad małym ciałem okrytym

kocem.

– Siostro! Wózek i na małą salę opatrunkową, prędko! – zawołał lekarz.

Pielęgniarka biegiem ruszyła w stronę Zośki. Ale ta nie czekając na nic wrzuciła swoje książki

do torby i popchnęła wózek. Pomogła przełożyć dziecko z noszy i wjechać do salki, w której

pielęgniarka już zapaliła światło.

Lekarze pożegnali się uściskiem dłoni, sanitariusze podnieśli nosze i wszyscy opuścili

203

korytarz. Dyżurny lekarz wszedł do sali i zbliżył się do dziecka leżącego już na stole

operacyjnym.

Był to mały, najwyżej pięcioletni chłopczyk, ubrany w zniszczony sweterek i brązowe

brezentowe spodnie do kostek. Zośka zdjęła mu z nóg buciki i spod śmiesznie długich spodni

wyglądały teraz czerwone wełniane skarpetki...

Lekarze uważnie przyglądali się chłopcu, z którego ust wydobywała się wąska czerwona

smużka.

– Niech go pan ratuje, panie doktorze! – wybuchnął płaczliwie ojciec. – Przecież dziecko

może umrzeć! Czemu pan tak stoi? O Jezu, Jezu! – rozpłakał się i łzy ciekły mu żałośnie po

zwisających wąsach.

– Czemu tak późno przyjechaliście? – zapytał chmurnie lekarz.

– My ze wsi, panie doktorze. Tu spod Gdańska. Nie myśleliśmy, że to takie straszne. Dziecko

często narzeka, że go boli, a nic mu nie jest. Dopiero jak się pokazała ta ropa i krew, to

poleciałem na pocztę do telefonu... Niech go pan ratuje!

– Dobrze już, dobrze – fuknął lekarz. – Niech pan wyjdzie na korytarz. Tu nie wolno!

– Panie doktorze – żałośnie jęknął chłop, ale lekarz już mył ręce i tylko rzucił przez ramię do

Zośki:

– Proszę wyprowadzić. I niech pani wróci, sama siostra może nie wystarczyć.

Zośka ujęła pod ramię chłopa i wyprowadziła za drzwi. Nie opierał się, pochlipywał i ocierał

wierzchem dłoni łzy z wąsów. Posadziła go na małym zydelku i kazała czekać, a sama wróciła do

sali.

Chłopiec miał wrzód w gardle. Zanim rodzice zawiadomili pogotowie, dziecko musiało się

bardzo męczyć. Gdy wrzód pękł, było już nieprzytomne i teraz lekarz ledwo, ledwo wyczuwał

tętno. Chłopiec właściwie już się dusił.

Usunięcie ropy pomieszanej z krwią nie zabrało lekarzowi wiele czasu, ale kiedy skończył,

pielęgniarka powiedziała cicho:

– Doktorze, on chyba już nie żyje...

Zośce zrobiło się słabo. Niewiele tu dotychczas mogła pomóc i właściwie trzymała się na

uboczu, żeby nie przeszkadzać podczas operacji. Ale teraz zbliżyła się, żeby okryć chłopca, i z

przerażeniem patrzyła na jego bladą, pokrwawioną twarz, przymknięte oczy okolone siną

obwódką i wpółotwarte usta.

204

– Niech pani się usunie! – wrzasnął na nią lekarz, który dopiero teraz okazał zdenerwowanie.

Badał dokładnie i długo puls, potem z troską na twarzy kazał siostrze przygotować zastrzyk. Nim

pielęgniarka wykonała polecenie, ujął ręce dziecka i zaczął je wolno, miarowo wznosić i

opuszczać. Trzymał za szczupłe przeguby chłopca i Zośka widziała, jak bezwładne małe dłonie

chwieją się, niczym u kukiełeczki. Opuściła spodnie i brudne majteczki, żeby siostra mogła

zrobić zastrzyk.

„Umarł” – pomyślała i zrobiło jej się strasznie żal, a równocześnie zastanowiła się, jak

przyjmie tę wiadomość ojciec, chłop z obwisłymi wąsami czekający na korytarzu.

Czuła, że jest tu niepotrzebna, a jednak nie mogła odejść. Bała się spojrzeć w oczy temu ojcu.

Stała więc pod ścianą i patrzyła na pochylonego lekarza, który bez przerwy robił chłopcu

sztuczne oddychanie.

Zegar i tutaj tykał obojętnie, odmierzając minuty. Zdawało się, że lekarz jest niezmordowany.

Z dokładnością i uporem automatu wykonywał wciąż te same ruchy.

Pielęgniarka zrobiła już porządek po operacji i schowała narzędzia. Lekarz chrapliwym

głosem powiedział:

– Niech siostra mnie zastąpi.

Dopiero teraz, gdy się podniósł, Zośka zobaczyła jego twarz. Spływały po niej wielkie krople

potu. Stanął w nogach łóżka, a Zośka nieśmiało przysunęła się do niego.

– Panie doktorze – zapytała cicho – czy to już koniec?

Nie odpowiedział. Popatrzył na nią półprzytomnie, a potem znów odwrócił głowę w stronę

chłopca.

Po jakimś czasie bez słowa odsunął siostrę i znów zaczął robić sztuczne oddychanie.

Zośka nie mogła tego znieść. Widok lekarza bezgłośnie, rytmicznie pochylającego się i

podnoszącego, bladej, nieruchomej twarzy dziecka, cisza i ten straszny spokój dokoła, wszystko

to sprawiało na niej okropne wrażenie. Chciałaby coś robić, pomagać, ruszać się, ale bała się

nawet głośniej oddychać, bo czuła, że oprócz nich jest w tej sali śmierć.

Gdzieś za oknem rozległ się głos syreny fabrycznej. Spojrzała na zegar i stwierdziła, że jest

północ. „Stefan tam czeka i złości się” – pomyślała, ale było jej to obojętne.

W tej chwili lekarz puścił ręce chłopca i z trudem się wyprostował. Siostra natychmiast

chciała zająć jego miejsce, ale powstrzymał ją ruchem ręki.

– Nie trzeba – powiedział cicho. – To już niepotrzebne...

205

– Może ja – wyrwało się Zośce, do której nie dotarły jego słowa.

Wzruszył ramionami i wyszedł z pokoju. Na korytarzu drzemał skurczony ojciec dziecka.

Siostra cofnęła się i nic nie mówiąc zaczęła okrywać nogi chłopca.

A Zośka, nie zdając sobie sprawy z tego, co zaszło, zaczęła powtarzać te ruchy, które

wykonywał lekarz.

– Raz, dwa, raz, dwa – liczyła w duchu, jakby wykonywała jakieś ćwiczenia gimnastyczne.

– Raz, dwa, raz, dwa – serce łopotało jej coraz szybciej. Pod włosami poczuła kropelki potu,

które zaczęły wypływać na czoło i skronie.

– Raz, dwa, raz, dwa – czuła, że mdleją jej ręce. Przymknęła oczy, zacisnęła zęby, żeby

przemóc zmęczenie.

Siostra wyszła na korytarz zaraz za doktorem. Jej dyżur trwał do rana i miała zamiar teraz

położyć się spać.

„Rano trzeba go przenieść do kostnicy” – myślała kładąc się na kanapce. Odwróciła się do

ściany, ale było jej niewygodnie. Przewróciła się więc na drugi bok, potem na wznak i znów na

bok. Kiedy zrozumiała, że nie zaśnie, wstała i wyszła na korytarz. Przypomniała sobie o śpiącym

na krześle ojcu chłopca.

Zanim jednak obudziła starego, ujrzała, że przez szparę w niedomkniętych drzwiach sali

wydostaje się smuga światła. Pomyślała, że trzeba zgasić.

– Och, pani jeszcze tu? – zdumiała się na widok Zośki. – Przecież to nie ma sensu i tak...

Nagle urwała, bo zobaczyła twarz chłopca. Wykwitły na niej słabe rumieńce. Siostra rzuciła

się do stołu. Nie myliła się, dziecko żyło, nabrało kolorów i jego szczupła pierś nierówno drżała

podnoszona oddechem.

– O Boże, żyje! – krzyknęła siostra i wypadła na korytarz wołając: – Doktorze, doktorze!

Zbudzony chłop kiwnął się i spadł na podłogę, a lekarz prawie natychmiast wybiegł ze swego

pokoju.

Gdy weszli wszyscy do sali, Zośka słaniała się ze zmęczenia. Ale teraz już nie czuła tego

zupełnie. Była szczęśliwa. Chłopiec żył. Oddychał. Odzyskał życie dzięki jej rękom!

Teraz już lekarz dokonał reszty. Chłopiec otrzymał jeszcze zastrzyki wzmacniające.

Zośka nie pozwoliła nikomu potem zajmować się jej podopiecznym. Sama go umyła, ubrała w

pidżamkę i położyła do łóżeczka. Dopiero gdy zobaczyła, jak śpi oddychając nierówno, ale dość

spokojnie, poczuła wielkie odprężenie. Usiadła i nie miała siły się podnieść. Lekarz podszedł do

206

niej i powiedział:

– Dziękuję. Dzielnie się pani spisała. Ten chłopak żyje dzięki pani.

Podniosła oczy z wdzięcznością i uśmiechnęła się.

– Niech pani teraz się położy i odpocznie – dodał lekarz.

Spojrzała na zegar i ogarnęło ją przerażenie. Dochodziła czwarta. Wkrótce zacznie świtać, a

Stefan nie wie, co się z nią dzieje.

Uspokoiła się natychmiast, bo pomyślała, że przecież nawet on będzie zadowolony, gdy się

dowie, dlaczego tak długo nie wracała. Zabrała swoją torbę z książkami i poszła do domu.

Rozdział XXI

Świt pobielił już dachy budynków i zaczął wdzierać się w głębokie kaniony ulic. Zośka

zmęczona, ale zadowolona i szczęśliwa jak nigdy, głośno stukała obcasami.

Po drodze dokładnie obmyśliła, co powie Stefanowi. Kilka razy powtarzała w duchu każde

słowo. Spodziewała się, że najpierw będzie wściekły, a potem, kiedy ona wszystko wyjaśni,

Stefan uściska ją i będzie z niej dumny.

Brama domu była już otwarta. W panującym na klatce schodowej mroku namacała poręcz i

wspięła się po schodach. Pod drzwiami długą chwilę stała oparta o futrynę. Wreszcie cicho

otworzyła drzwi i na palcach weszła do przedpokoju.

Przez szparę w drzwiach do ich pokoju nie wydobywało się światło, pomyślała więc, że Stefan

śpi. Postanowiła go nie budzić.

Drzwi lekko skrzypnęły. Gdy weszła do środka, przekonała się, że jest zupełnie widno.

Stefan siedział w fotelu zwrócony twarzą do okna. Z wolna podniósł się, odwrócił i popatrzył

na nią w milczeniu.

Uśmiechnęła się do niego i chciała podejść bliżej, ale uczynił ruch, jakby się bronił przed nią.

Był zupełnie spokojny, o nic nie pytał, nic nie mówił. I to właśnie napełniło ją nagle

przerażeniem. Zrozumiała, że stało się z nim coś niedobrego. Wolałaby już, żeby krzyczał,

złościł się, ubliżał jej.

– Stefan... – zaczęła nieśmiało, ale przerwał jej natychmiast.

207

– Cicho... nic nie mów, nie trzeba... Wiem wszystko...

– Co wiesz? Człowieku, na litość boską, co ty masz na myśli?

Nie odpowiedział, tylko przeciągnął się wyciągając ramiona ku górze. Wyglądał w tej chwili,

jakby rękami chciał dosięgnąć dogasających gwiazd. Ziewnął głośno i jakoś nienaturalnie. Zośka

poczuła lęk. „Dlaczego on nie wybucha? Czemu nie pyta, nie krzyczy? Co kryje się za tym

okropnym spokojem?” – pytała sama siebie.

– Zmęczona jesteś?

– Tak... e... nie... Miałam ciężką noc... – pytanie zaskoczyło ją i jąkała się jak uczennica na

egzaminie.

Gdy zbliżył się do niej, wtuliła głowę w ramiona i drżała na całym ciele, jakby w obawie

przed ciosem.

– Drżysz, zimno ci? – pytał cicho i łagodnie, bez cienia gniewu czy ironii. Niespodziewanie

delikatnie, tak jak tylko on potrafił, pogłaskał ją po włosach. Podniosła twarz, uśmiechnęła się,

ale nagle zupełnie wbrew woli łzy potoczyły się po jej policzkach.

– No, uspokój się, nie płacz... To przecież nie ma sensu. – W głosie jego brzmiało ciepło i od

dawna niespotykana łagodność. Otoczył ją ramieniem, przytulił i cierpliwie czekał, aż się

uspokoi.

Chciała zacząć mówić, opowiedzieć o wszystkim, ale nie mogła wydobyć z siebie głosu.

Wielkie zmęczenie, wielogodzinne napięcie w szpitalu i wreszcie dziwne przyjęcie, jakiego

doznała w domu, wszystko to pomieszało jej myśli. Rozkleiła się zupełnie.

– Chodź, przejdziemy się trochę – zaproponował nagle Stefan. – Szkoda teraz kłaść się do łóżka...

Ocierając nieznośne łzy, poszła za nim posłusznie. Prowadził ją czystymi w świetle

wstającego dnia, wymytymi poranną mgłą ulicami. Nie czekali na tramwaj. Środkiem asfaltowej

jezdni szli, jak dzieci, trzymając się za ręce. Przez cały czas nie zamienili ani słowa i Zośka

pomyślała, że tak właśnie jest dobrze.

Powietrze było chłodne, ale przyjemne i pachnące wszystkimi wonnościami wiosny,

rozświergotane porannym gwarem ptaków.

Gdy przyszli na brzeg, zdawało się, że morze chce obmyć ich stopy, a blask słoneczny już grał

refleksami na drobnych falach.

Stary wrak prawie całkiem znikł pod bezlitosnym piaskiem. Usiedli w miejscu, które oboje

208

pamiętali jak najcudniejszy sen. Spłoszone mewy krążyły niecierpliwie nad ich głowami, ostrym

krzykiem przerywając ciszę poranka.

– Stefan – szepnęła, ale on położył dłoń na jej ustach.

– Cicho, nic nie mów. Jest dobrze. Spójrz, jak tu pięknie...

Z wolna poddawała się temu urokowi. Poprzedni lęk i niepokój znikały jakby odpędzone

kojącym szumem morza. Przymknęła oczy i słuchała spokojnego, nieco monotonnego głosu

Stefana:

– Już wszystko jest dobrze... Nie trzeba nic mówić... To nic... Widzisz, jaki cudny jest świat?

Po co się dręczyć? Po co? To śmieszne... Trzeba żyć, kochać życie, weselić się, śmiać...

Przygarnął ją do siebie i pocałował mokre jeszcze oczy.

– Nie trzeba płakać... Spójrz na mnie... Twoje oczy mają kolor morza...

Zrozumiała nagle wszystko.

– Och, przestań, przestań! – krzyknęła i z całych sił zamknęła mu usta pocałunkiem.

Odsunął ją delikatnie i wstał. Uśmiechnął się, potoczył wzrokiem po piaszczystej plaży,

spokojnym morzu i dalekiej linii lasów nad zatoką. Potem odwrócił się i wolno ruszył przed

siebie. Mewy z krzykiem krążyły nad jego głową. Oddalał się krokiem równym i spokojnym. Ani

razu nie obejrzał się za siebie, bo tak każe marynarski zwyczaj.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
kob mewy morze
mewy egz id 297438 Nieznany
mewy
MEWY, Teksty 285 piosenek
MEWY
Szanty-Mewy, piosenki chwyty teksty
niebieska mewy, DO CHOMIKOWYCH ROZMÓW, Kody tła - wiadomości pw
MEWY
Mewy i rybitwy 2012
Goszczurny Mewy
mewy egz
Goszczurny Stanisław Mewy 2 Skrawek nieba
Goszczurny Jolka Corka Mewy
KOD RAMKA ONA SLICZNA TŁO MEWY I TEKST
Mewy Korycki

więcej podobnych podstron