Nevill Drury - Psychologia transpersonalna




Rozdzial 3.

PRZEKROCZYC SIEBIE.

Podczas gdy wklad Wilhelma Reicha do pracy z cialem stanowi szczegolne
ogniwo laczace wczesne szkoly psychologii i rozwoj swiadomosci New Age,
znaczaca role w psychologii odegrac mial rowniez inny ruch. Byla nim szkola
humanistyczna i jej byc moze jeszcze wazniejsze odgalezienie - psychologia
transpersonalna.

Obecnie o psychologii transpersonalnej mowi sie powszechnie jako
o czwartej sile - po freudowskiej psychoanalizie,
behawioryzmie i psychologii humanistycznej. Jak sugeruje sama nazwa, psychologia
transpersonalna zajmuje sie stanami przekraczajacymi ego. Podejscie transpersonalne
dazy do poszerzenia tradycyjnego pola badan psychologicznych poprzez zwrocenie
sie do takich zagadnien, jak: natura holistycznego dobrego samopoczucia,
szczytowe religijne i mistyczne doswiadczenia, psychoterapie empiryczne
i duchowe tradycje Wschodu i Zachodu.

Zarowno psychologia humanistyczna jak i transpersonalna zawdzieczaja
swe powstanie dwom kluczowym postaciom: Abrahamowi Maslowowi (1908-1970)
i Anthony'emu J.Sutichowi (1907-1976). Ich osobiste zainteresowanie wartosciami
duchowymi jako elementem pelnej definicji ludzkiej istoty doprowadzilo
historycznie do pogladu, ktory na bardziej popularnym poziomie rozwija
sie obecnie w New Age.

W 1952 r. Abraham Maslow zostal mianowany profesorem psychologii
na Uniwersytecie Brandeisa i ostro przeciwstawil sie behawiorystom, ktorzy
zajmowali wowczas wiekszosc amerykanskich katedr psychologii. Interesujace
jest, ze w 1954 r. zaczal ukladac liste korespondencyjna psychologow z
calego kraju, ktorzy podzielali jego poglady - byli to ludzie zajmujacy
sie takimi tematami, jak: kreatywnosc, milosc, samorealizacja i osobisty
rozwoj. Po trzech latach lista ta nadal obejmowala mniej niz 125 osob !

Osobista orientacja Maslowa bliska byla antropologii kulturowej i
neuropsychiatrii, ale oddzialywala rowniez na nia psychologia Gestalt.
Jego podejscie bylo zdecydowanie holistyczne. Jak wczesniej Jung i Adler,
podkreslal, ze ludzki organizm nalezy rozpatrywac w kategoriach jego totalnego
potencjalu.

Z czasem Maslow opracowal swoja slynna hierarchie
potrzeb, ktora obejmowala: czynniki fizjologiczne (takie jak glod
czy sen), bezpieczenstwo (stabilizacja i porzadek), przynaleznosc i milosc
(rodzina i przyjazn) oraz szacunek (poczucie wlasnej wartosci i uznanie).
Punktem kulminacyjnym tej hierarchii byla potrzeba samorealizacji lub -
jak to sam okreslil - pelne zastosowanie i wykorzystanie
talentow, zdolnosci [i] mozliwosci"1.
Bardzo interesowaly go rowniez kategorie ludzi zdolnych do samorealizacji.
Maslow uwazal, ze tacy ludzie sa spontaniczni i maja niezalezna nature,
oddani sa glebokim miedzyludzkim zwiazkom, sa demokratyczni, maja tworcze
podejscie do zycia i potrawia wzniesc sie ponad kulturowe ograniczenia.
Odkryl, ze ludzie, ktorzy realizuja swoje mozliwosci, czesto posiadaja
zdolnosc do osiagania mistycznych lub szczytowych doswiadczen.

W swoich badaniach Maslow szczegolnie skupial sie na ludziach sprawiajacych
wrazenie zdrowych i tworczych, a nie chorych i neurotycznych. Uwazal, zeludzie
chorzy, psychicznie niezrownowazeni lub niedostosowani nie dostarczaja
wlasciwych danych o prawdziwej naturze ludzkich mozliwosci rozwoju. Z drugiej
strony samorealizacja jest scisle zwiazana z osobistym rozwojem. Wedlug
Maslowa rzecza decydujaca jest przekroczenie wypaczonych wyobrazen o sobie
i pokonanie mechanizmowobronnych, zakrywajacych prawdziwa osobe wewnatrz
nas. Maslow zauwazyl: Czlowiek nie jest zdolny do
madrych wyborow, dopoki nie osmieli sie w kazdej chwili zycia sluchac siebie
samego, swej wlasnej jazni...2.

Druga kluczowa postacia w rozwoju humanistycznej i transpersonalnej
psychologii - jak wspomniano wczesniej - byl Anthony J.Sutich. Sutich nie
byl uczonym w scislym tego slowa znaczeniu - sam uwazal siebie za niezaleznego
psychoterapeute - ale do tej nowej orientacji wniosl glebokie zainteresowanie
sprawami duchowymi i mistycznymi. W wielu dwunastu lat, na skutek wypadku
podczas meczu baseballowego, zapadl na artretyzm gosccowy. Gdy mial lat
osiemnascie, byl fizycznie calkowicie bezwladny i jego formalna edukacja
musiala zakonczyc sie w dziewiatej klasie. Reszte zycia mial spedzic w
lozku na kolkach, zaopatrzonym w telefon, pulpit do czytania i inne udogodnienia.
Mimo swego fizycznego kalectwa Sutich funkcjonowal nadal bardzo efektywnie.
Czesto rozmawial z czlonkami personelu pielegniarskiego o ich osobistych
problemach i wkrotce zyskal reputacje zaufanego przyjaciela i doradcy.
Przez wiele lat ludzie przychodzili do niego do szpitala po porade. W 1938
roku poproszono go, by zostal grupowym konsultantem Pala Alto Society dla
niewidomych. W 1941 r. rozpoczal pelnoetatowa prywatna praktyke, udzielajac
konsultacji indywidualnych i grupowych.

W pewnym okresie Sutich zaangazowal sie w dzialalnosc polityczna
i spoleczna zwiazana z ruchem robotniczym, a w czasie drugiej wojny swiatowej
pracowal dla Ministerstwa Spraw Zagranicznych jako tlumacz z jezyka serbsko-chorwackiego.
Przez dlugi czas interesowal sie rowniez zachodnimi i wschodnimi religiami
- szczegolnie tymi drugimi. Czytal bardzo wiele o jodze, wedancie, teozofii
i kosciele chrzescijanskiej nauki. Osobiscie interesowal sie rowniez psychodelicznymi
i mistycznymi stanami swiadomosci i - jak napisal w rozprawie opublikowanej
na krotko przed smiercia - juz w 1953 r. kilkakrotnie
mialem mistyczne doswiaczenia, lub cos w tym rodzaju, po zazyciu substancji
psychodelicznych i bez nich 3.

Szczegolne wrazenie na Sutichu wywarl Swami Ashokananda z San Francisco
Vedanta Society, ktory w swych wykladach kladl silny
nacisk na wartosc i znaczenie naukowego badania, nakierowanego na wewnetrzna
sfere ludzkich mozliwosci, a szczegolnie potencjalu duchowego 4.
Sutich byl juz zaznajomiony z pracami Swamiego Ramakrishny i Swamiegi Vivekanandy
i - po przystosowaniu samochodu do wymogow swojej fizycznej ulomnosci -
mogl osobiscie uczestniczyc w seminariach z psychologii i mistycyzmu. Latem
1945 r. sluchal serii wykladow Krishnamurtiego w Ojai, w Kalifornii. Jednak
rozczarowaly go niejasne ogolniki Krishnamurtiego
na temat rzeczywistosci. Zrobil na mnie wrazenie
zimnej, obojetnej, raczej negatywnej osoby - napisal pozniej. -
Jego brak ciepla i poczucia humoru obudzil we mnie
przeswiadczenie, ze wschodniemu mistycyzmowi czegos brakuje 5.

Jednak lektura Hindu Psychology Swamiego Akhilanandy na nowo rozpalila
jego zainteresowanie mistycyzmem, zwlaszcza ze podnoszaca sie wowczas fala
psychologii behawiorystycznej na pobliskim Uniwersytecie Stanforda budzila
w nim coraz silniejsze poczucie alienacji. Sutich czesto badal postawy
i ekspresje swoich klientow i zaczal bardzo wiele myslec o ich "psychologicznym
rozwoju". Niektorzy jego koledzy stosowali podobna terminologie w
swojej praktyce. Sutich ze szczegolnym entuzjazmem podchodzil do terapii
grupowej, ktora kladla nacisk zarowno na rozwoj duchowy, jak i emocjonalny.
Nic wiec dziwnego, ze byl zachwycony, gdy uslyszal o pracy Maslowa i postanowil
nawiazac z nim kontakt. W listopadzie 1948 r. napisal do niego:


Rozumiem, ze ostatnio pracujesz nad czyms, co zostalo mi niejsno
opisane jako nadzwyczaj dobrze przystosowana osobowosc
lub inaczej jako nadzwyczajna osobowosc. Wzmianka
o panskiej pracy zostala uczyniona w zwiazku z moja dzialalnoscia badawcza
i eksperymentalna nad tym, co nazywam postawa zorientowana
na rozwoj (swiadoma rozwoju lub nastawiona
na rozwoj) jako jadrem pelnowartosciowej
osobowosci 6.


Maslow nie odpowiedzial bezposrednio, ale w marcu 1949 r. odwiedzil
Berkeley i jeden z klientow Suticha zaaranzowal spotkanie, ktore uplynelo
w przyjacielskiej atmosferze. Na polecenie Maslowa Sutich przedlozyl redakcji
"Journal of Psychology" artykul zatytulowany Doswiadczenie
rozwoju i postawa zorientowana na rozwoj, ktory zostal zaakceptowany
do publikacji. W latach 1949-1957 Sutich mial niewielki kontakt z Maslowem.
Gdy w tamtym czasie sluchal wykladu na Uniwersytecie Stanforda, stwierdzil,
ze w katedrze psychologii behawiorystycznej, prowadzonej przez Ernesta
Hilgarda, istnieje silny sprzeciw wobec proponowanej przez Maslowa koncepcji
samorealizacji. Jednak w 1952 r. spotkal wydalonego z ojczyzny brytyjskiego
pisarza Alana Wattsa. To spotkanie podnioslo go nieco na duchu i ponownie
ozywilo zainteresowanie mistycyzmem i psychoterapia. Sutich zauwazyl:


Im wiecej z nim rozmawialem, tym wiecej czytalem o mistycyzmie. Poza
ksiazkami Wattsa pochlanialem wszystko, co udalo mi sie zdobyc na temat
mistycyzmu.  W ten sposob dotarlem do prac Sri Aurobindo (1948), Besant
(1897), Blawatskiej (1927), Bhagawat Gity (Isherwood, 1947), Mullera (1899),
Upaniszad (Radhakrishnan, 1953) i wielu ksiazek poswieconych jodze 7.


Pozniej Sutich zaczal pomagac Wattsowi, stosujac rozne techniki konsultacyjne.
Zaintrygowalo go stwierdzenie Wattsa, ze zamierza polaczyc te metody z
buddyzmem zen. Watts uwazal, ze moze stosowac konsultacje
niesterujaca, ktorej glowna idea jest pomaganie
tym, ktorzy wpadli w pewnego rodzaju paradoksy lub sprzecznosci.
Sutich rowniez szczegolowo rozwazal z Wattsem idee Satori - koncepcje
naglego oswiecenia w zen.

Wspomnielismy wczesniej o liscie korespondencyjnej Abrahama Maslowa
zawierajacej nazwiska psychologow o podobnych zapatrywaniach. Sutich byl
osobiscie zainteresowany ta lista i pozniej zaczal ja uwazac za podstawe
nowej psychologii humanistycznej. Ta lista korespondencyjna
- stwierdzil - byla niczym Komitet Korespondencyjny,
ktory odegral tak wazna role w historii amerykanskiej rewolucji
8. Sutich zauwazyl jednak, ze chociaz lista korespondencyjna
powiekszala sie, to nigdzie nie pojawialy sie zadne znaczace argumenty
przeciwko behawiorystom, ktorych pubikacje nadal dominowaly w czasopismach
naukowych. Maslow, ktorego artykul o szczytowych doswiadczeniach zostal
niedawno odrzucony przez "Psychology Review", naklanial Suticha
do zalozenia nowego czasopisma. Mogloby ono skupiac sie na tych wszystkich
aspektach ludzkiego potencjalu, ktore lekcewazone byly przez glony nurt
psychologii. Proponowano, aby nowy periodyk nosil tytul "The Journal
of Ortho-Psychology" (od greckiego ortho -
rosnac prosto). Maslow w nastepujacy sposob okreslil cele tej publikacji:


"The Journal of Ortho-Psychology" zalozony zostal przez
grupe psychologow zainteresowanych tymi zdolnosciami i mozliwosciami czlowieka,
ktore nie znalazly stalego miejsca ani w teorii pozytywistycznej, ani w
behawiorystycznej, ani w klasycznej teorii psychoanalitycznej, tzn. kreatywnoscia,
miloscia, samorealizacja, wyzszymi wartosciami,
przekroczeniem ego, obiektywnoscia, niezaleznoscia, odpowiedzialnoscia,
zdrowiem psychicznym, itd. Takie podejscie do psychologii mozna rowniez
odnalezc w pismach: Goldsteina, Fromma, Horney, Rogersa, Maslowa, Allporta,
Angyla, Buhlera, Moustakasa i in., a takze w niektorych aspektach pism
Junga, Adlera i psychoanalitycznych psychologow ego.

Chociaz punkt widzenia tej trzeciej sily w psychologii nie zostal
jeszcze zsyntetyzowany, ujednolicony ani usystematyzowany, nie jest rowniez
jeszcze tak wszechstronny jak system freudowski czy behawiorystyczny, mamy
wrazenie, ze to sie stanie, i toprawdopodobnie juz niebawem... 9


W tym czasie MAslow do swoich sympatykow zaliczal nie tylkomwymienionych
wyzej, ale takze wybitnych psychologow - Rollo Maya Gardnera Murphy'ego.
Artykuly do nowego czasopisma zaczely naplywac od marca 1958 r. Do zespolu
redakcyjnego weszli Lewis Mumford, David Reismann i Erich Fromm. Pojawily
sie jednak problemy z tytulem, poniewaz byl zbyt podobny do "The American
Journal of Orthopsychiatry". W grudniu 1959 r. Sutich otrzymal list
od ziecia Maslowa, Stephena Cohena, proponujacy, by zmienic tytul pisma
na "The Journal of Humanistic Psychology". Sutichowi spodobala
sie nowa nazwa. Wkrotce potem ogloszono powstanie Amerykanskiego Stowarzyszenia
Psychologii Humanistycznej, wraz z jego czasopismem, pod patronatem Uniwersytetu
Brandeisa.

W 1962 r. Maslow napisal do Suticha o nowym, ekscytujacym kontakcie,
jaki nawiazal. Otoz Michael Murphy i jego przyjaciel Richard Price zalozyli
w Big Sur, na poludnie od Monterey w Kalifornii, osrodek, ktory nazwali
Instytutem Esalen. Planuja stworzenie tam osrodka
konferencyjnego, poswieconego m.in. tym sprawom, ktorymi sie interesujesz
- pisal i dodal: - przy okazji zasugerowalem im,
zebys zostal nauczycielem 10.

Pozniej Murphy skontaktowal sie z Sutichem, zapraszajac go, gdy juz
wszystko bedzie gotowe. Na nastepna jesien i pozniejszy
okres planujemy seminaria i konferecje i dlatego gromadzimy idee
- informowal. - Napisalem juz do kilku ludzi,
proszac ich o sugestie dotyczace idei i ludzi, ktorzy byliby dobrymi instruktorami.
Jedna z dziedzin, jakie mamy zamiar rozwinac, jest interdyscyplinarne podejscie
do ludzkiej natury - gromadzenie razem ludzi, ktorzy zwykle sie nie gromadza....
11


Poczatki ruchu transpersonalnego.





1 A.Maslow, Motivation and Personality,
Harper &Row, 1970, s.150.

2 A.Maslow, The Farther Reaches of Huma
Nature, Viking, 1971, s.47.

3 Cyt. w: A.J.Sutich, The Emergency of
the Transpersonal Orientation: Personal Account, "Journal of Transpersonal
Psychology, 1976, t.8, s.6.

4 A.J.Sutich, The Founding of Humanistic
and Transpersonal Psychology: A Personal Account, rozprawa przedstawiona
w Instytucie Psychologii Humanistycznej, kwiecien 1976, s.22.

5 Tamze, s.21.

6 Tamze, s.29.

7 Tamze, s.35.

8 Tamze, s.45.

9 Tamze, s.59-60.

10 Tamze, s.114.

11Tamze, s.115.



This page hosted by
Get your own Free Home
Page