Analogie




“Analogie"

 

 

Utworami, które z pewnością
ukazywały nowe idee młodego romantyzmu są dwie ballady:
“Romantyczność" Adama Mickiewicza i “Król Olch"
Wolfganga Goethego. Fabuła pierwszego z nich jest prosta - na
rynku pewnego miasteczka w biały dzień pojawia się

dziewczyna imieniem Karusia.
Zachowuje się co najmniej dziwnie - biega, krzyczy, płacze,
rozmawia ze sobą, sprawiając wrażenie obłąkanej. Z jej
półsłówek wynika, że spotkała widmo swego ukochanego
Jasieńka, zmarłego przed dwoma laty. Ze szlochem skarży się
na obojętność otaczających ją ludzi, nie potrafiących
zrozumieć rozterek i dramatu opuszczonej i innej z racji swojej
nadmiernej wrażliwości:

“Źle mnie, w zÅ‚ych ludziach
tłumie,

PÅ‚aczÄ™, a oni szydzÄ…;

Mówię, nikt nie rozumie:

WidzÄ™, oni nie widzÄ…!"

OtaczajÄ…cy “szalejÄ…cÄ…
KarusiÄ™" ludzie zaczynajÄ… ufać jej sÅ‚owom o “bytnoÅ›ci"
ukochanego wierząc w potęgę miłości dwojga
nieszczęśników, sądzą, że nie pozwoli im ona trwać w
osamotnieniu nawet po śmierci, intuicyjnie próbują zrozumieć
i uszanować tajemnicę dziewczyny. Scenę na rynku zakłóca
starzec pojawiajÄ…cy siÄ™ nagle z atrybutami rozumowej analizy
Å›wiata - “szkieÅ‚kiem i okiem". Stara siÄ™ w logiczny sposób wytÅ‚umaczyć problem Karusi,
przedstawiając argumenty pokolenia oświeceniowców:

“Duchy karczemnej tworem gawiedzi,



W głupstwa wywarzone
kuźni.
Dziewczyna duby smalone bredzi,
a gmin rozumowi
bluźni."



ObserwujÄ…cy wydarzenia poeta,
niewÄ…tpliwy przedstawiciel pokolenia “mÅ‚odych" romantyków,
podejmuje z nim dyskusję. Opowiadając się całkowicie za
prawdziwoÅ›ciÄ… dokonaÅ„ “szalonej Karusi", gÅ‚osi potrzebÄ™
wykorzystania do obserwacji świata serca, wiary i uczuć
potrafiących przełamać ograniczoność oświeconych,
racjonalnych metod i naukowy sceptycyzm. Hasłem romantycznej
sztuki poznania stają się więc słowa poety:

“Miej serce i patrzaj w serce."

Natomiast druga z ballad -
“król Olch", jest uważana za najbardziej znanÄ… balladÄ™
Goethego, klasyczny wzór nowego gatunku. Wiersz ten cechuje
niesamowitość i mroczność scenerii - wśród śpiewów elfów
i tanecznego korowodu pojawia się oszalały z rozpaczy ojciec
wiozący z wysoką gorączką umierające dziecko, które
prowadzi dialog (nie zrozumiany zresztÄ… przez ojca nie
potrafiącego przeniknąć sfery irracjonalnego świata) z
Królem Olszyn, uosabiającym śmierć. Jest to utwór na wskroś
romantyczny, przedstawia
bowiem napięcie psychiczne bohatera, objawia fantastyczny i
baśniowy świat elfów, sięga do ludowego wyjaśnienia
przyczyny śmierci, operuje nastrojowością poprzez ukazanie
tajemniczej nocnej scenerii.

Podczas analizy i interpretacji tych dwóch wierszy zauważyłem wiele analogii
miÄ™dzy nimi. “Król Elfów" przekracza granice wyznaczone
przez racjonalne poznanie - pojawiają się elementy ze świata
fantazji, elfy, Król Olch, a czytelnikowi objawiona zostaje
tajemnica śmierci, jej przyczyny i wyjaśnienie istoty. W
balladzie Mickiewicza uwidoczniony został także motyw śmierci.
Oba utwory odrzucajÄ… racjonalizm na rzecz uczucia , intuicji i
wiary oraz wskazują na nieograniczone możliwości
pozazmysłowych metod poznania. Dodatkowo przedstawione sceny fantastyczne stały się pretekstem do
postawienia filozoficznego pytania: czy wiedze o świecie można
opierać tylko na tym, co postrzegalne?