Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ISBN 978-83-7572-364-9
PRAWIDA
OWA OCENA RYZYKA
ZAWODOWEGO W FIRMIE
SPECJALISTA ds. BHP SPECJALISTA ds. BHP SPECJALISTA ds. BHP
y y y
Drodzy Czytelnicy!
Chcesz zapewnić bezpieczeństwo
Jedną z podstawo-
wych czynności mają-
cych na celu poprawę w firmie? Zadbaj o dobrą ocenę
i zapewnienie bezpie-
czeństwa pracy w firmie
ryzyka zawodowego!
jest wykonanie oceny ryzyka zawodo-
wego na poszczególnych stanowiskach
Wypadki przy pracy zdarzają się wszę- Dlatego też:
pracy. O tym, że nie jest to łatwe zada-
dzie, nawet w najlepiej zorganizowa- 1) w ocenie ryzyka należy zapewnić
nie, miałeś już zapewne okazję nie raz
nej pod względem bhp firmie. Ochrona udział wszystkich zatrudnionych
się przekonać. Wystarczy jedno drobne
przed nimi jest pracą żmudną, ale też kierowników, pracowników i ich
przeoczenie lub nieświadome pominięcie
przynoszącą wiele wymiernych ko- przedstawicieli oraz skonsultować
i może okazać się, że narazisz swojego
rzyści. Jednym z elementów takiego z nimi problemy z zakresu bhp;
pracodawcę na grzywnę ze strony PIP.
działania jest stworzenie dobrej oceny 2) oceniając ryzyko zawodowe, należy
Dlatego właśnie stworzyliśmy to spe-
ryzyka zawodowego. Pomoże Ci ona nie zachować następujący porządek
cjalne wydanie. Dzięki niemu szybko i ła-
tylko zminimalizować ryzyko wypadku, postępowania:
two sporządzisz prawidłową ocenę ryzyka
ale także zawczasu mu zapobiec. zidentyfikować zagrożenia,
zawodowego na każdym stanowisku pracy yy
ustalić, kto może być narażony
w Twojej firmie. Pokarzemy Ci jak  krok
yy
po kroku  przebrnąć przez cały etap jej Organizując pracę w firmie, zawsze na dane zagrożenie,
tworzenia, od sporządzenia wykazu sta-
powinieneś dążyć do ograniczenia ryzy- oszacować poziom ryzyka (we-
yy
nowisk pracy (str. 2), przeanalizowania
ka do poziomu najniższego, jaki można dług przyjętej metody),
z
ródeł zagrożeń w firmie (str. 6) i okre-
osiągnąć w sposób technicznie i ekono- ocenić dopuszczalność ryzyka,
yy
ślenia sposobów ograniczania ryzyka za-
micznie uzasadniony. Pomocna w tym rozważyć, czy ryzyko można
yy
wodowego (str. 8), po jego dokumentację
jest ocena ryzyka zawodowego, która wyeliminować, a jeżeli nie jest
(str. 10).
ułatwi Ci przewidzieć, jakie szkody (np. to możliwe, to jakie środki jego
Zachęcam Cię również do odwiedzenia
urazy) i jak często mogą spotkać pracow- kontroli należy zastosować,
strony internetowej www.specjalistadsbhp.
nika zatrudnionego na danym stanowi- ustalić priorytety zaproponowa-
yy
pl, która powstała właśnie z myślą o Tobie.
sku pracy, oraz pomoże zaplanować, co nych działań;
Znajdziesz tam rozszerzone wersje arty-
trzeba zrobić, aby ich uniknąć. 3) należy upewnić się, że metoda, jaką
kułów, gotowe wzory dokumentów i wiele
wybrano do oceny, obejmie:
ciekawych porad z zakresu bhp.
Kluczowe elementy oceny ryzyka całe stanowiska pracy,
yy
Serdecznie pozdrawiam
zawodowego wszystkie wykonywane rodzaje
yy
Ocena ryzyka zawodowego nie robót i czynności, łącznie z wy-
Aleksandra Pudzianowska może być oderwana od rzeczywistych konywanymi poza normatyw-
redaktor prowadząca warunków pracy. nym czasem pracy. ó�
Parametry oceny ryzyka Dokonanie oceny ryzyka
W Numerze Specjalnym m.in.:
zawodowego
zawodowego ................................. 7
Wykaz stanowisk pracy .............. 2
 czyj to obowiązek? .................. 11
Chcesz zapewnić bezpieczeństwo?
Zespół do oceny ryzyka
W firmie nie ma oceny ryzyka
Wyeliminuj zagrożenie! .............. 8
zawodowego ................................. 3
zawodowego? Nie zwlekaj z jej
Eliminacja błędów, czyli jak
Metoda matrycy ryzyka dla
przeprowadzeniem! ................... 12
zapewnić skuteczność działań
niemierzalnych czynników
Zmiana miejsca wykonywania
profilaktycznych .......................... 9
środowiska pracy ......................... 4
pracy nie musi oznaczać zmiany
Identyfikacja i analiza zagrożeń ... 6 Dokumenty dla pracodawcy .... 10 oceny ryzyka zawodowego ....... 12
Na liczne prośby Czytelników  SPECJALISTY ds. BHP przygotowaliśmy Numer Specjalny!
y
ecjaln
t sp
or
ap
R
W
ażne
w
k
aż
dej
firmie!
Przygotowanie oceny ryzyka zawodowego
Wykaz stanowisk pracy  pierwszy krok oceny
ryzyka zawodowego
Przystępując do oceny ryzyka za- czynności, które będą miały istotny
wisk i rozszerzenie jej na pozostałe,
wodowego, powinieneś określić wpływ na ryzyko zawodowe.
podobne stanowiska jest możliwe
potrzeby, czyli zadecydować, na
tylko wtedy, gdy spełnione są wa-
których stanowiskach pracy musisz W pierwszej kolejności dokonujesz
runki podobieństwa. Będą to takie
przeprowadzić taką ocenę, i okre- oceny ryzyka zawodowego na stano-
stanowiska, na których prace o tym
ślić zakres prac. W tym celu musisz wiskach pracy, na których występują
samym charakterze wykonywane są
sprządzić wykaz ocenianych stano- znane już, ale wciąż poważne zagroże-
w tym samym miejscu (np. praca
wisk pracy. nia. Stanowiska o niewielkich skutkach
wykonywana na stanowisku tokarza
zagrożeń możesz świadomie oceniać
w przeciwieństwie do pracy ślusarza
W ramach charakterystyki stano- w następnej kolejności, w miarę moż-
remontowego, który swoje czynności
wiska pracy powinieneś sporządzić liwości i potrzeb.
 demontaż i montaż zespołów ma-
wykaz wykonywanych na nim czyn-
szyn, czyszczenie, prace spawalnicze itp.
Uwaga! Wykonanie oceny ryzyka
ności. Sporządzając taki wykaz, na-
 wykonuje w różnych miejscach). ó�
zawodowego dla jednego ze stano-
leży zwrócić szczególną uwagę na te
Charakterystyka stanowisk pracy, czyli ustalenie,
które z nich są niebezpieczne
Po sporządzeniu wykazu stanowisk fazę użytkowania stanowiska pracy zatrudnionego na stanowisku pra-
yy
pracy powinieneś dokonać ich ana- (obiektu), czyli prac na nim wy- cownika,
lizy. Pierwszym elementem takiej konywanych (np. fazę produkcji, niedogodności wykryte w czasie
yy
czynności jest scharakteryzowanie regulacji, remontu), dotychczasowego użytkowania
obiektu oceny ryzyka zawodowego (da- granice i usytuowanie stanowiska stanowiska pracy (obiektu),
yy
nego stanowiska pracy), czyli zebranie pracy (obiektu), inne osoby, które mogą być narażo-
yy
wszystkich niezbędnych informacji. wykonywane na stanowisku czyn- ne na ryzyko związane z charakte-
yy
ności, ryzowanym stanowiskiem pracy.
W charakterystyce stanowiska pra- poziom wykształcenia i przygoto- Zobacz, jak może wyglądać cha-
yy
cy (obiektu) powinieneś w szczegól- wania zawodowego oraz wyma- rakterystyka konkretnego stanowiska
ności uwzględnić: gane uprawnienia i predyspozycje pracy. ó�
Opis stanowiska pracy w biurze  przykład
Faza użytkowania (obiektu) Wykonywanie prac pracownika administracyjno-biurowego
Granice i usytuowanie stanowiska pracy Pomieszczenie biurowe, w którym wykonywana jest praca, i inne pomieszcze-
(obiektu) nia, takie jak kserokopiarnia, archiwum oraz drogi przejścia między nimi
Opis stanowiska pracy Pomieszczenie spełniające wymagania pomieszczenia stałego pobytu ludzi,
nadmiernie zagęszczone meblami i urządzeniami biurowymi
Wykonywane czynności Obsługa: komputera, faksu, niszczarki dokumentów, innych typowych
narzędzi pracy biurowej, kserokopiarki umieszczonej w wydzielonym po-
mieszczeniu (okresowo)
Niedogodności wykryte w czasie dotychczasowego Zbyt mała wolna przestrzeń między meblami i urządzeniami biurowymi oraz
użytkowania stanowiska pracy (obiektu) leżące na podłodze przewody elektryczne zasilające te urządzenia
Poziom wykształcenia i przygotowania zawodo- Wykształcenie średnie lub wyższe, ogólne lub o kierunku
wego oraz wymagane uprawnienia i predyspozy- odpowiednim do wykonywanej pracy
cje zatrudnionego na stanowisku pracownika
Inne osoby, które mogą być narażone na ryzyko zwią- Współpracownik oraz klienci wewnętrzni i zewnętrzni
zane z charakteryzowanym stanowiskiem pracy
2 yy www.specjalistadsbhp.pl
Numer Specjalny 5
Przygotowanie oceny ryzyka zawodowego
Zespół do oceny ryzyka zawodowego
Ponieważ ocena ryzyka zawodo- Kwalifikacje powołanych osób z różnych specjalności. W takich przy-
wego to wymagające dużej wiedzy Często konieczne jest, aby osoby padkach należy osoby takie powoły-
i doświadczenia zadanie, nie można wchodzące w skład zespołu do oceny wać do zespołu okresowo lub w celu
jej powierzyć przypadkowej osobie. ryzyka zawodowego posiadały wiedzę udzielenia przez nie konsultacji. ó�
Najbezpieczniejszym rozwiązaniem
jest stworzenie w firmie zespołu do
KROK 1
oceny ryzyka zawodowego. Jak go po-
Określenie charakterystyki
wołać i kto miałby wchodzić w jego
stabowiska pracy/wykonywanej pracy
Analiza
skład, przeczytasz poniżej.
KROK 2 ryzyka
Identyfikacja zagrożeń
Zespół do oceny ryzyka zawodo-
Ocena
wego w firmie powołuje pracodawca
KROK 3
ryzyka
w trybie przyjętym w danym zakła-
Szacowanie ryzyka
dzie pracy. Wskazane jest, aby zespół
KROK 4
ten składał się z:
Zarządzanie
Warościowanie ryzyka
1) pracodawcy lub jego przedstawiciela,
ryzykiem
2) pracowników wyznaczonych przez
zawodowym
Okresowa
Czy wymagane są działania NIE
pracodawcę (w tym osób kierują-
ograniczające lub eliminujące ryzyko? ocena ryzyka
cych pracownikami),
3) ekspertów zewnętrznych (jeżeli
TAK
zachodzi taka potrzeba).
KROK 5
Ograniczanie
Wybór działań ograniczających
lub eliminowanie
Uwaga!
lub eliminujących ryzyko
ryzyka
1. Poza wiedzą z zakresu dokony-
Realizacja działań ograniczających
wania oceny ryzyka zawodowego
lub eliminujących ryzyko
od pracodawcy nie są wymagane
żadne dodatkowe kwalifikacje,
Algorytm oceny ryzyka zawodowego
w sensie dodatkowych upraw-
nień do oceny ryzyka.
2. Przedstawicielem pracodawcy
Informowanie o ryzyku
może być każda osoba, w tym
również specjalista ds. bhp, gdyż
przepisy tego nie zabraniają, a ze
zawodowym
względu na ogólną wiedzę w za-
kresie ochrony pracy pracownika
Po wykonaniu oceny ryzyka zawo- informacja o ryzyku powinna za-
yy
służby bhp jest to nawet wskazane.
dowego pracodawca ma obowiązek wierać:
poinformować pracowników o usta- - dane o występujących zagroże-
Pracownicy nadzoru lonym poziomie ryzyka, jego skutkach niach i ich z
ródłach,
 kierownicy i majstrowie i przyjętych środkach obniżenia tego - charakterystyki zagrożeń,
Szczegółową wiedzę dotyczącą np. ryzyka. - skutki ryzyka,
zagrożeń związanych z maszynami lub - skalę ryzyka,
technologią na konkretnych odcinkach Sposób przekazywania odpowied- - zasady ochrony przed zagroże-
organizacji pracy posiadają pracowni- nich informacji związanych z oceną niami,
cy nadzoru  kierownicy i majstrowie. ryzyka powinien być ustalony przez - sposoby i środki obniżenia ry-
Z tego powodu powinni oni wchodzić pracodawcę. Informując o ryzyku zyka.
okresowo w skład zespołu do oceny zawodowym, należy pamiętać, że:
ryzyka zawodowego w wydziałach ich informowanie jest obowiązkiem Podstawa prawna
yy
dotyczących. Ponadto wiedzę o zagro- pracodawcy, 1. Art. 226 pkt 2 Kodeksu pracy.
żeniach, a bardzo często postępowaniu poinformować należy wszystkich 2. ż 39c rozporządzenia MPiPS
yy
realizowanym w praktyce, mają społeczni zatrudnionych, z 26 września 1997 r. w sprawie ogól-
inspektorzy pracy i inni pracownicy inte- pracownicy powinni potwierdzić nych przepisów bezpieczeństwa i hi-
yy
resujący się ochroną pracy, np. specjaliści fakt poinformowania ich o ryzyku gieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169,
organizacji, normowania, ds. jakości itp. zawodowym (np. na piśmie), poz. 1650 z póz
n. zm.). ó�
SPECJALISTA ds. BHP Numer Specjalny 5 yy
3
Metody oceny ryzyka zawodowego
Metoda matrycy ryzyka dla niemierzalnych
czynników środowiska pracy
Szacowanie ciężkości następstw  metoda matrycy ryzyka dla niemierzalnych
Metod oceny ryzyka jest wiele. Jej
czynników środowiska pracy wg Polskiej Normy PN-N-18002:2000
wybór należy do osób ją przeprowa-
dzających. Poniżej przedstawimy Ci
Następstwa Charakterystyka
jedną ze sprawdzonych metod na wy-
O małej Urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości
konanie prawidłowej oceny ryzyka
szkodliwości oraz absencji w pracy, na przykład czasowe pogorszenie stanu
zawodowego.
zdrowia, takie jak:
niewielkie stłuczenia i zranienia,
yy
Przedstawiona w Polskiej Normie
podrażnienie oczu,
yy
PN-N-18002: 2000 System zarządza-
objawy niewielkiego zatrucia,
yy
nia bezpieczeństwem i higieną pracy bóle głowy
yy
 Ogólne wytyczne do oceny ryzyka za-
O średniej Urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub
wodowego metoda matrycy ryzyka dla dolegliwości nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami
absencji, na przykład:
niemierzalnych czynników środowi-
zranienia,
ska pracy jest metodą 2-parametrową, yy
oparzenia drugiego stopnia na niewielkiej powierzchni ciała,
yy
w której parametrami ryzyka są:
alergie skórne,
yy
1) możliwe spowodowane zdarzeniem
nieskomplikowane złamania,
yy
ciężkości następstw (skutki),
zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np.
yy
2) prawdopodobieństwo, z jakim
zapalenie ścięgna)
następstwa te (skutki) mogą wy-
O dużej Urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości
stąpić.
szkodliwości oraz (lub) nawet śmierć, na przykład:
oparzenia trzeciego stopnia,
yy
Szacowanie parametrów ryzyka
oparzenia drugiego stopnia o dużej powierzchni ciała,
yy
W metodzie tej szacowanie ryzyka
amputacje,
yy
to określenie:
skomplikowane złamania z następową dysfunkcją,
yy
ciężkości następstw (skutków),
yy
choroby nowotworowe,
yy
prawdopodobieństwa następstw,
yy toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu
yy
z jakim mogą one wystąpić.
nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne,
zespół wibracyjny,
yy
zawodowe uszkodzenia słuchu,
Szacowanie ciężkości i prawdopo-
yy
astma,
dobieństw następstw może odbywać yy
zaćma
yy
się w skali 3- lub 5-stopniowej dla
każdego zidentyfikowanego zagro-
Wartościowanie ryzyka w skali 3-stopniowej  metoda matrycy ryzyka dla nie-
żenia.
mierzalnych czynników środowiska pracy wg Polskiej Normy PN-N-18002:2000
Ciężkość następstw
Wartościowanie ryzyka
Wartościowanie ryzyka możesz
Prawdopodobieństwo Mała Średnia Duża
w tym przypadku przeprowadzić
Mało prawdopodobne Małe  1 Małe  1 Średnie  2
przez odczytanie jego wartości z ma-
Prawdopodobne Małe  1 Średnie  2 Duże  4
trycy w skali 3- lub 5-stopniowej. ó�
Wysoce prawdopodobne Średnie  2 Duże  3 Duże  3
Zachęcam Cię do odwiedzenia
naszej strony internetowej Wartościowanie ryzyka w skali 5-stopniowej  metoda matrycy ryzyka dla nie-
mierzalnych czynników środowiska pracy wg Polskiej Normy PN-N-18002:2000
www.specjalistadsbhp.pl
Ciężkość następstw
Możesz korzystać w nim m.in. z nie-
zwykle praktycznego elektronicznego
Prawdopodobieństwo Mała Średnia Duża
Spisu treści!
Mało prawdopodobne Bardzo małe  1 Małe  2 Średnie  3
Dzięki niemu łatwo i szybko odnaj-
Prawdopodobne Małe  2 Średnie  3 Duże  4
dziesz każde zagadnienie omówione
Wysoce prawdopodobne Średnie  3 Duże  4 Bardzo duże  5
na łamach naszego miesięcznika.
4 yy www.specjalistadsbhp.pl
Numer Specjalny 5
Metody oceny ryzyka zawodowego
Metoda oceny ryzyka dla mierzalnych czynników
środowiska pracy
Jeżeli chcesz wykonać ocenę ryzyka wia w środowisku pracy (Dz.U. ściowane według omawianej metody
zawodowego na stanowisku pracy, nr 217, poz. 1833 z póz
n. zm.), ryzyko zawodowe można zmniejszyć
na którym występują zagrożenia rozporządzeniu Ministra Gospo- o jeden poziom (np. z dużego na
yy
mierzalnymi czynnikami szkodliwy- darki z 20 kwietnia 2005 r. w spra- średnie). Warunkiem tego jest pra-
mi, uciążliwymi lub niebezpiecznymi, wie badań i pomiarów czynników widłowe dobranie środków ochrony
najkorzystniej jest zastosować me- szkodliwych dla zdrowia w środo- indywidualnej i egzekwowanie ich
todę oceny ryzyka dla tych właśnie wisku pracy (Dz.U. nr 73, poz. 645 stosowania.
czynników. z póz
n. zm.).
Zwiększenie poziomu ryzyka
W metodzie wg Polskiej Normy Wartościowanie ryzyka Przy wartościowaniu ryzyka za-
PN-N-18002:2000 System zarządza- W metodzie oceny ryzyka dla wodowego dla grup pracowników
nia bezpieczeństwem i higieną pracy mierzalnych czynników środowi- podlegających szczególnej ochronie
 Ogólne wytyczne do oceny ryzyka ska pracy podstawowym kryterium (kobiet w ciąży, młodocianych) war-
zawodowego szacowanie ryzyka na- wartościowania ryzyka zawodowego tościowane ryzyko zawodowe trzeba
stępuje na podstawie zmierzonych są wymagania przepisów wspomnia- podwyższyć o jeden poziom (np. ze
wartości wspomnianych czynników nych rozporządzeń. Wartościowanie średniego na duże). ó�
środowiska pracy występujących na ryzyka zawodowego polega tu na
danym stanowisku pracy. oszacowaniu zmierzonej w środo-
Więcej o metodach
wisku pracy wielkości charaktery-
oceny ryzyka zawodowego prze-
Uwaga! Przeprowadzona za po- zującej narażenie i porównaniu jej
czytasz na stronie internetowej
mocą metody oceny ryzyka dla z wartościami dopuszczalnymi (np.
www.specjalistadsbhp.pl
mierzalnych czynników środo- określonymi w przepisach).
wiska pracy wg Polskiej Normy
PN-N-18002:2000 ocena ryzyka
Wartościowanie ryzyka  metoda oceny ryzyka dla mierzalnych czynników
zawodowego jest ilościowa, a okre- środowiska pracy wg Polskiej Normy PN-N-18002:2000
ślona w niej wartość nie podlega
Wielkość charakteryzująca narażenie Wartość ryzyka
żadnej dyskusji!
P > Pmax Duże
Czynniki mierzalne
Pmax e" P e" 0,5 Pmax Średnie
Wśród czynników występujących
P < 0,5 Pmax Małe
w środowisku pracy możesz rozróż-
nić takie, których oddziaływanie na
Pmax  wartość dopuszczalnej wielkości charakteryzującej narażenie, ustalona
pracownika można określać wielko- na podstawie odpowiednich przepisów i Polskich Norm lub  jeżeli przepisy
takie oraz Polskie Normy nie istnieją  innych wymagań, wytycznych, opinii
ściami mierzalnymi, na przykład:
ekspertów itp. (np. najwyższe dopuszczalne stężenie  NDS, najwyższe
hałas (charakteryzowany swoim
yy
dopuszczalne natężenie  NDN).
natężeniem),
zapylenie (charakteryzowane swo-
yy
im stężeniem). W związku z tym, iż działanie
czynników środowiska pracy na
Ocenę ryzyka zawodowego dla organizm pracownika określane Zamów
czynników mierzalnych można prze- jest przez ich dopuszczalne stężenia
gotowe
prowadzać ilościowo, na podstawie i natężenia oraz stężenia i natęże-
wyników pomiarów czynników śro- nia chwilowe, jak również pułapo-
INSTRUKCJE
dowiska pracy i dopuszczalnych ich we, analiza wartościowania ryzyka
wartości określonych w: powinna uwzględniać wszystkie te BHP
rozporządzeniu Ministra Pracy i wielkości.
yy
Polityki Społecznej z 29 listopa-
da 2002 r. w sprawie najwyższych Zmniejszenie poziomu ryzyka
Wejdz
na stronę
dopuszczalnych stężeń i natężeń Przy zastosowaniu w firmie środ-
www.instrukcje bhp.pl
czynników szkodliwych dla zdro- ków ochrony indywidualnej, warto-
SPECJALISTA ds. BHP Numer Specjalny 5 yy
5
Identyfikacja zagrożeń
Identyfikacja i analiza zagrożeń
Identyfikacja zagrożeń jest pod- wyrób końcowy, co na danym sta- zujących norm odnoszących się
yy
stawowym elementem oceny ry- nowisku wytwarzają pracownicy do procesu pracy na danym sta-
zyka zawodowego i od niej zależy  bezpieczeństwo wyrobu, nowisku,
poprawność całego procesu oce- warunki środowiska pracy, w ja- dotyczącą przeglądów i remontów
yy yy
ny. Działania związane z rozpo- kich pracownicy pracują: zapylenie, maszyn, urządzeń, sieci, obiektów
znawaniem zagrożeń powinieneś hałas, oświetlenie, czynniki che- budowlanych,
rozpocząć od sporządzenia listy miczne, czynniki biologiczne, tem- dotyczącą instrukcji producenta
yy
wszystkich stanowisk pracy wy- peratura, wilgotność powietrza, poszczególnych maszyn, urządzeń,
stępujących w firmie, a następnie stan techniczny obiektu, w którym narzędzi i sprawdzenia, jakie za-
yy
dokonać ich analizy. Jak to zrobić, jest wykonywana praca: posadz- grożenia są tam opisane,
przeczytasz poniżej. ki przejść, dojść, wejść, schodów, ruchową i instrukcjami obsługi,
yy
stropów, ścian, bezpiecznego wykonywania prac
Identyfikacji zagrożeń powinieneś czy praca jest wykonywana na pozio- oraz procedurami organizacji i wy-
yy
dokonać: mie otoczenia, czy na wysokości, konywania prac,
a) opisując: wymagania kwalifikacyjne i zdro- wyników kontroli organów zewnętrz-
yy yy
wykonywane czynności oraz spo- wotne pracowników, nych (PIP, PIS, PSP, IDT itp.),
yy
sób i czas ich wykonywania, osoby zatrudnione: kobiety, mężczyz
- statystyk wypadkowych i cho-
yy yy
stosowane środki techniczne (ma- ni, młodociani, niepełnosprawni, robowych  a także zdarzeń po-
yy
szyny, urządzenia, narzędzia), stosowane zabezpieczenia: tech- tencjalnie wypadkowych oraz
yy
stosowane materiały podstawo- niczne, organizacyjne, ochrony innych szkodliwych dla zdro-
yy
we, pomocnicze i ich skład che- zbiorowe i indywidualne, zabez- wia skutków występujących w
miczny, pieczenia proceduralne (instrukcje) przeszłości na analizowanym sta-
stosowaną technologię prac, przy poszczególnych maszynach, nowisku za ostatnie 5 lat  oraz
yy
używane czynniki energetycz- urządzeniach, sieciach i wykony- statystyk w podobnych zakładach
yy
ne (energia elektryczna, energia wanych czynnościach, pracy;
cieplna, sprężone powietrze, inne warunki zachowania ergonomii,
yy
media pod ciśnieniem różnym od oznakowania, sygnalizację; c) przeprowadzając, na każdym sta-
yy
ciśnienia atmosferycznego), nowisku pracy, wywiad z pracow-
sposób organizacji prac: pod nad- b) zapoznając się z dokumentacją: nikami, z którego dowiesz się, jakie
yy
zorem, praca samodzielna, praca dotyczącą przepisów ogólnych oni widzą zagrożenia, niedogodno-
yy
w zespole, i szczegółowych oraz obowią- ści w wykonywanej pracy. ó�
y
ródła zagrożeń  gdzie ich szukać?
Identyfikacja zagrożenia nie powin- obserwacja środowiska pracy, się, które z wymagań określonych
yy
na następować w oderwaniu od jej obserwacja zadań wykonywanych przez przepisy i normy nie zostały
yy
z
ródła (przyczyny). Działanie takie na stanowisku pracy, spełnione na nowym stanowisku
jest szczególnie pomocne na etapie obserwacja zadań, czynności wyko- pracy, a następnie przystąpić do
yy
podejmowania działań zapobiegaw- nywanych poza stanowiskiem pracy, identyfikowania wszystkich zagro-
czych. wywiady z pracownikami, żeń, których z
ródłem są występujące
yy
st
yyatystyki wypadków i chorób czynniki niebezpieczne, szkodliwe
y
ródłami informacji o zagroże- zawodowych oraz zdarzeń poten- i uciążliwe.
niach są m.in.: cjalnie wypadkowych (ilościowe
dane techniczne o stosowanych i przyczynowe),
yy
Pamiętaj! Niespełnienie wymagań
na stanowisku pracy maszynach analiza organizacji i skuteczności
yy
prawnych dotyczących bhp zawsze
i urządzeniach, dotychczasowych działań, których
będzie czynnikiem zwiększającym
dokumentacje techniczno-ruchowe celem jest zapewnienie właści-
yy
ryzyko zawodowe (np. nieaktualne
i instrukcje stanowiskowe, wych warunków pracy.
badania lekarskie, braki w szkole-
wyniki pomiarów czynników
yy
niach, niedostateczne kwalifikacje,
szkodliwych, niebezpiecznych Analiza stanowiska pracy
brak odzieży roboczej i ochronnej,
i uciążliwych występujących na Rozpoczynając analizę stanowi-
brak instrukcji bhp itd.). ó�
stanowisku pracy, ska pracy, powinieneś dowiedzieć
6 yy www.specjalistadsbhp.pl
Numer Specjalny 5
Szacowanie i ocena ryzyka zawodowego
Parametry oceny ryzyka zawodowego
Oceniając ryzyko zawodowe na ba- nego o określonej stracie, nazywane stąpienia choroby zawodowej zale-
danym stanowisku, musisz brać prawdopodobieństwem straty, mu- żeć będzie od:
pod uwagę stopień możliwej straty sisz uwzględnić następujące czyn- częstotliwości przebywania w sy-
yy
wynikającej ze zdarzenia i prawdo- niki: tuacji narażenia i czasu narażenia
podobieństwo wystąpienia zdarze- prawdopodobieństwo wystąpienia na zagrożenie,
yy
nia niebezpiecznego powodującego zdarzenia wywołującego zagroże- możliwości uniknięcia lub ogra-
yy
określone skutki, czyli tzw. parametry nie, niczenia strat,
oceny ryzyka. częstotliwość i czas narażenia (eks- skuteczności stosowanych zabez-
yy yy
pozycję) na działanie zagrożeń, pieczeń.
Szacując stopień (wielkość) moż- możliwość uniknięcia lub ograni-
yy
liwej straty spowodowanej wystąpie- czenia strat. Prawdopodobieństwo zaistnie-
niem zdarzenia niebezpiecznego, nia konkretnych ujemnych skutków
powinieneś brać pod uwagę: Prawdopodobieństwo wystąpienia zdrowotnych od poszczególnych za-
1) postępowanie pracownika zgodne zdarzenia grożeń jest określane, jako:
z obowiązującym prawem doty- Prawdopodobieństwo wystąpienia
czącym ochrony przed zagroże- zdarzenia jest miarą, która określa, mało prawdopodobne  to ta-
yy
niami, jak często może wystąpić dane zda- kie, które nie powinno wystąpić
2) rozległość, wielkość fizycznego rzenie będące skutkiem konkretnego podczas całego okresu aktywności
uszkodzenia ciała pracownika lub zagrożenia. Szacując je, należy mieć zawodowej pracownika,
utraty jego zdrowia, na uwadze, że zdarzenie może mieć prawdopodobne  to takie, które
yy
3) rozmiar strat, np. liczbę pracowni- miejsce, przy czym powstała w jego może wystąpić nie częściej niż kil-
ków, a w niektórych metodach oceny wyniku strata nie musi być najwięk- kakrotnie podczas całego okresu
również stopień zniszczenia maszyn sza. Jednakże przy ocenie ryzyka za- aktywności zawodowej pracow-
i urządzeń oraz materiałów itp. wodowego zawsze należy brać pod nika,
uwagę właśnie te największe skutki wysoce prawdopodobne  to
yy
Wystąpienie zdarzenia zdarzenia. takie, które może wystąpić wie-
niebezpiecznego lokrotnie podczas całego okresu
Szacując prawdopodobieństwo Prawdopodobieństwo zaistnienia aktywności zawodowej pracow-
wystąpienia zdarzenia niebezpiecz- zdarzenia niebezpiecznego czy wy- nika. ó�
Czynniki mające wpływ na ograniczanie strat
Ocena ryzyka zawodowego ma na celu gazu niebezpiecznego o charak- środki zabezpieczające,
podjęcie działań, które w znacznym terystycznym zapachu czy ko- - możliwe pod pewnymi warun-
stopniu zminimalizują lub wręcz wyeli- lorze; kami  jeżeli zadziała sygnaliza-
minują ewentualne straty. Analizując sposób, w jaki pracownik nabył cja ostrzegawcza i jeżeli będzie
yy
szanse na redukcję takich strat, musisz świadomość ryzyka: osoba asekurująca;
wziąć po uwagę wiele czynników. Czy - na szkoleniu teoretycznym, wiedzę i doświadczenie pracow-
yy
wiesz jednak, jak dokonać takiej ana- - na szkoleniach praktycznych  nika:
lizy? Nie? Sprawdz
poniżej. np. brał udział w symulacjach - wiedza niedostateczna, co jest
zdarzeń niebezpiecznych czy wynikiem np.: braku szkoleń
Analizując szanse uniknięcia lub nawet był naocznym świadkiem czy kwalifikacji,
ograniczenia strat, powinieneś brać wypadku; - wiedza dostateczna  spełnione
pod uwagę następujące czynniki: możliwości wyeliminowania lub zostały minimalne wymagania
yy
sposób obsługi urządzenia (au- ograniczenia zagrożeń: szkoleniowe i kwalifikacyjne,
yy
tomatyczny, ręczny), - możliwe  łatwe do zidentyfi- - brak doświadczenia zawodo-
prędkość, z jaką narasta zagro- kowania zagrożenia i dostępne wego, np.: pracownik młody,
yy
żenie: oraz skuteczne środki zabezpie- sezonowy,
- nagle, np.: wybuch, czające, - duże doświadczenie  długo-
- szybko, np.: pożar, - niemożliwe  bardzo trudne do letni staż na wielu podobnych
- powoli, np.: rozszczelnienie in- zidentyfikowania zagrożenia, stanowiskach pracy czy w róż-
stalacji z powolnym wypływem niedostępne lub nieskuteczne nych warunkach. ó�
SPECJALISTA ds. BHP Numer Specjalny 5 yy
7
Profilaktyka ryzyka zawodowego
Chcesz zapewnić bezpieczeństwo w firmie?
Wyeliminuj zagrożenie!
W wyniku przeprowadzanej oceny ka przez zlikwidowanie zagrożenia. są tym, że pracownikom zleca się
ryzyka zawodowego na poszczegól- Możesz to osiągnąć przez odpo- wykonywanie prac, które powin-
nych stanowiskach pracy może okazać wiedni dobór maszyn, urządzeń, ny wykonać specjalistyczne firmy.
się, że potrzebne jest podjęcie działań technologii oraz stosowanych ma- Pracownicy takich firm są lepiej
profilaktycznych. W takiej sytuacji po- teriałów. przygotowani do bezpiecznego pro-
winieneś rozważyć dwie sprawy  czy wadzenia prac, mają odpowiednie
można całkowicie wyeliminować ry- Możliwość wyeliminowania ryzyka umiejętności, sprzęt i narzędzia 
zyko? Jeżeli nie, to jakie podjąć dzia- Ryzyko możesz wyeliminować na pewno wykonają te prace bez-
łania, aby je zmniejszyć? przez rezygnację z prowadzenia pieczniej. Dotyczy to szczególnie
prac, które nie muszą być wyko- prac remontowo-budowlanych,
Najskuteczniejszym działaniem nywane w Twoim zakładzie pra- napraw maszyn i instalacji energe-
korygującym jest eliminacja ryzy- cy. Często wypadki spowodowane tycznych itp. ó�
Jak powinieneś ograniczać ryzyko zawodowe?
Idealnie byłoby, gdybyś mógł zastoso- się brać tu pod uwagę możliwe korzy- Organizacja pracy jest też ważnym
wać takie działania, które w radykalny ści wynikające z poprawy wydajności elementem w profilaktyce ryzyka zwią-
sposób wyeliminują ryzyko zawodowe. i jakości wyrobu czy usługi. zanego z transportem wewnątrzzakła-
Jeżeli jednak ze względu na rodzaj pra- dowym oraz ręcznym podnoszeniem
cy czy jej specyfikę nie ma możliwości Środki ochrony zbiorowej i przenoszeniem. Zmiany organizacyj-
uniknięcia ryzyka zawodowego, to Jeżeli nie możesz wyeliminować ne mogą tu polegać na zmianie środ-
powinieneś je ograniczyć do możliwie danego zagrożenia ani go obniżyć, ków transportu w celu eliminowania
niskiego poziomu. Obniżyć poziom ry- to powinieneś ograniczyć możliwość wysiłku fizycznego, zmianie opakowań
zyka możesz przez ograniczenie moż- kontaktu pracownika z tym zagroże- z surowcami na lżejsze, wyznaczeniu
liwych jego skutków lub zmniejszenie niem. Działania w tym zakresie mogą innych miejsc składowania itp.
prawdopodobieństwa wystąpienia polegać na zmianach technicznych lub
Pamiętaj! Istotne jest, aby każde sta-
niebezpiecznego zdarzenia. organizacyjnych, czyli zastosowaniu
nowisko pracy miało odpowiednią
środków ochrony zbiorowej. Naj-
powierzchnię zapewniającą swobo-
Ograniczyć ryzyko możesz przez za- powszechniejszym działaniem kory-
dę ruchów, równe podłoże oraz było
stępowanie tzw. niebezpiecznego  bez- gującym jest wprowadzanie różnego
oświetlone odpowiednio do rodzaju
pieczniejszym. Dotyczy to na przykład rodzaju barier między pracownika
wykonywanej na nim pracy.
stosowanych niebezpiecznych substan- a zagrożenie (np. zastosowanie osłony
cji lub preparatów chemicznych. Takie strefy niebezpiecznej maszyny, barie-
zastąpienie ogranicza możliwe skutki rek zabezpieczających przed wejściem Pierwsza pomoc
zagrożenia i tym samym obniża poziom w miejsce zagrożone, ekranów zabez- W firmie musi być także zorganizo-
ryzyka, nawet jeżeli prawdopodobień- pieczających przed promieniowaniem). wany system udzielania pierwszej pomo-
stwo zdarzenia nie ulegnie zmianie. cy w razie wypadku. System ten musi być
Organizacja pracy adekwatny do zagrożeń i obejmować:
Zastąpienie żrącej cieczy mniej nie- Ryzyko można zmniejszyć przez apteczki zakładowe,
yy
bezpiecznym preparatem drażniącym wprowadzenie zmian organizacyj- natryski bezpieczeństwa,
yy
ograniczy ryzyko nawet przy takim nych. Ochroną przed zagrożeniem szkolenie pracowników w zakresie
yy
samym prawdopodobieństwie, że może być też stosowanie barier pro- udzielania pomocy przedlekarskiej.
pracownik obleje się tym prepara- ceduralnych (np. różnego rodzaju W przypadku stosowania niebez-
tem. Ograniczać zagrożenie możesz zakazów dotyczących postępowania piecznych substancji chemicznych
także przez wymianę maszyn, urzą- pracowników). Powinny być one po- przygotowanie do udzielenia pierwszej
dzeń i narzędzi na nowocześniejsze, parte stosowaniem znaków bezpie- pomocy jest szczególnie ważne. Infor-
bardziej dostosowane do potrzeb fir- czeństwa lub sygnałów ostrzegawczych macje na temat sposobu udzielania
my oraz bezpieczniejsze. Co prawda (np. w ruchu drogowym barierą taką pierwszej pomocy znajdziesz w kartach
wiąże się to z kosztami, ale powinno jest sygnalizacja świetlna). charakterystyki tych substancji. ó�
8 yy www.specjalistadsbhp.pl
Numer Specjalny 5
Profilaktyka ryzyka zawodowego
Eliminacja błędów, czyli jak zapewnić skuteczność
działań profilaktycznych
Pamiętaj, że na skuteczność prewen- wiedzialne za stan bhp z różnych
cych problemach w procesie pracy.
cji wypadkowej i chorobowej mają względów akceptują wysokie ry-
Zdarzenia takie, które tylko dzięki
wpływ błędy w ocenie ryzyka zawo- zyko i nie podejmują właściwych
szczęśliwemu zbiegowi okoliczno-
dowego. Zobacz, jakie są popełniane działań profilaktycznych).
ści nie spowodowały urazu, zawsze
najczęściej, i naucz się ich unikać Ponadto poważnym i częstym błę-
powinniście analizować pod kątem
dem w metodyce oceny ryzyka jest to,
stwarzanego ryzyka.
Główne błędy w ocenie ryzyka że prowadzi się ocenę ryzyka związa-
zawodowego to: nego nie z pracą, która jest faktycznie
nieprawidłowa identyfikacja istot- wykonywana, ale którą wyobraża so- Skutki błędów w ocenie ryzyka
yy
nych zagrożeń (brak znajomości bie przeprowadzający ocenę. Błędy w ocenie ryzyka powodu-
zagrożenia powoduje całkowite ją przede wszystkim brak odpo-
Uwaga! Ocena ryzyka zawodowego
jego lekceważenie), wiednich działań prewencyjnych,
powinna być oparta na obserwacji
nieprawidłowe oszacowanie ry- co w konsekwencji może dopro-
yy
wykonywanej przez pracowników
zyka związanego z zagrożeniami wadzić do wypadku przy pracy.
pracy i przeprowadzona z udzia-
(najczęściej wynika to z błędnej Osoby prowadzące ocenę ryzyka
łem zainteresowanych pracowni-
wyceny, że prawdopodobieństwo zawodowego często zapominają,
ków. Zwykle tylko od pracowników
zaistnienia zdarzenia jest dużo że celem oceny nie jest stworzenie
można dowiedzieć się o zaistnia-
niższe od faktycznego), dokumentu, ale kontrolowanie
łych zdarzeniach potencjalnie
akceptowanie zbyt wysokiego ryzyka na możliwie najniższym
yy
wypadkowych czy też o występują-
poziomu ryzyka (osoby odpo- poziomie. ó�
Redaktor naczelny: Przemysław A
. Siemiątkowski
Dobry plan naprawczy poprawi
Redaktor prowadząca: Aleksandra Pudzianowska
Wydawca: Agata Miszczyńska
bezpieczeństwo w Twojej firmie
Wydawca: Patryk Janiak
Koordynator produkcji: Hannna Żórawska
Planowanie profilaktyki w ryzyku za- stanu zdrowia pracownika. Przy pla- Korekta: Ewelina Rąbkowska
wodowym powinno być prowadzone z nowaniu profilaktyki musisz również Skład i łamanie: Raster studio
udziałem zainteresowanych pracow- uwzględniać liczbę pracowników, któ- ul. Konopnickiej 46, 05-071 Sulejówek
ników. Należy bowiem wykorzystać rych dotyczy określone zagrożenie.
ISSN 1734-9036
doświadczenie zawodowe tych osób,
� Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.,
które osobiście wykonują pracę i czę- Program naprawczy musi być
Warszawa 2008
sto mają wiedzę na temat możliwości oczywiście zatwierdzony do realizacji
Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
wprowadzenia zmian. przez osobę reprezentującą Twojego
ul. A
otewska 9a, 03-918 Warszawa
pracodawcę lub jego samego. O pla-
tel.: [phone], faks: 0 22 617 60 10,
Po przeanalizowaniu potrzeb nowanych zamierzeniach powinieneś
e-mail: [e-mail]
i możliwości eliminacji oraz ograni- również poinformować zainteresowa-
NIP: 526-19-92-256, KRS: 0000098264
czenia ryzyka możesz już przystąpić nych pracowników, jeżeli nie uczest-
Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie,
do opracowania programu napraw- niczyli w ich tworzeniu.
XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego,
czego po ocenie ryzyka zawodowego
Pamiętaj! Jeżeli nie masz pomysłu,
wysokość kapitału zakładowego 200.000 zł
na danym stanowisku pracy.
jakie działania można zastosować w
konkretnym przypadku, to skorzystaj  SPECJALISTA ds. BHP wraz z przysługującymi Czytel-
Opracowywanie programu
z doświadczeń innych. Porozmawiaj nikowi innymi elementami dostępnymi w subskrypcji
naprawczego
np. z przedstawicielem producenta (e-letter, www) chronione są prawem autorskim.
Przygotowując plan naprawy bez-
maszyn stosowanych w Twoim za- Przedruk materiałów opublikowanych w  SPECJALIŚCIE
pieczeństwa w firmie, zwróć szczegól-
kładzie na temat zmian, jakie wpro- ds. BHP i innych elementach dostępnych w subskrypcji,
ną uwagę na zagrożenia, które mogą
wadzono w nich w celu zwiększenia
bez zgody wydawcy, jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy
spowodować poważne szkody, jak
poziomu bezpieczeństwa. ó�
cytowania publikacji z powołaniem się na z
ródło.
śmierć lub nieodwracalne zmiany
SPECJALISTA ds. BHP Numer Specjalny 5 yy
9
Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego
Ocena ryzyka wymaga odpowiedniej dokumentacji
Lista dokumentów dla pracodawcy
Ocena ryzyka zawodowego to też 7. Karty charakterystyki stosowanych
Uwaga! Niezarejestrowanie w fir-
mnóstwo  papierkowej roboty substancji i preparatów chemicz-
. Dla-
mie wypadków przy pracy i cho-
tego też każda ocena musi skutkować nych.
rób zawodowych w przyjętym do
nie tylko zwiększeniem bezpieczeń- 8. Potwierdzenia zatrudniania pra-
oceny ryzyka zawodowego okresie,
stwa, ale także odpowiednimi doku- cowników o wymaganych kwalifi-
wcale nie oznacza, że praca w tym
mentami. kacjach zawodowych i zdrowotnych.
zakładzie jest bezpieczna i spełnia
9. Szkolenia w dziedzinie bhp.
wymogi prawa w tym zakresie!
Dla odpowiedzialnego pracodawcy 10. Statystyki wypadków i chorób
dokonanie oceny ryzyka zawodowe- Podczas procesu oceny ryzyka zawodowych.
go w firmie nie powinno być jedynie zawodowego musisz przeanalizować 11. Statystyki zdarzeń potencjalnie
spełnieniem prawnego obowiązku, istniejącą i stworzyć brakującą doku- wypadkowych.
ale musi stanowić punkt wyjścia do mentację. Chodzi tu między innymi 12. Lista stosowanych ochron i zabez-
sprawnego zarządzania sprawami bhp o takie dokumenty, jak: pieczeń.
w firmie. 1. Lista zagrożeń z możliwymi skut- 13. Karty oceny ryzyka zawodowego.
kami. 14. Wykaz stanowisk pracy i czyn-
Wyniki oceny ryzyka zawodowego 2. Wykaz prac szczególnie niebez- ności, dla których poziom ryzyka
powinny dać odpowiedz
na 2 podsta- piecznych. jest nieakceptowany.
wowe pytania: 3. Wykaz prac i stanowisk pracy 15. Potwierdzenie pracownika, że
1. Czy praca w firmie jest zorganizo- wymagających opracowania in- został zapoznany z ryzykiem za-
wana w sposób spełniający wymogi strukcji obsługi oraz bezpiecznego wodowym.
prawa w zakresie bhp? wykonywania prac. 16. Dokumentacja techniczno-eksplo-
2. Czy w celu eliminacji lub ogra- 4. Dokumentacja remontów i prze- atacyjna obiektów budowlanych,
niczenia występujących zagro- glądów maszyn, urządzeń oraz maszyn i urządzeń.
żeń zawodowych zastosowano instalacji. 17. Przepisy i normy lub wytyczne
odpowiednie środki profilak- 5. Pomiary środowiskowe. stosowane przy ocenie ryzyka
tyczne? 6. Karty charakterystyki stanowisk pracy. zawodowego. ó�
Pracownik musi otrzymać stosowne dokumenty
Dokumentacja stworzona w trakcie 1. Opisu zagrożeń. zatrudniania pracowników, któ-
yy
oceny ryzyka musi być przygotowa- 2. Możliwych skutków spowodowa- rzy spełaniają określone wymogi
na po każdej ocenie. Niemniej jednak nych zagrożeniem. kwalifikacyjne,
część tych dokumentów jest przezna- 3. Stosowanej profilaktyki ogranicza- opracowania i dostarczenia pra-
yy
czona dla samego pracodawcy, część jącej ryzyko zawodowe (barier). cownikom instrukcji obsługi oraz
zaś  do zapoznania się  dla pracow- 4. Oceny dopuszczalności oszacowa- bezpiecznego wykonywania prac,
ników firmy. nego ryzyka na jego stanowisku warunków środowiska pracy,
yy
pracy. dostarczania pracownikom nie-
yy
Poinformowanie danego pracowni- 5. Wartości oszacowanego ryzyka zbędnych środków ochrony in-
ka o ryzyku zawodowym powinno być szczątkowego (końcowego). dywidualnej,
udokumentowane. Powinno mieć ono zabezpieczeń przeciwpożaro-
yy
Pamiętaj! Z przekazanych pra-
formę pisemną, tym bardziej że infor- wych
cownikowi informacji powinno
mację o ryzyku powinieneś poszerzyć zawsze podnosi poziom ryzyka za-
jednoznacznie wynikać, że niesto-
o wykaz środków profilaktycznych wodowego. ó�
sowanie środków profilaktycznych
zmniejszających to ryzyko i ograniczają-
(zabezpieczeń) powoduje wzrost
cych je do poziomu akceptowalnego.
Więcej o dokumen-
o dokumen-
ryzyka.
tacji związanej z oceną ryzy-
Pracownik po dokonaniu oceny ry-
ka zawodowego przeczytasz
zyka zawodowego na jego stanowisku Niespełnienie przez pracodawcę
na naszej stronie internetowej
pracy powinien otrzymać dokumenty wymogów prawnych między innymi
www.specjalistadsbhp.pl.
dotyczące: w zakresie:
10 yy www.specjalistadsbhp.pl
Numer Specjalny 5
Ocena ryzyka zawodowego w pytaniach i odpowiedziach
Dokonanie oceny ryzyka zawodowego
 czyj to obowiązek?
*� Kto może dokonywać oceny ryzyka Ryzyko ocenia profesjonalny zespół W celu dokonania oceny ryzyka za-
zawodowego na poszczególnych stano- Ocenę ryzyka zawodowego prze- wodowego należy opracować odpowied-
wiskach pracy w firmie? prowadza zespół (lub zespoły), w skład nią procedurę, określając w niej m.in.:
którego mogą wchodzić pracodawca, niezbędne zasoby do przeprowadze-
yy
Co do zasady to pracodawca jest pracownicy wyznaczeni przez pracodaw- nia oceny ryzyka zawodowego,
osobą odpowiedzialną za dokonywa- cę (w tym osoby kierujące pracownika- odpowiednie osoby do realizacji
yy
nie oceny ryzyka zawodowego oraz mi) i (lub) eksperci spoza organizacji. poszczególnych czynności,
informowanie pracowników o ryzyku potrzeby szkoleniowe dla osób
yy
zawodowym związanym z wykony- Zaleca się, aby zespół oceniający prowadzących ocenę,
waną pracą. ryzyko zawodowe składał się z osób, wykaz stanowisk pracy podlega-
yy
które: jących ocenie,
Oczywiście w praktyce pracodawca 1) znają i rozumieją zasady oceny sposób informowania o ryzyku.
yy
sam osobiście nie będzie dokonywał ryzyka zawodowego,
oceny, lecz wyznaczy do jej dokonania 2) mają wiedzę niezbędną do identy-
Pamiętaj! W praktyce to Ty  jako
zespół ekspertów, którym zleci wy- fikowania zagrożeń na ocenianych
specjalista ds. bhp  odgrywasz
konanie określonych czynności, na stanowiskach,
główną rolę w zespołach ocenia-
podstawie wydanych przez siebie sto- 3) umieją oceniać szkodliwe następ-
jących ryzyko zawodowe. ó�
sownych wytycznych (zarządzeń). stwa występujących zagrożeń.
Częstotliwość oceny ryzyka zawodowego
*� Jak często należy przeprowadzać nie powodują zmniejszania liczby z tym w samej ocenie może spo-
ocenę ryzyka zawodowego? wypadków lub chorób. wodować niezastosowanie właści-
wych działań profilaktycznych.
Co do zasady zaleca się przepro- Kiedy należy wykonać okreso- Okresowa ocena ryzyka wykony-
wadzanie oceny ryzyka zawodowe- wą ocenę ryzyka zawodowego lub wana z częstotliwością określoną
go okresowo i zawsze wówczas, gdy kiedy po prostu powtórzyć po pew- w procedurach może wynikać rów-
wykorzystywane do jego oceny in- nym czasie taką ocenę, powinno nież ze stosowanych w organizacji
formacje straciły swoją aktualność, wynikać przede wszystkim z Two- systemów zarządzania bezpieczeń-
a w szczególności w następujących jego doświadczenia zawodowego, stwem i higieną pracy lub ryzykiem
przypadkach: dociekliwości i staranności, z jaką zawodowym.
przy tworzeniu nowych stanowisk dostrzegasz problemy:
yy
Pamiętaj! Celem oceny ryzyka
pracy, wypadkowości,
yy
zawodowego nie jest stworzenie
przy wprowadzaniu zmian na wprowadzania nowych technik
yy yy
samego dokumentu, lecz kontro-
stanowiskach pracy (np. techno- zabezpieczeń,
lowanie ryzyka na możliwie naj-
logicznych lub organizacyjnych), wprowadzania zmian organizacyj-
yy
wyższym poziomie.
po zmianie obowiązujących wy- nych itp.
yy
magań, odnoszących się do oce-
nianych stanowisk pracy, Błędy w poprzedniej ocenie Podstawa prawna
po wprowadzeniu zmian w stoso- Ponowna ocena ryzyka zawo- Polska Norma PN-N18002:2000 Sys-
yy
tem zarządzania bezpieczeństwem i hi-
wanych środkach ochronnych. dowego może wynikać również
gieną pracy  Ogólne wytyczne do oceny
z powodu popełnienia błędów w po-
ryzyka zawodowego. ó�
Okresowa ocena ryzyka zawodowego przedniej ocenie (np. niewłaściwe
Okresową ocenę ryzyka zawo- oszacowanie ryzyka lub niewłaściwa
dowego należy wykonywać przede identyfikacja zagrożeń).
Więcej odpowiedzi
wszystkim na tych stanowiskach, na
na pytania Czytelników znaj-
których rejestruje się wiele wypadków Niewskazanie zagrożenia może
dziesz na stronie internetowej
przy pracy lub chorób zawodowych, sprawić, że będzie ono lekceważo-
www.specjalistadsbhp.pl.
a zastosowane środki profilaktyczne ne lub niedostrzegane. W związku
SPECJALISTA ds. BHP Numer Specjalny 5 yy
11
Ocena ryzyka zawodowego w pytaniach i odpowiedziach
W firmie nie ma oceny ryzyka zawodowego?
Nie zwlekaj z jej przeprowadzeniem!
*� Jestem inspektorem ds. bhp. Mój świadczy to o tym, że pracodawca za- ników zatrudnianych przez pracodawcę
pracodawca nakazał mi poinformować niedbał swoje obowiązki. i w dobrze pojętym jego własnym in-
zainteresowanych pracowników o ry- teresie. W przypadku pojawienia się
zyku zawodowym na ich stanowiskach Dlatego też jako inspektor ds. bhp ewentualnych problemów związanych
pracy, ale w firmie nie przeprowadzo- prawidłowo wypełniający swoje z powyższą sprawą bezpłatnych porad
no oceny ryzyka na żadnym ze stano- obowiązki i wykorzystujący swoje udzieli Państwowa Inspekcja Pracy.
wisk pracy... Co mam robić? uprawnienia powinieneś wystąpić do
pracodawcy z wnioskiem o dokonanie Podstawa prawna
Zgodnie z obecnie obowiązującymi w firmie oceny ryzyka zawodowego na 1. Art. 226 Kodeksu pracy.
przepisami to pracodawca ma obo- określonych stanowiskach pracy. Po- 2. ż 39 ust. 1, ż 39a rozporządzenia
wiązek informować pracowników o winieneś także zaproponować metody Ministra Pracy i Polityki Społecznej
ryzyku zawodowym, które wiąże się z i formy dokonania tej oceny, przewi- z 26 września 1997 r. w sprawie ogól-
wykonywaną pracą, oraz o zasadach dujące Twój czynny w niej udział. nych przepisów bezpieczeństwa i hi-
ochrony przed zagrożeniami. Po gieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169,
dokonanej ocenie powinien sporzą- Jeżeli nie podjąłeś dotychczas takich poz. 1650 z póz
n. zm.).
dzić odpowiednią jej dokumentację działań, musisz to zrobić jak najszyb- 3. ż 2 ust. 1 pkt 14 rozporządzenia
i stosować niezbędne środki profilak- ciej! Nie powinieneś mieć kłopotów Rady Ministrów z 2 września 1997 r.
tyczne zmniejszające to ryzyko. Jeżeli z akceptacją swojego wniosku, gdyż w sprawie służby bhp (Dz.U. nr 109,
w firmie brakuje takich dokumentów, jego realizacja leży w interesie pracow- poz. 704 z póz
n. zm.). ó�
Zmiana miejsca wykonywania pracy nie musi
oznaczać zmiany oceny ryzyka zawodowego
*� Świadczę usługi bhp dla firm, pracowników i tak ją ukształtować, osobno dla każdego zadania. Czyli
gdzie w większości pracownicy pracu- aby te zastosowane środki zostały przy każdym zadaniu powinny być
ją w terenie, w różnych miejscach (np. wdrożone w życie bez jakichkolwiek zidentyfikowane wszystkie zagro-
pracownicy zakładający klimatyzację, form nacisku. żenia. Podejmując tzw. zadaniową
wentylację, pracownicy ogólnobudow- ocenę ryzyka zawodowego, unikniesz
lani)  zawsze są zmiany ich miejsc Ocena ryzyka zawodowego  grupy konieczności powtarzania oceny co
pracy. Jestem w stanie wyszczególnić stanowisk pracy tydzień lub co miesiąc. Nie oznacza
zagrożenia przy wykonywaniu danej Ocena ryzyka zawodowego obej- to oczywiście, że okresowo nie należy
pracy, ale tu są zmiany miejsca pracy. muje wszystkie stanowiska pracy, wprowadzać korekty do istniejącej
Czy to oznacza, że na przykład co ty- zarówno stacjonarne, jak i niestacjo- oceny ryzyka zawodowego. Jednak
dzień trzeba na nowo oceniać ryzyko narne. W celu usprawnienia przebiegu w jakim zakresie i co należy skorygo-
zawodowe? oceny i skrócenia czasu jej przepro- wać, powinien określić zespół, który
wadzania dopuszcza się, jeżeli jest to daną ocenę wykonywał. ó�
Ocenę ryzyka zawodowego prze- możliwe, wyróżnienie grup stanowisk,
FORUM BHP ZAREJESTRUJ SI

prowadza się w sposób usystematy- na których wykonywane są w tych
JUŻ TERAZ!!!
zowany i postrzega się jako proces samych warunkach te same zadania
Specjalnie dla Ciebie uruchomiliśmy
ciągły, dający podstawy do poprawy i występują te same zagrożenia.
internetowe forum dyskusyjne
warunków pracy. Wykonuje się ją dla
dla Specjalistów ds. bhp
człowieka znajdującego się w procesie Zadaniowa ocena ryzyka na stronie www.bhpforum.pl.
pracy. Poprawa ta będzie najbardziej zawodowego
Masz mozliwość dyskusji, wyrażenia
myśli, podzielenia się trudną sytuacją, jaka
skuteczna wówczas, gdy oprócz za- Ocena ryzyka zawodowego, tam
miała miejsce w Twojej firmie, udzielenia
stosowania wszystkich środków za- gdzie pracownicy wykonują zadania
porady czy poznania komentarzy innych
pobiegawczych (profilaktycznych) w terenie, często zmieniając miejsce
Specjalistów ds. bhp!
uda się przeniknąć do świadomości pracy, powinna być przeprowadzona
Prenumeratę  SPECJALISTY ds. BHP zamówisz faksem: 0 22 617 60 10, e-mailem: [e-mail] lub pocztą: Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o., ul. A
otewska 9a, 03-918 Warszawa
Bezpłatny  Elektroniczny Serwis dla Specjalistów ds. bhp zamówisz na naszej stronie internetowej: www.specjalistadsbhp.pl
BBP 430