PROFESJONALNY MASAÅ»
Manualny drenaż limfatyczny a metoda drenażu limfatycznego
MDL  manualny
drenaż limfatyczny
Godny podkreślenia jest jeszcze jeden fakt. Rosnąca popularność
MDL jest dziÅ› w leczeniu klinicznym i ambulatoryjnym jednÄ…
drenażu limfatycznego sprawia, iż nagminnie używa się tego ter-
z podstawowych metod manualnego  czyli wykonywanego
minu w przypadku masaży, a także zabiegów, których wykonanie
ręcznie  masażu, wykorzystywaną w lecznictwie, rehabili-
daleko odbiega od podstaw stworzonych przez Emila Voddera
tacji, traumatologii, ortopedii, chirurgii, a czasem i onkologii
i jego następców.
oraz w medycynie estetycznej i kosmetyce. Termin  drenaż limfatyczny jest często nadużywany w reklamach
sprzętu mechanicznego i elektronicznego, a nawet w przypadku
różnych podręcznych aparatów do automasażu. Fakt ten powo-
środowisku medycznym drenaż limfatyczny traktowany dowany jest m.in. popularnością i ogromnym zainteresowaniem
Wjest jako jeden z podstawowych, najskuteczniejszych za- urządzeniami reklamowanymi jako aparaty do zabiegów w leczeniu
biegów fizykalnych wspomagających leczenie oraz profilaktykę cellulitu. Podobnie jak pokrewne terminy  m.in.  drenaż ,  ruchy
powstawania obrzęków chłonnych. Z uwagi na ograniczoną drenujące ,  masaż odprowadzający  nie zawsze odnoszą się one
skuteczność metod chirurgicznych i farmakologicznych w nie- do właściwego manualnego drenażu limfatycznego.
których schorzeniach drenaż limfatyczny stosuje się w leczeniu W kosmetyce i medycynie estetycznej drenaż stosowany jest jako
obrzęków w różnych stadiach, w których obrzęk jest jednym masaż twarzy w celu oczyszczenia skóry lub też przygotowania jej
z podstawowych objawów, ale także w dolegliwościach, którym do innych zabiegów. Na większych powierzchniach ciała  udach,
towarzyszy niewielki obrzęk lub też gdy występuje on jedynie pośladkach, brzuchu  drenaż stosuje się w terapii cellulit PEFS (pa-
sporadycznie. nikulopatii obrzękowo-włóknikowo-stwardnieniowej). Drenaż stoso-
Choć istnieją niewielkie różnice w terminologii oraz w wy- wany jest także po niektórych zabiegach chirurgii plastycznej w celu
tycznych dotyczących praktycznej strony zabiegów, podstawy zmniejszenia obrzęków mogących prowadzić do zwłóknień.
medyczne drenażu są te same i mimo że w latach 20. i 30. XX w. Obecnie w praktyce klinicznej MDL i badaniach klinicznych prym
nad zagadnieniami drenażu pracowało kilku naukowców i le- wiodą Dania, Niemcy, Francja i Włochy. MDL cieszy się dużą
karzy, podstawy opierają się na opracowaniach i publikacjach popularnością także w USA. Podstawą drenażu limfatycznego
Emila Voddera, twórcy drenażu limfatycznego. Za podstawowy jest zrozumienie znaczenia układu limfatycznego i roli, jaką
uznaje się manualny, czyli wykonywany ręcznie, drenaż limfa- pełni chłonka w organizmie człowieka. Niezmienny fundament
tyczny. Jest on jednak częścią całościowej metody określanej to także kierunek, cykle, siła nacisku, rytm oraz kolejność opra-
ogólnie jako MDL  metoda drenażu limfatycznego. Istnieją nie- cowywanych węzłów chłonnych i naczyń limfatycznych.
wielkie modyfikacje drenażu w Europie, jak i poza nią, ale prace
i doświadczenie europejskich lekarzy i terapeutów-masażystów anualny drenaż limfatyczny polega na stymulacji układu
są najściślej związane z leczniczym, medycznym zastosowa- Mlimfatycznego poprzez specjalistyczne ruchy powodujące
niem drenażu limfatycznego, np. w Niemczech, Austrii i kilku przepychanie limfy. Dla celów szkoleniowych ruchy te opisuje się
innych krajach stosuje się metodę znaną jako KFU  komplek- czasem jako specjalistyczne głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, uciski,
sową fizjoterapię udrażniającą, ale i tutaj najważniejszą rolę ale w drenażu limfatycznym podstawowymi, właściwymi technikami
pełni manualny drenaż limfatyczny. Termin KFU związany jest wiele chwytów stosowanych w tej manualnej metodzie terapeu-
jest nierozerwalnie z osobÄ… profesora Michaela Foldiego i jego tycznej. Termin  chwyt wydaje siÄ™ tutaj najbardziej odpowiedni,
wielkim wkładem w rozwój drenażu limfatycznego oraz samej ponieważ większość z nich wykonywana jest jedynie w tej metodzie.
limfologii. Ponadto stosuje się także specjalistyczne chwyty właściwe dla opra-
Nacisk, jaki kładzie się na poszczególne  podmetody w różnych cowania danej części ciała. Podstawowe chwyty vodderowskie to:
krajach, powoduje czasem powstanie nieporozumień związanych ruchy okrężne stałe, chwyt obrotowy, pompujący i czerpiący.
z ogólnym pojęciem drenażu.
Manualny drenaż limfatyczny jest dziś w leczeniu klinicznym
Techniki i metody
i ambulatoryjnym jedną z podstawowych metod masażu manual-
wykorzystywane w drenażu limfatycznym:
nego, wykorzystywanÄ… w lecznictwie, rehabilitacji, traumatologii,
ortopedii, chirurgii (w tym plastycznej), a czasem i onkologii oraz " MDL  manualny drenaż limfatyczny (technika stosowana najczę-
ściej),
w medycynie estetycznej i kosmetyce.
" bandażowanie,
W praktyce w kosmetyce stosuje się uproszczoną wersję drenażu
" specjalistyczne ćwiczenia aplikowane podczas terapii,
limfatycznego, a nawet z uwagi na łączenie drenażu z innymi
" masaż pneumatyczny/presoterapia  stosowany dodatkowo.
zabiegami kosmetycznymi wybiórczo stosuje się poszczególne
W niektórych schorzeniach podstawowe znaczenie ma jednak ban-
techniki. Wydaje siÄ™ to praktyczne, ale traktowanie technik wy-
dażowanie oraz presoterapia.
biórczo, niestety, zmniejsza skuteczność drenażu.
36 REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2006
PROFESJONALNY MASAÅ»
Przepychanie limfy w odpowiednim rytmie, kierunku, sile oraz
cyklu odbywa się m.in. za pomocą głaskania, rozcierania kolistego,
chwytów pompowania, ale wykonujemy także chwyty przyporząd-
kowane danej okolicy, np. pachwinowej, podkolanowej czy stopy.
Obecnie drenaż limfatyczny zdobywa sobie wielu zwolenników,
także w gabinetach odnowy biologicznej, kosmetycznych i ośrod-
kach SPA. Choć w tych ośrodkach wykonywany jest czasem
w ograniczonym zakresie, to zarówno w terapii, jak i w celach
kosmetycznych MDL powinien być zawsze oparty na tych samych
zasadach.
Kierunek, tempo i stopień impulsu
Odpowiednie wykonanie manualnego drenażu limfatycznego po-
prawia przepływ płynów ustrojowych, zwłaszcza podczas zastoju
limfy. Stymulujemy wymianę składników przemiany metabolicz-
nej struktur pozanaczyniowych, a pobudzając układ limfatyczny,
podnosimy sprawność układu odpornościowego człowieka.
Większość naczyń limfatycznych, na które mamy wpływ podczas
masażu, znajduje się tuż pod skórą. Naczynia te mają delikat-
ną strukturę, tak więc ich stymulacja wymaga precyzyjnych,
ukierunkowanych, delikatnych, ale pewnych ruchów. Podczas
masażu, drenażu limfatycznego pracuje się najczęściej w tempie
około sekundowym, a intensywność masażu jest dostosowana
przede wszystkim do okolicy wykonywanego masażu oraz bu-
dowy pacjenta.
ame naczynia włosowate mają dużą elastyczność, co ułatwia
Szarówno przechodzenie produktów z naczyń do przestrzeni
pozanaczyniowej, jak i przenikanie produktów przemiany ma-
terii z przestrzeni pozanaczyniowej z powrotem do krwiobiegu.
Podczas lekkiego, precyzyjnego i ukierunkowanego nacisku
dochodzi do odkształcania, rozciągania tych drobnych struktur,
co wspomaga proces filtracji.
Zbyt silny impuls nie pomaga w przepychaniu chłonki, a może je-
dynie uszkodzić włókna podtrzymujące naczynia limfatyczne.
ciągu doby dochodzi do filtracji i przepływu od 2 do 4 litrów
Wlimfy. Jest to możliwe dzięki odpowiedniej elastyczności
tkanek oraz różnicom w ciśnieniu wewnątrz i poza naczyniami.
Proces przepływu limfy podobny jest do fali o odpowiednim cyklu
i częstotliwości. Impuls podczas drenażu limfatycznego porównać
możemy do fali, której jedynie pomagamy, nie przyspieszając jej
przepływu.
Drenaż limfatyczny może być wykonany jako masaż ogólny lub
częściowy  tzn. ze szczególnym skupieniem się na danej partii
ciała  z tym, że najpierw następuje udrożnienie, masaż okolic
głównych węzłów oraz pni (najczęściej rozpoczyna się od pnia
szyjnego). MDL jako taki nie powinien być łączony w jednej sesji
z innymi technikami masażu.
MDL  główne zasady
" drenażu nie wykonujemy jedynie bezpośrednio w miejscu
występowania obrzęku  najpierw musimy udrożnić główne
pnie limfatyczne. Układ limfatyczny jest układem otwartym,
ale na przykład opracowując twarz, na wstępie opracowujemy
Działanie układu limfatycznego
Można je porównać do wewnętrznego przemywania organizmu, podczas
którego zabierane zostają cząsteczki zbyt duże, aby mogły wrócić drogą
przez drobne naczynia żylne. Odprowadzając proteiny, zmniejszamy
ryzyko występowania obrzęku, ponieważ zbyt duże ich stężenie powo-
duje dyfuzję płynu do przestrzeni międzykomórkowej. Odprowadzanie
produktów przemiany materii odbywa się cyklicznie.
37
REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2006
PROFESJONALNY MASAÅ»
główne pnie szyjne i okolice podobojczykowe, następnie prze-
chodzimy do szyi i twarzy.
W przypadku kończyn dolnych jest podobnie. Najpierw opraco-
wuje się okolice brzucha, potem stawów biodrowych i główne
węzły pachwinowe, a następnie wykonuje się masaż uda, od ko-
lana w górę, potem okolice kolana, łydka od stopy do kolana, po-
nownie dół podkolanowy, okolice kolana i stopa. Masaż kończyn
rozpoczyna się od części proksymalnych (bliższych), a kończy na
dystalnych (dalszych). Poszczególne ruchy odbywają się zgodnie
z przepływem limfy w naczyniach limfatycznych. Oznacza to, iż
masaż rozpoczynamy od węzłów i naczyń limfatycznych najbliż-
szych ujść żylnych, a dopiero potem  zachowując odpowiedni
kierunek  pracujemy z odcinkami dystalnymi,
" masaż wykonujemy zgodnie z zasadą podwójnego opracowa-
nia stawów,
" jeżeli masujemy, np. kończynę dolną, to dopiero na końcu opra-
cowywana jest cała kończyna. Wyjątek stanowi przegłaskanie
całej kończyny podczas pierwszego ruchu diagnostycznego,
" fizjologiczny przepływ chłonki wymaga wolnego, ale stanow-
czego tempa masażu,
" masujemy płynnie i miękko, stosując w ruchu tzw. punkt
zerowy, czyli przerwę pomiędzy danym impulsem, ale bez
odrywania rąk od skóry,
" techniki wykonujemy z umiarkowaną siłą, unikając nadmier-
nego rozgrzania tkanek.
Uwaga! Jeżeli z powodów terapeutycznych musimy przeplatać
drenaż innymi zabiegami, pamiętajmy, aby nie nastąpiło to w dniu
wykonywania drenażu limfatycznego. W przypadku wielu scho-
rzeń obok drenażu nie stosujemy innych zabiegów, np. rozgrze-
wających, hydroterapii, ćwiczeń  zajęć wysiłkowych.
Podczas drenażu limfatycznego osoba masowana powinna być
ułożona w pozycji powodującej ułatwienie przepływu chłonki
i mieć rozluz
nione stawy, podkładki pod łydki. Po masażu pacjent
powinien chwilę wypocząć, pozostając w pozycji drenażowej.
Paradoks działania drenażu limfatycznego
W sytuacji pojawiającego się obrzęku osłabiony układ naczy-
niowy leczymy za pomocą precyzyjnych impulsów, a nie silnych
bodz
ców. To sprawia, iż wielu masażystów, terapeutów i kosmety-
czek na całym świecie ma niemały problem, jak wytłumaczyć pa-
cjentowi lub klientowi, iż taki łagodny w odczuciach masaż może
tak głęboko, pozytywnie i skutecznie wpływać na organizm ludzki.
Paradoks ten jest trudny do zrozumienia, szczególnie dla osób
spotykających się z głębszymi czy też intensywnymi technikami
stosowanymi w modelowaniu sylwetki, masażu sportowym lub
terapii manualnej. Skupiamy siÄ™ na manualnej metodzie majÄ…cej
różne zastosowanie w powyższych dziedzinach, ale nawet jeśli
w terapii korzystamy z innych medycznych, fizykalnych metod,
drenaż limfatyczny powinien być wykonany przed rozpoczęciem
dodatkowych zabiegów z wykorzystaniem np. presoterapii, sprzę-
tu elektronicznego czy też mechanicznego.
Uwaga! W powyższym artykule z konieczności zasygnalizowano
jedynie znaczenie kilku cech drenażu limfatycznego, osobnego
opracowania wymaga dokładne opisanie metody od strony prak-
tycznej. qð
PIOTR SZCZOTKA, MGR EWA MIKUA
A
Szkoła Masażu Bodywork
Poznań, ul. Mrowińska 16
www.bodywork.com.pl, tel. [phone]
Literatura dostępna w języku polskim:
1. Zborowski A.: Manualny Drenaż Limfatyczny.
2. Foldi M.: Podstawy Manualnego Drenażu Limfatycznego.
38 REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2006