k k k
A
ó d z k i e o p o w i e ś c i
Na długo przed włókiennictwem
Włodzimierz Wrzesiński
Jeden z mitów odnoszących się do
niezbędne były w procesie wytopu. Póz
- kuz
nica w Rudzie Pabianickiej nie była
niejsze stosowanie miechów napędza- jedyną na terenie dzisiejszego miasta,
industrialnego rozwoju XIX-wiecznej
nych siłą ludzkich mięśni, a potem koła druga znajdowała się w należących do
A
odzi sugeruje, że na terenie miasta
wodnego, uniezależniło wytop zarówno biskupstwa włocławskiego lasach nad
oraz w jego okolicach przed włókien-
od kaprysów aury, jak i doboru miejsca. Jasienią. Potwierdza to skromny zapis
nictwem innej działalności o charak-
Pozyskiwany w średniowiecznych pie- w sporządzonym w 1760 r. inwentarzu
terze przemysłowym nie było. Do-
cach hutniczych półprodukt poddawano dóbr łódzkich.  U Kuloma są znaki,
obróbkom, aż do uzyskania żelaznych że tam była przedtym kuz
nica żelazna.
wodem na ich istnienie są chociażby
sztab, z których powstawały konkretne Owym Kulomem był noszący tę nazwę
ślady przetrwałe w niektórych, funk-
wyroby. Pierwsza wzmianka o tym noszą- młyn przy ujściu do Jasieni jakiegoś
cjonujących do dziś nazwach, zawie-
cym ongiś nazwę Rudy Chocianowickiej pozbawionego nazwy strumienia. Sta-
rających w jednym z członów takie
miejscu pochodzi z XIV wieku. rając się zlokalizować to miejsce na
wyrazy jak: ruda, huta lub młyn.
Kolejna z XV i jest autorstwa Jana dzisiejszym planie miasta, należałoby
Długosza. W krótkiej notce w księdze wskazać na okolice skrzyżowania ulic
Dokładne określenie czasu powsta- uposażeń diecezji krakowskiej wymienia Milionowej i Kilińskiego. Znajdująca
nia na terenie dzisiejszej A
odzi pierw- on kuz
nicę w Rudzie Chocianowickiej się tu ongiś kuz
nica jest jednak obiek-
szych młynów, graniczy z niemożli- nad Nerem. Obiekt ten istniał do począt- tem dość enigmatycznym, nie istnieją
wością. Z pewnością już w XIV wieku ków XVII wieku, a jego likwidacją mo- bowiem o niej żadne wzmianki w inwen-
istniał przynajmniej jeden o nazwie tywowana była psowaniem lasów. Czyli tarzach dóbr łódzkich zarówno z końca
Chachuła. Przy założeniu, że był on je- rabunkowym ich wyrębem, co w konse- XVI w., jak i pierwszej połowy XVII.
dynym, prawdopodobnie w końcu tegoż kwencji prowadziło do deficytu potrzeb- Powstaje więc konkluzja, że zaniecha-
stulecia pobudowano nad Jasieniem nego na opał lub do budowy materiału. no w niej wytopu gdzieś przed końcem
drugi, nazywany Wójtowskim. Kolejne Posługując się dzisiejszą terminologią XVI stulecia.
powstawały w wiekach XV i XVI, a tak- można pokusić się o próbę zdefiniowania Powracając ponownie do kuz
nicy na
że w XVII i XVIII, i jeżeli nie uległy z przyczyny kasacji kuz
nicy w Rudzie Pa- Rudzie Pabianickiej zasygnalizować na-
przyczyn ekonomicznych likwidacji, nie bianickiej w kategorii reakcji na pierw- leży istnienie gdzieś w jej pobliżu huty
zostały opuszczone lub zniszczone w sze na terenie dzisiejszej A
odzi wyraz
ne zwanej Chocianowicką. W tym pierw-
wyniku pożaru, pełniły swoją funkcję aż naruszenia ekosystemu. Nie wyjaśnia to szym tego typu obiekcie na terenie dzi-
do XIX lub XX wieku. Wszystkie dawne jednak całej sprawy do końca, istnieje siejszej A
odzi trudniono się wytopem
łódzkie młyny zaliczały się do typu wod- bowiem wysokie prawdopodobieństwo, nie żelaza lecz szkła, lecz ze względu na
nego, czyli korzystały z energii powsta- że sama kuz
nica stała się po prostu nie- ograniczone ramy artykułu wątek ten po-
jącej po odpowiednim spiętrzeniu rzeki opłacalna. Asumptem do poniechania zostawię nietknięty.
lub strumienia. Pojawienie się wiatra- wytopu byłyby więc też, obserwowane
ków przypada dopiero na wiek XIX i
związane jest z postępującym spadkiem
poziomu lustra wód powodowanym jej
użytkowaniem w włókiennictwie.
Usprawiedliwiona upływem wieków
trudność rozpoznawania młynów jako
obiektów przemysłowych z pewnością nie
występuje w przypadku hut, o których
dawnej obecności w A
odzi oraz okolicach
świadczy chociażby nazwa Ruda Pabia-
nicka. Obecny w jej pierwszym członie
termin ruda, przywołuje z zamierzchłych
czasów fakt istnienia tutaj przedsięwzięć
związanych z wytwarzaniem żelaza. No-
szącą nazwę darniowej, niskoprocentową
rudę wydobywano metodą odkrywkową,
a następnie przetwarzano w tzw. kuz
ni- już w XVI wieku, zmiany zachodzące w
cach. Przed zastosowaniem sprężającego zakresie cen, których efekt stanowił wol- Grafika M.P. Kaczmarka ze
powietrze miecha, te prymitywne piece niejszy w odniesieniu do innych produk- zbiorów Muzeum Historii Miasta
hutnicze lokalizowano na wzgórzach  od tów wzrost cen żelaza. A
odzi.
strony wiatru , którego silne powiewy Podlegająca pod kapitułę krakowską
34 P I O T R K O W S K A " 1 0 4 " w w w . l o d z . p l