WIEDZA O SPOA
ECZEC
STWIE
Arkusz II
Czas pracy 150 minut
Instrukcja dla zdajÄ…cego
1. Proszę sprawdzić, czy arkusz zawiera 19 stron. Ewentualny brak należy zgłosić
przewodniczącemu zespołu nadzorującego.
2. Proszę uważnie czytać wszystkie polecenia.
3. Odpowiedzi trzeba zapisywać czytelnie w miejscu na to przeznaczonym przy każdym
zadaniu.
4. Należy pisać tylko długopisem (piórem) w kolorze niebieskim lub czarnym. Nie można
używać ołówka.
5. Nie wolno używać korektora.
6. Błędne zapisy należy wyraz
nie przekreślić. Nie wolno poprawiać na zapisanej już treści.
Wszelkie notatki należy sporządzać tylko w brudnopisie, który nie będzie oceniany.
7. Obok każdego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, które można uzyskać za
jego poprawne rozwiÄ…zanie.
Życzymy powodzenia!!!!
Ogólna punktacja/ wpisuje egzaminator (nauczyciel sprawdzający pracę):
Nr zadania Suma
19 20 21 22 23
Maksymalna liczba
5 6 9 6 34 60
punktów
Uzyskana liczba
punktów
Zadanie 19 (5 pkt)
Zapoznaj się z fragmentami raportu badań CBOS  Poczucie zagrożenia przestępczością i
stosunek do kary śmierci Warszawa marzec 2004 (materiał nr 1 i 2) oraz materiałami
Zespołu Prasowego Komendy Głównej Policji a następnie wykonaj polecenie.
Materiał nr 1
Materiał nr 2
2
Materiał 3
PRZEST
PSTWA STWIERDZONE (wybrane kategorie)
Zespół Prasowy Komendy Głównej Policji
dane ze strony internetowej Komendy Głównej Policji
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 RAZEM
2003 1.0392.322 15.66914.010 336.14351.688294.654168.8271.101.387147.658 217.5981.466.643
2002 1.1882.345 16.77514.194 314.92947.808304.625163.0121.083.854109.698 210.6771.404.229
2001 1.3252.339 16.96814.369 314.82049.862325.696138.8171.107.073103.521 179.4951.390.089
2000 1.2692.399 18.42914.363 309.84653.533364.786 19.894 1.133.162 84.260 49.488 1.266.910
1999 1.0482.029 17.84912.756 243.53744.775369.235 20.505 1.020.654 60.393 40.498 1.121.545
1998 1.0722.174 19.49513.034 211.65134.225355.176 34.442 931.037 78.496 63.509 1.073.042
1997 1.0932.260 20.50513.005 184.36830.063324.017 40.202 838.941 82.296 71.136 992.373
1996 1.1341.985 19.37111.575 157.47926.257305.703 34.863 761.664 73.911 62.176 897.751
1995 1.1342.267 18.90110.600 211.60226.858304.899 35.005 835.641 83.893 55.367 974.941
1994 1.1602.039 18.454 9.223 180.51423.574304.293 32.030 780.781 74.956 50.420 906.157
1993 1.1061.976 16.646 7.285 134.08921.034314.338 29.578 734.956 64.055 47.748 852.507
Legenda do tabeli:
1) zabójstwo; 2) zgwałcenie, 3) uszkodzenie ciała,* 4) udział w bójce lub pobicie, 5) kradzież **
6) kradzież rozbójnicza, wymuszenie rozbójnicze, rozbój, 7) kradzież z włamaniem,
8) przestępstwa drogowe 9) przestępstwa o charakterze kryminalnym 10) przestępstwa o charakterze
gospodarczym, 11) pozostałe.
* - od września 1998 roku w "nowym" kodeksie karnym: uszczerbek na zdrowiu (bez przestępstw o charakterze wypadku przy pracy)
**- dane za lata 1991-1999 nie obejmują kradzieży o charakterze gospodarczym
1) Jaka kształtowała się opinia Polaków na temat bezpieczeństwa od początku lat
dziewięćdziesiątych? Odpowiedz
uzasadnij w oparciu o dwie przesłanki (zależności).
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2) O jaki procent zwiększyła się liczba badanych w 2004 roku w stosunku do 2002r., którzy
deklarowali poczucie braku zagrożenia przestępczością?
.......................................................................................................................................................
3
3) Porównując statystykę (materiał 3) odpowiedz na pytania:
a) Jakie przestępstwa przeciwko mieniu dokonano częściej w 2003r. niż w 2002r.?
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
b) Jakie przestępstwa przeciwko mieniu dokonano częściej w 2002 r. niż w 2003r.?
.........................................................................................................................................
Zadanie 20 (6 pkt)
Część A
Rysunek Andrzeja Mleczki
W jaki sposób rozumiesz zasadę: obowiązek udowodnienia winy oskarżonemu?
Odpowiedz w oparciu o analizÄ™ rysunku Andrzeja Mleczki.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4
Część B
Po przeczytaniu fragmentu Kodeksu postępowania karnego odpowiedz na pytania i rozwiąż
zadania zamieszczone poniżej.
Rozdział 21
ÅšWIADKOWIE
Art. 177.
ż. 1. Każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć
zeznania.
ż. 2. Świadka, który nie może się stawić na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej
nie dającej się pokonać przeszkody, można przesłuchać w miejscu jego pobytu. [...]
Art. 182.
ż. 1. Osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań. [...]
Art. 183.
ż. 1. Świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi
mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo,
przestępstwo skarbowe, wykroczenie lub wykroczenie skarbowe.
ż. 2. Świadek może żądać, aby przesłuchano go na rozprawie z wyłączeniem jawności, jeżeli
treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą.
Art. 184.
ż. 1. Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo
mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej sąd, a w
postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu w
tajemnicy danych osobowych świadka.
ż. 2. W razie wydania postanowienia, o którym mowa w ż 1, dane osobowe świadka pozostają
wyłącznie do wiadomości sądu i prokuratora, a gdy zachodzi konieczność - również
funkcjonariusza Policji prowadzącego postępowanie. Protokoły zeznań świadka wolno
udostępniać oskarżonemu lub obrońcy tylko w sposób uniemożliwiający ujawnienie
tożsamości świadka.
ż. 3. Świadka przesłuchuje prokurator a także sąd, który może zlecić wykonanie tej czynności
sędziemu wyznaczonemu ze swojego składu - w miejscu i w sposób zapewniający zachowanie
w tajemnicy tożsamości świadka.
ż. 4. Przesłuchanie świadka z udziałem oskarżonego lub obrońcy może być przeprowadzone
tylko w takich warunkach, które wyłączają możliwość ujawnienia tożsamości świadka.
ż. 5. Na postanowienie w sprawie zachowania w tajemnicy danych osobowych świadka,
oskarżonemu przysługuje w terminie 3 dni zażalenie. Zażalenie na postanowienie prokuratora
rozstrzyga sąd właściwy do rozpoznania sprawy. Postępowanie dotyczące zażalenia jest
objęte tajemnicą. W razie uwzględnienia zażalenia protokół przesłuchania świadka podlega
zniszczeniu; o zniszczeniu protokołu należy uczynić wzmiankę w aktach sprawy. [...]
Art. 185.
Można zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania osobę pozostającą z
oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli osoba taka wnosi o zwolnienie.
[...]
Art. 187.
ż. 1. Przyrzeczenie od świadka może odebrać tylko sąd lub sędzia wyznaczony.
ż. 2. Świadek składa przyrzeczenie przed rozpoczęciem zeznań.
5
ż. 3. Można odstąpić od odebrania przyrzeczenia od świadka, jeżeli obecne strony nie
sprzeciwiajÄ… siÄ™ temu. [...]
Art. 188.
ż. 1. Świadek składa przyrzeczenie powtarzając za sędzią słowa: ;Świadomy znaczenia moich
słów i odpowiedzialności przed prawem, przyrzekam uroczyście, że będę mówił szczerą
prawdÄ™, niczego nie ukrywajÄ…c z tego, co mi jest wiadome ;.
ż. 2. W czasie składania przyrzeczenia wszyscy, nie wyłączając sędziów, stoją.
ż. 3. Osoby nieme i głuche składają przyrzeczenie przez podpisanie tekstu przyrzeczenia.
ż. 4. Świadkowi, który w danej sprawie składał już przyrzeczenie, sąd przypomina je przy
przesłuchaniu, chyba że uzna za potrzebne ponowne odebranie przyrzeczenia.
Art. 189.
Nie odbiera siÄ™ przyrzeczenia:
1) od osób, które nie ukończyły 17 lat,
2) gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że świadek z powodu zaburzeń psychicznych
nie zdaje sobie należycie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia,
3) gdy świadek jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa będącego przedmiotem
postępowania lub pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot
postępowania, albo gdy za to przestępstwo został skazany,
4) gdy świadek był prawomocnie skazany za fałszywe zeznanie lub oskarżenie.
Art. 190.
ż. 1. Przed rozpoczęciem przesłuchania należy uprzedzić świadka o odpowiedzialności karnej
za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy.
ż. 2. W postępowaniu przygotowawczym świadek podpisuje oświadczenie, że został
uprzedzony o tej odpowiedzialności.
Art. 191.
ż. 1. Przesłuchanie rozpoczyna się od zapytania świadka o imię, nazwisko, wiek, zajęcie,
miejsce zamieszkania, karalność za fałszywe zeznanie lub oskarżenie oraz stosunek do stron.
ż. 2. Świadka należy uprzedzić o treści art. 182, a o treści art. 183 oraz art. 185 jeżeli
ujawnią się okoliczności objęte tymi przepisami.
ż. 3. Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groz
by bezprawnej wobec
świadka lub osoby najbliższej w związku z jego czynnościami, może on zastrzec dane
dotyczące miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu. Pisma
procesowe doręcza się wówczas do instytucji, w której świadek jest zatrudniony lub na inny
wskazany przez niego adres. [...]
1. Na podstawie fragmentu kodeksu postępowania karnego wymień i napisz:
a) obowiązki świadka
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6
b) prawa świadka
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. Wpisz w tabelę argumenty (po dwa) za i przeciw tezie:  Instytucja świadka incognito
jest ważnym elementem zwalczania przestępczości zorganizowanej w Polsce .
ZA PRZECIW
Argument 1 ...................................................... Argument 1 ......................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
Argument 2 ...................................................... Argument 2 ......................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
Zadanie 21 (9 pkt)
Część A
Materiał nr 1) System wartości ma kluczowe znaczenie dla sposobu myślenia człowieka,
jego życia i sposobów działania. Każdy dzień wymaga dokonywania nieustannych wyborów i
podejmowania decyzji. Józef Tischner napisał:  nasz świat jest światem ładu hierarchicznego,
a nasze myślenie myśleniem preferencyjnym. Ale czy to wszystko nie jest naszym przesądem?
Raz jeszcze powtórzmy: przypuszczenie takie nie jest absurdalne, nic nas nie zmusza do
przyjęcia wartości. A jeśli nawet zmusza, to przymus ten nie jest taki sam jak przymus, który
zakazuje nam myśleć o kwadratowych kołach i górach bez dolin. W naszym myśleniu według
wartości jest obecny znamienny motyw - motyw wolności. Nikt nie musi widzieć wartości. Nikt
nie musi uznać ich aż do końca. Im wyższa wartość, tym większa swoboda jej uznania.
7
Wartość zdaje się mówić do mnie:  jeśli chcesz możesz mnie wybrać . Wszystko jest zawarte
w drobnym  jeśli chcesz . Stając wśród wartości naprawdę niczego nie musimy. Ale właśnie
samo to, że  wśród wartości niczego nie musisz , samo jest wartością - wartością wolności.
Podmiotem doświadczenia wartości jest podmiot wolny. Cały urok świata wartości bierze się
zapewne stąd, że nic z tego świata nie narzuca się nam przemocą. Niemniej dzięki wartościom
czujemy niewyraz
nie, że jeśli tego świata nie uznajemy, możemy ulec jakiejś przemocy.
J. Tischner  Myślenie według wartości Wydawnictwo Znak, Kraków 1994 s.511.
Materiał nr 2) Zagadnienia wartości nabrały dziś szczególnego wymiaru, są one obecne
zarówno w rozważaniach teoretyków  aksjologów, jak też w potocznym sposobie myślenia
[...]. Dość często porównuje się sytuację wartości do sytuacji miłości: to jest tego się doznaje,
ale nie można tego zracjonalizować, uczynić przedmiotem myślenia dyskursywnego. Jedyne
określenie trafia  przedrefleksyjnemu aksjologowi do przekonania: wartość to coś, o co
warto się ubiegać.
Maria Gołaszewska  Potoczny wymiar wartości w pracy pod red. Józefa Lipca  Rozdroża
wartości. Prace z ontologii i epistemologii wartości. Kraków 1992r. s.15.
Po przeczytaniu fragmentów tekstu odpowiedz na pytania:
1) Dlaczego w stosunku do systemu wartości człowiek  nic nie musi ?
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
2) Napisz w punktach jaką rolę odgrywają wartości w życiu człowieka?
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
8
Część B
Zapoznaj się z fragmentami raportu badań CBOS  Wartości życiowe Warszawa czerwiec
2004r. i odpowiedz na zamieszczone poniżej tabel pytania.
Materiał nr 1
Wskazania respondentów według wykształcenia
Co jest dla Pana(i) najważniejsze w życiu, co zasadnicze
podstawowe średnie wyższe
stanowi jego sens? zawodowe
w procentach
Rodzina, małżeństwo, dzieci 63 72 71 80
Zdrowie własne i rodziny 70 71 62 63
Miłość, przyjaz
Å„ 51 48 62 51
Praca  posiadanie pracy, stałego zatrudnienia 30 54 46 44
Wiara w Boga i życie zgodnie z wiarą 54 38 35 22
Spokojne życie bez kłopotów 37 39 24 24
Bezpieczeństwo osobiste w domu, na ulicy 28 35 25 21
Osiągnięcie sukcesu zawodowe 14 21 28 33
Bezpieczeństwo finansowe 19 25 20 24
Zdobycie wykształcenia, dokształcanie się 15 16 26 25
Bycie użytecznym dla innych 17 13 20 22
Zadowolenie z pracy, ciekawa praca 9 13 14 21
Zdobycie majątku, dużych pieniędzy 9 8 9 6
Podróże, poznanie własnego kraju, świata 7 4 14 9
Kontakt ze sztukÄ…, literaturÄ…, muzykÄ… itp. 5 6 11 13
Kontakt z przyrodÄ… 8 4 6 9
Życie barwne pełne rozrywek 3 3 5 3
Udział we władzy 1 1 2 0
Materiał nr 2
Wskazania respondentów według wieku
Co jest dla Pana(i) najważniejsze w życiu, co
18-24 25-34 35-44 45-54 55-64 od 65
stanowi jego sens?
w procentach
Rodzina, małżeństwo, dzieci 61 75 73 70 69 70
Zdrowie własne i rodziny 55 66 68 67 66 76
Miłość, przyjaz
Å„ 69 56 57 45 50 48
Praca  posiadanie pracy, stałego zatrudnienia 50 52 55 56 34 12
Wiara w Boga i życie zgodnie z wiarą 29 29 37 34 50 61
Spokojne życie bez kłopotów 22 27 29 33 33 43
Bezpieczeństwo osobiste w domu, na ulicy 21 24 31 31 33 31
Osiągnięcie sukcesu zawodowe 39 30 22 22 18 7
Bezpieczeństwo finansowe 18 23 23 26 14 22
Zdobycie wykształcenia, dokształcanie się 42 24 18 17 15 9
Bycie użytecznym dla innych 15 20 17 15 22 17
Zadowolenie z pracy, ciekawa praca 19 18 14 14 10 5
Zdobycie majątku, dużych pieniędzy 14 12 7 9 8 2
Podróże, poznanie własnego kraju, świata 7 7 8 12 13 7
Kontakt ze sztukÄ…, literaturÄ…, muzykÄ… itp. 14 8 7 6 11 5
Kontakt z przyrodÄ… 2 2 6 8 9 12
Życie barwne pełne rozrywek 7 5 1 3 1 3
Udział we władzy 4 1 2 0 1 1
9
1) W jaki sposób poziom wykształcenia badanych wpływa na ich hierarchie wartości?
Odpowiedz
uzasadnij w oparciu o trzy zależności .........................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
2) Dlaczego wiek badanych determinuje hierarchie wartości życiowych Polaków?
Dokonaj analizy w oparciu o dwie skrajne kategorie  najstarszych i najmłodszych badanych.
(Podaj trzy zależności) ....................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
10
3) Jakie inne czynniki oprócz wykształcenia i wieku wpływają na system wartości
człowieka?
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Zadanie 22 (6 pkt)
Część A
Zapoznaj się z materiałami zamieszczonymi poniżej i odpowiedz na pytania:
Materiał nr 1) Te trzy dobra  bogactwo, władza, prestiż  dzielą ludzi najbardziej, są
najważniejsze przy generowaniu nierówności społecznych. Ale ludzie cenią sobie jeszcze inne
wartości, które są w społeczeństwie nierówno rozdzielone. Jednym z nich jest wykształcenie.
Wartość wykształcenia też wynika z podwójnych okoliczności. Po pierwsze z satysfakcji
autotelicznych, jakie daje wiedza zaspokajająca typowy dla ludzi impuls ciekawości. Ale po
drugie, wykształcenie ma istotną wartość instrumentalną, pomocniczą w stosunku do
wszystkich trzech wartości podstawowych. Wykształcenie jest w nowoczesnym społeczeństwie
jednym z najważniejszych i uznanych społecznie mechanizmów awansu majątkowego:
uzyskania lepszej pracy, lepszych zarobków, wyższego standardu życiowego. Wykształcenie
istotnie pomaga w uzyskaniu władzy (choć nie jest warunkiem jedynym, ani niezbędnym). W
teorii przywództwa wskazuje się na jego ważną odmianę   władzę eksperta (expert power).
Posiadanie specjalistycznej wiedzy, pełniejszej od innych informacji, lepszej orientacji w
sprawach istotnych dla zbiorowości, stanowi jedno z kryteriów przy wyłanianiu przywódców,
a także istotny czynnik legitymizujący władzę uzyskaną. Pozwala zdobyć i utrzymać wpływy,
manipulować podległymi władzy, prowadzić efektywną politykę. [...] Wykształcenie 
zwłaszcza jeśli rozumiemy je szeroko, nie tylko jako formalną edukację  książkową , ale
trening umiejętności praktycznych  jest kluczowym warunkiem zdobycia prestiżu i sławy.
Bardzo rzadko pojawiają się talenty całkowicie samorodne, genialność wrodzona. Ale nawet
wtedy, aby zdobyć widoczność i uznanie społeczne za wybitne osiągnięcia, potrzebne jest na
ogół mozolne kultywowanie zdolności: wiele lat uczenia się w przypadku uczonego, długie
studia i jeszcze dłuższa praktyka w przypadku uznanego lekarza czy adwokata, lata
terminowania w przypadku sławnego pianisty czy śpiewaka operowego, niekończący się
trening wybitnego sportowca. Piotr Sztompka  Socjologia Wydawnictwo Znak Kraków
2003 s.335.
11
Materiał nr 2)
Rysunek Andrzeja Mleczki
1) Z jakiego powodu bohater rysunku Mleczki, chce grać na rogu ulicy gdy dorośnie?
Odpowiedz w oparciu o rozumienie wartości wykształcenia.
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
2) Piotr Sztompka napisał, że: wykształcenie ma istotną wartość instrumentalną w stosunku
do bogactwa, władzy i prestiżu. Wymień i napisz argumenty, którymi posłużył się autor.
a) Wykształcenie wpływa na wartość bogactwa ponieważ:
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
12
b) Wykształcenie wpływa na wartość władzy ponieważ:
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
c) Wykształcenie wpływa na wartość prestiżu ponieważ:
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Część B
Zapoznaj się z fragmentami raportu  Wzrost aspiracji edukacyjnych Polaków w latach 1993 -
2004 Warszawa maj 2004r. i odpowiedz na pytania.
Materiał 1
Wskazania respondentów z wykształceniem
Jak Pan(i) sÄ…dzi, dlaczego ludzie
Ogółem
zasadniczym
dążą do zdobycia wykształcenia? podstawowym średnim wyższym
zawodowym
Czyli liczÄ… przede wszystkim na:
w procentach
- wysokie zarobki 65 67 74 60 57
- uniknięcie bezrobocia 41 43 40 41 38
- interesujący zawód 37 33 38 35 47
- łatwiejsze życie 36 38 41 34 26
- niezależność, samodzielność 35 30 28 43 42
- rozwój intelektualny,
17 8 13 22 32
samodoskonalenie
- możliwość pracy na swoim 17 19 15 17 9
- możliwość pracy zagranicą 17 15 15 22 13
- uznanie, szacunek ze strony
11 8 10 11 24
innych
- lekkÄ… pracÄ™ 10 11 12 8 4
- udział we władzy 5 5 7 3 1
Trudno powiedzieć 1 3 1 1 1
Procenty nie sumują się w 100, ponieważ ankietowani mogli wskazać trzy powody.
13
Materiał 2
1) Jaka jest zależność pomiędzy poziomem wykształcenia badanych, a ich motywami
kształcenia? Wskaż dwie zależności.
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
14
2) W jaki sposób zmieniały się aspiracje edukacyjne rodziców w stosunku do dzieci?
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Zadanie 23 (34 pkt)
1) Państwo wolne od przemocy. Przedstaw różnorodne czynniki, które mają wpływ na
poczucie bezpieczeństwa obywateli w państwie. Wypowiedz
uzasadnij, między innymi w
oparciu o materiały zamieszczone powyżej.
2) Wykształcenie w systemach wartości młodzieży. W odpowiedzi uwzględnij materiały
z
ródłowe zamieszczone powyżej.
UWAGA: wypowiedz
pisemna powinna mieć formę rozprawki lub eseju.
WYBIERAM TEMAT nr:
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
15
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
16
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
17
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
18
Brudnopis
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
19
MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA
ARKUSZ II (60 pkt)
Schemat punktowania
Numer
Model odpowiedzi
Zasady przyznawania Punkty
zadania
punktów za zadanie
19
Zadanie 1
5 pkt
1 pkt za każdą
Zdający powinien uwzględnić następujące
przesłankę. Max 2 pkt.
przesłanki:
1) Wśród badanych zdecydowanie
przeważa pogląd, że Polska jest krajem,
w którym nie żyje się bezpiecznie. Od
1995 roku procent wskazań badanych na
ten temat wahał się od ponad 80% do
ponad 60% (od dwóch trzecich do trzech
czwartych badanych). Najwięcej
badanych wskazało, że Polska nie jest
krajem bezpiecznym w 2001r,. i było to
aż cztery piąte (ponad 80%).
2) Przez ostanie dziesięć lat zdecydowana
większość Polaków deklarowała, że w
swoim miejscu zamieszkania czuje siÄ™
bezpiecznie. Obecnie trzy czwarte
badanych uważa swoje miejsce
zamieszkania za bezpieczne i spokojne.
Wynika, że opinia badanych jest bardziej
kształtowana na przykład na podstawie
mediów niż codziennych doświadczeń.
Taki wniosek wypływa też stąd, że
badani majÄ… diametralnie przeciwne
opinie o stanie bezpieczeństwa w kraju i
bezpośrednim otoczeniu (miejscu
zamieszkania).
Zadanie 2
12%
0 - 1pkt
Zadanie 3
a) kradzież, kradzież rozbójnicza, wymuszenie
0 - 1 pkt
rozbójnicze, rozbój
b) kradzież z włamaniem
0 - 1 pkt
20 6 pkt
Część A
Obowiązek udowodnienia winy oskarżonemu jest 0 - 1 pkt
podstawową zasadą postępowania karnego. To nie
krasnal na rysunku ma dowodzić swojej niewinności,
ale chłopak ma dowieść, że krasnal kłamie.
20
Część B
Zadanie 1 1 pkt za 4 poprawne
Obowiązki świadka: wskazania;
1) stawienia siÄ™ na wezwanie organu 2 pkt  za 7;
procesowego (sądu)  art. 177.ż1. 3 pkt za 10.
2) składania zeznań - art. 177.ż1. (Max 3 pkt)
3) obowiÄ…zek zeznawania prawdy - art.
190.ż.1; art. 188. ż1.
4) złożenia przyrzeczenia - art. 187.ż2.
Prawa świadka:
1) odmowa składania zeznań  art. 182. ż1.
2) uchylenia siÄ™ od odpowiedzi na pytanie - art.
183 ż.1.
3) zwolnienia od składania zeznań lub
odpowiedzi na pytanie - art. 185. ż1.
4) przesłuchanie na rozprawie z wyłączeniem
jawności - art. 183. ż2.
5) utajnienia danych osobowych świadka - art.
184.
6) zastrzeżenia danych dotyczących miejsca
zamieszkania świadka - art. 191. ż3.
Należy pamiętać, że zdający nie musi podawać
artykułów na poparcie odpowiedniego obowiązku
lub prawa świadka, wystarczy, że przytoczy prawa
lub obowiązki świadka.
Zadanie 2
Argumenty ZA:
1) za złamanie prawa przestępcy ponoszą karę, Po 1 pkt za każdy
2) pozwala postawić przed sądem szczególnie poprawny argument za
niebezpiecznych i groz
nych przestępców, i przeciw. Max 2 pkt.
którzy kierują np. grupami mafijnymi,
3) bezpieczeństwo dla świadków (świadkowie,
gdyby nie było tej instytucji, baliby się
zeznawać i nie doszłoby w ogóle do skazania
przestępców,
4) w społeczeństwie jest przekonanie, że
państwo robi wszystko aby zapewnić
obywatelom bezpieczeństwo.
Argumenty PRZECIW:
1) świadkami mogą być przestępcy i dzięki tej
instytucji unikajÄ… kary za swoje czyny,
2) instytucja nie sprawdza siÄ™, bo i tak
większość wie, kim są świadkowie
incognito,
3) możliwość nadużyć i wpływania na
świadków przez organy ścigania,
4) tworzymy w społeczeństwie przekonanie, że
niektóre osoby są ponad prawem,
Należy przyjąć inne poprawne argumenty.
21
21 Część A 9 pkt
Zadanie 1 1 pkt za wskazanie
W odpowiedzi zdający powinien zwrócić uwagę na: dwóch elementów z
1) swobodę wyboru wartości przez jednostkę, listy. Max 1 pkt.
czyli motyw wolności (wartość wolności),
2) wartości wyższe, które przede wszystkim
opierajÄ… siÄ™ na swobodzie uznania,
3) indywidualizację, ponieważ wartością dla
człowieka (jednostki wolnej) jest wszystko
to co jest dla niego najważniejsze w życiu,
4) doznawanie wartości, a przez to znaczenie
wartości dla jednostki.
Zadanie 2 1 pkt za 4 poprawne
Zdający powinien wskazać na rolę wartości w: wskazania. Max 1 pkt.
1) nadawaniu sensu życia człowieka,
2) wpływaniu na cele życiowe,
3) kształtowaniu osobowości człowieka
4) dokonywaniu wyborów,
5) wpływaniu na ocenę zachowań (swoich i
innych).
Zdający może podać także inne prawidłowe
odpowiedzi.
Część B
Zadanie 1 Po 1 pkt za wskazanie
Zdający powinien wskazać na zależności: jednej zależności z
1) Najważniejsze wartości dla badanych to (z listy. Max 3 pkt.
różnym rozkładem procentowym)  rodzina,
małżeństwo, dzieci ,  zdrowie własne i
rodziny .
2) Im respondenci lepiej wykształceni (wyższe
i średnie) tym bardziej doceniają takie
wartości, jak  osiągnięcie sukcesu
zawodowego (osoby z wykształceniem
wyższym  33%, średnim  28%) oraz
 zdobycie wykształcenia, dokształcanie się
(osoby z wykształceniem średnim  26%,
wyższym  25%).
3) Osoby z wyższym wykształceniem
najbardziej doceniają udane życie rodzinne
( rodzinę, małżeństwo, dzieci ) jako
wartości życiowe (80% badanych w tej
grupie), natomiast badani z wykształceniem
podstawowym stosunkowo najmniej wśród
wszystkich grup (63%)  oni na pierwszym
miejscu wskazują na  zdrowie własne i
rodziny .
4) Osoby lepiej wykształcone (średnie, wyższe)
wskazują na takie wartości jak  kontakt ze
sztukÄ…, literaturÄ…, muzykÄ… (13% osoby z
wykształceniem wyższym; 11% - osoby z
wykształceniem średnim).
22
5) Badani z wykształceniem podstawowym
częściej niż inni wskazują na  wiarę w Boga
i życie zgodnie z zasadami wiary , jest to dla
tych osób trzecia z najczęściej
wymienianych wartości (54%). Może to
wiązać się z tym, że w tej grupie jest
stosunkowo dużo osób starszych, a
religijność rośnie wraz z wiekiem.
6)  Spokojne życie bez kłopotów bardziej
cenią badani z wykształceniem
podstawowym (37%) i zasadniczym
zawodowym (39%) niż z wykształceniem
średnim lub wyższym (obie grupy po 24%).
Zadanie 2
Zdający powinien wskazać na zależności:
1) Badani w wieku od 18 do 24 lat rzadziej niż Po 1 pkt za wskazanie
inni wskazują na  rodzinę, małżeństwo, jednej zależności z
dzieci  jako najważniejsze wartości (61% w listy. Max 3 pkt.
tej grupie, gdy w pozostałych pomiędzy 69-
75%), natomiast większą wartością (niż dla
pozostałych grup) jest dla nich  miłości,
przyjaz
ni (69% , gdy pozostali 45-57%).
2) Dla osób uczących się (18-24 lat) ma dużo
większe znaczenie niż dla innych  zdobycie
wykształcenia, dokształcanie się (edukacja)
- wskazuje na to ponad dwie piÄ…te
najmłodszych badanych (42%).
3) Znaczenie  zadowolenia z pracy, ciekawej
pracy oraz  osiągnięcia sukcesu
zawodowego maleje wraz z wiekiem.
Najczęściej wskazują na te wartości
najmłodsi (18  24 lat), którzy jeszcze
bardzo często nie są rynku pracy.
4) Wraz z wiekiem rośnie znaczenie religii w
życiu człowieka - na tę wartość najstarsi
respondenci wskazują dwukrotnie częściej
niż najmłodsi (badani od 65 lat - 61%, 18-24
lat, a także 25-34 lat tylko 29%).
5) Im badani są starsi, tym częściej cenią
spokojne życie, pozbawione stresów (43% w
grupie najstarszej, a 22% w grupie
najmłodszej). Dla najstarszych wyraz
nie
ważniejsze niż dla innych jest pozostawanie
w dobrym zdrowiu (76%).
6) Dla najstarszej grupy wiekowej wartości
 pracy  posiadanie pracy, stałego
zatrudnienia ,  zadowolenia z pracy i
 osiągnięcia sukcesów zawodowych mają
znaczenie stosunkowo niewielkie (dla
poszczególnych wartości: 12%, 5%, 7%).
Zwykle osoby te nie są już obecne na rynku
pracy.
23
Zadanie 3
Zależności: Należy wymienić 4
pochodzenie społeczne; miejsce urodzenia, kontekst zależności na 1 pkt
cywilizacyjny, kontekst kulturowy, urbanizacja
regionu.
22 6
Część A
0 - 1 pkt
Zadanie 1
W odpowiedzi zdający powinien uwzględnić
rozumienie wykształcenia jako wartości
instrumentalnej lub autotelicznej oraz podać
przykłady.
Zadanie 2
1) Wykształcenie wpływa na wartość
Za poprawnÄ…
bogactwa ponieważ ułatwia: awans odpowiedz
1 pkt
majÄ…tkowy, zdobycie lepszej pracy i
wyższych zarobków, wyższy standard
życia.
2) Wykształcenie wpływa na wartość
władzy pomaga: uzyskać władzę,
legitymizuje władzę, pozwala na
zdobycie i manipulowanie wpływami,
wyłanianie przywódców.
3) Wykształcenie wpływa na wartość
prestiżu  daje sławę i poważanie wśród
ludzi.
Część B
Zadanie 1 1 pkt za wskazanie
Zdający powinien wskazać na zależności: jednej zależności Max
1) Badani bez względu na wykształcenie 2 pkt.
uważają, że najważniejszym motywem
kształcenia się są  wysokie zarobki .
2) Osoby z wyższym wykształceniem częściej
niż inni uważają, że głównym motywem
kształcenia się jest chęć zdobycia
interesujÄ…cego zawodu (47%).
3) Osoby z wyższym i średnim wykształceniem
bardziej podkreślają, że kształcenie się daje
perspektywy zdobycia niezależności i
samodzielności (osoby z wykształceniem
średnim  43%, wyższym  42%).
4) Badani z w wykształceniem wyższym i
średnim, częściej wskazują na szanse
rozwoju intelektualnego i samodoskonalenia
oraz wzrostu prestiżu społecznego, jednak
mniejszą wagę zwracają na możliwości
znalezienia lekkiej pracy i perspektywy
łatwiejszego życia.
5) Osoby z wykształceniem podstawowym,
zasadniczym zawodowym i średnim
24
wskazują na uniknięcie bezrobocia, jako
motyw kształcenia się .
Zadanie 2
Zdający powinien uwzględnić następujące wnioski: 1 pkt za wskazanie
1) W ciągu ostatniego dziesięciolecia można jednej zależności.
zauważyć, wzrost aspiracji edukacyjnych Max 2 pkt.
rodziców ukierunkowanych na zdobycie
wykształcenia wyższego magisterskie przez
dzieci (przy czym częstsze jest pragnienie,
aby uzyskały je córki niż synowie).
2) Widoczny jest spadek zainteresowania
wykształceniem wyższym zawodowym a
także średnim zawodowego.
23 Temat nr 1 34 pkt 34 pkt
1.Treść pracy
A) ZdajÄ…cy wymienia czynniki poczucia
bezpieczeństwa obywateli (po dwa w każdej
kategorii):
a) społeczne, 0  2 pkt
b) osobowościowe (psychiczne), 0  2 pkt
c) ekonomiczne (gospodarcze), 0  2 pkt
d) polityczne. 0  2 pkt
B) ZdajÄ…cy omawia wymienione czynniki:
a) społeczne, 0  4 pkt
b) osobowościowe (psychiczne), 0  4 pkt
c) ekonomiczne (gospodarcze), 0  4 pkt
d) polityczne. 0  4 pkt
C) Zdający opatrzył swoją wypowiedz
właściwie 0  6 pkt
dobranymi przykładami z zamieszczonych z
ródeł.
2.Kompozycja pracy
Przemyślana, spójna i logiczna struktura pracy: 0  2 pkt
wstęp, rozwinięcie, zakończenie. Właściwe
proporcje pomiędzy poszczególnymi częściami.
3.Styl i język
Praca jednorodna stylistycznie, bezbłędna pod 0  1 pkt
względem gramatycznym, leksykalnym,
ortograficznym i interpunkcyjnym.
4.Estetyka i czytelność
Czytelne pismo, zachowanie akapitów i marginesów. 0  1 pkt
Temat nr 2 34 pkt
1.Treść pracy
A)Zdający charakteryzuje wartości wykształcenia, 0  2 pkt
jako wartości autoteliczną i instrumentalną.
B)Zadający wymienia (po dwa przykłady) wpływu
wykształcenia na:
a) status materialny (bogactwo),
b) prestiż, 0  2 pkt
25
c) władzę. 0  2 pkt
0  2 pkt
C)Zdający omawia przykłady wpływu wykształcenia
na (po dwa do każdego):
a) status materialny (bogactwo),
b) prestiż, 0  4 pkt
c) władzę. 0  4 pkt
0  4 pkt
D)Zdający przedstawia własną refleksję na temat
wpływu wykształcenia na system wartości. 0  4 pkt
E)Zdający opatrzył swoją wypowiedz
właściwie
dobranymi przykładami z zamieszczonych z
ródeł. 0  6 pkt
2.Kompozycja pracy
Przemyślana, spójna i logiczna struktura pracy: 0  2 pkt
wstęp, rozwinięcie, zakończenie. Właściwe
proporcje pomiędzy poszczególnymi częściami.
3.Styl i język
Praca jednorodna stylistycznie, bezbłędna pod 0  1 pkt
względem gramatycznym, leksykalnym,
ortograficznym i interpunkcyjnym.
4.Estetyka i czytelność
Czytelne pismo, zachowanie akapitów i marginesów. 0  1 pkt
OPRACOWANIE: URSZULA MAA
EK
© Centrum Edukacji Obywatelskiej
©
©
©
26