He was an old man who fished alone in a skiff in the Gulf Stream and he had gone eighty-four days now without taking a fish.		Był starym człowiekiem, który łowił ryby w Golfstromie pływając samotnie łodzią i oto już od osiemdziesięciu czterech dni nie schwytał ani jednej.
In the first forty days a boy had been with him.		Przez pierwsze czterdzieści dni pływał z nim pewien chłopiec.
But after forty days without a fish the boy's parents had told him that the old man was now definitely and finally salao, which is the worst form of unlucky, and the boy had gone at their orders in another boat which caught three good fish the first week.		Ale po czterdziestu jałowych dniach rodzice oświadczyli mu, że stary jest teraz bezwzględnie i ostatecznie salao, co jest najgorszą formą określenia „pechowy” i chłopiec na ich rozkaz popłynął inną łodzią, która w pierwszym tygodniu złowiła trzy dobre ryby.
It made the boy sad to see the old man come in each day with his skiff empty and he always went down to help him carry either the coiled lines or the gaff and harpoon and the sail that was furled around the mast.		Smuciło go to, że stary co dzień wraca z pustą łodzią, więc zawsze przychodził i pomagał mu odnosić zwoje linek albo osęk i harpun i żagiel owinięty dokoła masztu.
The sail was patched with flour sacks and, furled, it looked like the flag of permanent defeat.		Żagiel był wylatany workami od mąki, a zwinięty wyglądał jak sztandar nieodmiennej klęski.
The old man was thin and gaunt with deep wrinkles in the back of his neck.		Stary był suchy i chudy, na karku miał głębokie bruzdy.
The brown blotches of the benevolent skin cancer the sun brings from its reflection on the tropic sea were on his cheeks.		Brunatne plamy po niezłośliwym raku skóry, występującym wskutek odblasku słońca na morzach tropikalnych, widniały na jego policzkach.
The blotches ran well down the sides of his face and his hands had the deep-creased scars from handling heavy fish on the cords.		Plamy te biegły po obu stronach twarzy, a ręce miał poorane głębokimi szramami od wyciągania linką ciężkich ryb.
But none of these scars were fresh.		Ale żadna z tych szram nie była świeża.
They were as old as erosions in a fishless desert.		Były one tak stare jak erozje na bezrybnej pustyni.
Everything about him was old except his eyes and they were the same color as the sea and were cheerful and undefeated.		Wszystko w nim było stare prócz oczu, które miały tę samą barwę co morze i były wesołe i niezłomne.
‘Santiago,' the boy said to him as they climbed the bank from where the skiff was hauled up. `I could go with you again.		Santiago - powiedział do niego chłopiec, kiedy wspinali się na stromy brzeg od miejsca, gdzie stała łódź wciągnięta na piasek. - Mógłbym znów z tobą popłynąć.
We've made some money.'		Zarobiliśmy trochę pieniędzy.
The old man had taught the boy to fish and the boy loved him.		Stary nauczył chłopca łowić ryby i chłopiec go kochał.
`No,' the old man said. `You're with a lucky boat.		Nie - odrzekł stary. - Jesteś na szczęśliwej łodzi.
Stay with them.'		Zostań z nimi.
`But remember how you went eighty-seven days without fish and then we caught big ones every day for three weeks.'		A przypomnij sobie, jak kiedyś przez osiemdziesiąt siedem dni nie złapałeś ani jednej ryby, a potem przez trzy tygodnie łowiliśmy co dzień takie wielkie.
`I remember,' the old man said. `I know you did not leave me because you doubted.'		Pamiętam - odpowiedział stary. - Wiem, że nie dlatego odszedłeś ode mnie, żeś zwątpił.
`It was papa made me leave.		Tata kazał mi odejść.
I am a boy and I must obey him.'		Jestem jeszcze mały i muszę go słuchać.
`I know,' the old man said. `It is quite normal.'		Wiem - rzekł stary. - To całkiem normalne.
`He hasn't much faith.'		Bo on już nie bardzo wierzy.
`No,' the old man said. `But we have. Haven't we?'		A nie - powiedział tamten. - Ale my wierzymy, prawda?
`Yes,' the boy said. `Can I offer you a beer on the Terrace and then we'll take the stuff home.'		Tak - odparł chłopiec. - Mogę cię poczęstować piwem na Tarasie? Potem zabierzemy rzeczy do domu.
`Why not?' the old man said. `Between fishermen.'		Czemu nie? - powiedział stary. - Między rybakami...
They sat on the Terrace and many of the fishermen made fun of the old man and he was not angry.		Siedzieli na Tarasie i wielu rybaków podkpiwało ze starego, ale on się nie gniewał.
Others, of the older fishermen, looked at him and were sad.		Starsi patrzyli na niego i robiło im się smutno.
But they did not show it and they spoke politely about the current and the depths they had drifted their lines at and the steady good weather and of what they had seen.		Jednak nie pokazywali tego po sobie i rozmawiali uprzejmie o prądzie i o głębokości, na jaką zapuścili linki, i o tym, że pogoda się ustaliła, i o wszystkim, co widzieli.
The successful fishermen of that day were already in and had butchered their marlin out and carried them laid full length across two planks, with two men staggering at the end of each plank, to the fish house where they waited for the ice truck to carry them to the market in Havana.		Ci, którym powiodło się tego dnia, już wrócili, wypatroszyli swoje marliny i ponieśli je rozciągnięte na dwóch deskach - a pod końcami każdej uginało się dwóch ludzi - do składu ryb, gdzie czekały na samochód-chłodnię, który miał je zabrać na targ do Hawany.
Those who had caught sharks had taken them to the shark factory on the other side of the cove where they were hoisted on a block and tackle, their livers removed, their fins cut off and their hides skinned out and their flesh cut into strips for salting.		Ci, co złowili rekiny, zanieśli je do przetwórni po drugiej stronie zatoczki, tam zaś podciągnięto ryby na blokach, wyjęto wątroby, odcięto płetwy, a po zdjęciu skóry mięso pokrajano na paski, żeby je nasolić.
When the wind was in the east a smell came across the harbor from the shark factory; but today there was only the faint edge of the odor because the wind had backed into the north and then dropped off and it was pleasant and sunny on the Terrace.		Kiedy wiatr wiał od wschodu, do przystani dolatywały zapachy z przetwórni, ale dziś ledwie się je czuło, bo wiatr przesunął się na północ, a potem ustał i na Tarasie było przyjemnie i słonecznie.
`Santiago,' the boy said.		Santiago - zaczął chłopiec.
`Yes,' the old man said.		A co? - odezwał się tamten.
He was holding his glass and thinking of many years ago.		Trzymał w ręce szklankę i myślał o tym, co było przed wielu laty.
`Can I go out and get sardines for you for tomorrow?'		Mógłbym ci przynieść sardynek na jutro?
`No.		Nie.
Go and play baseball, I can still row and Rogelio will throw the net.'		Idź pograć w baseball. Jeszcze mogę wiosłować, a Rogelio zarzuci sieć.
`I would like to go.		Bardzo bym chciał.
If I cannot fish with you, I would like to serve in some way.'		Bo jak nie mogę z tobą łowić, to chociaż chciałbym na coś się przydać.
`You bought me a beer,' the old man said. `You are already a man.'		Postawiłeś mi piwo - powiedział stary. - Już jesteś mężczyzną.
`How old was I when you first took me in a boat?'		Ile lat miałem, jak mnie pierwszy raz wziąłeś do łodzi?
`Five and you nearly were killed when I brought the fish in too green and he nearly tore the boat to pieces.		Pięć. Kiedyś wyciągnąłem rybę za wcześnie i o mało cię nie zabiła; niewiele brakowało, a rozwaliłaby łódź na kawałki.
Can you remember?'		Pamiętasz?
`I can remember the tail slapping and banging and the thwart breaking and the noise of the clubbing.		Pamiętam, jak trzepała i biła ogonem i jak ławka trzasła, i to łomotanie pałką.
I can remember you throwing me into the bow where the wet coiled lines were and feeling the whole boat shiver and the noise of you clubbing him like chopping a tree down and the sweet blood smell all over me.'		Pamiętam, jak mnie rzuciłeś na dziób, gdzie były mokre zwoje lin, i czułem, że cała łódź drga, i słyszałem, jak waliłeś rybę pałką, jakby kto zrąbywał drzewo, i pamiętam ten słodki zapach krwi na sobie.
`Can you really remember that or did I just tell it to you?'		Czy ty naprawdę pamiętasz, czy też to ja ci tylko opowiadałem?
`I remember everything from when we first went together.'		Pamiętam wszystko, odkąd pierwszy raz popłynąłem z tobą.
The old man looked at him with his sunburned, confident loving eyes.		Stary popatrzył na niego swymi wyblakłymi od słońca, ufnymi, kochającymi oczami.
`If you were my boy I'd take you out and gamble,' he said. `But you are your father's and your mother's and you are in a lucky boat.'		Gdybyś ty był mój, wziąłbym cię z sobą i zaryzykował - rzekł. - Aleś ojca i matki i pływasz w szczęśliwej łodzi.
`May I get the sardines?		A mógłbym ci przynieść sardynki?
I know where I can get four baits too.'		Wiem, gdzie można dostać jeszcze cztery przynęty.
`I have mine left from today.		Zostały mi z dzisiejszego dnia.
I put them in salt in the box.'		Włożyłem je do soli, do skrzynki.
`Let me get four fresh ones.'		Pozwól mi przynieść cztery świeże.
`One,' the old man said.		Jedną - powiedział stary.
His hope and his confidence had never gone.		Nadzieja i ufność nigdy go nie opuszczały.
But now they were freshening as when the breeze rises.		A teraz przybierały na sile jak bryza, która się wzmaga.
`Two,' the boy said.		Dwie - rzekł chłopiec.
`Two,' the old man agreed. `You didn't steal them?'		Niech będą dwie - zgodził się stary. - A nie ukradłeś ich czasem?
`I would,' the boy said. `But I bought these.'		Ukradłbym - odparł chłopiec. - Ale te kupiłem.
`Thank you,' the old man said.		Dziękuję ci - powiedział stary.
He was too simple to wonder when he had attained humility.		Był zbyt prosty, żeby się zastanawiać, kiedy osiągnął pokorę.
But he knew he had attained it and he knew it was not disgraceful and it carried no loss of true pride.		Wiedział jednak, że ją osiągnął, wiedział też, że nie ma w tym nic haniebnego i że nie pociąga to za sobą utraty prawdziwej dumy.
`Tomorrow is going to be a good day with this current,' he said.		Przy takim prądzie powinien być jutro dobry dzień - rzekł.
`Where are you going?' the boy asked.		Gdzie popłyniesz? - zapytał chłopiec.
`Far out to come in when the wind shifts.		Daleko, żeby wrócić, jak wiatr się zmieni.
I want to be out before it is light.'		Chcę być na morzu, nim się rozwidni.
`I'll try to get him to work far out,' the boy said. `Then if you hook something truly big we can come to your aid.'		Spróbuję namówić mojego, żeby też wypłynął daleko. Wtedy, jak złapiesz coś naprawdę dużego, będziemy mogli ci pomóc.
`He does not like to work too far out.'		On nie lubi łowić za daleko od brzegu.
`No,' the boy said. `But I will see something that he cannot see such as a bird working and get him to come out after dolphin.'		Nie - powiedział chłopiec. - Ale ja potrafię wypatrzyć to, czego on nie dojrzy, na przykład kołującego ptaka, i namówię go, żeby popłynął za delfinami.
`Are his eyes that bad?		Takie ma kiepskie oczy?
`He is almost blind.'		Jest prawie ślepy.
`It is strange,' the old man said. `He never went turtle-ing.		Dziwne - powiedział stary. - Nigdy nie pływał na żółwie.
That is what kills the eyes.'		A właśnie od tego psuje się wzrok.
`But you went turtle-ing for years off the Mosquito Coast and your eyes are good.'		Przecież ty przez całe lata łowiłeś żółwie u Wybrzeży Moskitów, a oczy masz dobre.
`I am a strange old man.'		Bo ze mnie dziwny staruch.
`But are you strong enough now for a truly big fish?'		A masz teraz dość siły, żeby dać radę naprawdę dużej rybie?
`I think so.		Chyba tak.
And there are many tricks.'		Poza tym jest wiele sposobów.
`Let us take the stuff home,' the boy said. `So I can get the cast net and go after the sardines.'		Zabierzmy rzeczy do domu - powiedział chłopiec. - Żebym mógł wziąć siatkę i pójść po te sardynki.
They picked up the gear from the boat.		Wyjęli osprzęt z łodzi.
The old man carried the mast on his shoulder and the boy carried the wooden box with the coiled, hard-braided brown lines, the gaff and the harpoon with its shaft.		Stary zarzucił na ramię maszt, a chłopiec wziął drewnianą skrzynkę ze zwojami mocno splecionych brunatnych linek i osęk, i harpun z drzewcem.
The box with the baits was under the stern of the skiff along with the club that was used to subdue the big fish when they were brought alongside.		Pudełko z przynętami zostało na rufie łodzi razem z pałką, którą ogłuszało się duże ryby po przyciągnięciu ich do burty.
No one would steal from the old man but it was better to take the sail and the heavy lines home as the dew was bad for them and, though he was quite sure no local people would steal from him, the old man thought that a gaff and a harpoon were needless temptations to leave in a boat.		Nikt nie ukradłby nic staremu rybakowi, ale lepiej było zabrać żagiel i ciężkie linki do domu, bo rosa była dla nich szkodliwa, a stary, chociaż miał całkowitą pewność, że nikt z miejscowych go nie okradnie, uważał, że zostawianie w łodzi osęka i harpuna stwarza niepotrzebną pokusę.
They walked up the road together to the old man's shack and went in through its open door.		Ruszyli razem drogą do chaty starego i weszli przez drzwi, które były otwarte.
The old man leaned the mast with its wrapped sail against the wall and the boy put the box and the other gear beside it.		Stary oparł o ścianę maszt ze zwiniętym żaglem, a chłopiec postawił obok skrzynkę i resztę sprzętu.
The mast was nearly as long as the one room of the shack.		Maszt był prawie tak długi jak jedyna izba chaty.
The shack was made of the tough bud-shields of the royal palm which are called guano and in it there was a bed, a table, one chair, and a place on the dirt floor to cook with charcoal.		W chacie zbudowanej z twardych liści palmy królewskiej, zwanych guano, było łóżko, stół, jedno krzesło, a na klepisku miejsce, gdzie gotowano na węglu drzewnym.
On the brown walls of the flattened, overlapping leaves of the sturdy fibred guano there was a picture in color of the Sacred Heart of Jesus and another of the Virgin of Cobre.		Na brunatnej ścianie ze spłaszczonych, zachodzących na siebie liści silnie uwłóknionego guano wisiał kolorowy obrazek Świętego Serca Jezusowego i drugi, przedstawiający Najświętszą Pannę z Cobre.
These were relics of his wife.		Były to pamiątki po żonie starego.
Once there had been a tinted photograph of his wife on the wall but he had taken it down because it made him too lonely to see it and it was on the shelf in the corner under his clean shirt.		Niegdyś na ścianie wisiała też kolorowana fotografia żony, ale ją zdjął, bo patrząc na nią czuł się zbyt samotny; leżała teraz na półce w rogu, pod czystą koszulą.
`What do you have to eat?' the boy asked.		Co masz do jedzenia? - zapytał chłopiec.
`A pot of yellow rice with fish.		Garnek żółtego ryżu z rybą.
Do you want some?'		Chcesz trochę?
`No.		Nie.
I will eat at home.		Będę jadł w domu.
Do you want me to make the fire?'		Rozpalić ogień?
`No. I will make it later on.		Nie, sam później rozpalę.
Or I may eat the rice cold.'		Mogę też zjeść ryż na zimno.
`May I take the cast net?'		Można wziąć siatkę?
`Of course.'		No pewnie.
There was no cast net and the boy remembered when they had sold it.		Nie było żadnej siatki i chłopiec pamiętał, kiedy ją sprzedali.
But they went through this fiction every day.		Ale mimo to co dzień stwarzali sobie tę samą fikcję.
There was no pot of yellow rice and fish and the boy knew this too.		Nie było garnka z żółtym ryżem i rybą, i chłopiec też o tym wiedział.
`Eighty-five is a lucky number,' the old man said. `How would you like to see me bring one in that dressed out over a thousand pounds?'		Osiemdziesiąt pięć to szczęśliwa liczba - rzekł stary. - Jakby ci się podobało, gdybym przywiózł rybę, co by ważyła z górą tysiąc funtów?
`I'll get the cast net and go for sardines.		Wezmę siatkę i pójdę po sardynki.
Will you sit in the sun in the doorway?'		Posiedzisz na progu w słońcu?
`Yes.		Dobrze.
I have yesterday's paper and I will read the baseball.'		Mam wczorajszą gazetę, to sobie poczytam o baseballu.
The boy did not know whether yesterday's paper was a fiction too.		Chłopiec nie wiedział, czy i wczorajsza gazeta nie jest fikcją.
But the old man brought it out from under the bed.		Ale stary wyciągnął ją spod łóżka.
`Perico gave it to me at the bodega,' he explained.		Perico mi dał w bodedze - wyjaśnił.
`I'll be back when I have the sardines.		Wrócę, jak już będę miał sardynki.
I'll keep yours and mine together on ice and we can share them in the morning.		Położę twoje i moje na lodzie, a jutro rano się podzielimy.
When I come back you can tell me about the baseball.'		Jak przyjdę, opowiesz mi o baseballu.
`The Yankees cannot lose.'		„Jankesi” nie mogą przegrać.
`But I fear the Indians of Cleveland.'		Ale ja się boję tych „Indian” z Cleveland.
`Have faith in the Yankees my son.		Wierz w „Jankesów”, synku.
Think of the great DiMaggio.'		Pamiętaj o wielkim Di Maggio.
`I fear both the Tigers of Detroit and the Indians of Cleveland.'		Boję się i „Tygrysów” z Detroit, i „Indian” z Cleveland.
`Be careful or you will fear even the Reds of Cincinnati and the White Sox of Chicago.'		Uważaj, bo jeszcze się zlękniesz nawet „Czerwonych” z Cincinnati i „Białych Pończoch” z Chicago.
`You study it and tell me when I come back.'		Przejrzyj to i opowiedz mi, jak wrócę.
`Do you think we should buy a terminal of the lottery with an eighty-five?		Myślisz, że warto kupić los na loterię z numerem osiemdziesiątym piątym?
Tomorrow is the eighty-fifth day.'		Bo to jutro osiemdziesiąty piąty dzień.
`We can do that,' the boy said. `But what about the eighty-seven of your great record?'		Możemy - powiedział chłopiec. - Ale co z twoim wielkim rekordem osiemdziesięciu siedmiu dni?
`It could not happen twice.		To się nie może powtórzyć.
Do you think you can find an eighty-five?'		Myślisz, że znajdziesz osiemdziesiątkę piątkę?
`I can order one.'		Mogę zamówić.
`One sheet.		Jeden los.
That's two dollars and a half: Who can we borrow that from?'		To jest dwa i pół dolara. Od kogo można by tyle pożyczyć?
`That's easy.		Nic trudnego.
I can always borrow two dollars and a half.'		Zawsze mogę pożyczyć dwa i pół dolara.
`I think perhaps I can too.		Ja chyba też.
But I try not to borrow.		Tylko że staram się nie pożyczać.
First you borrow. Then you beg.'		Bo to najpierw pożyczasz, a potem żebrzesz.
`Keep warm old man,' the boy said. `Remember we are in September.'		Uważaj, żebyś się nie zaziębił - powiedział chłopiec. - Pamiętaj, że to wrzesień.
`The month when the great fish come,' the old man said. `Anyone can be a fisherman in May.'		Miesiąc, w którym przychodzą wielkie ryby - odparł stary. - Byle kto potrafi być rybakiem w maju.
`I go now for the sardines,' the boy said.		No, idę po te sardynki - rzekł chłopiec.
When the boy came back the old man was asleep in the chair and the sun was down.		Kiedy wrócił, tamten spał w krześle, a słońce już zaszło.
The boy took the old army blanket off the bed and spread it over the back of the chair and over the old man's shoulders.		Chłopiec zdjął z łóżka stary wojskowy koc i rozłożył go na oparciu krzesła i na ramionach rybaka.
They were strange shoulders, still powerful although very old, and the neck was still strong too and the creases did not show so much when the old man was asleep and his head fallen forward.		Dziwne to były ramiona, wciąż jeszcze silne, choć bardzo stare; szyja też była mocna, a bruzdy mniej widoczne, gdy spał i głowa opadła mu na piersi.
His shirt had been patched so many times that it was like the sail and the patches were faded to many different shades by the sun.		Koszulę tyle razy łatano, że przypominała żagiel, a łaty spłowiały na słońcu i przybrały najrozmaitsze odcienie.
The old man's head was very old though and with his eyes closed there was no life in his face.		Głowa starego była jednak bardzo sędziwa, a kiedy miał zamknięte oczy, w twarzy nie było życia.
The newspaper lay across his knees and the weight of his arm held it there in the evening breeze.		Gazeta leżała na jego kolanach, i ręka swoim ciężarem przytrzymywała ją wśród podmuchu wieczornej bryzy.
He was barefooted.		Był boso.
The boy left him there and when he came back the old man was still asleep.		Chłopiec odszedł, a kiedy wrócił, stary wciąż jeszcze spał.
`Wake up old man,' the boy said and put his hand on one of the old man's knees.		Obudź się - powiedział chłopiec i położył mu rękę na kolanie.
The old man opened his eyes and for a moment he was coming back from a long way away.		Stary otworzył oczy i przez chwilę powracał z bardzo daleka.
Then he smiled.		Potem uśmiechnął się.
`What have you got?' he asked.		Co tam masz? - zapytał.
`Supper,' said the boy. `We're going to have supper.'		Kolację - odpowiedział chłopiec. - Zjemy teraz kolację.
`I'm not very hungry.'		Nie jestem głodny.
`Come on and eat.		Chodź coś zjeść.
You can't fish and not eat.'		Nie możesz łowić ryb i nie jeść.
`I have,' the old man said getting up and taking the newspaper and folding it.		Już tak bywało - powiedział stary wstając i składając gazetę.
Then he started to fold the blanket.		Potem zabrał się do składania koca.
`Keep the blanket around you,' the boy said. `You'll not fish without eating while I'm alive.'		Nie zdejmuj tego koca - rzekł chłopiec. - Póki ja żyję, nie będziesz jeździł na połów bez jedzenia.
`Then live a long time and take care of yourself,' the old man said. `What are we eating?'		W takim razie żyj długo i uważaj na siebie - powiedział stary. - Co jemy?
`Black beans and rice, fried bananas, and some stew.'		Czarną fasolę z ryżem, przypiekane banany i trochę duszonego mięsa.
The boy had brought them in a two-decker metal container from the Terrace.		Chłopiec przyniósł to z Tarasu w podwójnej metalowej menażce.
The two sets of knives and forks and spoons were in his pocket with a paper napkin wrapped around each set.		W kieszeni miał dwa komplety noży, widelców i łyżek, każdy zawinięty w papierową serwetkę.
`Who gave this to you?'		Kto ci to dał?
`Martin.		Martin.
The owner.'		Właściciel.
`I must thank him.'		Muszę mu podziękować.
`I thanked him already,' the boy said. `You don't need to thank him.'		Już mu podziękowałem. Ty nie musisz dziękować.
`I'll give him the belly meat of a big fish,' the old man said. `Has he done this for us more than once?'		Dam mu mięso z brzucha wielkiej ryby - powiedział stary. - Czy on już kiedyś przysłał nam jedzenie?
`I think so.'		Chyba tak.
`I must give him something more than the belly meat then.		Więc muszę mu dać coś więcej niż mięso z brzucha.
He is very thoughtful for us.'		Bardzo o nas dba. -
`He sent two beers.'		Przysłał dwa piwa.
`I like the beer in cans best.'		Najbardziej lubię piwo w puszkach.
`I know.		Wiem.
But this is in bottles, Hatuey beer, and I take back the bottles.'		Ale to jest Hatuey w butelkach; butelki zabieram z powrotem.
`That's very kind of you,' the old man said. `Should we eat?'		Poczciwy jesteś - rzekł stary. - Zjemy coś?
`I've been asking you to,' the boy told him gently. `I have not wished to open the container until you were ready.'		Przecież cię prosiłem - powiedział łagodnie chłopiec. - Nie chciałem otwierać menażki, póki nie będziesz gotów.
`I'm ready now,' the old man said. `I only needed time to wash.'		Już jestem gotów - odrzekł stary. - Musiałem tylko mieć czas, żeby się umyć.
Where did you wash? the boy thought.		„Gdzieś ty się umył?” - pomyślał chłopiec.
The village water supply was two streets down the road. I must have water here for him, the boy thought, and soap and a good towel.		Wioskowy zbiornik wody był o dwie ulice dalej. „Muszę tu mieć wodę dla niego - postanowił - i mydło, i porządny ręcznik.
Why am I so thoughtless?		Dlaczego jestem taki bezmyślny?
I must get him another shirt and a jacket for the winter and some sort of shoes and another blanket.		Trzeba mu sprawić drugą koszulę i kurtkę na zimę; jakieś buty i jeszcze jeden koc”.
`Your stew is excellent,' the old man said.		To mięso jest doskonałe - powiedział stary.
`Tell me about the baseball,' the boy asked him.		Opowiedz mi o baseballu - poprosił chłopiec.
`In the American League it is the Yankees as I said,' the old man said happily.		W Lidze Amerykańskiej wygrali „Jankesi”, tak jak mówiłem - odparł tamten z radością.
`They lost today,' the boy told him.		A dziś przegrali - powiedział chłopiec.
`That means nothing.		To nic nie znaczy.
The great DiMaggio is himself again.'		Wielki Di Maggio znowu wrócił do formy.
`They have other men on the team.'		Mają tam innych w drużynie.
`Naturally.		Naturalnie.
But he makes the difference.		Ale on przesądza sprawę.
In the other league, between Brooklyn and Philadelphia I must take Brooklyn.		W drugiej lidze muszę między Brooklynem a Filadelfią wybrać Brooklyn.
But then I think of Dick Sisler and those great drives in the old park.'		Tylko że myślę o Dicku Sislerze i tych jego wspaniałych rzutach w starym parku.
`There was nothing ever like them.		Nikt lepiej nie potrafi.
He hits the longest ball I have ever seen.'		Podaje najdłuższą piłkę, jaką w życiu widziałem.
`Do you remember when he used to come to the Terrace?		Pamiętasz, jak tu przychodził na Taras?
I wanted to take him fishing but I was too timid to ask him.		Chciałem go zabrać na ryby, ale nie miałem śmiałości go zaprosić.
Then I asked you to ask him and you were too timid.'		Później namawiałem ciebie i ty też nie miałeś odwagi.
`I know.		Wiem.
It was a great mistake.		To był wielki błąd.
He might have gone with us.		Mógł z nami popłynąć.
Then we would have that for all of our lives.'		Mielibyśmy wspomnienie na całe życie.
`I would like to take the great DiMaggio fishing,' the old man said. `They say his father was a fisherman, Maybe he was as poor as we are and would understand.'		Chętnie bym wziął wielkiego Di Maggio na ryby - powiedział stary. - Mówią, że jego ojciec był rybakiem. Może on też był taki sam biedak jak my i potrafiłby zrozumieć.
`The great Sisler's father was never poor and he, the father, was playing in the big leagues when he was my age.'		Ojciec wielkiego Sislera nigdy nie był biedny i w moim wieku grywał w wielkich rozgrywkach ligowych.
`When I was your age I was before the mast on a square-rigged ship that ran to Africa and I have seen lions on the beaches in the evening.'		Kiedy ja byłem w twoim wieku, służyłem jako prosty majtek na statku rejsowym, który pływał do Afryki, i wieczorami widywałem lwy nad brzegiem morza.
`I know.		Wiem.
You told me.'		Opowiadałeś mi.
`Should we talk about Africa or about baseball?'		Pogadamy o Afryce czy o baseballu?
`Baseball I think,' the boy said. `Tell me about the great John J. McGraw.' He said Jota for J.		Chyba o baseballu - odparł chłopiec. - Opowiedz mi o wielkim Johnie Mc Graw. - Wymawiał „John” przez „jot”.
`He used to come to the Terrace sometimes too in the older days.		Dawniej także czasem przychodził na Taras.
But he was rough and harsh-spoken and difficult when he was drinking.		Ale był szorstki, ostry w słowach. I trudno było dać sobie z nim rade, jak popił.
His mind was on horses as well as baseball.		W głowie miał tylko baseball i konie.
At least he carried lists of horses at all times in his pocket and frequently spoke the names of horses on the telephone.'		Przynajmniej zawsze nosił po kieszeniach spisy koni i często gadał przez telefon końskie imiona.
`He was a great manager,' the boy said. `My father thinks he was the greatest.'		Świetny był z niego kierownik drużyny - powiedział chłopiec. - Ojciec uważa, że najlepszy.
`Because he came here the most times,' the old man said. `If Durocher had continued to come here each year your father would think him the greatest manager.'		Bo tu najczęściej przyjeżdżał - odparł stary. - Gdyby Durocher dalej się tu pokazywał co roku twój ojciec jego uważałby za najlepszego.
`Who is the greatest manager, really, Luque or Mike Gonzalez?'		A kto jest naprawdę najlepszy: Luque czy Mikę Gonzalez?
`I think they are equal.'		Myślę, że są sobie równi.
`And the best fisherman is you.'		A najlepszym rybakiem jesteś ty.
`No.		Nie.
I know others better.'		Znam innych, lepszych.
`Qué va,' the boy said. `There are many good fishermen and some great ones.		Que va? - zawołał chłopiec. - Jest wielu dobrych rybaków i kilku wspaniałych.
But there is only you.'		Ale nie ma takiego jak ty.
`Thank you.		Dziękuję ci.
You make me happy.		Ucieszyłeś mnie.
I hope no fish will come along so great that he will prove us wrong.'		Mam nadzieję, że nie trafi się taka wielka ryba, która by nam pokazała, że się mylimy.
`There is no such fish if you are still strong as you say.'		Nie ma takiej ryby, jeżeli wciąż jesteś tak silny, jak mówisz.
`I may not be as strong as I think,' the old man said. `But I know many tricks and I have resolution.'		Mogę nie być tak silny, jak myślę - powiedział stary - ale znam wiele sposobów i jestem śmiały.
`You ought to go to bed now so that you will be fresh in the morning.		Teraz powinieneś iść do łóżka, żebyś jutro rano był wypoczęty.
I will take the things back to the Terrace.'		A ja odniosę to wszystko na Taras.
`Good night then.		No to dobranoc.
I will wake you in the morning.'		Obudzę cię rano.
`You're my alarm clock,' the boy said.		Jesteś moim budzikiem.
`Age is my alarm clock,' the old man said. `Why do old men wake so early?		A moim budzikiem jest wiek - odparł stary. - Dlaczego starzy ludzie budzą się tak wcześnie?
Is it to have one longer day?'		Czy po to, żeby mieć dłuższy dzień?
`I don't know,' the boy said. `All I know is that young boys sleep late and hard.'		Nie wiem - odpowiedział chłopiec. - Wiem tylko, że młodzi chłopcy sypiają długo i twardo.
`I can remember it,' the old man said. `I'll waken you in time.'		Przypominam to sobie - rzekł stary. - Zbudzę cię w porę.
`I do not like for him to waken me.		Nie lubię, jak ten mój mnie budzi.
It is as though I were inferior.'		Bo to tak, jakbym był gorszy od niego.
`I know.'		Wiem.
`Sleep well old man.'		Śpij dobrze, staruszku.
The boy went out.		Chłopiec wyszedł.
They had eaten with no light on the table and the old man took off his trousers and went to bed in the dark.		Jedli bez światła, więc teraz stary po ciemku zdjął spodnie i położył się do łóżka.
He rolled his trousers up to make a pillow, putting the newspaper inside them.		Spodnie zwinął, żeby zrobić sobie zagłówek, a do środka wsadził gazetę.
He rolled himself in the blanket and slept on the other old newspapers that covered the springs of the bed.		Otulił się kocem i zasnął na innych starych gazetach, którymi przykryte były sprężyny łóżka.
He was asleep in a short time and he dreamed of Africa when he was a boy and the long, golden beaches and the white beaches, so white they hurt your eyes, and the high capes and the great brown mountains.		Usnął szybko i śnił o Afryce z tych czasów, kiedy był chłopcem, o długich, złotych plażach i plażach białych, tak białych, że aż oczy bolały, o wysokich przylądkach i wielkich, brunatnych górach.
He lived along that coast now every night and in his dreams he heard the surf roar and saw the native boats come riding through it.		Co noc żył teraz na owym wybrzeżu i w snach słyszał huk fal i widział przedzierające się przez nie łodzie krajowców.
He smelled the tar and oakum of the deck as he slept and he smelled the smell of Africa that the land breeze brought at morning.		Śpiąc, czuł woń smoły i pakuł na pokładzie, czuł zapach Afryki, który rankiem przynosiła bryza od lądu.
Usually when he smelled the land breeze he woke up and dressed to go and wake the boy.		Zazwyczaj kiedy już poczuł bryzę lądową, wstawał i ubierał się, żeby obudzić chłopca.
But tonight the smell of the land breeze came very early and he knew it was too early in his dream and went on dreaming to see the white peaks of the Islands rising from the sea and then he dreamed of the different harbors and roadsteads of the Canary Islands.		Tej nocy jednak zapach od lądu przyszedł bardzo wcześnie, on zaś przez sen wiedział, że to jeszcze nie pora, więc śnił dalej, by ujrzeć białe szczyty wysp wynurzające się z morza, a potem zwidziały mu się rozmaite przystanie i redy Wysp Kanaryjskich.
He no longer dreamed of storms, nor of women, nor of great occurrences, nor of great fish, nor fights, nor contests of strength, nor of his wife.		Nie śniły mu się już burze ani kobiety, ani wielkie wydarzenia, ogromne ryby, bójki czy mocowania, ani też własna żona.
He only dreamed of places now and of the lions on the beach.		Teraz śnił już tylko o różnych miejscach i o lwach na plaży.
They played like young cats in the dusk and he loved them as he loved the boy.		W zmroku igrały jak młode koty, a on je kochał, podobnie jak kochał chłopca.
He never dreamed about the boy.		Chłopiec nie śnił mu się nigdy.
He simply woke, looked out the open door at the moon and unrolled his trousers and put them on.		Przebudził się, spojrzał przez otwarte drzwi na księżyc, rozwinął spodnie i naciągnął je.
He urinated outside the shack and then went up the road to wake the boy.		Za chatą oddał mocz i poszedł drogą, aby obudzić chłopca.
He was shivering with the morning cold.		Dygotał od porannego chłodu.
But he knew he would shiver himself warm and that soon he would be rowing.		Wiedział jednak, że z tego dygotania zrobi mu się ciepło i że niedługo już będzie wiosłował.
The door of the house where the boy lived was unlocked and he opened it and walked in quietly with his bare feet.		Drzwi domu, w którym mieszkał chłopiec, nie były zamknięte na klucz, więc uchylił je i wszedł stąpając cicho bosymi nogami.
The boy was asleep on a cot in the first room and the old man could see him clearly with the light that came in from the dying moon.		Chłopiec spał w pierwszej izbie na składanym łóżku i stary dojrzał go wyraźnie przy wpadającym tam świetle gasnącego księżyca.
He took hold of one foot gently and held it until the boy woke and turned and looked at him.		Ujął chłopca łagodnie za stopę i przytrzymał ją, aż ów się zbudził, obrócił i spojrzał na niego.
The old man nodded and the boy took his trousers from the chair by the bed and, sitting on the bed, pulled them on.		Stary kiwnął głową, a chłopiec wziął z krzesła spodnie i wciągnął je, siedząc na łóżku.
The old man went out the door and the boy came after him.		Stary rybak wyszedł, chłopiec zaś podążył za nim.
He was sleepy and the old man put his arm across his shoulders and said, `I am sorry.'		Był senny, więc stary objął go za ramiona i powiedział: - Żal mi ciebie.
`Qué va,' the boy said. `It is what a man must do.'		Que va? - odparł chłopiec. - Taki jest obowiązek mężczyzny.
They walked down the road to the old man's shack and all along the road, in the dark, barefoot men were moving, carrying the masts of their boats.		Szli do chaty starego, a wzdłuż całej drogi, w mroku, spieszyli bosi mężczyźni, niosąc maszty swych łodzi.
When they reached the old man's shack the boy took the rolls of line in the basket and the harpoon and gaff and the old man carried the mast with the furled sail on his shoulder.		Kiedy dotarli do chaty, chłopiec wziął zwoje linek złożone w koszyku, harpun i osęk, a stary zarzucił na ramię maszt ze zwiniętym żaglem.
`Do you want coffee?' the boy asked.		Chcesz kawy? - zapytał chłopiec.
`We'll put the gear in the boat and then get some.'		Wsadzimy sprzęt do łodzi, a potem się napijemy.
They had coffee from condensed-milk cans at an early morning place that served fishermen.		Napili się kawy z puszek po skondensowanym mleku w budce, gdzie wczesnym rankiem obsługiwano rybaków.
`How did you sleep old man?' the boy asked.		Jak się spało, staruszku? - zapytał chłopiec.
He was waking up now although it was still hard for him to leave his sleep.		Teraz już przytomniał, choć nadal ciężko mu było rozstać się ze snem.
`Very well, Manolin,' the old man said. `I feel confident today.'		Doskonale, Manolin - odparł rybak. - Czuję się dzisiaj pewnie.
`So do I,' the boy said. `Now I must get your sardines and mine and your fresh baits.		Ja też - powiedział chłopiec. - A teraz muszę iść po twoje i moje sardynki i po świeże przynęty dla ciebie.
He brings our gear himself.		Ten mój sam przynosi nasz osprzęt.
He never wants anyone to carry anything.'		Nie chce, żeby ktoś inny nosił cokolwiek.
`We're different,' the old man said. `I let you carry things when you were five years old.'		U nas inaczej - zauważył stary. - Pozwalałem ci nosić różne rzeczy, kiedy miałeś pięć lat.
`I know it,' the boy said. `I'll be right back.		Wiem o tym - powiedział chłopiec. - Zaraz wrócę.
Have another coffee.		Napij się jeszcze kawy.
We have credit here.'		Mamy tu kredyt.
He walked off, barefooted on the coral rocks, to the ice house where the baits were stored.		Odszedł boso po koralowych skałach do chłodni, gdzie przechowywano przynęty.
The old man drank his coffee slowly.		Stary powoli łykał kawę.
It was all he would have all day and he knew that he should take it.		Miała mu wystarczyć na cały dzień, wiedział więc, że powinien ją wypić.
For a long time now eating had bored him and he never carried a lunch.		Od dawna już znudziło mu się jedzenie, toteż nigdy nie zabierał obiadu.
He had a bottle of water in the bow of the skiff and that was all he needed for the day.		Na dziobie łodzi miał flaszkę z wodą i nie potrzeba mu było nic więcej do wieczora.
The boy was back now with the sardines and the two baits wrapped in a newspaper and they went down the trail to the skiff, feeling the pebbled sand under their feet, and lifted the skiff and slid her into the water.		Chłopiec wrócił, niosąc sardynki i dwie przynęty zawinięte w gazetę; poszli do łodzi wydeptaną ścieżką, czując pod stopami piach i kamyki, dźwignęli łódź i zepchnęli ją na wodę.
`Good luck old man.'		Wszystkiego dobrego, stary.
`Good luck,' the old man said.		Wszystkiego dobrego - odpowiedział tamten.
He fitted the rope lashings of the oars onto the hole pins and, leaning forward against the thrust of the blades in the water, he began to row out of the harbor in the dark.		Umocował wiązadłami wiosła w dulkach i pochyliwszy się do przodu, zagarnął wodę piórami wioseł i zaczął w ciemnościach wypływać z przystani.
There were other boats from the other beaches going out to sea and the old man heard the dip and push of their oars even though he could not see them now the moon was below the hills.		Łodzie z innych plaż też wyruszały na morze i stary rybak słyszał, jak ich wiosła zanurzają się i odpychają wodę, chociaż nie mógł nic dojrzeć, gdyż księżyc już zaszedł za wzgórza.
Sometimes someone would speak in a boat.		Czasem ktoś przemówił w jakiejś łodzi.
But most of the boats were silent except for the dip of the oars.		Większość ich jednak płynęła w ciszy, przerywanej jedynie pluskiem wioseł.
They spread apart after they were out of the mouth of the harbor and each one headed for the part of the ocean where he hoped to find fish.		Za wylotem przystani rozproszyły się i każda podążyła w tę stronę oceanu, gdzie spodziewała się znaleźć ryby.
The old man knew he was going far out and he left the smell of the land behind and rowed out into the clean early morning smell of the ocean.		Stary pamiętał, że ma wypłynąć daleko; zapach lądu pozostał już w tyle, a on wiosłował prosto w czystą, poranną toń oceanu.
He saw the phosphorescence of the Gulf weed in the water as he rowed over the part of the ocean that the fishermen called the great well because there was a sudden deep of seven hundred fathoms where all sorts of fish congregated because of the swirl the current made against the steep walls of the floor of the ocean.		Dostrzegł w morzu fosforescencję wodorostów, płynąc nad miejscem, które rybacy zwali wielką studnią, ponieważ była tam nagła głębina licząca siedemset sążni, gdzie gromadziły się wszelkie odmiany ryb dzięki wirowi wytwarzanemu przez prąd uderzający o strome ściany dna oceanu.
Here there were concentrations of shrimp and bait fish and sometimes schools of squid in the deepest holes and these rose close to the surface at night where all the wandering fish fed on them.		Tu były skupiska krewetek i ryb używanych na przynęty, a czasem, gdzieś w najgłębszych rozpadlinach, ławice mątw, które nocą wypływały prawie na samą powierzchnię i stawały się żerem wszelkich wędrujących ryb.
In the dark the old man could feel the morning coming and as he rowed he heard the trembling sound as flying fish left the water and the hissing that their stiff set wings made as they soared away in the darkness.		Stary czuł w mroku zbliżanie się świtu, a wiosłując, słyszał drżący dźwięk, gdy latające ryby wyskakiwały z wody, i syk ich sztywnych, napiętych skrzydeł, kiedy wzbijały się w ciemność.
He was very fond of flying fish as they were his principal friends on the ocean.		Bardzo lubił latające ryby: były one największymi jego przyjaciółkami na oceanie.
He was sorry for the birds, especially the small delicate dark terns that were always flying and looking and almost never finding,		Żal mu było ptaków, a zwłaszcza małych, delikatnych, ciemnych rybitw, które wciąż latały, rozglądając się za czymś i prawie nigdy nic nie znajdując.
and he thought, `The birds have a harder life than we do except for the robber birds and the heavy strong ones.		Pomyślał: „Ptaki mają cięższe życie niż my, z wyjątkiem drapieżników i tych dużych, silnych.
Why did they make birds so delicate and fine as those sea swallows when the ocean can be so cruel?		Dlaczego stworzono ptaki tak kruche i wątłe jak te jaskółki morskie, jeżeli ocean potrafi być tak okrutny?
She is kind and very beautiful.		Jest dobry i bardzo piękny.
But she can be so cruel and it comes so suddenly and such birds that fly, dipping and hunting, with their small sad voices are made too delicately for the sea.'		Ale umie też być okrutny, a przychodzi to nagle, i takie ptaki, co latają muskając wodę i polując, i mają słabe, smutne głosy, są za delikatne na morze”.
He always thought of the sea as la mar which is what people call her in Spanish when they love her.		Zawsze nazywał w myśli morze: la mar, bo tak nazywają je ludzie po hiszpańsku, gdy je kochają.
Sometimes those who love her say bad things of her but they are always said as though she were a woman.		Czasami ci, co je kochają, mówią o nim złe słowa, ale zawsze tak, jakby chodziło o kobietę.
Some of the younger fishermen, those who used buoys as floats for their lines and had motor-boats, bought when the shark livers had brought much money, spoke of her as el mar which is masculine.		Niektórzy młodzi rybacy - ci, co używali boi jako pływaków do linek i mieli motorówki kupione wtedy, gdy wątroby rekinów przyniosły im dużo pieniędzy - mówili o nim el mar, co jest rodzaju męskiego.
They spoke of he as a contestant or a place or even an enemy.		Mówili o nim jak o przeciwniku bądź miejscu, bądź nawet wrogu.
But the old man always thought of her as feminine and as something that gave or withheld great favors, and if she did wild or wicked things it was because she could not help them. The moon affects her as it does a woman, he thought.		Ale stary zawsze myślał o nim w rodzaju żeńskim, jako o czymś, co udziela albo odmawia wielkich łask, a jeśli robi rzeczy straszne i złe, to dlatego, że nie może inaczej. „Księżyc działa na nią jak na kobietę” - myślał.
He was rowing steadily and it was no effort for him since he kept well within his speed and the surface of the ocean was flat except for the occasional swirls of the current.		Wiosłował równo i nie wymagało to wysiłku, bo dobrze utrzymywał szybkość, a powierzchnia oceanu była gładka, tylko prąd kłębił się od czasu do czasu.
He was letting the current do a third of the world and as it started to be light he saw he was already further out than he had hoped to be at this hour.		Pozwalał prądowi wykonywać jedną trzecią pracy i kiedy zaczęło świtać, stwierdził, że jest już dalej, niż się spodziewał być o tej godzinie.
I worked the deep wells for a week and did nothing, he thought. Today I'll work out where the schools of bonita and albacore are and maybe there will be a big one with them.		„Przez tydzień obrabiałem wielką studnię i nic nie zdziałałem - pomyślał. - Dziś będę łowił tam, gdzie są ławice bonito i albacore'ów, a może przy nich znajdzie się i jakaś duża sztuka”.
Before it was really light he had his baits out and was drifting with the current.		Zanim się na dobre rozwidniło, zarzucił już przynęty i dryfował z prądem.
One bait was down forty fathoms.		Jedną opuścił na czterdzieści sążni.
The second was at seventy-five and the third and fourth were down in the blue water at one hundred and one hundred and twenty-five fathoms.		Druga była na siedemdziesięciu pięciu, a trzecia i czwarta znajdowały się w błękitnej wodzie na głębokości stu i stu dwudziestu pięciu sążni.
Each bait hung head down with the shank of the hook inside the bait fish, tied and sewed solid, and all the projecting part of the hook, the curve and the point, was covered with fresh sardines.		Każda przynęta zwisała głową w dół, trzon haka tkwił w rybie, mocno przytwierdzonej i zaszytej, a całą jego wystającą część, krzywiznę i ostrze pokrywały świeże sardynki.
Each sardine was hooked through both eyes so that they made a half-garland on the projecting steel.		Wszystkie nanizane były przez oczy, tak że tworzyły półkolistą girlandę na sterczącej stali.
There was no part of the hook that a great fish could feel which was not sweet-smelling and good-tasting.		Żadna ryba nie mogłaby znaleźć takiej cząstki haka, która nie pachniałaby słodko i nie smakowała dobrze.
The boy had given him two fresh small tunas, or albacores, which hung on the two deepest lines like plummets and, on the others, he had a big blue runner and a yellow jack that had been used before; but they were in good condition still and had the excellent sardines to give them scent and attractiveness.		Chłopiec dał mu dwa małe, świeże tuńczyki, czyli albacore'y i te wisiały na obu najdłuższych linkach niby ciężarki, na pozostałych zaś miał jedną dużą błękitną i jedną żółtą makrelę, których już przedtem używał; były jednakże nadal w dobrym stanie, a wyborne sardynki dodawały im woni i powabu.
Each line, as thick around as a big pencil, was looped onto a green-sapped stick so that any pull or touch on the bait would make the stick dip and each line had two forty-fathom coils which could be made fast to the other spare coils so that, if it were necessary, a fish could take out over three hundred fathoms of line.		Każda linka, grubości dużego ołówka, przyczepiona była pętlą do świeżo uciętego, zielonego patyka, tak że wszelkie pociągnięcie czy dotknięcie przynęty musiałoby go wygiąć, każda miała dwa czterdziestosążniowe zwoje, do których można było przywiązać inne, zapasowe, toteż w razie potrzeby ryba mogła wybrać ponad trzysta sążni linki.
Now the man watched the dip of the three sticks over the side of the skiff and rowed gently to keep the lines straight up and down and at their proper depths.		Obserwował teraz, czy trzy patyki nie wyginają się przez burtę łodzi, i wiosłował powoli, aby utrzymać linki pionowo na ich właściwych głębokościach.
It was quite light and any moment now the sun would rise.		Było już całkiem widno i słońce miało wzejść lada chwila.
The sun rose thinly from the sea and the old man could see the other boats, low on the water and well in toward the shore, spread out across the current.		Skrawek słońca wynurzył się z morza i stary ujrzał daleko w kierunku brzegu inne łodzie, ledwo widoczne nad wodą, rozproszone w poprzek prądu.
Then the sun was brighter and the glare came on the water and then, as it rose clear, the flat sea sent it back at his eyes so that it hurt sharply and he rowed without looking into it.		Potem słońce pojaśniało, na wodę padł blask, a kiedy wynurzyło się zupełnie, gładkie morze odbiło go staremu w oczy tak, że zabolały ostro, więc wiosłował nie patrząc w tę stronę.
He looked down into the water and watched the lines that went straight down into the dark of the water.		Spoglądał w dół i obserwował linki, które zbiegały prosto w mrok wody.
He kept them straighter than anyone did, so that at each level in the darkness of the stream there would be a bait waiting exactly where he wished it to be for any fish that swam there.		Utrzymywał je bardziej pionowo niż inni rybacy, ażeby na każdym poziomie w ciemnościach nurtu przynęta czekała na wszelkie przepływające ryby dokładnie tam, gdzie chciał ją mieć.
Others let them drift with the current and sometimes they were at sixty fathoms when the fishermen thought they were at a hundred.		Inni pozwalali przynętom unosić się z prądem i nieraz znajdowały się one na głębokości sześćdziesięciu sążni, kiedy rybak myślał, że są na stu.
But, he thought, I keep them with precision. Only I have no luck any mare.		„Ale ja to robię dokładnie - myślał stary. - Tylko że nie mam już szczęścia.
But who knows?		Chociaż kto wie?
Maybe today.		Może dzisiaj?
Every day is a new day.		Każdy dzień jest nowym dniem.
It is better to be lucky.		Lepiej jest mieć szczęście.
But I could rather be exact.		Ale ja wolę być dokładny.
Then when luck comes you are ready.		Bo wtedy, jak szczęście przychodzi, jesteś gotów”.
The sun was two hours higher now and it did not hurt his eyes so much to look into the east.		Słońce było teraz o dwie godziny wyżej i oczy nie bolały już tak od patrzenia ku wschodowi.
There were only three boats in sight now and they showed very low and far inshore.		Tylko trzy łodzie były jeszcze widoczne i ledwie wystawały nad wodę daleko w stronie lądu.
All my life the early sun has hurt my eyes, he thought. Yet they are still good.		„Przez całe życie poranne słońce raziło mnie w oczy - pomyślał. - A jednak wciąż widzę dobrze.
In the evening I can look straight into it without getting the blackness.		Pod wieczór mogę patrzeć prosto w słońce i nie robi mi się czarno.
It has more force in the evening too.		A ono wtedy ma przecie większą siłę.
But in the morning it is painful.		Tylko że rano jest bolesne”.
Just then he saw a man-of-war bird with his long black wings circling in the sky ahead of him.		Właśnie w tej chwili spostrzegł przed sobą sokoła morskiego krążącego po niebie na długich, czarnych skrzydłach.
He made a quick drop, slanting down on his backswept wings, and then circled again.		Ptak szybko opuścił się skosem w dół, ściągnąwszy skrzydła do tyłu, a potem zaczął krążyć znowu.
`He's got something,' the old man said aloud. `He's not just looking.'		Coś tam ma - powiedział na głos stary. - Nie wypatruje tak sobie.
He rowed slowly and steadily toward where the bird was circling.		Powiosłował wolno i spokojnie ku miejscu, gdzie ptak kołował.
He did not hurry and he kept his lines straight up and down.		Stary nie śpieszył się i linki wciąż utrzymywał pionowo.
But he crowded the current a little so that he was still fishing correctly though faster than he would have fished if he was not trying to use the bird.		Ale wszedł nieco w prąd, tak że wprawdzie nadal płynął prawidłowo, to jednak szybciej, niżby to robił, gdyby nie usiłował wykorzystać ptaka.
The bird went higher in the air and circled again, his wings motionless.		Sokół wzbił się wyżej w powietrze i znowu krążył na nieruchomych skrzydłach.
Then he dove suddenly and the old man saw flying fish spurt out of the water and sail desperately over the surface.		A potem nagle runął w dół i stary ujrzał latające ryby, które wyrwały się z wody i poszybowały rozpaczliwie nad jej powierzchnią.
`Dolphin,' the old man said aloud. `Big dolphin.'		Delfin - powiedział głośno. - Duży delfin.
He shipped his oars and brought a small line from under the bow.		Złożył wiosła na dnie łodzi i wyjął spod dziobu niewielką linkę.
It had a wire leader and a medium-sized hook and he baited it with one of the sardines.		Miała przyponę z drutu i średniej wielkości hak, na który nasadził jedną z sardynek.
He let it go over the side and then made it fast to a ring bolt in the stern.		Spuścił linkę za burtę i uwiązał ją do pierścienia na rufie.
Then he baited another line and left it coiled in the shade of the bow.		Potem założył przynętę na drugą linkę, którą zostawił zwiniętą w cieniu dziobu.
He went back to rowing and to watching the long-winged black bird who was working, now, low over the water.		Znów chwycił za wiosła i śledził długoskrzydłego, czarnego ptaka, który teraz kołował nisko nad wodą.
As he watched the bird dipped again slanting his wings for the dive and then swinging them wildly and ineffectually as he followed the flying fish.		Kiedy tak patrzył, ptak nagle znurkował składając skośnie skrzydła, po czym zaczął nimi trzepotać dziko i bezskutecznie w pogoni za latającymi rybami.
The old man could see the slight bulge in the water that the big dolphin raised as they followed the escaping fish.		Stary zauważył lekkie wydęcie wody, którą wypierały duże delfiny, też płynąc za uciekającymi.
The dolphin were cutting through the water below the flight of the fish and would be in the water, driving at speed, when the fish dropped. It is a big school of dolphin, he thought. They are wide spread and the flying fish have little chance.		Delfiny pruły wodę wprost pod rybami i mknąc tak szybko musiały znaleźć się w miejscu, gdzie miały opaść. ,,To duża ławica delfinów - pomyślał stary. - Rozpostarły się szeroko i latające ryby mają niewielkie szansę.
The bird has no chance.		Ptak nie ma żadnych.
The flying fish are too big for him and they go too fast.		Latające ryby są dla niego za duże i poruszają się za szybko”.
He watched the flying fish burst out again and again and the ineffectual movements of the bird. That school has gotten away from me, he thought.		Patrzał, jak ryby wciąż od nowa wypryskiwały z wody, i śledził bezskuteczne ruchy sokoła. „Ta ławica wymknęła mi się - pomyślał. - Płyną za prędko i są za daleko.
They are moving out too fast and too far. But perhaps I will pick up a stray and perhaps my big fish is around them.		Ale może mi się trafi jakaś zbłąkana sztuka i może moja wielka ryba jest gdzieś blisko nich.
My big fish must be somewhere.		Moja wielka ryba musi przecież gdzieś być”.
The clouds over the land now rose like mountains and the coast was only a long green line with the gray-blue hills behind it.		Obłoki nad lądem spiętrzyły się teraz jak góry i brzeg był już tylko długą, zieloną linią, za którą widniały szarobłękitne wzgórza.
The water was a dark blue now, so dark that it was almost purple. As he looked down into it he saw the red sifting of the plankton in the dark water and the strange light the sun made now.		Woda stała się ciemnoniebieska, tak ciemna, że prawie fioletowa: Kiedy w nią spojrzał, zobaczył w ciemnej wodzie czerwono rozsiany plankton i dziwne światło rzucane przez słońce.
He watched his lines to see them go straight down out of sight into the water and he was happy to see so much plankton because it meant fish.		Pilnował, żeby linki biegły prosto w dół, znikając w głębinie, i rad był, iż widzi tyle planktonu, bo oznaczało to, że są tu ryby.
The strange light the sun made in the water, now that the sun was higher, meant good weather and so did the shape of the clouds over the land.		Dziwne światło, które słońce, podniósłszy się wyżej, zapalało w wodzie, wróżyło dobrą pogodę, podobnie jak kształt obłoków nad lądem.
But the bird was almost out of sight now and nothing showed on the surface of the water but some patches of yellow, sun-bleached Sargasso weed and the purple, formalized, iridescent, gelatinous bladder of a Portuguese man-of-war floating close beside the boat.		Ale ptaka prawie nie było już widać i nic nie ukazywało się na powierzchni, prócz jednej czy drugiej plamy żółtych, zbielałych od słońca wodorostów sargassowych i fiołkowego, kształtnego, opalizującego, żelatynowego pęcherza portugalskiej meduzy, unoszącej się tuż przy łodzi.
It turned on its side and then righted itself.		Obróciła się na bok, a potem wyprostowała.
It floated cheerfully as a bubble with its long deadly purple filaments trailing a yard behind it in the water.		Spływała wesoło jak banieczka, a za nią snuły się w wodzie jej długie na jard, zabójcze fiołkowe nici.
`Agua mala,' the man said. `You whore.'		Aqua mola - powiedział rybak. - Ty kurwo.
From where he swung lightly against his oars he looked down into the water and saw the tiny fish that were colored like the trailing filaments and swam between them and under the small shade the bubble made as it drifted.		Lekko robiąc wiosłami spojrzał w wodę i dostrzegł drobne ryby, które były barwy podobnej do snujących się nici meduzy i płynęły między nimi, w niewielkim cieniu, jaki rzucała.
They were immune to its poison.		Ryby te były odporne na jej jad.
But men were not and when some of the filaments would catch on a line and rest there slimy and purple while the old man was working a fish, he would have welts and sores on his arms and hands of the sort that poison ivy or poison oak can give.		Natomiast ludzie odporni nie byli i zdarzało się, że kiedy stary wyciągał rybę, a nici meduzy, przywarłszy do linki, pozostały na niej, oślizłe i fiołkowe, występowały mu na rękach i dłoniach pręgi i rany podobne do tych, jakie powoduje trujący bluszcz albo dąb.
But these poisonings from the agua mala came quickly and struck like a whiplash.		Tylko, że te zatrucia od aqua mola pojawiały się szybko i uderzały niby smagnięcie biczem.
The iridescent bubbles were beautiful.		Opalizujące banieczki były piękne.
But they were the falsest thing in the sea and the old man loved to see the big sea turtles eating them.		Ale były też najzdradliwszą rzeczą w morzu i stary lubił patrzeć, jak je pożerają duże morskie żółwie.
The turtles saw them, approached them from the front, then shut their eyes so they were completely ddd carapaced and ate them filaments and all.		Żółwie zobaczywszy je, zbliżały się do przodu, po czym zamykały oczy i wtedy, całkowicie osłonięte pancerzem, zjadały meduzy razem z nićmi.
The old man loved to see the turtles eat them and he loved to walk on them on the beach after a storm and hear them pop when he stepped on them with the horny soles of his feet.		Stary lubił przyglądać się, jak to robią, i lubił też deptać meduzy na plaży po sztormie, i słuchać, jak pękają, gdy je naciskał zrogowaciałą podeszwą stopy.
He loved green turtles and hawks-bills with their elegance and speed and their great value and he had a friendly contempt for the huge, stupid logger-heads, yellow in their armor-plating, strange in their love-making, and happily eating the Portuguese men-of-war with their eyes shut.		Lubił żółwie zielone i szylkretowe za ich elegancję, żwawość i dużą wartość, a z przyjaznym lekceważeniem odnosił się do ogromnych, głupich wielkogłowów, okrytych żółtymi płytkami pancerza, kochających się bardzo dziwacznie i pożerających radośnie, z przymkniętymi oczami, portugalskie meduzy.
He had no mysticism about turtles although he had gone in turtle boats for many years.		Nie miał żadnych mistycznych wyobrażeń na temat żółwi, chociaż od wielu lat pływał w łodziach żółwiowych.
He was sorry for them all, even the great trunk-backs that were as long as the skiff and weighed a ton.		Współczuł im wszystkim, nawet tym olbrzymom, które były długie jak czółno i ważyły tonę.
Most people are heartless about turtles because a turtle's heart will beat for hours after he has been cut up and butchered.		Większość ludzi nie ma serca do żółwi, ponieważ serce żółwia zwykło bić godzinami, kiedy już rozcięto i wypatroszono zwierzę.
But the old man thought, I have such a heart too and my feet and hands are like theirs.		Ale stary myślał: „I ja też mam takie serce, a nasze ręce i nogi są do siebie podobne”.
He ate the white eggs to give himself strength.		Zjadał białe jaja żółwie, żeby się wzmocnić.
He ate them all through May to be strong in September and October for the truly big fish.		Jadł je przez cały maj, aby we wrześniu i październiku mieć dosyć sił na prawdziwie wielkie ryby.
He also drank a cup of shark liver oil each day from the big drum in the shack where many of the fishermen kept their gear.		Co dzień wypijał też kubek tranu rekinowego z dużego bębna, który stał w szopie, gdzie wielu rybaków przechowywało swój sprzęt.
It was there for all fishermen who wanted it.		Ten tran mógł brać każdy, kto chciał.
Most fishermen hated the taste. But it was no worse than getting up at the hours that they rose and it was very good against all colds and grippes and it was good for the eyes.		Większość rybaków nie cierpiała jego smaku, ale nie było to gorsze od wstawania o zwykłej, wczesnej godzinie, a doskonałe na wszelkie przeziębienia i grypy i dobre na oczy.
Now the old man looked up and saw that the bird was circling again.		Teraz stary podniósł wzrok i spostrzegł, że ptak krąży znowu.
`He's found fish,' he said aloud.		Znalazł rybę - powiedział głośno.
No flying fish broke the surface and there was no scattering of bait fish.		Latające ryby nigdzie nie rozcinały powierzchni, nie było też widać rozproszonych ryb-przynęt.
But as the old man watched, a small tuna rose in the air, turned and dropped head first into the water.		Ale kiedy stary tak patrzał, mały tuńczyk wyprysnął w powietrze i spadł głową na dół w wodę.
The tuna shone silver in the sun and after he had dropped back into the water another and another rose and they were jumping in all directions, churning the water and leaping in long jumps after the bait.		Zalśnił srebrzyście w słońcu, a gdy już opadł z powrotem, inne poczęły wylatywać w górę i tak skakały na wszystkie strony, zapieniając wodę i dając długie susy w pogoni za rybami.
They were circling it and driving it.		Okrążały je i pędziły przed sobą.
If they don't travel too fast I will get into them, the old man thought, and he watched the school working the water white and the bird now dropping and dipping into the bait fish that were forced to the surface in their panic.		„Jeżeli nie będą płynęły za szybko, dostanę się między nie” - pomyślał stary i śledził ławicę, która biało burzyła wodę, i sokoła spadającego teraz na ryby przedzierające się w popłochu na powierzchnię.
`The bird is a great help,' the old man said.		Wielką mam pomoc z tego ptaka - powiedział.
Just then the stern line came taut under his foot, where he had kept a loop of the line, and he dropped his oars and felt the weight of the small tuna's shivering pull as he held the line firm and commenced to haul it in.		Właśnie w tej chwili linka rufowa naprężyła mu się pod stopą, którą przytrzymywał jej pętlę; puścił więc wiosła i wyczuł drżący ciężar małego tuńczyka, gdy trzymając linkę zaczął ją wybierać.
The shivering increased as he pulled in and he could see the blue back of the fish in the water and the gold of his sides before he swung him over the side and into the boat.		Drżenie wzmagało się, w miarę jak ciągnął, aż wreszcie zobaczył w wodzie niebieski grzbiet i złote boki ryby, zanim przerzucił ją przez burtę do łodzi.
He lay in the stern in the sun, compact and bullet-shaped, his big, unintelligent eyes staring as he thumped his life out against the planking of the boat with the quick shivering strokes of his neat, fast-moving tail.		Legła na rufie w słońcu, wyprężona, o kształcie pocisku, a jej wielkie nierozumne oczy były szeroko rozwarte, gdy wybijała z siebie życie o deski łodzi szybkimi, rozedrganymi uderzeniami zgrabnego, śmigłego ogona.
The old man hit him on the head for kindness and kicked him, his body still shuddering, under the shade of the stern.		Stary z litości zadał jej ostateczny cios w głowę i kopnięciem wrzucił dygocące jeszcze ciało w cień rufy.
`Albacore,' he said aloud. `He'll make a beautiful bait.		Albacore - powiedział na głos. - Będzie z niego piękna przynęta.
He'll weight ten pounds.'		Musi ważyć z dziesięć funtów.
He did not remember when he had first started to talk aloud when he was by himself.		Nie pamiętał, kiedy po raz pierwszy zaczął głośno mówić do siebie w samotności.
He had sung when he was by himself in the old days and he had sung at night sometimes when he was alone steering on his watch in the smacks or in the turtle boats.		Dawniej śpiewał, gdy był sam, zdarzało się też, że śpiewał sobie nocą, sterując podczas wachty na kutrach czy łodziach żółwiowych.
He had probably started to talk aloud, when alone, when the boy had left.		Prawdopodobnie zaczął mówić na głos, kiedy został sam jeden po odejściu chłopca.
But he did not remember.		Ale nie przypominał sobie dokładnie.
When he and the boy fished together they usually spoke only when it was necessary.		Jeżeli wypływał na połów razem z chłopcem, zazwyczaj rozmawiali wtedy tylko, kiedy to było konieczne.
They talked at night or when they were storm-bound by bad weather.		Gadali w nocy albo w chwili, gdy zła pogoda pchała ich w burzę.
It was considered a virtue not to talk unnecessarily at sea and the old man had always considered it so and respected it.		Powstrzymywanie się od zbędnych rozmów na morzu uważane było za cnotę i stary zawsze był tego zdania i postępował odpowiednio.
But now he said his thoughts aloud many times since there was no one that they could annoy.		Teraz jednakże nieraz wypowiadał głośno swoje myśli, bo nie było nikogo, komu mogłyby się uprzykrzyć.
`If the others heard me talking out loud they would think that I am crazy,' he said aloud. `But since I am not crazy, I do not care.		Gdyby inni usłyszeli, że głośno mówię, pomyśleliby, że zwariowałem - powiedział na głos. - Ale ponieważ nie jestem wariatem, więc mi to obojętne.
And the rich have radios to talk to them in their boats and to bring them the baseball.' Now is no time to think of baseball, he thought. Now is the time to think of only one thing.		Bogaci mają w łodzi radio, które do nich gada i przynosi im nowiny baseballowe. „Teraz nie czas zastanawiać się nad baseballem - pomyślał. - Teraz trzeba się skupić tylko na jednym.
That which I was born for.		Na tym, do czego się urodziłem.
There might be a big one around that school, he thought.		Przy tej ławicy może być jakaś duża sztuka.
I picked up only a straggler from the albacore that were feeding.		Złapałem tylko marudera spośród tych albacore'ów, które tu żerowały.
But they are working far out and fast.		Reszta płynie szybko i jest już daleko.
Everything that shows on the surface today travels very fast and to the north-east.		Wszystko, co dziś pokazuje się na powierzchni, płynie bardzo prędko i na północny wschód.
Can that be the time of day?		Może to pora dnia?
Or is it some sign of weather that I do not know?		A może jakaś nie znana mi oznaka pogody?”
He could not see the green of the shore now but only the tops of the blue hills that showed white as though they were snow-capped and the clouds that looked like high snow mountains above them.		Nie mógł już dojrzeć zieleni brzegu, widział tylko szczyty niebieskich wzgórz, które bielały, jakby przysypane śniegiem, a nad nimi obłoki przypominające wysokie, śnieżne góry.
The sea was very dark and the light made prisms in the water.		Morze było bardzo ciemne, a światło tworzyło w wodzie pryzmaty.
The myriad flecks of the plankton were annulled now by the high sun and it was only the great deep prisms in the blue water that the old man saw now with his lines going straight down into the water that was a mile deep.		Tysiączne punkciki planktonu zgasły teraz, kiedy słońce podeszło wyżej, i stary dostrzegł w błękitnej wodzie te wielkie pryzmaty i linki opadające pionowo w wodę, która była na milę głęboka.
The tuna, the fishermen called all the fish of that species tuna and only distinguished among them by their proper names when they came to sell them or to trade them for baits, were down again.		Tuńczyki - rybacy zwali wszystkie ryby tego gatunku tuńczykami i rozróżniali je według właściwych nazw tylko wtedy, gdy przyszło je sprzedać albo zamienić na przynęty - opuściły się znowu głębiej.
The sun was hot now and the old man felt it on the back of his neck and felt the sweat trickle down his back as he rowed.		Słońce było teraz gorące i stary wiosłując, czuł je na karku; czuł także, że pot ścieka mu po plecach.
I could just drift, he thought, and sleep and put a bight of line around my toe to wake me.		„Mógłbym zwyczajnie podryfować - pomyślał - i przespać się, owinąwszy linkę na palcu stopy, żeby mnie przebudziła.
But today is eighty-five days and I should fish the day well.		Ale dziś mija osiemdziesiąt pięć dni i powinienem łowić porządnie”.
Just then, watching his lines, he saw one of the projecting green sticks dip sharply.		Właśnie wtedy, obserwując linki, zauważył, że jeden ze sterczących zielonych patyków wygiął się raptownie w dół.
`Yes,' he said. `Yes,' and shipped his oars without bumping the boat.		Idę - powiedział. - Już idę. - Unikając wstrząsów, złożył wiosła na dnie łodzi.
He reached out for the line and held it softly between the thumb and forefinger of his right hand.		Sięgnął po linkę i przytrzymał ją delikatnie między dużym i wskazującym palcem prawej ręki.
He felt no strain nor weight and he held the line lightly.		Nie czuł napięcia ani ciężaru i linkę trzymał lekko.
Then it came again.		A potem powtórzyło się to znowu.
This time it was a tentative pull, not solid nor heavy, and he knew exactly what it was.		Tym razem było to pociągnięcie próbne, nie uporczywe ani mocne, wiedział już dokładnie, o co chodzi.
One hundred fathoms down a marlin was eating the sardines that covered the point and the shank of the hook where the hand-forged hook projected from the head of the small tuna.		Na głębokości stu sążni marlin zżerał sardynki pokrywające ostrze i trzon haka, w miejscu, gdzie ręcznie kute żelazo wystawało z głowy małego tuńczyka.
The old man held the line delicately, and softly, with his left hand, unleashed it from the stick.		Stary przytrzymał linkę miękko, delikatnie, a lewą ręką odwiązał ją ostrożnie z patyka.
Now he could let it run though his fingers without the fish feeling any tension.		Teraz mógł ją przepuszczać między palcami, nie dając rybie wyczuć napięcia.
This far out, he must be huge in this month, he thought. Eat them, fish. Eat them.		„Musi być wielki, jeżeli wypłynął tak daleko w tym miesiącu - pomyślał. - Jedz, rybo, jedz!
Please eat them.		Proszę cię, zjedz je!
How fresh they are and you down there six hundred feet in that cold water in the dark.		Patrz, jakie świeżutkie, a ty tam tkwisz po ciemku, w tej zimnej wodzie, na sześćset stóp głęboko.
Make another turn in the dark and come back and eat them.		Zrób jeszcze jedno koło w ciemności, zawróć i zjedz je”.
He felt the light delicate pulling and then a harder pull when a sardine's head must have been more difficult to break from the hook.		Uczuł lekkie, delikatne pociągnięcie; potem mocniejsze targanie: widocznie głowę którejś sardynki trudniej było zerwać z haka.
Then there was nothing.		A później wszystko ustało.
`Come on,' the old man said aloud. `Make another turn.		No, chodź - powiedział głośno. - Zrób jeszcze jedno koło.
Just smell them.		Tylko je powąchaj.
Aren't they lovely?		Prawda, jakie śliczne?
Eat them good now and then there is the tuna.		Zjedz je porządnie, a potem będziesz miała tuńczyka.
Hard and cold and lovely.		Jędrny jest, zimny i ładny.
Don't be shy, fish.		Nie wstydź się, rybo.
Eat them.'		Jedz!
He waited with the line between his thumb and his finger, watching it and the other lines at the same time for the fish might have swum up or down.		Czekał, trzymając wciąż linkę między dużym i wskazującym palcem; śledził zarazem inne linki, gdyż ryba mogła wypłynąć w górę albo zagłębić się bardziej.
Then came the same delicate pulling touch again.		Wreszcie to samo delikatne pociągnięcie powtórzyło się znowu.
`He'll take it,' the old man said aloud. `God help him to take it.'		Weźmie - powiedział na głos. - Boże, dopomóż mu, żeby wziął.
He did not take it though.		Jednakże marlin nie wziął.
He was gone and the old man felt nothing.		Odpłynął i stary nie czuł już nic.
`He can't have gone,' he said. `Christ knows he can't have gone.		Nie mógł sobie pójść - rzekł stary. - Sam Bóg wie, że nie mógł.
He's making a turn.		Robi koło.
Maybe he has been hooked before and he remembers something of it.'		Może już go brali na hak i zapamiętał to sobie.
Then he felt the gentle touch on the line and he was happy.		Znów wyczuł łagodne trącenie linki i uradował się.
`It was only his turn,' he said. `He'll take it.'		Robił tylko to swoje koło - powiedział. - Weźmie.
He was happy feeling the gentle pulling and then he felt something hard and unbelievably heavy.		Uszczęśliwiony, poczuł delikatne ciągnięcie, a potem jakiś opór i niewiarygodny ciężar.
It was the weight of the fish and he let the line slip down, down, down, unrolling off the first of the two reserve coils.		Była to waga ryby; stary pozwolił lince sunąć w dół, w dół, w dół i odwijać pierwszy z dwóch zapasowych zwojów.
As it went down, slipping lightly through the old man's fingers, he still could feel the great weight, though the pressure of his thumb and finger were almost imperceptible.		Kiedy tak wylatywała, sunąc mu lekko między palcami, mógł nadal wyczuć ogromny ciężar, choć nacisk palców był prawie niedostrzegalny.
`What a fish,' he said. `He has it sideways in his mouth now and he is moving off with it.'		Co za ryba! - powiedział. - Ma teraz hak bokiem w pysku i odpływa z nim.
Then he will turn and swallow it, he thought.		„Potem zawróci i połknie go” - pomyślał.
He did not say that because he knew that if you said a good thing it might not happen.		Nie wyrzekł tego jednak, gdyż wiedział, że jeśli się powie na głos coś dobrego, może się to nie zdarzyć.
He knew what a huge fish this was and he thought of him moving away in the darkness with the tuna held crosswise in his mouth.		Domyślał się, jak wielka jest owa ryba, i wyobrażał sobie, jak odpływa w ciemność, trzymając tuńczyka w poprzek pyska.
At that moment he felt him stop moving but the weight was still there.		W tej chwili uczuł, że przestała płynąć, ale ciężar nie ustępował.
Then the weight increased and he gave more line.		Potem wzrósł jeszcze, więc stary wypuścił więcej linki.
He tightened the pressure of his thumb and finger for a moment and the weight increased and was going straight down.		Na moment zacisnął mocniej palce, a ciężar zwiększył się i ciągnął prosto w dół.
`He's taken it,' he said. `Now I'll let him eat it well.'		Wziął! - powiedział. - Teraz niech sobie dobrze to zje.
He let the line slip through his fingers while he reached down with his left hand and made fast the free end of the two reserve coils to the loop of the two reserve coils of the next line.		Pozwolił lince sunąć między palcami, a tymczasem wyciągnął lewą rękę i uwiązał wolny koniec obu zapasowych zwojów do pętli dwóch zwojów następnej linki.
Now he was ready.		Był teraz gotów.
He had three forty-fathom coils of line in reserve now, as well as the coil he was using.		Miał w rezerwie trzy czterdziestosążniowe zwoje, a także ten, którego obecnie używał.
`Eat it a little more,' he said. `Eat it well.' Eat it so that the point of the hook goes into your heart and kills you, he thought. Come up easy and let me put the harpoon into you.		Zjedz jeszcze trochę - powiedział. - Zjedz dobrze. „Zjedz tak, żeby ostrze haka trafiło do serca i zabiło cię - pomyślał. - Wypłyń gładko i pozwól, żebym wbił w ciebie harpun.
All right.		W porządku.
Are you ready?		Jesteś gotowy?
Have you been long enough at table?		Dosyć już nasiedziałeś się przy stole?”
`Now!' he said aloud and struck hard with both hands, gained a yard of line and then struck again and again, swinging with each arm alternately on the cord with all the strength of his arms and the pivoted weight of his body.		Teraz! - powiedział głośno i oburącz szarpnął mocno za linkę, wybrał jej jard, a potem chwytając ją kolejno to jedną ręką, to drugą, zaczął ciągnąć całą siłą ramion i rozkołysanym ciężarem ciała.
Nothing happened.		Nic nie pomogło.
The fish just moved away slowly and the old man could not raise him an inch.		Ryba powoli odpływała i stary nie mógł jej podciągnąć nawet o cal.
His line was strong and made for heavy fish and he held it against his back until it was so taut that beads of water were jumping from it.		Linkę miał mocną, przeznaczoną na ciężkie ryby, więc podparł ją ramieniem, aż naprężyła się tak, że prysnęły z niej kropelki wody.
Then it began to make a slow hissing sound in the water and he still held it, bracing himself against the thwart and leaning back against the pull.		Zaczęła wydawać powolny syczący dźwięk, a on trzymał ją dalej, zaparty o ławę wioślarską, odchylony do tyłu, żeby stawić opór napięciu.
The boat began to move slowly off toward the north-west.		Łódź zaczęła wolno posuwać się ku północnemu zachodowi.
The fish moved steadily and they traveled slowly on the calm water.		Ryba płynęła nieprzerwanie i tak z wolna sunęli po spokojnym morzu.
The other baits were still in the water but there was nothing to be done.		Inne przynęty wciąż jeszcze były w wodzie, ale nie miał na to rady.
`I wish I had the boy,' the old man said aloud. `I'm being towed by a fish and I'm the towing bitt.		Szkoda, że nie ma tu chłopca - powiedział głośno. - Holuje mnie ryba i jestem jak kołek do uwiązywania lin.
I could make the line fast.		Mógłbym zamocować tę linkę.
But then he could break it.		Ale wtedy marlin mógłby ją zerwać.
I must hold him all I can and give him line when he must have it. Thank God he is traveling and not going down.'		Muszę go trzymać ze wszystkich sił i oddawać linkę, jak będzie trzeba, Bogu dzięki, że on płynie przed siebie, a nie schodzi w głąb.
What I will do if he decides to go down, I don't know.		„No, ale nie wiem, co zrobię, jak postanowi zejść w głąb.
What I'll do if he sounds and dies I don't know.		Nie wiem też, co zrobię, jeżeli pójdzie na dno i zdechnie.
But I'll do something.		Ale coś przecież zrobię.
There are plenty of things I can do.		Dużo jest rzeczy, które mogę zrobić”.
He held the line against his back and watched its slant in the water and the skiff moving steadily to the north-west.		Przytrzymywał linkę na plecach i obserwował jej skos w wodzie i stałe posuwanie się łodzi ku północo-zachodowi.
This will kill him, the old man thought. He can't do this for ever.		,,To go zabije - myślał. - Nie może tego robić bez końca”.
But four hours later the fish was still swimming steadily out to sea, towing the skiff, and the old man was still braced solidly with the line across his back.		Jednakże w cztery godziny później ryba wciąż równo płynęła ku pełnemu morzu, holując łódź, a stary wciąż zaparty był silnie i linę trzymał na grzbiecie.
`It was noon when I hooked him,' he said. `And I have never seen him.'		Południe było, kiedym go złapał - powiedział. - A jeszcze go nie widziałem.
He had pushed his straw hat hard down on his head before he hooked the fish and it was cutting his forehead.		Nim schwytał rybę, nacisnął mocno na oczy kapelusz, który teraz wrzynał mu się w czoło.
He was thirsty too and he got down on his knees and, being careful not to jerk on the line, moved as far into the bow as he could get and reached the water bottle with one hand.		Stary czuł też pragnienie, więc ukląkł i uważając, aby nie szarpnąć linki, podsunął się jak najdalej ku dziobowi i jedną ręką sięgnął po butelkę z wodą.
He opened it and drank a little.		Otworzył ją i wypił trochę.
Then he rested against the bow.		Potem oparł się o dziób.
He rested sitting on the unstepped mast and sail and tried not to think but only to endure.		Odpoczywał, przysiadłszy na złożonym tam maszcie i żaglu i starał się nie myśleć, tylko wytrwać.
Then he looked behind him and saw that no land was visible. That makes no difference, he thought. I can always come in on the glow from Havana.		Potem obejrzał się za siebie i stwierdził, że lądu nie widać. „Nie szkodzi - pomyślał. - Zawsze mogę wracać na łunę świateł Hawany.
There are two more hours before the sun sets and maybe he will come up before that.		Mam jeszcze dwie godziny do zachodu słońca, a może on do tego czasu wypłynie.
If he doesn't maybe he will come up with the moon.		Jeżeli nie, może wypłynie przy księżycu.
If he does not do that maybe he will come up with the sunrise.		A jak i tego nie zrobi, może wypłynąć o wschodzie.
I have no cramps and I feel strong.		Nie mam kurczów i czuję się silny.
It is he that has the hook in his mouth.		To on ma hak w pysku.
But what a fish to pull like that.		Ale cóż to za ryba, żeby tak ciągnąć!
He must have his mouth shut tight on the wire.		Musiał mocno zacisnąć pysk na drucie.
I wish I could see him. I wish I could see him only once to know what I have against me.		Chciałbym go zobaczyć choć raz, żeby wiedzieć, z czym mam do czynienia”.
The fish never changed his course nor his direction all that night as far as the man could tell from watching the stars.		O ile mógł się zorientować, obserwując gwiazdy, ryba przez całą noc nie zmieniła kursu ani kierunku.
It was cold after the sun went down and the old man's sweat dried cold on his back and his arms and his old legs.		Kiedy słońce zaszło, zrobiło się zimno i pot przysechł mu chłodno na grzbiecie i rękach, i na starych nogach.
During the day he had taken the sack that covered the bait box and spread it in the sun to dry.		Jeszcze za dnia stary zdjął worek przykrywający pudełko z przynętami i rozłożył na słońcu, żeby go przesuszyć.
After the sun went down he tied it around his neck so that it hung down over his back and he cautiously worked it down under the line that was across his shoulders now.		Po zachodzie obwiązał go sobie wokół szyi, tak że worek zwisł mu na plecy, a wtedy ostrożnie wsunął go pod linkę, którą teraz trzymał na ramieniu.
The sack cushioned the line and he had found a way of leaning forward against the bow so that he was almost comfortable.		Worek stanowił dla niej podkładkę, a stary znalazł taki sposób oparcia się o dziób łódki, że było mu prawie wygodnie.
The position actually was only somewhat less intolerable; but he thought of it as almost comfortable.		W gruncie rzeczy pozycja ta była zaledwie trochę mniej nieznośna, ale jemu wydawała się prawie wygodna.
I can do nothing with him and he can do nothing with me, he thought. Not as long as he keeps this up.		„Nie mogę nic z nim zrobić i on nie może nic zrobić ze mną - pomyślał. - Przynajmniej dopóki będzie dalej tak postępował”.
Once he stood up and urinated over the side of the skiff and looked at the stars and checked his course.		Raz wstał, oddał mocz przez burtę łodzi, popatrzał na gwiazdy i sprawdził kurs.
The line showed like a phosphorescent streak in the water straight out from his shoulders.		Linka wyglądała w wodzie jak fosforyzująca pręga biegnąca prosto od ramienia starego.
They were moving more slowly now and the glow of Havana was not so strong, so that he knew the current must be carrying them to he eastward. If I lose the glare of Havana we must be going more to the eastward, he thought. For if the fish's course held true I must see it for many more hours.		Płynęli teraz wolniej i łuna Hawany nie była tak mocna, wiedział więc, że prąd musi ich znosić ku wschodowi. „Jeżeli stracę z oczu światła Hawany, to będzie znaczyło, że płyniemy bardziej na wschód - pomyślał. - Bo gdyby ryba trzymała kurs, powinien bym je widzieć jeszcze przez szereg godzin.
I wonder how the baseball came out in the grand leagues today, he thought.		Ciekawe, jak wypadły dzisiejsze wielkie rozgrywki ligowe w baseballu.
It would be wonderful to do this with a radio.		Wspaniale byłoby usłyszeć to przez radio”.
Then he thought, think of it always.		A później pomyślał: „Myśl tylko o tym, co należy.
Think of what you are doing.		Miej w głowie to, co robisz.
You must do nothing stupid.		Nie wolno ci zrobić żadnego głupstwa”.
Then he said aloud, `I wish I had the boy. To help me and to see this.'		Następnie powiedział na głos: Chciałbym tu mieć chłopca. Żeby mi pomógł i żeby to zobaczył.
No one should be alone in their old age, he thought. But it is unavoidable.		„Nikt nie powinien zostawać sam na starość - myślał. - Ale to nieuniknione.
I must remember to eat the tuna before he spoils in order to keep strong.		Muszę pamiętać, żeby zjeść tuńczyka, zanim się zepsuje, bo trzeba zachować siły.
Remember, no matter how little you want to, that you must eat him in the morning.		Pamiętaj, że choćbyś nie bardzo miał ochotę, musisz go zjeść rano.
Remember, he said to himself.		Pamiętaj!” - powiedział do siebie.
During the night two porpoise came around the boat and he could hear them rolling and blowing.		W nocy podpłynęły do łodzi dwa delfiny i słyszał, jak kotłowały się w wodzie i dmuchały.
He could tell the difference between the blowing noise the male made and the sighing blow of the female.		Mógł rozróżnić odgłos wydmuchu samca i podobne do westchnień dmuchnięcia samicy.
`They are good,' he said. `They play and make jokes and love one another.		Poczciwe są - powiedział. - Bawią się, figlują i kochają wzajemnie.
They are our brothers like the flying fish.'		To nasi bracia, tak jak latające ryby.
Then he began to pity the great fish that he had hooked. He is wonderful and strange and who knows how old he is, he thought. Never have I had such a strong fish nor one who acted so strangely.		A potem zrobiło mu się żal wielkiego marlina, którego schwytał na hak. „Wspaniały jest, dziwny i kto wie, ile ma lat - pomyślał. - Jeszcze nigdy nie spotkałem równie silnej ryby ani takiej, która postępowałaby równie dziwacznie.
Perhaps he is too wise to jump.		Może jest za mądry, żeby skakać.
He could ruin me by jumping or by a wild rush.		Mógłby mnie wykończyć, gdyby skoczył albo rzucił się nagle.
But perhaps he has been hooked many times before and he knows that this is how he should make his fight.		Ale pewnie już nieraz brali go na hak i wie, że tak właśnie powinien walczyć.
He cannot know that it is only one man against him, nor that it is an old man.		Nie może wiedzieć, że ma przeciwko sobie tylko jednego człowieka, ani że ten człowiek jest stary.
But what a great fish he is and what he will bring in the market if the flesh is good.		Ale cóż to za ogromna sztuka i ileż przyniesie na targu, jeżeli mięso jest dobre!
He took the bait like a male and he pulls like a male and his fight has no panic in it.		Wziął przynętę, jak na samca przystało, i ciągnie jak samiec, a walczy bez popłochu.
I wonder if he has any plans or if he is just as desperate as I am?		Ciekawe, czy ma jakieś plany, czy też to taki sam straceniec jak ja?”
He remembered the time he had hooked one of a pair of marlin.		Przypomniał sobie, jak kiedyś złowił jednego z pary marlinów.
The male fish always let the female fish feed first and the hooked fish, the female, made a wild, panic-stricken, despairing fight that soon exhausted her, and all the time the male had stayed with her crossing the line and circling with her on the surface.		Samiec zawsze pozwala samicy, by pierwsza się pożywiła: schwytana ryba, samica, rozpoczęła wtedy dzikie, oszalałe, rozpaczliwe zapasy, które wprędce ją wyczerpały, a przez cały ten czas samiec pozostał przy niej, przepływając w poprzek linki i krążąc ze swoją towarzyszką na powierzchni.
He had stayed so close that the old man was afraid he would cut the line with his tail which was sharp as a scythe and almost of that size and shape.		Trzymał się tak blisko, iż stary obawiał się, że przetnie linkę ogonem, który był ostry jak kosa i niemal tejże wielkości i kształtu.
When the old man had gaffed her and clubbed her, holding the rapier bill with its sandpaper edge and clubbing her across the top of her head until her color turned to a color almost like the backing of mirrors, and then, with the boy's aid, hoisted her aboard, the male fish had stayed by the side of the boat.		Kiedy stary przyciągnął rybę osękiem i trzymając ją za miecz, szorstki na krawędziach niczym tarka, walił pałką po łbie, aż przybrała barwę prawie taką jak odwrotna strona lustra, i kiedy wreszcie z pomocą chłopca wrzucił ją do łodzi - samiec nadal pozostał przy burcie.
Then, while the old man was clearing the lines and preparing the harpoon, the male fish jumped high into the air beside the boat to see where the female was and then went down deep, his lavender wings, that were his pectoral fins, spread wide and all his wide lavender stripes showing.		Potem, gdy stary rozplątywał liny i przygotowywał harpun, samiec wyskoczył tuż obok wysoko w powietrze, żeby zobaczyć, gdzie jest samica, a następnie znurkował głęboko, rozpościerając swe lawendowe skrzydła, czyli płetwy piersiowe, i ukazując szerokie lawendowe pasy na ciele.
He was beautiful, the old man remembered, and he had stayed.		Stary pamiętał, że był piękny i że pozostał przy łodzi.
That was the saddest thing I ever saw with them, the old man thought. The boy was sad too and we begged her pardon and butchered her promptly.		„To była najsmutniejsza rzecz, jaką u nich widziałem - myślał. - Chłopcu też było smutno, więc przeprosiliśmy rybę i zarżnęliśmy ją szybko”.
`I wish the boy was here, he said aloud and settled himself against the rounded planks of the bow and felt the strength of the great fish through the line he held across his shoulders moving steadily toward whatever he had chosen.		Chciałbym, żeby chłopiec tu był - powiedział głośno i oparł się o półokrągłe deski dziobu, czując poprzez trzymaną na ramionach linkę moc wielkiej ryby płynącej nieprzerwanie ku wiadomemu sobie celowi.
When once, through my treachery, it had been necessary to him to make a choice, the old man thought. His choice had been to stay in the deep dark water far out beyond all snares and traps and treacheries.		„No i przez mój podstęp musiał dokonać wyboru - pomyślał stary. - Jego wyborem było pozostać w głębokich, ciemnych wodach, daleko od wszelkich sideł, pułapek i podstępów.
My choice was to go there to find him beyond all people.		Moim wyborem było udać się tam po niego, daleko od wszystkich ludzi.
Beyond all people in the world.		Od wszystkich ludzi na świecie.
Now we are joined together and have been since noon.		A teraz jesteśmy złączeni ze sobą i trwamy tak od południa.
And no one to help either one of us.		I nikt nie może dopomóc żadnemu z nas.
Perhaps I should not have been a fisherman, he thought.		Może nie powinienem był zostać rybakiem.
But that was the thing that I was born for.		Ale do tego właśnie się urodziłem.
I must surely remember to eat the tuna after it gets light.		Muszę koniecznie pamiętać, żeby zjeść tuńczyka, jak się rozwidni”.
Some time before daylight something took one of the baits that were behind him.		Na pewien czas przed brzaskiem coś pochwyciło jedną z przynęt, które zwisały w tyle łodzi.
He heard the stick break and the line begin to rush out over the gunwale of the skiff.		Usłyszał, że patyk pęka, a linka zaczyna wylatywać przez burtę łodzi.
In the darkness he loosened his sheath knife and taking all the strain of the fish on his left shoulder he leaned back and cut the line against the wood of the gunwale.		W ciemnościach wydobył nóż z pochewki i przenosząc całe napięcie trzymanej linki na lewe ramię, odchylił się do tyłu i przeciął tamtą o drewnianą krawędź burty.
Then he cut the other line closest to him and in the dark made the loose ends of the reserve coils fast.		Potem przeciął linkę, która była najbliżej, i po omacku związał wolne końce zapasowych zwojów.
He worked skillfully with the one hand and put his foot on the coils to hold them as he drew his knots tight.		Pracował zgrabnie jedną ręką, a zwoje nadeptał, by je przytrzymać, kiedy dociągał węzły.
Now he had six reserve coils of line.		Miał teraz sześć zwojów linki w zapasie.
There were two from each bait he had severed and the two from the bait the fish had taken and they were all connected.		Było ich po dwa z każdej odciętej przynęty i dwa z tej, którą wzięła ryba, a wszystkie związane razem.
After it is light, he thought, I will work back to the forty-fathom bait and cut it away too and link up the reserve coils.		„Jak się rozwidni - pomyślał - podsunę się do tej czterdziestosążniowej linki, odetnę ją też i zwiążę zapasowe zwoje.
I will have lost two hundred fathoms of good Catalan cordel and the hooks and leaders.		Stracę dwieście sążni dobrego katalońskiego cordelu, a także haki i przypony.
That can be replaced.		To można odkupić.
But who replaces this fish if I hook some fish and it cuts him off?		Ale kto mi odkupi rybę, jeżeli złapię inną i ta mi ją odetnie?
I don't know what that fish was that took the bait just now.		Nie wiem, co to za ryba wzięła w tej chwili przynętę.
It could have been a marlin or a broadbill or a shark.		Mógł to być marlin albo ryba-miecz, albo rekin.
I never felt him.		Nawet jej nie wyczułem.
I had to get rid of him too fast.		Za szybko musiałem jej się pozbyć”.
Aloud he said, `I wish I had the boy.'		Głośno powiedział: Chciałbym tu mieć chłopca.
But you haven't got the boy, he thought.		„Ale nie masz chłopca - pomyślał.
You have only yourself and you had better work back to the last line now, in the dark or not in the dark, and cut it away and hook up the two reserve coils.		- Masz tylko siebie samego i lepiej od razu podsunąć się do ostatniej linki, i chociaż jest jeszcze ciemno, odciąć ją i złączyć oba zapasowe zwoje”.
So he did it.		Tak też zrobił.
It was difficult in the dark and once the fish made a surge that pulled him down on his face and made a cut below his eye.		Trudne to było po ciemku; raz marlin szarpnął się, a stary padł na twarz i rozciął sobie skórę pod okiem.
The blood ran down his cheek a little way.		Krew pociekła mu po policzku.
But it coagulated and dried before it reached his chin and he worked his way back to the bow and rested against the wood.		Ale zakrzepła i przyschła, zanim dotarła do brody, on zaś popełznął z powrotem na dziób i oparł się tam o deski.
He adjusted the sack and carefully worked the line so that it came across a new part of his shoulders and, holding it anchored with his shoulders, he carefully felt the pull of the fish and then felt with his hand the progress of the skiff through the water.		Poprawił worek i ostrożnie przesunął linkę tak, że znalazła się w innym miejscu ramienia; przytrzymując ją barkami, starał się wyczuć ciężar ryby, a potem ręką sprawdził, jak łódź posuwa się po wodzie.
I wonder what he made that lurch for, he thought. The wire must have slipped on the great hill of his back.		„Ciekawe, dlaczego on tak się szarpnął? - pomyślał. - Może drut mu się osunął po wielkim wzgórzu grzbietu.
Certainly his back cannot feel as badly as mine does.		Z pewnością plecy nie bolą go tak paskudnie jak mnie.
But he cannot pull this skiff for ever, no matter how great he is.		Ale chyba nie może ciągnąć tej łodzi bez końca, choćby był nie wiem jaki wielki.
Now everything is cleared away that might make trouble and I have a big reserve of line; all that a man can ask.		Teraz już usunąłem wszystko, co mogłoby mi przeszkadzać, i mam duży zapas linki, a więcej człowiek żądać nie może”.
`Fish,' he said softly, aloud, `I'll stay with you until I am dead.'		Rybo - powiedział łagodnie - zostanę z tobą, póki nie umrę.
He'll stay with me too, I suppose, the old man thought and he waited for it to be light.		„I ona też pewnie ze mną zostanie” - myślał stary i czekał, aż się rozwidni.
It was cold now in the time before daylight and he pushed against the wood to be warm. I can do it as long as he can, he thought.		Przed świtem zrobiło się zimno, więc przycisnął się do desek, żeby się rozgrzać. „Wytrzymam tak długo jak i ona” - pomyślał.
And in the first light the line extended out and down into the water.		O pierwszym brzasku zobaczył linkę wyciągniętą daleko w głąb wody.
The boat moved steadily and when the first edge of the sun rose it was on the old man's right shoulder.		Łódź płynęła nieprzerwanie i kiedy ukazał się pierwszy rąbek słońca, promienie padły na prawe ramię starego.
`He's headed north,' the old man said.		Idzie na północ - powiedział.
The current will have set us far to the eastward, he thought. I wish he would turn with the Current.		„Prąd musiał znieść nas daleko na wschód - myślał. - Dobrze byłoby, gdyby on płynął z prądem.
That would show that he was tiring.		To by wskazywało, że się męczy”.
When the sun had risen further the old man realized that the fish was not tiring.		Kiedy słońce podeszło wyżej, stary uświadomił sobie, że marlin się nie męczy.
There was only one favorable sign.		Jeden był tylko pomyślny znak.
The slant of the line showed he was swimming at a lesser depth.		Kąt nachylenia linki wskazywał, że płynie na mniejszej głębokości.
That did not necessarily mean that he would jump. But he might.		Nie musiało to oznaczać, że wyskoczy, ale mógł to zrobić.
`God let him jump,' the old man said. `I have enough line to handle him.'		Boże, pozwól, żeby wyskoczył! - powiedział stary. Mam dosyć linki, żeby dać sobie z nim radę.
Maybe if I can increase the tension just a little it will hurt him and he will jump, he thought.		„Może, jak zdołam trochę zwiększyć naprężenie, poczuje ból i wyskoczy - pomyślał.
Now that it is daylight let him jump so that he'll fill the sacs along his backbone with air and then he cannot go deep to die.		- Teraz, kiedy jest widno, niechże wyskakuje, bo wtedy napełni sobie powietrzem pęcherze wzdłuż kręgosłupa i nie będzie mógł zejść głęboko, żeby tam zdychać”.
He tried to increase the tension, but the line had been taut up to the very edge of the breaking point since he had hooked the fish and he felt the harshness as he leaned back to pull and knew he could put no more strain on it. I must not jerk it ever, he thought. Each jerk widens the cut the hook makes and then when he does jump he might throw it.		Spróbował mocniej naprężyć linkę, ale odkąd schwytał marlina, była napięta do samej granicy wytrzymałości; odchylając się w tył, ażeby ją naciągnąć, wyczuł jej sztywność i pojął, że więcej napinać jej nie może. „Nie wolno mi nią szarpnąć - pomyślał. - Każde szarpnięcie poszerza ranę zrobioną przez hak i kiedy ryba skoczy, może go wyrzucić.
Anyway I feel better with the sun and for once I do not have to look into it.		Tak czy owak lepiej się czuję przy słońcu i raz przynajmniej nie muszę w nie patrzeć”.
There was yellow weed on the line but the old man knew that only made an added drag and he was pleased.		Do linki przywarły żółte wodorosty, ale wiedział, że stawiają rybie dodatkowy opór, więc był zadowolony.
It was the yellow Gulf weed that had made so much phosphorescence in the night.		Były to te żółte wodorosty zatokowe, które tak fosforyzowały w nocy.
`Fish,' he said, `I love you and respect you very much.		Rybo - powiedział. - Kocham cię i szanuję bardzo.
But I will kill you dead before this day ends.'		Ale zabiję cię, nim ten dzień się skończy.
Let us hope so, he thought.		„Miejmy nadzieję, że tak będzie” - pomyślał.
A small bird came toward the skiff from the north.		Z północy nadleciał ku łodzi mały ptaszek.
He was a warbler and flying very low over the water.		Był to drozd i leciał tuż nad wodą.
The old man could see that he was very tired.		Stary zauważył, że jest bardzo zmęczony.
The bird made the stern of the boat and rested there.		Ptaszek sfrunął na rufę łodzi i tam przysiadł.
Then he flew around the old man's head and rested on the line where he was more comfortable.		Potem okrążył głowę człowieka i siadł na lince, gdzie było mu wygodniej.
`How old are you?' the old man asked the bird. `Is this your first trip?'		Ile masz lat? - zapytał go stary. - Czy to twoja pierwsza wyprawa?
The bird looked at him when he spoke.		Ptak patrzał na mówiącego.
He was too tired even to examine the line and he teetered on it as his delicate feet gripped it fast.		Był zbyt zmęczony, aby obejrzeć linkę, i kołysał się, ściskając ją mocno delikatnymi łapkami.
`It's steady,' the old man told him. `It's too steady.		Sztywna jest - powiedział mu stary. - Aż za sztywna.
You shouldn't be that tired after a windless night.		Nie powinieneś być tak zmęczony po bezwietrznej nocy.
What are birds coming to?'		Co to się robi z tymi ptakami!
The hawks, he thought, that come out to sea to meet them.		„Nad morze wylatują im na spotkanie jastrzębie” - pomyślał.
But he said nothing of this to the bird who could not understand him anyway and who would learn about the hawks soon enough.		Ale nie powiedział tego ptakowi, który i tak nie mógł go zrozumieć, a o jastrzębiach miał się dowiedzieć aż za prędko.
`Take a good rest, small bird,' he said. `Then go in and take your chance like any man or bird or fish.'		Odpocznij sobie dobrze, ptaszku - rzekł. - A potem leć i zaryzykuj jak każdy człowiek, ptak czy ryba.
It encouraged him to talk because his back had stiffened in the night and it hurt truly now.		Mówienie pokrzepiło go na duchu, bo w nocy plecy mu zdrętwiały i bolały teraz naprawdę.
`Stay at my house if you like, bird,' he said. `I am sorry I cannot hoist the sail and take you in with the small breeze that is rising.		Zostań w moim domu, jeżeli chcesz, ptaku - powiedział. - Żałuję, że nie mogę wciągnąć żagla i zabrać cię na ląd z tą lekką bryzą, która się zrywa.
But I am with a friend.'		Ale jestem tu z przyjacielem.
Just then the fish gave a sudden lurch that pulled the old man down on to the bow and would have pulled him overboard if he had not braced himself and given some line.		Właśnie w tej chwili ryba szarpnęła się nagle, a stary padł na dziób łodzi i byłby wyleciał za burtę, gdyby nie zaparł się mocno i nie wypuścił trochę linki.
The bird had flown up when the line jerked and the old man had not even seen him go.		Ptak zerwał się w chwili, gdy nastąpiło szarpnięcie, i stary nawet nie zauważył jego odlotu.
He felt the line carefully with his right hand and noticed his hand was bleeding.		Pomacał ostrożnie linkę prawą ręką i spostrzegł, że dłoń mu krwawi.
`Something hurt him then,' he said aloud and pulled back on the line to see if he could turn the fish.		Coś go zabolało - powiedział na głos i począł ciągnąć za linkę, by się przekonać, czy zdoła ruszyć marlina.
But when he was touching the breaking point he held steady and settled back against the strain of the line.		Gdy jednak była już bliska pęknięcia, przestał i przytrzymał ją napiętą.
`You're feeling it now, fish,' he said. `And so, God knows, am I.'		Czujesz to teraz, rybo - powiedział. - A Bóg świadkiem, że i ja także.
He looked around for the bird now because he would have liked him for company.		Rozejrzał się za ptakiem, bo miłe byłoby mu jego towarzystwo.
The bird was gone.		Ale ptaka nie było.
You did not stay long, the man thought. But it is rougher where you are going until you make the shore.		„Niedługo tu siedziałeś - pomyślał. - Ale tam, gdzie lecisz, gorzej ci będzie, zanim dotrzesz do brzegu.
How did I let the fish cut me with that one quick pull he made?		Jakże mogłem pozwolić, żeby ryba tak mnie skaleczyła tym jednym szybkim szarpnięciem?
I must be getting very stupid.		Widocznie całkiem głupieję.
Or perhaps I was looking at the small bird and thinking of him.		A może patrzałem na ptaszka i o nim myślałem?
Now I will pay attention to my work and then I must eat the tuna so that I will not have a failure of strength.		Teraz skupię uwagę na swojej robocie, a poza tym muszę zjeść tuńczyka, żeby mi sił nie zabrakło”.
`I wish the boy were here and that I had some salt,' he said aloud.		Chciałbym tu mieć chłopca, a także trochę soli - powiedział głośno.
Shifting the weight of the line to his left shoulder and kneeling carefully he washed his hand in the ocean and held it there, submerged, for more than a minute watching the blood trail away and the steady movement of the water against his hand as the boat moved.		Przeniósł ciężar linki na lewy bark i ukląkłszy ostrożnie, obmył rękę w morzu i przytrzymał ją zanurzoną przez minutę z górą, patrząc, jak krew wysnuwa się z niej, a woda przepływa po dłoni w miarę ruchu łodzi.
`He has slowed much,' he said.		Porządnie zwolnił - powiedział.
The old man would have liked to keep his hand in the salt water longer but he was afraid of another sudden lurch by the fish and he stood up and braced himself and held his hand up against the sun.		Chętnie by dłużej trzymał dłoń w słonej wodzie, ale obawiał się, że ryba znów szarpnie, więc wstał, zaparł się mocno i podniósł rękę ku słońcu.
It was only a line burn that had cut his flesh.		Było to tylko piekące skaleczenie od linki, która rozcięła mu dłoń.
But it was in the working part of his hand.		Ale znajdowało się na jej wewnętrznej, pracującej stronie.
He knew he would need his hands before this was over and he did not like to be cut before it started.		Wiedział, że nim to wszystko się skończy, ręce będą mu potrzebne, więc nierad był, że linka go skaleczyła, zanim się coś zaczęło.
`Now,' he said, when his hand had dried, `I must eat the small tuna.		Teraz - powiedział, kiedy ręka obeschła - muszę zjeść tego małego tuńczyka.
I can reach him with the gaff and eat him here in comfort.'		Mogę go sięgnąć osękiem i zjeść tutaj wygodnie.
He knelt down and found the tuna under the stern with the gaff and drew it toward him keeping it clear of the coiled lines.		Ukląkł, wymacał osękiem tuńczyka pod rufą i przyciągnął go do siebie, uważając, żeby nie zahaczyć o zwoje.
Holding the line with his left shoulder again, and bracing on his left hand and arm, he took the tuna off the gaff hook and put the gaff back in place.		Przytrzymał linkę na lewym ramieniu i podparłszy się lewą ręką, zdjął rybę z haka, a osęk odłożył na miejsce.
He put one knee on the fish and cut strips of dark red meat longitudinally from the back of the head to the tail.		Przycisnął tuńczyka kolanem i zaczął odkrawać podłużne pasma ciemnoczerwonego mięsa od łba aż po ogon.
They were wedge-shaped strips and he cut them from next to the back bone down to the edge of the belly.		Były one klinowatego kształtu, a ciął je od kręgosłupa do brzucha.
When he had cut six strips he spread them out on the wood of the bow, wiped his knife on his trousers, and lifted the carcass of the bonito by the tail and dropped it overboard.		Ukrajawszy sześć pasków, rozłożył je na deskach dziobu, otarł nóż o spodnie, podniósł szkielet za ogon i wyrzucił za burtę.
`I don't think I can eat an entire one,' he said and drew his knife across one of the strips.		Chyba nie zjem całego - powiedział i przeciął w poprzek jeden z pasków.
He could feel the steady hard pull of the line and his left hand was cramped.		Czuł nieprzerwane, twarde napięcie linki, a w lewej ręce chwytał go kurcz.
It drew up tight on the heavy cord and he looked at it in disgust.		Zacisnęła się mocno na ciężkim sznurze i stary spojrzał na nią z odrazą.
`What kind of a hand is that,' he said. `Cramp then if you want.		Cóż to za ręka - powiedział. - Kurcz się, jeśli chcesz.
Make yourself into a claw.		Przemień się w szpon.
It will do you no good.'		Nic na tym nie skorzystasz.
Come on, he thought and looked down into the dark water at the slant of the line. Eat it now and it will strengthen the hand.		,,No, dalej - pomyślał i spojrzał w ciemną wodę na skośnie biegnącą linkę. - Pojedz teraz, to ręka ci się wzmocni.
It is not the hand's fault and you have been many hours with the fish.		To nie jej wina, bo już wiele godzin jesteś z tą rybą.
But you can stay with him for ever.		Ale nie możesz przy niej tkwić bez końca.
Eat the bonito now.		Zjedz teraz bonito”.
He picked up a piece and put it in his mouth and chewed it slowly.		Wziął kawałek, włożył do ust i począł z wolna przeżuwać.
It was not unpleasant.		Nie było to nieprzyjemne.
Chew it well, he thought, and get all the juices.		„Zżuj dobrze - myślał - i wyssij wszystkie soki.
It would not be bad to eat with a little lime or with lemon or with salt.		Niezłe by to było jedzenie z odrobiną cytryny albo solą”.
`How do you feel, hand?' he asked the cramped hand that was almost as stiff as rigor mortis. `I'll eat some more for you.'		Jakże się czujesz? - zapytał zdrętwiałej ręki, która była niemal równie sztywna jak ciało trupa. - Zjem jeszcze trochę dla ciebie.
He ate the other part of the piece that he had cut in two.		Zjadł drugą część kawałka, który przeciął na pół.
He chewed it carefully and then spat out the skin.		Przeżuł go starannie, po czym wypluł skórę.
`How does it go, hand?		No, jak tam, ręko?
Or is it too early to know?'		A może jeszcze za wcześnie pytać?
He took another full piece and chewed it.		Wziął następny pasek mięsa i przeżuł go w całości.
`It is a strong full-blooded fish,' he thought. `I was lucky to get him instead of dolphin.		„To silna, pełnokrwista ryba - pomyślał. - Miałem szczęście, żem złapał ją, a nie delfina.
Dolphin is too sweet.		Delfin jest za słodki.
This is hardly sweet at all and all the strength is still in it.'		Ta prawie wcale nie jest słodka, a ma w sobie siłę”.
There is no sense in being anything but practical though, he thought. I wish I had some salt.		„Tylko praktyczność ma sens - myślał. - Chciałbym mieć trochę soli.
And I do not know whether the sun will rot or dry what is left, so I had better eat it all although I am not hungry.		I nie wiem, czy słońce zepsuje, czy wysuszy to, co zostało, więc lepiej zjeść wszystko, chociaż nie jestem głodny.
The fish is calm and steady.		Marlin płynie spokojnie i równo.
I will eat it all and then I will be ready.		Zjem wszystko i potem będę gotów”.
`Be patient, hand,' he said. `I do this for you.'		Cierpliwości, ręko - powiedział. - Robię to dla ciebie.
I wish I could feed the fish, he thought. He is my brother.		„Chętnie bym nakarmił marlina - pomyślał. - To mój brat.
But I must kill him and keep strong to do it.		Ale muszę go zabić i zachować na to siły”.
Slowly and conscientiously he ate all of the wedge-shaped strips of fish.		Powoli i sumiennie zjadał wszystkie klinowate paski rybiego mięsa.
He straightened up, wiping his hand on his trousers.		Wyprostował się, ocierając rękę o spodnie.
`Now,' he said. `You can let the cord go, hand, and I will handle him with the right arm alone until you stop that nonsense.'		No - powiedział. - Możesz puścić linkę, ręko. Będę sobie z nią radził samą prawą, dopóki nie skończysz z tymi bzdurami. -
He put his left foot on the heavy line that the left hand had held and lay back against the pull against his back.		Przydeptał lewą stopą napiętą linkę, którą przedtem trzymał w lewej ręce, i pochylił się, żeby stawić opór naciskowi na grzbiet.
`God help me to have the cramp go,' he said. `Because I do not know what the fish is going to do.'		Boże, dopomóż, żeby mnie kurcz puścił - powiedział. - Bo nie wiem, co ten marlin zrobi.
But he seems calm, he thought, and following his plan.		„Jednak wydaje się spokojny - pomyślał - i działa według planu.
But what is his plan, he thought.		Tylko jaki jest jego plan?
And what is mine?		A mój?
Mine I must improvise to his because of his great size.		Mój muszę wymyślać na poczekaniu, zależnie od tego, co robi on, bo przecie jest taki wielki.
If he will jump I can kill him.		Jeżeli wyskoczy, będę mógł go zabić.
But he stays down for ever.		Ale on za nic nie chce się stamtąd ruszyć.
Then I will stay down with him for ever.		Więc i ja się od niego nie ruszę”.
He rubbed the cramped hand against his trousers and tried to gentle the fingers.		Potarł zdrętwiałą ręką o spodnie i spróbował rozluźnić palce.
But it would not open. Maybe it will open with the sun, he thought. Maybe it will open when the strong raw tuna is digested.		Dłoń nie chciała się jednak rozewrzeć. „Może otworzy się na słońcu - pomyślał. - Może otworzy się, kiedy strawię tego silnego, surowego tuńczyka.
If I have to have it, I will open it, cost whatever it costs.		Jeżeli będzie trzeba, otworzę ją, choćby mnie to nie wiedzieć ile kosztowało.
But I do not want to open it now by force.		Ale nie chcę jej teraz otwierać siłą.
Let it open by itself and come back of its own accord.		Niech się otworzy sama, niech przyjdzie do siebie z własnej woli.
After all I abused it much in the night when it was necessary to free and unite the various lines.		Bądź co bądź, mocno jej nadużyłem w nocy, kiedy trzeba było uwolnić i złączyć te różne linki”.
He looked across the sea and knew how alone he was now.		Popatrzał na morze i pojął, jak bardzo jest teraz samotny.
But he could see the prisms in the deep dark water and the line stretching ahead and the strange undulation of the calm.		Ale w ciemnej głębinie widział pryzmaty i naciągniętą linkę, i dziwne falowania gładkiej wody.
The clouds were building up now for the trade wind and he looked ahead and saw a flight of wild ducks etching themselves against the sky over the water, then blurring, then etching again and he knew no man was ever alone on the sea.		Obłoki piętrzyły się w oczekiwaniu pasatu; spojrzał przed siebie i dostrzegł stado dzikich kaczek, które zarysowało się nad wodą na tle nieba, potem się zgubiło i ukazało znowu - i wiedział już, że nikt nie jest nigdy samotny na morzu.
He thought of how some men feared being out of sight of land in a small boat and knew they were right in the months of sudden bad weather.		Przyszło mu na myśl, jak to niektórzy ludzie lękają się stracić ląd z oczu, gdy płyną małą łódką, i uznał, że mają słuszność w miesiącach nagłej niepogody.
But now they were in hurricane months and, when there are no hurricanes, the weather of hurricane months is the best of all the year.		Ale teraz były miesiące huraganów, a jeżeli nie ma huraganu, pogoda w tych miesiącach bywa najlepsza w całym roku.
If there is a hurricane you always see the signs of it in the sky for days ahead, if you are at sea.		„Kiedy idzie huragan, zawsze na wiele dni przedtem widzi się na niebie jego oznaki, jeżeli się jest na morzu.
They do not see it ashore because they do not know what to look for, he thought. The land must make a difference too, in the shape of the clouds.		Z lądu tego nie dostrzegają, bo nie wiedzą, czego trzeba wypatrywać - pomyślał. - Poza tym ląd musi też zmieniać kształt obłoków.
But we have no hurricane coming now.		Ale teraz nie zbliża się huragan”.
He looked at the sky and saw the white cumulus built like friendly piles of ice cream and high above were the thin feathers of the cirrus against the high September sky.		Spojrzał na niebo i zobaczył białe kumulusy spiętrzone jak dobrotliwe masy kremu; daleko nad nimi na tle wysokiego wrześniowego nieba widział cienkie pasma obłoków pierzastych.
`Light brisa,' he said. `Better weather for me than for you, fish.'		Lekka bryza - powiedział. - Lepsza pogoda dla mnie niż dla ciebie, rybo.
His left hand was still cramped, but he was unknotting it slowly.		W lewej ręce nadal czuł kurcz, ale rozwierał ją z wolna.
I hate a cramp, he thought. It is a treachery of one's own body.		„Nienawidzę kurczu - pomyślał. - To zdrada ze strony własnego ciała.
It is humiliating before others to have a diarrhea from ptomaine poisoning or to vomit from it.		Upokarzające jest wobec innych dostać biegunki po zatruciu nieświeżym jedzeniem albo też rzygać po tym.
But a cramp, he thought of it as a calambre, humiliates oneself especially when one is alone.		Ale kurcz (nazywał go w myśli calambre) szczególnie upokarza człowieka samotnego.
If the boy were here he could rub it for me and loosen it down from the forearm, he thought.		Gdyby chłopiec tu był, mógłby mi rękę rozetrzeć i rozluźnić od przedramienia.
But it will loosen up.		Ale jakoś sama się rozluźni”.
Then, with his right hand he felt the difference in the pull of the line before he saw the slant change in the water.		W tej chwili wyczuł prawą ręką różnicę w napięciu linki, jeszcze nim zauważył, że jej kąt w wodzie się zmienia.
Then, as he leaned against the line and slapped his left hand hard and fast against his thigh he saw the line slanting slowly upward.		A potem, kiedy pochylił się naciągając ją i zaczął silnie, szybko strzepywać lewą ręką o udo, spostrzegł, że linka podnosi się z wolna.
`He's coming up,' he said. `Come on hand.		Wypływa - powiedział. - No, chodź, rybo.
Please come on.'		Proszę cię, chodź!
The line rose slowly and steadily and then the surface of the ocean bulged ahead of the boat and the fish came out.		Linka podnosiła się wolno i nieprzerwanie, a potem powierzchnia oceanu wzdęła się przed łodzią i marlin wypłynął.
He came out unendingly and water poured from his sides.		Wynurzał się bez końca, a woda spływała strumieniami z jego boków.
He was bright in the sun and his head and back were dark purple and in the sun the stripes on his sides showed wide and a light lavender.		Lśnił w słońcu, głowa i grzbiet były ciemnofioletowe, a w świetle widniały pasy na jego ciele, szerokie, jasnolawendowego koloru.
His sword was as long as a baseball bat and tapered like a rapier and he rose his full length from the water and then re-entered it, smoothly, like a diver and the old man saw the great scythe-blade of his tail go under and the line commenced to race out.		Miecz miał długi jak pałka baseballowa, spiczasty jak rapier; wypłynął z wody na całą długość, następnie pogrążył się znowu niby nurek, a stary ujrzał, jak znika ogromna kosa jego ogona, po czym linka zaczęła wylatywać za burtę.
`He is two feet longer than the skiff,' the old man said.		Jest o dwie stopy dłuższy od łodzi - powiedział stary.
The line was going out fast but steadily and the fish was not panicked.		Linka sunęła szybko, lecz równo; ryba nie była spłoszona.
The old man was trying with both hands to keep the line just inside of breaking strength.		Stary próbował oburącz przytrzymać linkę, uważając, żeby nie przekroczyć granicy jej wytrzymałości.
He knew that if he could not slow the fish with a steady pressure the fish could take out all the line and break it.		Wiedział, że jeśli stałym naciskiem nie zmusi ryby do zwolnienia, marlin wybierze mu całą linkę i wreszcie ją urwie.
He is a great fish and I must convince him, he thought. I must never let him learn his strength nor what he could do if he made his run.		„Wielka z niego sztuka i muszę go jakoś zmóc - pomyślał. - Nie wolno dać mu poznać jego własnej mocy ani tego, co mógłby zrobić, gdyby się rzucił do ucieczki.
If I were him I would put in everything now and go until something broke.		Na jego miejscu zebrałbym teraz wszystkie siły i gnał, póki się coś nie urwie.
But, thank God, they are not as intelligent as we who kill them; although they are more noble and more able.		Ale, Bogu dzięki, ryby nie są tak mądre jak ci, co je zabijają, chociaż są szlachetniejsze i zręczniejsze”.
The old man had seen many great fish.		Stary widział już wiele dużych ryb.
He had seen many that weighed more than a thousand pounds and he had caught two of that size in his life, but never alone.		Widywał sztuki, które ważyły ponad tysiąc funtów, i złowił w swoim życiu dwie takich rozmiarów, ale nie zrobił tego w pojedynkę.
Now alone, and out of sight of land, he was fast to the biggest fish that he had ever seen and bigger than he had ever heard of, and his left hand was still as tight as the gripped claws of an eagle.		Teraz, samotny, daleko od lądu, trzymał na haku największą rybę, jaką kiedykolwiek oglądał, większą od wszystkich, o jakich słyszał, a jego lewa ręka była nadal skurczona niczym zaciśnięte szpony orła.
It will uncramp though, he thought. Surely it will uncramp to help my right hand.		„Przecież się jednak rozkurczy - myślał. - Z pewnością się rozkurczy, żeby pomóc prawej.
There are three things that are brothers: the fish and my two hands.		Trzy rzeczy są siostrami: ryba i moje dwie ręce.
It must uncramp.		Musi się rozkurczyć.
It is unworthy of it to be cramped.		To jej niegodne, żeby była drętwa”.
The fish had slowed again and was going at his usual pace.		Marlin zwolnił znowu i płynął swoim zwykłym tempem.
I wonder why he jumped, the old man thought. He jumped almost as though to show me how big he was.		„Ciekawe, dlaczego wyskoczył - pomyślał stary. - Zupełnie jakby chciał mi pokazać, jaki jest wielki.
I know now, anyway, he thought.		Teraz już wiem w każdym razie.
I wish I could show him what sort of man I am.		Chciałbym, żeby zobaczył, co ze mnie za człowiek.
But then he would see the cramped hand.		Ale znów wtedy zauważyłby, że mam kurcz w ręce.
Let him think I am more man than I am and I will be so.		Niech myśli, że jestem sprawniejszy, niż jestem, to będę taki.
I wish I was the fish, he thought, with everything he has against only my will and my intelligence.		Chciałbym być na jego miejscu i mieć to wszystko, co on ma przeciwko tylko mojej woli i rozumowi”.
He settled comfortably against the wood and took his suffering as it came and the fish swam steadily and the boat moved slowly through the dark water.		Oparł się wygodnie o deski i przyjmował swoje cierpienie w miarę, jak przychodziło; ryba płynęła równo, a łódka posuwała się wolno po ciemnej wodzie.
There was a small sea rising with the wind coming up from the east and at noon the old man's left hand was uncramped.		Nadlatujący ze wschodu wiatr wzdął lekko morze, a w południe kurcz puścił lewą rękę starego.
`Bad news for you, fish,' he said and shifted the line over the sacks that covered his shoulders.		Złe mam nowiny dla ciebie, rybo - powiedział stary i przeniósł linkę na worek, który okrywał mu ramiona.
He was comfortable but suffering, although he did not admit the suffering at all.		Było mu wygodnie, ale cierpiał, choć nie przyznawał się do cierpienia.
`I am not religious,' he said. `But I will say ten Our Fathers and ten Hail Marys that I should catch this fish, and I promise to make a pilgrimage to the Virgin de Cobre if I catch him.		Nie jestem religijny - powiedział - ale odmówię dziesięć Ojcze nasz i dziesięć Zdrowaś Mario, żeby złapać tę rybę, i przyrzekam odprawić pielgrzymkę do Najświętszej Panny z Cobre, jeżeli mi się uda.
That is a promise.'		To obiecane.
He commenced to say his prayers mechanically.		Zaczął mechanicznie odmawiać modlitwy.
Sometimes he would be so tired that he could not remember the prayer and then he would say them fast so that they would come automatically. Hail Marys are easier to say than Our Fathers, he thought.		Chwilami ogarniało go takie znużenie, że nie mógł sobie przypomnieć słów, i wtedy mówił je prędko, ażeby wyszły automatycznie. „Zdrowaśki łatwiejsze są do odmawiania niż ojczenasze” - pomyślał.
`Hail Mary full of Grace the Lord is with thee.		Zdrowaś Mario, łaskiś pełna, Pan z Tobą.
Blessed art thou among women and blessed is the fruit of thy womb, Jesus.		Błogosławionaś Ty między niewiastami i błogosławiony owoc żywota Twojego, Jezus.
Holy Mary, Mother of God, pray for us sinners now and at the hour of our death.		Święta Mario, Matko Boża, módl się za nami grzesznymi teraz i w godzinę śmierci naszej.
Amen.' Then he added. `Blessed Virgin, pray for the death of this fish.		Amen. - A potem dodał: - Najświętsza Panienko, pomódl się o śmierć tej ryby.
Wonderful though he is.'		Choć taka jest wspaniała.
With his prayers said, and feeling much better, but suffering exactly as much, and perhaps a little more, he leaned against the wood of the bow and began, mechanically, to work the fingers of his left hand.		Zmówiwszy modlitwy, poczuł się znacznie lepiej, chociaż cierpiał dokładnie tak samo, a może nawet trochę więcej niż przedtem; oparł się o deski dziobu i zaczął mechanicznie przebierać palcami lewej ręki.
The sun was hot now although the breeze was rising gently.		Słońce było gorące, chociaż bryza wzmagała się lekko.
`I had better re-bait that little line out over the stern,' he said. `If the fish decides to stay another night I will need to eat again and the water is low in the bottle.		Lepiej założyć z powrotem przynętę na tę małą linkę na rufie - powiedział. - Jeżeli ryba postanowi przetrzymać następną noc, będę musiał znowu coś zjeść, a wody jest mało w butelce.
I don't think I can get anything but a dolphin here.		Nie myślę, żebym mógł tutaj złapać cokolwiek prócz delfina.
But if I eat him fresh enough he won't be bad.		Ale jeżeli go zjem na świeżo, nie będzie taki zły.
I wish a flying fish would come on board tonight.		Chciałbym, żeby mi się dzisiaj wieczorem trafiła latająca ryba.
But I have no light to attract them.		Tylko że nie ma światła, aby ją zwabić.
A flying fish is excellent to eat raw and I would not have to cut him up.		Latająca ryba jest doskonała na surowo i nie trzeba by jej rozcinać.
I must save all my strength now.		Muszę teraz oszczędzać wszystkie siły.
Christ, I did not know he was so big.'		Chryste Panie, nie miałem pojęcia, że on jest taki wielki.
`I'll kill him though,' he said. `In all his greatness and his glory.'		A przecież go zabiję - powiedział. - W całej jego wielkości i chwale.
Although it is unjust, he thought. But I will show him what a man can do and what a man endures.		„Chociaż to jest niesprawiedliwe - pomyślał. - Ale pokażę mu, co potrafi człowiek i co człowiek może wytrzymać”.
`I told the boy I was a strange old man,' he said. `Now is when I must prove it.'		Powiedziałem chłopcu, że ze mnie dziwny staruch - rzekł. - Teraz właśnie muszę tego dowieść.
The thousand times that he had proved it meant nothing.		Tysiączne przypadki, w których już tego dowiódł, nie miały żadnego znaczenia.
Now he was proving it again.		Obecnie dowodził tego ponownie.
Each time was a new time and he never thought about the past when he was doing it.		Za każdym razem zaczynał od nowa i ani przez chwilę nie myślał wtedy o przeszłości.
I wish he'd sleep and I could sleep and dream about the lions, he thought. Why are the lions the main thing that is left?		„Dobrze by było, żeby zasnął i żebym ja mógł usnąć i śnić o lwach - pomyślał. - Dlaczego lwy są najważniejszą rzeczą, jaka mi pozostała?
Don't think, old man, he said to himself. Rest gently now against the wood and think of nothing.		Nie zastanawiaj się, stary - powiedział do siebie. - Oprzyj się teraz lekko o deski i nie myśl o niczym.
He is working.		On się wysila.
Work as little as you can.		Ty wysilaj się jak najmniej”.
It was getting into the afternoon and the boat still moved slowly and steadily.		Zbliżał się wieczór, a łódź wciąż płynęła powoli i równo.
But there was an added drag now from the easterly breeze and the old man rode gently with the small sea and the hurt of the cord across his back came to him easily and smoothly.		Teraz jednakże bryza od wschodu stawiała dodatkowy opór i stary łagodnie kołysał się na niewielkich falach, a ból od ucisku linki, biegnącej mu przez plecy, wydawał się gładki i łatwy.
Once in the afternoon the line started to rise again.		Raz po południu linka zaczęła podnosić się znowu.
But the fish only continued to swim at a slightly higher level.		Ale ryba płynęła dalej, tyle że na nieco niniejszej głębokości.
The sun was on the old man's left arm and shoulder and on his back.		Słońce padało staremu na lewą rękę i ramię, i na plecy.
So he knew the fish had turned east of north.		Wiedział więc, że marlin skręcił na północowschód.
Now that he had seen him once, he could picture the fish swimming in the water with his purple pectoral fins set wide as wings and the great erect tail slicing through the dark. I wonder how much he sees at that depth, the old man thought. His eye is huge and a horse, with much less eye, can see in the dark.		Teraz, kiedy już go zobaczył, mógł sobie wyobrazić, jak płynie, rozpostarłszy fioletowe płetwy piersiowe szeroko niczym skrzydła, i tnie w mroku wodę ogromnym, wyprostowanym ogonem. „Ciekawe, czy on dużo widzi na tej głębokości - pomyślał stary. - Oczy ma wielkie, a koń widzi po ciemku znacznie mniejszymi.
Once I could see quite well in the dark.		Kiedyś widziałem bardzo dobrze w ciemnościach.
Not in the absolute dark.		Nie w całkowitych ciemnościach.
But almost as a cat sees.		Ale prawie tak jak kot”.
The sun and his steady movement of his fingers had uncramped his left hand now completely and he began to shift more of the strain to it and he shrugged the muscles of his back to shift the hurt of the cord a little.		Słońce i ciągłe przebieranie palcami sprawiło, że ręka rozkurczyła mu się teraz zupełnie; więc zaczął przenosić na nią coraz to więcej napięcia i poruszył mięśniami grzbietu, żeby nieco przesunąć cisnącą go boleśnie linkę.
`If you're not tired, fish,' he said aloud, `you must be very strange.'		Jeżeliś się nie zmęczyła, rybo - powiedział na głos - to musisz być bardzo dziwna.
He felt very tired now and he knew the night would come soon and he tried to think of other things.		Czuł się już ogromnie znużony, wiedział, że niedługo przyjdzie noc, i usiłował myśleć o czym innym.
He thought of the Big Leagues, to him they were the Gran Ligas, and he knew that the Yankees of New York were playing the Tigres of Detroit.		Myślał o wielkich rozgrywkach ligowych - dla niego były to „Grand Ligas” - i o tym, że „Jankesi” z Nowego Jorku grają z „Tygrysami” z Detroit.
This is the second day now that I do not know the result of the juegos, he thought. But I must have confidence and I must be worthy of the great DiMaggio who does all things perfectly even with the pain of the bone spur in his heel.		„Już drugi dzień nie mam wiadomości o wynikach juegos - pomyślał. - Ale muszę ufać i być godnym wielkiego Di Maggio, który wszystko robi doskonale, chociaż ma bóle pięty od ostrogi kostnej.
What is a bone spur? he asked himself.		Co to jest taka ostroga? - zapytał sam siebie.
Un espuela de hueso.		Un espuela de bueso.
We do not have them.		My tego nie miewamy.
Can it be as painful as the spur of a fighting cock in one's heel?		Czy to może być tak bolesne jak ukłucie w piętę ostrogą, którą zakłada się kogutom do walki?
I do not think I could endure that or the loss of the eye and of both eyes and continue to fight as the fighting cocks do.		Nie myślę, żebym potrafił wytrzymać to albo utratę oka czy obu i dalej bić się, jak to robią walczące koguty.
Man is not much beside the great birds and beasts.		Człowiek niewiele może w porównaniu do wielkich ptaków i zwierząt.
Still I would rather be that beast down there in the darkness of the sea.		A jednak wolałbym być tą rybą tam, w ciemnościach oceanu”.
`Unless sharks come,' he said aloud. `If sharks come, God pity him and me.'		Jeżeli nie zjawią się rekiny - powiedział na głos. - Jak przyjdą rekiny, wtedy niech Bóg się zmiłuje nad nią i nade mną.
Do you believe the great DiMaggio would stay with a fish as long as I will stay with this one? he thought. I am sure he would and more since he is young and strong.		„Sądzisz, że wielki Di Maggio pozostałby przy rybie tak długo, jak ja zostanę przy tej? - pomyślał. - Z pewnością tak, a nawet dłużej, bo jest młody i silny.
Also his father was a fisherman.		Poza tym jego ojciec był rybakiem.
But would the bone spur hurt him too much?		Ale czy ta ostroga nie bolałaby go zanadto?”
`I do not know,' he said aloud. `I never had a bone spur.'		Nie wiem - powiedział. - Nigdy nie miałem takiej ostrogi.
As the sun set he remembered, to give himself more confidence, the time in the tavern at Casablanca when he had played the hand game with the great negro from Cienfuegos who was the strongest man on the docks.		Kiedy słońce zaszło, wspominał, chcąc dodać sobie ducha, jak to niegdyś w szynku w Casablance próbował się na rękę z wielkim Murzynem z Cienfuegos, który był najsilniejszym człowiekiem w porcie.
They had gone one day and one night with their elbows on a chalk line on the table and their forearms straight up and their hands gripped tight.		Cały dzień i noc trwali, oparłszy łokcie na linii wykreślonej kredą na stole, z przedramionami sterczącymi w górę i twardo splecionymi dłońmi.
Each one was trying to force the other's hand down onto the table.		Jeden i drugi usiłował przegiąć rękę przeciwnika do stołu.
There was much betting and people went in and out of the room under the kerosene lights and he had looked at the arm and hand of the negro and at the negro's face.		Robiono liczne zakłady, ludzie wchodzili i wychodzili z izby oświetlonej lampami naftowymi, a on patrzał na ramię i rękę Murzyna, i na jego twarz.
They changed the referees every four hours after the first eight so that the referees could sleep.		Po pierwszych ośmiu godzinach zmieniano sędziów co cztery następne, ażeby mogli się przespać.
Blood came out from under the fingernails of both his and the negro's hands and they looked each other in the eye and at their hands and forearms and the bettors went in and out of the room and sat on high chairs against the wall and watched.		Spod paznokci jego i Murzyna sączyła się krew, obaj patrzyli sobie w oczy, na ręce i przedramiona, a widzowie wchodzili i wychodzili, siadali na wysokich krzesłach pod ścianą i przyglądali się.
The walls were painted bright blue and were of wood and the lamps threw their shadows against them.		Ściany były drewniane, pomalowane na jaskrawoniebieski kolor, a lampy rzucały na nie cienie ich dwóch.
The negro's shadow was huge and it moved on the wall as the breeze moved the lamps.		Cień Murzyna był olbrzymi i drgał na ścianie, gdy powiew poruszał płomyki lamp.
The odds would change back and forth all night and they fed the negro rum and lighted cigarettes for him.		Przez całą noc zmieniały się zakłady; Murzyna pokrzepiano rumem i zapalano mu papierosy.
Then the negro, after the rum, would try for a tremendous effort and once he had the old man, who was not an old man then but was Santiago El Campeón, nearly three inches off balance.		Murzyn łyknąwszy rumu, zbierał się na potężny wysiłek i raz przegiął o prawie trzy cale rękę starego, który wtedy nie był starym, ale Santiago El Campeon.
But the old man had raised his hand up to dead even again.		Mimo to stary znów zdołał podnieść rękę do równego pionu.
He was sure then that he had the negro, who was a fine man and a great athlete, beaten.		Miał już wtedy pewność, że pobił Murzyna, który był wspaniałym chłopem i nie byle atletą.
And at daylight when the bettors were asking that it be called a draw and the referee was shaking his head, he had unleashed his effort and forced the hand of the negro down and down until it rested on the wood.		I o świcie, kiedy widzowie robiący zakłady domagali się, żeby ogłosić nierozegraną, a sędzia potrząsał głową, stary zebrał wszystkie siły i przegiął rękę Murzyna w dół, póki nie spoczęła na stole.
The match had started on a Sunday morning and ended on a Monday morning.		Próba zaczęła się w niedzielę rano, a skończyła w poniedziałek o tej samej porze.
Many of the bettors had asked for a draw because they had to go to work on the docks loading sacks of sugar or at the Havana Coal Company.		Wielu z zakładających się prosiło o ogłoszenie nierozegranej, ponieważ musieli iść do doków, aby ładować worki z cukrem; albo do pracy w Hawańskiej Kompanii Węglowej.
Otherwise everyone would have wanted it to go to a finish.		Gdyby nie to, każdy by chciał, żeby spotkanie doprowadzono do końca.
But he had finished it anyway and before anyone had to go to work.		Ale stary i tak je zakończył, i to zanim ktokolwiek musiał odejść do roboty.
For a long time after that everyone had called him The Champion and there had been a return match in the spring.		Przez długi czas potem wszyscy nazywali go Czempionem, a wiosną nastąpiło spotkanie rewanżowe.
But not much money was bet and he had won it quite easily since he had broken the confidence of the negro from Cienfuegos in the first match.		Zakłady były jednak niewysokie, on zaś wygrał z zupełną łatwością, bo w pierwszej próbie złamał pewność siebie Murzyna z Cienfuegos.
After that he had a few matches and then no more.		Potem miał jeszcze kilka spotkań, a później nie było już ich więcej.
He decided that he could beat anyone if he wanted to badly enough and he decided that it was bad for his right hand for fishing.		Doszedł do wniosku, że może pokonać każdego, jeżeli dostatecznie się uprze, i uznał, że szkodzi to jego prawej ręce przy połowach.
He had tried a few practice matches with his left hand.		Kilkakrotnie przeprowadził ćwiczebne próby lewą.
But his left hand had always been a traitor and would not do what he called on it to do and he did not trust it.		Ale lewa ręka była zawsze zdrajczynią, nie chciała robić tego, czego od niej żądał, więc jej nie ufał.
The sun will bake it out well now, he thought. It should not cramp on me again unless it gets too cold in the night.		„Teraz słońce dobrze ją wypiecze - pomyślał. - Nie powinna już mi się kurczyć, chyba że nocą zanadto zziębnie.
I wonder what this night will bring.		Ciekaw jestem, co też ta noc przyniesie”.
An aeroplane passed overhead on its course to Miami and he watched its shadow scaring up the schools of flying fish.		W górze przeleciał samolot zdążający do Miami i stary obserwował, jak jego cień płoszy ławice latających ryb.
`With so much flying fish there should be dolphin,' he said, and leaned back on the line to see if it was possible to gain any on his fish.		Jeżeli tu jest tyle tych ryb, powinny być i delfiny - powiedział i odchyliwszy się w tył, pociągnął linkę, żeby się przekonać, czy można jej wybrać choć trochę.
But he could not and it stayed at the hardness and waterdrop shivering that preceded breaking.		Nie zdołał jednak tego zrobić, a linka, drżąc i pryskając kropelkami wody, zatrzymała się w punkcie naprężenia, który poprzedzał pęknięcie.
The boat moved ahead slowly and he watched the aeroplane until he could no longer see it.		Łódź z wolna płynęła dalej, a stary śledził samolot, póki nie zniknął mu z oczu.
It must be very strange in an aeroplane, he thought. I wonder what the sea looks like from that height?		„Musi być bardzo dziwnie w samolocie - pomyślał. - Ciekawe, jak wygląda morze z takiej wysokości?
They should be able to see the fish well if they do not fly too high.		Powinni dobrze widzieć ryby, jeżeli nie lecą za wysoko.
I would like to fly very slowly at two hundred fathoms high and see the fish from above.		Chciałbym lecieć bardzo wolno dwieście sążni nad wodą i oglądać ryby z góry.
In the turtle boats I was in the cross-trees of the mast-head and even at that height I saw much.		Na kutrach żółwiowych właziłem na saling maszt i nawet z takiej wysokości wiele widziałem.
The dolphin look greener from there and you can see their stripes and their purple spots and you can see all of the school as they swim.		Delfiny wydają się stamtąd bardziej zielone i można dojrzeć ich pasy i fioletowe cętki, i całą ławicę, jak płyną.
Why is it that all the fast-moving fish of the dark current have purple backs and usually purple stripes or spots?		Dlaczego wszystkie szybkie ryby z ciemnego nurtu mają fioletowe grzbiety, a zwykle i fioletowe pasy albo cętki?
The dolphin looks green of course because he is really golden.		Naturalnie, delfin wydaje się zielony, bo w rzeczywistości jest złoty.
But when he comes to feed, truly hungry, purple stripes show on his sides as on a marlin.		Ale kiedy wypływa na żer i jest naprawdę głodny, występują mu na bokach fioletowe pasy, takie jak u marlina.
Can it be anger, or the greater speed he makes that brings them out?		Czyżby to gniew je wywoływał, czy może zwiększona szybkość?”
Just before it was dark, as they passed a great island of Sargasso weed that heaved and swung in the light sea as though the ocean were making love with something under a yellow blanket, his small line was taken by a dolphin.		Tuż przed zapadnięciem zmroku, kiedy mijali ogromną wyspę wodorostów sargassowych, która wzdymała się i kołysała na lekkich falach, jak gdyby ocean kochał się z czymś pod żółtą kołdrą, małą linkę pochwycił delfin.
He saw it first when it jumped in the air, true gold in the last of the sun and bending and flapping wildly in the air.		Stary zobaczył go, kiedy delfin wyskoczył w górę, szczerozłoty w ostatnich promieniach słońca, wyginający się i dziko roztrzepotany w powietrzu.
It jumped again and again in the acrobatics of its fear and he worked his way back to the stern and crouching and holding the big line with his right hand and arm, he pulled the dolphin in with his left hand, stepping on the gained line each time with his bare left foot.		Wyskakiwał ciągle od nowa, powtarzając swoje oszalałe łamańce, a stary przedostał się na rufę, kucnął i przytrzymawszy dużą linkę prawą ręką i dłonią, lewą zaczął ciągnąć delfina, za każdym razem nadeptując wybrany kawałek linki bosą lewą stopą.
When the fish was at the stern, plunging and cutting from side to side in desperation, the old man leaned over the stern and lifted the burnished gold fish with its purple spots over the stern.		Kiedy ryba znalazła się przy rufie, nurkując i miotając się rozpaczliwie z boku na bok, stary wychylił się i wciągnął ją przez burtę, złocistą i połyskliwą, znaczoną fioletowymi cętkami.
Its jaws were working convulsively in quick bites against the hook and it pounded the bottom of the skiff with its long flat body, its tail and its head until he clubbed it across the shining golden head until it shivered and was still.		Szczęki jej zwierały się na haku konwulsyjnymi szybkimi kłapnięciami, łomotała o dno łodzi swym długim, płaskim ciałem, łbem i ogonem, póki nie uderzył jej pałką po tej lśniącej, złocistej głowie, a wtedy zadrżała i legła bez ruchu.
The old man unhooked the fish, rebaited the line with another sardine and tossed it over.		Stary zdjął ją z haka, założył nową sardynkę i rzucił przynętę za burtę.
Then he worked his way slowly back to the bow.		Potem powoli wrócił na dziób.
He washed his left hand and wiped it on his trousers.		Obmył lewą rękę i wytarł ją o spodnie.
Then he shifted the heavy line from his right hand to his left and washed his right hand in the sea while he watched the sun go into the ocean and the slant of the big cord.		Następnie przełożył ciężką linkę z prawej ręki do lewej i opłukał prawą dłoń obserwując pogrążanie się słońca w morzu oraz kąt nachylenia dużej linki.
`He hasn't changed at all,' he said.		Nic się u niego nie zmienia - powiedział.
But watching the movement of the water against his hand he noted that it was perceptibly slower.		Ale śledząc ruch wody przepływającej po dłoni, zauważył, że jest wyraźnie wolniejszy.
`I'll lash the two oars together across the stern and that will slow him in the night,' he said. `He's good for the night and so am I.'		Przywiążę oba wiosła w poprzek rufy, bo to go w nocy zmusi do zwolnienia - powiedział. - Jest gotów przetrzymać noc, ale i ja także.
It would be better to gut the dolphin a little later to save the blood in the meat, he thought. I can do that a little later and lash the oars to make a drag at the same time.		„Lepiej byłoby wypatroszyć tego delfina trochę później, żeby zatrzymać krew w mięsie - pomyślał. - Mogę to zrobić potem, a jednocześnie przywiązać wiosła, żeby wytworzyć opór.
I had better keep the fish quiet now and not disturb him too much at sunset.		Powinienem teraz zostawić marlina w spokoju i nie przeszkadzać mu zanadto o zachodzie.
The setting of the sun is a difficult time for all fish.		Zachód słońca to trudna pora dla wszystkich ryb”.
He let his hand dry in the air then grasped the line with it and eased himself as much as he could and allowed himself to be pulled forward against the wood so that the boat took the strain as much, or more, than he did.		Osuszył rękę w powietrzu, po czym chwycił nią linkę, odprężył się, jak mógł, i pozwolił pociągnąć się w przód do samych desek dziobu, tak że łódź przejęła teraz napięcie w równej lub nawet większej mierze niż on.
I'm learning how to do it, he thought. This part of it anyway.		„Uczę się, jak to robić - pomyślał. - W każdym razie tę część roboty.
Then too, remember he hasn't eaten since he took the bait and he is huge and needs much food.		Poza tym trzeba pamiętać, że marlin nic nie jadł, odkąd wziął przynętę, a jest ogromny i trzeba mu dużo żarcia.
I have eaten the whole bonito.		Ja zjadłem całego bonito.
Tomorrow I will eat the dolphin.		Jutro zjem delfina.
He called it dorado.		(Nazywał go dorado).
Perhaps I should eat some of it when I clean it.		Może powinienem zjeść trochę, kiedy go oczyszczę.
It will be harder to eat than the bonito.		Trudniej go będzie jeść niż bonito.
But, then, nothing is easy.		No, ale nic nie jest łatwe”.
`How do you feel, fish?' he asked aloud. `I feel good and my left hand is better and I have food for a night and a day.		Jak się tam czujesz, rybo? - zapytał głośno. - Bo ja dobrze, a z moją lewą ręką jest już lepiej i mam pożywienie na noc i na dzień.
Pull the boat, fish.'		Ciągnij łódź, rybo.
He did not truly feel good because the pain from the cord across his back had almost passed pain and gone into a dullness that he mistrusted. But I have had worse things than that, he thought. My hand is only cut a little and the cramp is gone from the other.		Prawdę mówiąc, nie czuł się dobrze, gdyż ból od linki, uciskającej mu plecy, nieomal przekroczył już bolesność i przeszedł w tępe uczucie, które wydawało się staremu podejrzane. „Ale miewałem już gorsze rzeczy - pomyślał. - Rękę mam tylko trochę skaleczoną, a drugą puścił kurcz.
My legs are all right.		Nogi są w porządku.
Also now I have gained on him in the question of sustenance.		Prócz tego jestem nad nim górą, jeżeli idzie o odżywienie”.
It was dark now as it becomes dark quickly after the sun sets in September.		Było teraz ciemno, bo we wrześniu zmrok szybko zapada po zachodzie słońca.
He lay against the worn wood of the bow and rested all that he could.		Stary leżał oparty o stare deski dziobu i odpoczywał, jak mógł.
The first stars were out.		Ukazały się pierwsze gwiazdy.
He did not know the name of Rigel but he saw it and knew soon they would all be out and he would have all his distant friends.		Nie znał nazwy „Rigel”, ale dojrzał tę gwiazdę i wiedział, że niedługo pojawią się wszystkie i że będzie miał przy sobie swoich dalekich przyjaciół.
`The fish is my friend too,' he said aloud. `I have never seen or heard of such a fish.		Marlin jest także moim przyjacielem - powiedział na głos. - Jeszczem nie widział ani nie słyszał o takiej rybie.
But I must kill him.		Mimo to muszę go zabić.
I am glad we do not have to try to kill the stars.'		Cieszę się, że nie musimy próbować zabijać gwiazd.
Imagine if each day a man must try to kill the moon, he thought.		„Co by to było, gdyby człowiek musiał co dzień próbować zabić księżyc?
The moon runs away.		Księżyc ucieka.
But imagine if a man each day should have to try to kill the sun?		A gdyby tak co dzień trzeba było zabijać słońce?
We were born lucky, he thought.		W czepku się rodziliśmy” - pomyślał.
Then he was sorry for the great fish that had nothing to eat and his determination to kill him never relaxed in his sorrow for him. How many people will he feed, he thought. But are they worthy to eat him?		A potem żal mu się zrobiło tej wielkiej ryby, która nie miała się czym pożywić, ale jego postanowienie, że musi ją zabić, nie osłabło ani na chwilę wpośród owego żalu. „Iluż ludzi ona nakarmi! - myślał. - Tylko czy oni są warci tego, żeby ją jeść?
No, of course not.		Nie, oczywiście, że nie.
There is no one worthy of eating him from the manner of his behavior and his great dignity.		Sądząc po jej postępowaniu i wielkiej godności, nikt nie jest tego wart”.
I do not understand these things, he thought. But it is good that we do not have to try to kill the sun or the moon or the stars.		„Nie rozumiem się na tych rzeczach - myślał. - Ale dobrze, że nie musimy zabijać słońca, księżyca czy gwiazd.
It is enough to live on the sea and kill our true brothers.		Wystarczy, że żyjemy na morzu i zabijamy naszych prawdziwych braci.
Now, he thought, I must think about the drag.		Teraz muszę pomyśleć o tym hamowaniu wiosłami.
It has its perils and its merits.		Ma to swoje wady i zalety.
I may lose so much line that I will lose him, if he makes his effort and the drag made by the oars is in place and the boat loses all her lightness.		Mogę stracić tyle linki, że utracę i jego, jeżeli zbierze się na wysiłek, a opór wioseł nie ustąpi i łódź postrada całą swoją lekkość.
Her lightness prolongs both our suffering but it is my safety since he has great speed that he has never yet employed.		Ta lekkość wprawdzie przedłuża nasze wspólne cierpienie, ale jest także moim bezpieczeństwem, bo on ma wielką szybkość, której jeszcze dotąd nie wykorzystał.
No matter what passes I must gut the dolphin so he does not spoil and eat some of him to be strong.		Co będzie, to będzie, ale muszę wypatroszyć delfina, żeby się nie zepsuł, i zjeść trochę, aby nabrać sił.
Now I will rest an hour more and feel that he is solid and steady before I move back to the stern to do the work and make the decision.		Odpocznę teraz jeszcze z godzinkę i dopiero, jak poczuję, że płynie równo i spokojnie, przyjdę na rufę, żeby zabrać się do roboty i coś postanowić.
In the meantime I can see how he acts and if he shows any changes.		Tymczasem będę mógł zobaczyć, co robi i czy widać w nim jakieś zmiany.
The oars are a good trick; but it has reached the time to play for safety!		Z tymi wiosłami to dobra sztuczka, ale już przyszła pora grać na pewniaka.
He is much fish still and I saw that the hook was in the corner of his mouth and he has kept his mouth tight shut.		Bądź co bądź, to wciąż jeszcze tęga ryba; widziałem, że hak ma w kącie pyska, a szczęki trzyma zaciśnięte.
The punishment of the hook is nothing.		Męka haka to jeszcze nic.
The punishment of hunger, and that he is against something that he does not comprehend, is everything.		Męka głodu i to, że boryka się z czymś, czego nie rozumie - to jest wszystko.
Rest now, old man, and let him work until your next duty comes.		Odpocznij teraz, stary, i pozwól mu pracować, póki nie przyjdzie twoje następne zadanie”.
He rested for what he believed to be two hours.		Odpoczywał, jak mu się wydawało, ze dwie godziny.
The moon did not rise now until late and he had no way of judging the time.		Księżyc wschodził teraz późno, nie miał więc sposobu określenia pory.
Nor was he really resting except comparatively.		W gruncie rzeczy odpoczywał tylko względnie.
He was still bearing the pull of the fish across his shoulders but he placed his left hand on the gunwale of the bow and confided more and more of the resistance to the fish to the skiff itself.		Wciąż trzymał na ramionach ciężar ciągnącej ryby, tyle że uchwycił lewą ręką krawędź dzioba i przenosił na samą łódź coraz więcej i więcej oporu, który stawiał marlinowi.
How simple it would be if I could make the line fast, he thought. But with one small lurch he could break it.		„Jakież by to było proste, gdybym mógł zamocować linkę! - myślał. - Ale on mógłby ją zerwać jednym niewielkim szarpnięciem.
I must cushion the pull of the line with my body and at all times be ready to give line with both hands.		Muszę własnym ciałem łagodzić naprężenie linki i każdej chwili być gotów oddać mu ją obiema rękami”.
`But you have not slept yet, old man,' he said aloud. `It is half a day and a night and now another day and you have not slept.		Aleś ty jeszcze nie spał, stary - powiedział. - Minęło już pół dnia, noc, a teraz następny dzień, jak nie zmrużyłeś oka.
You must devise a way so that you sleep a little if he is quiet and steady.		Musisz obmyślić jakiś sposób, żeby trochę się zdrzemnąć, o ile on będzie płynął spokojnie i równo.
If you do not sleep you might become unclear in the head.'		Jeżeli się nie prześpisz, może ci się zmącić w głowie.
I'm clear enough in the head, he thought. Too clear.		„W głowie mam dostatecznie jasno - pomyślał. - Aż za jasno.
I am as clear as the stars that are my brothers.		Taka jest jasna jak te gwiazdy, które są moimi siostrami.
Still I must sleep.		Mimo to muszę się przespać.
They sleep and the moon and the sun sleep and even the ocean sleeps sometimes on certain days when there is no current and a flat calm.		Bo one sypiają, sypia księżyc i słońce, i nawet ocean czasem drzemie w pewne dni, kiedy nie ma prądu i jest gładka cisza morska”.
But remember to sleep, he thought. Make yourself do it and devise some simple and sure way about the lines.		„Pamiętaj, żeby się przespać - myślał. - Zmuś się do tego i wykombinuj jakiś prosty a pewny sposób na linki.
Now go back and prepare the dolphin.		Teraz idź i przygotuj delfina.
It is too dangerous to rig the oars as a drag if you must sleep.		To za duże ryzyko uwiązywać wiosła dla oporu, jeżeli musisz iść spać”.
I could go without sleeping, he told himself. But it would be too dangerous.		„Mógłbym dać radę bez spania - powiedział do siebie - ale to byłoby zanadto niebezpieczne”.
He started to work his way back to the stern on his hands and knees, being careful not to jerk against the fish. He may be half asleep himself, he thought. But I do not want him to rest.		Popełznął na czworakach ku rufie, uważając, żeby nie szarpnąć ryby. „Może on sam też na wpół drzemie - pomyślał. - Ale ja nie chcę, żeby odpoczywał.
He must pull until he dies.		Musi ciągnąć, póki nie zdechnie”.
Back in the stern he turned so that his left hand held the strain of the line across his shoulders and drew his knife from its sheath with his right hand.		Na rufie obrócił się tak, że lewa ręka przytrzymywała na barkach napiętą linkę, prawą zaś dobył z pochewki nóż.
The stars were bright now and he saw the dolphin clearly and he pushed the blade of his knife into his head and drew him out from under the stern.		Gwiazdy świeciły teraz jasno, delfina widział wyraźnie, więc wbił mu w głowę ostrze i wywlókł spod rufy.
He put one of his feet on the fish and slit him quickly from the vent up to the tip of his lower jaw.		Przycisnął go stopą i rozciął szybko od odbytnicy aż po sam koniec dolnej szczęki.
Then he put his knife down and gutted him with his right hand, scooping him clean and pulling the gills clear.		Następnie odłożył nóż wypatroszył rybę prawą ręką, wybierając wnętrzności do czysta i odrywając skrzela.
He felt the maw heavy and slippery in his hands and he slit it open.		Poczuł w dłoni ciężki, śliski żołądek i rozciął go.
There were two flying fish inside.		Wewnątrz znajdowały się dwie latające ryby.
They were fresh and hard and he laid them side by side and dropped the guts and the gills over the stern.		Były świeże i jędrne, więc je położył jedną obok drugiej, a skrzela i wnętrzności wyrzucił za rufę.
They sank leaving a trail of phosphorescence in the water.		Opadły w dół, pozostawiając w wodzie fosforyzujący szlak.
The dolphin was cold and a leprous gray-white now in the starlight and the old man skinned one side of him while he held his right foot on the fish's head.		Delfin był zimny, a w świetle gwiazd miał jakąś trędowatą szarobiałą barwę; stary, przycisnąwszy łeb prawą stopą, odarł ze skóry jeden bok ryby.
Then he turned him over and skinned the other side and cut each side off from the head down to the tail.		Potem obrócił ją, ściągnął skórę z drugiego boku i odkrajał z obu stron mięso od głowy aż do ogona.
He slid the carcass overboard and looked to see if there was any swirl in the water.		Spuścił szkielet za burtę i wyjrzał, by się przekonać, czy w wodzie nie ma wiru.
But there was only the light of its slow descent.		Ale dostrzegł tylko świetlistość wolno opadającego szkieletu.
He turned then and placed the two flying fish inside the two fillets of fish and putting his knife back in its sheath, he worked his way slowly back to the bow.		Obrócił się więc, włożył latające ryby między dwa odkrajane kawałki delfina, schował nóż do pochwy i z wolna począł przesuwać się na dziób.
His back was bent with the weight of the line across it and he carried the fish in his right hand.		Grzbiet miał przygięty pod ciężarem linki, a ryby niósł w prawej ręce.
Back in the bow he laid the two fillets of fish out on the wood with the flying fish beside them.		Wróciwszy na dziób rozłożył na deskach oba kawałki delfina, a przy nich latające ryby.
After that he settled the line across his shoulders in a new place and held it again with his left hand resting on the gunwale.		Następnie ulokował linkę w nowym miejscu ramienia i przytrzymał ją znów lewą ręką, oparłszy się o burtę.
Then he leaned over the side and washed the flying fish in the water, noting the speed of the water against his hand.		Potem wychylił się i opłukał latającą rybę, notując sobie w pamięci szybkość wody przepływającej po dłoni.
His hand was phosphorescent from skinning the fish and he watched the flow of the water against it.		Dłoń fosforyzowała po oprawieniu delfina; obserwował przepływającą po niej wodę.
The flow was less strong and as he rubbed the side of his hand against the planking of the skiff, particles of phosphorus floated off and drifted slowly astern.		Prąd był słabszy, a kiedy stary potarł o deski łodzi bokiem ręki, oderwały się od niej cząsteczki fosforu i spłynęły powoli za rufę.
`He is tiring or he is resting,' the old man said. `Now let me get through the eating of this dolphin and get some rest and a little sleep.'		Zaczyna się męczyć albo odpoczywa - powiedział. - Teraz trzeba się wziąć do zjedzenia tego delfina, wypocząć trochę i przespać się odrobinę.
Under the stars and with the night colder all the time he ate half of one of the dolphin fillets and one of the flying fish, gutted and with its head cut off.		Przy świetle gwiazd, wśród nocy, która robiła się coraz chłodniejsza, zjadł pół kawałka delfina i jedną latającą rybę, uprzednio wypatroszywszy ją i odciąwszy głowę.
`What an excellent fish dolphin is to eat cooked,' he said. `And what a miserable fish raw.		Jaki doskonały jest delfin gotowany - powiedział. - A jaki obrzydliwy na surowo.
I will never go in a boat again without salt or limes.'		Więcej już nie popłynę bez soli albo cytryn.
If I had brains I would have splashed water on the bow all day and drying, it would have made salt, he thought.		„Gdybym miał rozum, byłbym przez cały dzień rozpryskiwał wodę na dziobie, to po wyschnięciu zostałaby sól - pomyślał.
But then I did not hook the dolphin until almost sunset.		Tylko że tego delfina złowiłem dopiero pod zachód.
Still it was a lack of preparation.		A jednak to był brak przygotowania.
But I have chewed it all well and I am not nauseated.		Ale dobrze wszystko przeżułem i jakoś mnie nie zemdliło”.
The sky was clouding over to the east and one after another the stars he knew were gone.		Niebo chmurzyło się na wschodzie i gwiazdy, które znał, znikały jedna po drugiej.
It looked now as though he were moving into a great canyon of clouds and the wind had dropped.		Wydawało mu się teraz, że wpływa jakby w olbrzymi kanion chmur, a wiatr ustał zupełnie.
`There will be bad weather in three or four days,' he said. `But not tonight and not tomorrow.		Za trzy, albo cztery dni przyjdzie niepogoda - powiedział stary. - Ale nie dzisiaj ani jutro.
Right now to get some sleep, old man, while the fish is calm and steady.'		Gotuj się teraz do snu, póki ryba płynie spokojnie i równo.
He held the line tight in his right hand and then pushed his thigh against his right hand as he leaned all his weight against the wood of the bow.		Przytrzymał mocno linkę prawą ręką, którą następnie przycisnął udem, jednocześnie opierając się całym ciężarem o deski dziobu.
Then he passed the line a little lower on his shoulders and braced his left hand on it.		Potem umieścił linkę nieco niżej na ramieniu i chwycił ją silnie lewą dłonią.
My right hand can hold it as long as it is braced, he thought. If it relaxes in sleep my left hand will wake me as the line goes out.		„Moja prawa może ją trzymać, póki jest przyciśnięta - pomyślał. - Jeżeli puści przez sen, zbudzi mnie lewa, jak linka zacznie wylatywać.
It is hard on the right hand. But he is used to punishment.		Ciężkie to dla prawej ręki. Ale przyzwyczajona jest do cierpienia.
Even if I sleep twenty minutes or a half an hour it is good.		Nawet jeżeli pośpię dwadzieścia minut czy pół godziny, dobre będzie i to”.
He lay forward cramping himself against the line with all of his body, putting all his weight on to his right hand, and he was asleep.		Pochylił się do przodu i położył przywierając całym sobą do linki, przycisnął prawą rękę ciężarem własnego ciała i zaraz usnął.
He did not dream of the lions but instead of a vast school of porpoise that stretched for eight or ten miles and it was in the time of their mating and they would leap high into the air and return into the same hole they had made in the water when they leaped.		Nie śniły mu się lwy, ale ogromna ławica delfinów, rozciągająca się na osiem czy dziesięć mil. Był to czas godów i delfiny wyskakiwały wysoko w powietrze, spadając w ten sam lej, który trwał jeszcze w wodzie po ich skoku.
Then he dreamed that he was in the village on his bed and there was a norther and he was very cold and his right arm was asleep because his head had rested on it instead of a pillow.		Potem przyśniło mu się, że jest w wiosce i leży na łóżku, że wieje północny wiatr, i było mu bardzo zimno, i prawą rękę miał drętwą, bo trzymał głowę na niej zamiast na poduszce.
After that he began to dream of the long yellow beach and he saw the first of the lions come down onto it in the early dark and then the other lion came and he rested his chin on the wood of the bows where the ship lay anchored with the evening off-shore breeze and he waited to see if there would be more lions and he was happy.		Później zaczął śnić o długiej, żółtej plaży i ujrzał pierwsze lwy schodzące na nią o wczesnym zmierzchu, a po nich nadeszły inne, on zaś wsparł brodę na krawędzi dziobu statku, stojącego na kotwicy pośród wieczornej bryzy wiejącej od lądu, i czekał, czy nie przyjdzie jeszcze więcej lwów, i był szczęśliwy.
The moon had been up for a long time but he slept on and the fish pulled on steadily and the boat moved into the tunnel of clouds.		Księżyc już wzeszedł od dawna, ale on spał dalej, ryba ciągnęła nieprzerwanie, a łódź wpłynęła w tunel obłoków.
He woke with the jerk of his right fist coming up against his face and the line burning out through his right hand.		Zbudziło go szarpnięcie prawej pięści, która uderzyła go w twarz, i palenie w dłoni, przez którą sunęła linka.
He had no feeling of his left hand but he braked all he could with his right and the line rushed out.		W lewej ręce nie miał czucia, lecz prawą przytrzymał z całej mocy linkę, ta jednak wylatywała dalej.
Finally his left hand found the line and he leaned back against the line and now it burned his back and his left hand, and his left hand was taking all the strain and cutting badly.		Wreszcie lewa odnalazła ją, wtedy stary odchylił się, a linka parzyła mu teraz plecy i rozrzynała okropnie lewą dłoń, która przejęła całe naprężenie.
He looked back at the coils of line and they were feeding smoothly.		Obejrzał się na zwoje i stwierdził, że odwijają się gładko.
Just then the fish jumped making a great bursting of the ocean and then a heavy fall.		Właśnie w tej chwili marlin wyskoczył, rozbryzgując potężnie morze, po czym runął w nie ciężko.
Then he jumped again and again and the boat was going fast although line was still racing out and the old man was raising the strain to breaking point and raising it to breaking point again and again.		Następnie skoczył znowu i znowu, a łódź płynęła szybko, choć linka wciąż wylatywała, stary zaś zwiększał napięcie aż do punktu zerwania, i znów do punktu zerwania, i robił to wciąż od nowa.
He had been pulled down tight on to the bow and his face was in the cut slice of dolphin and he could not move.		Leżał wciśnięty w dziób łodzi, twarzą w pokrajanych kawałkach delfina, i nie mógł się poruszyć.
This is what we waited for, he thought. So now let us take it.		„Na to właśnie czekaliśmy - pomyślał. - Więc teraz trzeba to znieść”.
Make him pay for the line, he thought. Make him pay for it.		„Musi zapłacić za tę linkę - myślał. - Musi zapłacić”.
He could not see the fish's jumps but only heard the breaking of the ocean and the heavy splash as he fell.		Nie mógł widzieć skoków marlina, słyszał jedynie rozwieranie się wód oceanu i ciężkie chluśnięcia, gdy ryba spadała.
The speed of the line was cutting his hands badly but he had always known this would happen and he tried to keep the cutting across the calloused parts and not let the line slip into the palm or cut the fingers.		Szybko sunąca linka haratała mu strasznie ręce, ale od początku wiedział, że to nastąpi, więc próbował trzymać ją stwardniałą częścią dłoni i nie pozwolić, by osunęła się głębiej albo przecięła palce.
If the boy was here he would wet the coils of line, he thought. Yes. If the boy were here.		„Gdyby chłopiec tu był, zmoczyłby zwoje - pomyślał. - Gdyby chłopiec tu był.
If the boy were here.		Gdyby tu był”.
The line went out and out and out but it was slowing now and he was making the fish earn each inch of it.		Linka wylatywała wciąż, wciąż i wciąż, ale już teraz zwalniała, a marlin musiał zdobywać każdy jej cal.
Now he got his head up from the wood and out of the slice of fish that his cheek had crushed.		Stary oderwał głowę od desek i kawałków ryby, które rozgniótł policzkiem.
Then he was on his knees and then he rose slowly to his feet.		Następnie podniósł się na kolana, a potem powoli wstał.
He was ceding line but more slowly all the time.		Oddawał linkę, ale robił to coraz wolniej.
He worked back to where he could feel with his foot the coils of line that he could not see.		Przesunął się w tył, do miejsca, gdzie mógł wymacać stopą zwoje, których nie widział.
There was plenty of line still and now the fish had to pull the friction of all that new line through the water.		Linki było jeszcze dość, a marlin musiał obecnie przezwyciężyć tarcie całej tej nowej jej części o wodę.
Yes, he thought. And now he has jumped more than a dozen times and filled the sacs along his back with air and he cannot go down deep to die where I cannot bring him up.		„Tak - myślał stary. - Wyskoczył już z górą tuzin razy, napełnił sobie powietrzem pęcherze na grzbiecie i nie może zanurzyć się głęboko, żeby zdychać tam, skąd nie zdołałbym go wydostać.
He will start circling soon and then I must work on him.		Niedługo zacznie krążyć, a wtedy muszę się wziąć do niego.
I wonder what started him so suddenly?		Ciekawe, co go tak nagle ruszyło.
Could it have been hunger that made him desperate, or was he frightened by something in the night?		Czy to głód doprowadził go do rozpaczy, czy też przeląkł się czegoś w nocy?
Maybe he suddenly felt fear.		Może raptem ogarnął go strach.
But he was such a calm, strong fish and he seemed so fearless and so confident.		Ale przecież był taki spokojny, silny, wydawał się taki nieustraszony i ufny.
It is strange.		Dziwne”.
`You better be fearless and confident yourself, old man,' he said. `You're holding him again but you cannot get line.		Lepiej sam bądź nieustraszony i ufny, mój stary - powiedział. - Trzymasz go znowu, ale nie możesz już wybrać linki.
But soon he has to circle.'		Tylko że on niedługo musi zacząć kołować.
The old man held him with his left hand and his shoulders now and stooped down and scooped up water in his right hand to get the crushed dolphin flesh off of his face.		Przytrzymując rybę lewą ręką i ramionami, pochylił się i zaczerpnął wody w prawą dłoń, aby zmyć z twarzy rozgniecione mięso delfina.
He was afraid that it might nauseate him and he would vomit and lose his strength.		Obawiał się, że może go zemdlić, a wtedy zwymiotuje i straci siły.
When his face was cleaned he washed his right hand in the water over the side and then let it stay in the salt water while he watched the first light come before the sunrise. He's headed almost east, he thought. That means he is tired and going with the current.		Obmywszy twarz, wysunął przez burtę prawą rękę, opłukał ją i przytrzymał w słonej wodzie, śledząc pierwszą zorzę pojawiającą się przed wschodem słońca. „Idzie prawie prosto na wschód - pomyślał. - To znaczy, że jest zmęczony i płynie z prądem.
Soon he will have to circle. Then our true work begins.		Niedługo będzie musiał zataczać koła. Wtedy zacznie się dla nas prawdziwa robota”.
After he judged that his right hand had been in the water long enough he took it out and looked at it.		Osądziwszy, że prawa ręka pozostała już dość długo w wodzie, i obejrzał.
`It is not bad,' he said. `And pain does not matter to a man.'		Nie jest tak źle - powiedział. - A ból to głupstwo dla mężczyzny.
He took hold of the line carefully so that it did not fit into any of the fresh line cuts and shifted his weight so that he could put his left hand into the sea on the other side of the skiff.		Ujął linkę ostrożnie, tak żeby nie trafiła w świeże skaleczenia, i przesunął ciężar ciała w ten sposób, by móc zanurzyć lewą rękę po drugiej stronie łodzi.
`You did not do so badly for something worthless,' he said to his left hand. `But there was a moment when I could not find you.'		Nie najgorzej się sprawiłaś jak na coś tak marnego - powiedział do swojej lewej ręki. - Ale była chwila, kiedy nie mogłem cię znaleźć.
Why was I not born with two good hands? he thought. Perhaps it was my fault in not training that one properly.		„Dlaczego nie urodziłem się z dwiema dobrymi rękami? - pomyślał. - A może to moja wina, że nie ćwiczyłem tej jak należy.
But God knows he has had enough chances to learn.		Ale Bóg świadkiem, że miała dosyć okazji do nauki.
He did not do so badly in the night, though, and he has only cramped once.		Mimo wszystko nieźle dawała sobie radę w nocy, a kurcz ją chwycił tylko raz.
If he cramps again let the line cut him off.		Jeżeli to się powtórzy, niech mi ją linka odetnie”.
When he thought that he knew that he was not being clear-headed and he thought he should chew some more of the dolphin. But I can't, he told himself. It is better to be light-headed than to lose your strength from nausea.		Kiedy to pomyślał, zrozumiał, że mąci mu się w głowie, i uznał, że powinien zżuć jeszcze trochę delfina. „Ale nie mogę - powiedział do siebie. - Lepiej mieć pustkę w głowie niż stracić siły przez mdłości.
And I know I cannot keep it if I eat it since my face was in it.		A wiem, że odkąd tkwiłem w tym twarzą, nie zatrzymam tego w sobie po jedzeniu.
I will keep it for an emergency until it goes bad.		Zachowam mięso na wszelki wypadek, póki się nie zepsuje.
But it is too late to try for strength now through nourishment.		Teraz już za późno zdobywać siły jedzeniem.
You're stupid, he told himself. Eat the other flying fish.		Głupi jesteś - powiedział do siebie. - Zjedz drugą latającą rybę”.
It was there, cleaned and ready, and he picked it up with his left hand and ate it chewing the bones carefully and eating all of it down to the tail.		Leżała gotowa, oczyszczona, więc podniósł ją lewą ręką i zjadł całą rybę aż do ogona, starannie przeżuwając ości.
It has more nourishment than almost any fish, he thought. At least the kind of strength that I need.		„Chyba jest pożywniejsza od wszystkich ryb - pomyślał. - Przynajmniej jest w niej ten rodzaj siły, którego mi potrzeba.
Now I have done what I can, he thought.		Teraz zrobiłem, co mogłem.
Let him begin to circle and let the fight come.		Niechże on zaczyna krążyć i niech już przyjdzie walka”.
The sun was rising for the third time since he had put to sea when the fish started to circle.		Słońce wschodziło po raz trzeci, odkąd stary wyruszył na morze, gdy ryba poczęła zataczać kręgi.
He could not see by the slant of the line that the fish was circling.		Po skosie linki nie mógł jeszcze poznać, że marlin kołuje.
It was too early for that.		Na to było za wcześnie.
He just felt a faint slackening of the pressure of the line and he commenced to pull on it gently with his right hand.		Poczuł tylko lekkie zluźnienie napięcia i zaczął delikatnie ciągnąć linkę prawą ręką.
It tightened, as always, but just when he reached the point where it would break, line began to come in.		Naprężyła się jak zwykle, ale właśnie kiedy była bliska punktu zerwania, zaczęła się poddawać.
He slipped his shoulders and head from under the line and began to pull in line steadily and gently.		Wysunął głowę i barki spod linki i zaczął ją przyciągać równo i delikatnie.
He used both of his hands in a swinging motion and tried to do the pulling as much as he could with his body and his legs.		Rozkołysanym ruchem wybierał ją oburącz, usiłując, ile tylko mógł, pomagać sobie ciałem i nogami.
His old legs and shoulders pivoted with the swinging of the pulling.		Stare nogi i ramiona poruszały się wahadłowo, w miarę jak ciągnął.
`It is a very big circle,' he said. `But he is circling.'		To bardzo duże koło - powiedział. - Ale przecież kołuje.
Then the line would not come in any more and he held it until he saw the drops jumping from it in the sun.		Potem nie sposób już było wybrać więcej linki, więc ją przytrzymał, póki nie dojrzał w słońcu pryskających z niej kropelek.
Then it started out and the old man knelt down and let it go grudgingly back into the dark water.		Wtedy zaczęła wylatywać z powrotem, a stary ukląkł i niechętnie pozwolił jej znowu sunąć w ciemną wodę.
`He is making the far part of his circle now,' he said. I must hold all I can, he thought. The strain will shorten his circle each time.		W tej chwili robi najdalszą część koła - powiedział. „Trzeba go trzymać ze wszystkich sił - pomyślał. - Napięcie będzie za każdym razem zmniejszało jego krąg.
Perhaps in an hour I will see him.		Może za jakąś godzinę go zobaczę.
Now I must convince him and then I must kill him.		Teraz muszę go zmęczyć, a potem muszę go zabić”.
But the fish kept on circling slowly and the old man was wet with sweat and tired deep into his bones two hours later.		Ale ryba wciąż z wolna krążyła, a w dwie godziny później stary był cały mokry od potu i wyczerpany do szpiku kości.
But the circles were much shorter now and from the way the line slanted he could tell the fish had risen steadily while he swam.		Jednakże teraz koła były już znacznie mniejsze, a sądząc po skosie linki marlin wciąż podnosił się coraz wyżej.
For an hour the old man had been seeing black spots before his eyes and the sweat salted his eyes and sated the cut over his eye and on his forehead.		Staremu od godziny pokazywały się przed oczami czarne plamki, a słone strugi potu zalewały mu oczy, skaleczenie nad powieką i na czole.
He was not afraid of the black spots.		Nie lękał się czarnych plamek.
They were normal at the tension that he was pulling on the line.		Były one rzeczą normalną przy tym natężeniu, z jakim ciągnął za linkę.
Twice, though, he had felt faint and dizzy and that had worried him.		Jednak dwukrotnie zrobiło mu się słabo, uczuł zawrót głowy i to go martwiło.
`I could not fail myself and die on a fish like this,' he said. `Now that I have him coming so beautifully, God help me endure.		Nie mogę sprawić sobie zawodu i skonać przy takiej rybie - powiedział. - Boże, dopomóż wytrwać teraz, kiedy mi tak pięknie wypływa.
I'll say a hundred Our Fathers and a hundred Hail Marys.		Odmówię sto Ojcze nasz i sto Zdrowaś Mario.
But I cannot say them now.'		Ale nie mogę zmówić ich zaraz.
Consider them said, he thought. I'll say them later.		„Uważaj je za zmówione - pomyślał. - Odmówię je później”.
Just then he felt a sudden banging and jerking on the line he held with his two hands.		Właśnie w tej chwili wyczuł nagłe targnięcie i szarpanie za linkę, którą trzymał obiema rękami.
It was sharp and hard-feeling and heavy.		Było ono ostre, twarde i ciężkie.
He is hitting the wire leader with his spear, he thought. That was bound to come.		„Uderza swoim mieczem o drucianą przyponę - pomyślał. - To było nieuniknione.
He had to do that.		Musiał to zrobić.
It may make him jump though and I would rather he stayed circling now.		Przez to może jednak wyskoczyć, a ja bym wolał, żeby jeszcze krążył.
The jumps were necessary for him to take air.		Skoki były mu potrzebne do nabrania powietrza.
But after that each one can widen the opening of the hook wound and he can throw the hook.		Ale potem każdy następny poszerzy otwór rany od haka i marlin może go wyrzucić”.
`Don't jump, fish,' he said. `Don't jump.'		Nie skacz, rybo - powiedział. - Nie skacz.
The fish hit the wire several times more and each time he shook his head the old man gave up a little line.		Marlin jeszcze kilka razy uderzył o przyponę, a za każdym potrząśnięciem jego łba stary oddawał nieco linki.
I must hold his pain where it is, he thought.		„Muszę utrzymać jego ból w tym samym miejscu - pomyślał.
Mine does not matter.		Mój jest nieważny.
I can control mine.		Mój mogę opanować.
But his pain could drive him mad.		Ale jego ból może go doprowadzić do obłędu”.
After a while the fish stopped beating at the wire and started circling slowly again.		Po pewnej chwili marlin przestał uderzać o drut i zaczął znów krążyć powoli.
The old man was gaining line steadily now.		Stary nieprzerwanie wyciągał linkę.
But he felt faint again.		Ale znowu zrobiło mu się słabo.
He lifted some sea water with his left hand and put it on his head.		Zaczerpnął lewą ręką trochę morskiej wody i zmoczył nią sobie głowę.
Then he put more on and rubbed the back of his neck.		Następnie nabrał jeszcze więcej i roztarł kark.
`I have no cramps,' he said. `He'll be up soon and I can last.		Nie mam kurczów - powiedział. - On się niedługo pokaże, a ja potrafię wytrzymać.
You have to last.		Musisz wytrzymać.
Don't even speak of it.'		Nawet nie ma o czym gadać.
He kneeled against the bow and, for a moment, slipped the line over his back again. I'll rest now while he goes out on the circle and then stand up and work on him when he comes in, he decided.		Ukląkł przy dziobie i znowu na chwilę założył sobie linkę na barki. „Odpocznę teraz, póki robi koło, a potem wstanę i wezmę się do niego, kiedy podpłynie” - postanowił.
It was a great temptation to rest in the bow and let the fish make one circle by himself without recovering any line.		Miał wielką pokusę odpocząć na dziobie, pozwolić, by marlin sam zatoczył jedno koło, i nie odbierać mu wcale linki.
But when the strain showed the fish had turned to come toward the boat, the old man rose to his feet and started the pivoting and the weaving pulling that brought in all the line he gained.		Gdy jednak stopień jej naprężenia wskazał, że ryba zawróciła ku łodzi, wstał i począł przyciągać ją kołyszącym, wahadłowym ruchem, którym ponownie wybrał całą luźną linkę.
I'm tireder than I have ever been, he thought, and now the trade wind is rising.		„Nigdy w życiu nie byłem tak zmęczony - pomyślał. - Teraz zrywa się pasat.
But that will be good to take him in with.		Ale to mi pomoże go poholować.
I need that badly.		Strasznie mi tego potrzeba”.
`I'll rest on the next turn as he goes out,' he said. `I feel much better.		Odpocznę, jak będzie robił następny krąg - powiedział. - Czuję się dużo lepiej.
Then in two or three turns more I will have him.'		A potem jeszcze dwa, trzy koła i będę go miał.
His straw hat was far on the back of his head and he sank down into the bow with the pull of the line as he felt the fish turn.		Słomiany kapelusz osunął mu się daleko na tył głowy. Stary, pociągnięty linką, opadł na dziób czując, że ryba zawraca.
You work now, fish, he thought. I'll take you at the turn.		„Pracuj teraz, rybo - pomyślał. - Wezmę cię na zakręcie”.
The sea had risen considerably.		Morze rozkołysało się znacznie.
But it was a fair-weather breeze and he had to have it to get home.		Była to jednak pogodna bryza potrzebna staremu, aby mógł wrócić do domu.
`I'll just steer south and west,' he said. `A man is never lost at sea and it is a long island.'		Posteruję na południowy zachód - powiedział. - Człowiek nigdy nie zgubi się na morzu, a wyspa jest długa.
It was on the third turn that he saw the fish first.		Za trzecim okrążeniem ujrzał nareszcie marlina.
He saw him first as a dark shadow that took so long to pass under the boat that he could not believe its length.		Zobaczył go zrazu jako ciemny cień, który tak długo przepływał pod łodzią, że trudno było uwierzyć w jego rozmiar.
`No,' he said. `He can't be that big.'		Nie - powiedział stary. - Nie może być taki wielki.
But he was that big and at the end of this circle he came to the surface only thirty yards away and the man saw his tail out of water.		Ale marlin był taki wielki i zatoczywszy koło, wynurzył się na powierzchnię zaledwie o trzydzieści jardów, a stary zobaczył jego ogon sterczący z morza.
It was higher than a big scythe blade and a very pale lavender above the dark blue water.		Był dłuższy od ostrza dużej kosy, bladolawendowy nad ciemnobłękitną wodą.
It raked back and as the fish swam just below the surface the old man could see his huge bulk and the purple stripes that banded him.		Zagarniał ją i kiedy ryba przepływała tuż pod powierzchnią, stary mógł dojrzeć jej olbrzymie cielsko i opasujące je fioletowe pręgi.
His dorsal fin was down and his huge pectorals were spread wide.		Płetwa grzbietowa zwisała w dół, a ogromne płetwy piersiowe rozpostarte były szeroko.
On this circle the old man could see the fish's eye and the two gray sucking fish that swam around him.		Podczas tego okrążenia stary zobaczył oko ryby i dwie szare remory ssące, które płynęły w pobliżu.
Sometimes they attached themselves to him. Sometimes they darted off.		Niekiedy do niej przywierały; to znów odskakiwały nagle.
Sometimes they would swim easily in his shadow.		Czasem płynęły swobodnie w jej cieniu.
They were each over three feet long and when they swam fast they lashed their whole bodies like eels.		Każda miała ponad trzy stopy długości, a płynąc szybko, wiły się całym ciałem jak węgorze.
The old man was sweating now but from something else besides the sun.		Stary pocił się teraz, lecz już nie tylko od słońca.
On each calm placid turn the fish made he was gaining line and he was sure that in two turns more he would have a chance to get the harpoon in.		Za każdym spokojnym niespiesznym okrążeniem, jakie robiła ryba, wybierał kawał linki i pewien był, że jeszcze dwa kręgi, a zdoła uderzyć harpunem.
But I must get him close, close, close, he thought. I mustn't try for the head.		„Ale muszę go ściągnąć blisko, blisko, blisko - myślał. - Nie wolno mi mierzyć w głowę.
I must get the heart.		Muszę go trafić w serce”.
`Be calm and strong, old man,' he said.		Bądź spokojny i silny, mój stary - powiedział.
On the next circle the fish's back was out but he was a little too far from the boat.		Za następnym okrążeniem grzbiet ryby ukazał się nad wodą, ale marlin był trochę za daleko od łodzi.
On the next circle he was still too far away but he was higher out of water and the old man was sure that by gaining some more line he could have him alongside.		Robiąc następne z kolei, był jeszcze wciąż za daleko, ale bardziej wynurzył się z wody, i stary nie wątpił, że wybrawszy jeszcze trochę linki, zdoła go przyciągnąć do burty.
He had rigged his harpoon long before and its coil of light rope was in a round basket and the end was made fast to the bitt in the bow.		Od dawna już przygotował harpun; zwój lekkiej liny harpunowej leżał w okrągłym koszyku, a koniec jej uwiązany był do kołka na dziobie.
The fish was coming in on his circle now calm and beautiful-looking and only his great tail moving.		Ryba zawracała po kole, spokojna i piękna, poruszając jedynie swym wielkim ogonem.
The old man pulled on him all that he could to bring him closer.		Stary przyciągał ją ze wszystkich sił, ażeby mieć ją bliżej.
For just a moment the fish turned a little on his side.		Na chwilę przekręciła się nieco na bok.
Then he straightened himself and began another circle.		Potem wyprostowała się znowu i rozpoczęła następny krąg.
`I moved him,' the old man said. `I moved him then.'		Ruszyłem go - powiedział stary. - Ruszyłem go teraz.
He felt faint again now but he held on the great fish all the strain that he could. I moved him, he thought. Maybe this time I can get him over.		Znowu zrobiło mu się słabo, ale trzymał ogromną rybę ze wszystkich sił. „Poruszyłem go - myślał. - Może tym razem go dostanę.
Pull, hands, he thought. Hold up, legs.		Ciągnijcie, ręce - myślał. - Wytrzymajcie, nogi.
Last for me, head.		Wytrwaj, głowo.
Last for me. You never went.		Wytrwaj dla mnie. Nigdy mnie nie zawiodłaś.
This time I'll pull him over.		Tym razem go przyciągnę”.
But when he put all of his effort on, starting it well out before the fish came alongside and pulling with all his strength, the fish pulled part way over and then righted himself and swam away.		Gdy jednak zebrał się na najwyższy wysiłek i zanim jeszcze marlin się zbliżył, zaczął przyciągać go z całej mocy, ten skręcił nieco, potem wyprostował się i odpłynął.
`Fish,' the old man said. `Fish, you are going to have to die anyway.		Rybo - powiedział stary. - Rybo, i tak będziesz musiała umrzeć.
Do you have to kill me too?'		Czyż musisz zabić i mnie?
That way nothing is accomplished, he thought.		„W ten sposób nic się nie zrobi” - pomyślał.
His mouth was too dry to speak but he could not reach for the water now. I must get him alongside this time, he thought.		W ustach zanadto mu zaschło, by mówić, ale nie mógł teraz sięgnąć po wodę. „Tym razem muszę go przyciągnąć do burty - myślał.
I am not good for many more turns.		Nie wytrzymam już wielu okrążeń.
Yes you are, he told himself. You're good for ever.		I owszem, wytrzymasz - powiedział do siebie. - Wytrzymasz wszystko”.
On the next turn, he nearly had him. But again the fish righted himself and swam slowly away.		Za następnym nawrotem już prawie go miał, ale marlin znowu wyprostował się i z wolna odpłynął.
You are killing me, fish, the old man thought. But you have a right to.		„Zabijasz mnie - pomyślał stary. - Ale masz do tego prawo.
Never have I seen a greater, or more beautiful, or a calmer or more noble thing than you, brother.		Nigdym nie widział nic większego, piękniejszego, bardziej spokojnego i szlachetnego od ciebie, bracie.
Come on and kill me.		Przyjdź i zabij mnie.
I do not care who kills who.		Wszystko mi jedno, kto kogo zabije”.
Now you are getting confused in the head, he thought. You must keep your head clear.		„Zaczyna ci się mącić w głowie - pomyślał. - A musisz ją mieć jasną.
Keep your head clear and know how to suffer like a man.		Zachowaj jasność w głowie i umiej cierpieć jak mężczyzna.
Or a fish, he thought.		Albo jak ryba”.
`Clear up, head,' he said in a voice he could hardly hear. `Clear up.'		Rozjaśnij się, głowo - powiedział głosem, który ledwie mógł dosłyszeć. - Rozjaśnij się.
Twice more it was the same on the turns.		To samo powtórzyło się dwukrotnie przy następnych okrążeniach.
I do not know, the old man thought.		„Już nic nie wiem - myślał stary.
He had been on the point of feeling himself go each time. I do not know.		Za każdym razem czuł, że lada chwila straci przytomność. - Nie wiem.
But I will try it once more.		Ale spróbuję jeszcze raz”.
He tried it once more and he felt himself going when he turned the fish.		Spróbował ponownie i poczuł, że mdleje, kiedy zawrócił rybę.
The fish righted himself and swam off again slowly with the great tail weaving in the air.		Ta wyprostowała się i znów odpłynęła powoli, zamiatając w powietrzu potężnym ogonem.
I'll try it again, the old man promised, although his hands were mushy now and he could only see well in flashes.		„Spróbuję jeszcze raz” - obiecał sobie stary, choć ręce miał teraz jak z ciasta, a widział dobrze tylko przebłyskami.
He tried it again and it was the same. So, he thought, and he felt himself going before he started; I will try it once again.		Spróbował znowu i znowu było to samo. „Ach tak - pomyślał i poczuł, że omdlewa. - Więc popróbuję raz jeszcze”.
He took all his pain and what was left of his strength and his long gone pride and he put it against the fish's agony and the fish came over on to his side and swam gently on his side, his bill almost touching the planking of the skiff, and started to pass the boat, long, deep, wide, silver and barred with purple and interminable in the water.		Zebrał cały swój ból i resztę sił, jakie mu pozostały, i swoją dawno utraconą dumę - i przeciwstawił to męce ryby, a ona przybliżyła się do niego i popłynęła łagodnie obok, prawie dotykając swym mieczem desek łodzi, i zaczęła ją mijać, długa, potężna, szeroka, srebrzysta, pręgowana fioletem, nieskończona tam, w wodzie.
The old man dropped the line and put his foot on it and lifted the harpoon as high as he could and drove it down with all his strength, and more strength he had just summoned, into the fish's side just behind the great chest fin that rose high in the air to the altitude of the man's chest.		Stary puścił linkę, przycisnął ją stopą, podniósł harpun najwyżej, jak mógł, i wbił go z całej mocy, ze wszystkich sił, jakie jeszcze w tej chwili przywołał, w bok ryby, tuż za wielką płetwą piersiową, która sterczała w powietrzu na wysokości jego własnej piersi.
He felt the iron go in and he leaned on it and drove it further and then pushed all his weight after it.		Poczuł, że grot wchodzi, wsparł się na harpunie, i wepchnął go głębiej, a potem wcisnął jeszcze całym swoim ciężarem.
Then the fish came alive, with his death in him, and rose high out of the water showing all his great length and width and all his power and his beauty.		Wtedy marlin ożył, niosąc śmierć w sobie, i wzbił się wysoko nad wodę, ukazując całą swą wielką długość i objętość, całą swą moc i piękno.
He seemed to hang in the air above the old man in the skiff.		Zdawało się, że zawisł w powietrzu nad starym rybakiem w łodzi.
Then he fell into the water with a crash that sent spray over the old man and over all of the skiff.		Potem runął z trzaskiem w wodę, obryzgując pianą jego i całą łódź.
The old man felt faint and sick and he could not see well.		Stary uczuł, że mu słabo, chwyciły go mdłości, w oczach mu się zaćmiło.
But he cleared the harpoon line and let it run slowly through his raw hands and, when he could see, he saw the fish was on his back with his silver belly up.		Mimo to rozwinął linkę harpuna i pozwolił jej sunąć z wolna przez poszarpane ręce, a kiedy odzyskał wzrok, zobaczył rybę leżącą na grzbiecie, srebrzystym brzuchem do góry.
The shaft of the harpoon was projecting at an angle from the fish's shoulder and the sea was discoloring with the red of the blood from his heart.		Drzewce harpuna sterczało ukośnie z jej boku, a morze barwiło się czerwienią krwi z serca.
First it was dark as a shoal in the blue water that was more than a mile deep.		Zrazu krew była ciemna niby mielizna w błękitnej, ponad milę głębokiej wodzie.
Then it spread like a cloud.		Potem rozpostarła się jak obłok.
The fish was silvery and still and floated with the waves.		Ryba była srebrna, nieruchoma i unosiła się na falach.
The old man looked carefully in the glimpse of vision that he had.		Przez ową chwilę, kiedy miał zdolność widzenia, stary patrzał bacznie.
Then he took two turns of the harpoon line around the bitt in the bow and laid his head on his hands.		Potem dwa razy okręcił linę harpuna wokoło kołka na dziobie i złożył głowę na dłoniach.
`Keep my head clear,' he said against the wood of the bow. `I am a tired old man.		Trzeba zachować jasność w głowie - powiedział, opierając się twarzą o deski dziobu. - Jestem zmęczony i stary.
But I have killed this fish which is my brother and now I must do the slave work.'		Ale zabiłem tego marlina, który jest moim bratem, i teraz muszę odrobić pańszczyznę.
Now I must prepare the nooses and the rope to lash him alongside, he thought. Even if we were two and swamped her to load him and bailed her out, this skiff would never hold him.		„Trzeba przygotować pętlę i linę, żeby go uwiązać do łodzi - pomyślał. - Nawet gdyby nas było dwóch i gdybyśmy ją zanurzyli, żeby go załadować, a potem wybrali wodę, ta łódź nigdy by go nie pomieściła.
I must prepare everything, then bring him in and lash him well and step the mast and set sail for home.		Muszę wszystko przygotować, potem przyciągnąć go i uwiązać dobrze, postawić maszt i pożeg-lować do domu”.
He started to pull the fish in to have him alongside so that he could pass a line through his gills and out his mouth and make his head fast alongside the bow. I want to see him, he thought, and to touch and to feel him.		Zaczął przyciągać marlina, bo chciał go mieć tuż przy burcie, ażeby przewlec linę przez skrzela i paszczę, a potem przytroczyć go łbem do dziobu łodzi. „Chcę go widzieć - myślał - dotykać go i czuć.
He is my fortune, he thought.		To przecie mój majątek.
But that is not why I wish to feel him.		Ale nie dlatego chcę go dotykać.
I think I felt his heart, he thought. When I pushed on the harpoon shaft the second time.		Zdawało mi się, że wyczułem jego serce – myślał - kiedy wepchnąłem drzewce harpuna po raz drugi.
Bring him in now and make him fast and get the noose around his tail and another around his middle to bind him to the skiff.		Teraz trzeba go przyciągnąć, przytrzymać i założyć jedną pętlę na ogon, a drugą wpół ciała, żeby uwiązać go do łodzi”.
`Get to work, old man,' he said.		Bierz się do roboty, stary - powiedział.
He took a very small drink of the water. `There is very much slave work to be done now that the fight is over.'		Wypił mały łyk wody. - Teraz, kiedy walka się skończyła, dużo jest tej pańszczyzny do odrobienia.
He looked up at the sky and then out to his fish.		Popatrzał na niebo, a potem na swą rybę.
He looked at the sun carefully. It is not much more than noon, he thought. And the trade wind is rising.		Uważnie przyjrzał się słońcu. „Nie jest wiele później niż południe - pomyślał. - A pasat się zrywa.
The lines all mean nothing now.		Linki są teraz nieważne.
The boy and I will splice them when we are home.		Posplatamy je z chłopcem w domu”.
`Come on, fish,' he said. But the fish did not come.		No chodź, rybo - rzekł. - Ale ryba nie przyszła.
Instead he lay there wallowing now in the seas and the old man pulled the skiff up on to him.		Leżała przewalając się na falach, stary dociągnął łódź do niej.
When he was even with him and had the fish's head against the bow he could not believe his size.		Kiedy się z nią zrównał, a głowa marlina oparła się o dziób łodzi, stary nie mógł uwierzyć, że ryba jest taka ogromna.
But he untied the harpoon rope from the bitt, passed it through the fish's gills and out his jaws, made a turn around his sword then passed the rope through the other gill, made another turn around the bill and knotted the double rope and made it fast to the bitt in the bow.		Odwiązał z kołka linkę harpuna, przewlókł ją przez jedno skrzele, wyciągnął spomiędzy szczęk, okręcił na mieczu, potem wsunął przez drugie skrzele, znowu okręcił na mieczu, wreszcie związał podwójną linę i umocował ją do kółka na dziobie.
He cut the rope then and went astern to noose the tail.		Następnie uciął kawał liny i przeszedł na rufę, żeby założyć pętlę na ogon.
The fish had turned silver from his original purple and silver, and the stripes showed the same pale violet color as his tail.		Ryba, pierwotnie srebrnofioletowa, przybrała barwę srebrzystą, a pasy miały ten sam bladoliliowy kolor co ogon.
They were wider than a man's hand with his fingers spread and the fish's eye looked as detached as the mirrors in a periscope or as a saint in a procession.		Były szersze od ludzkiej dłoni z rozstawionymi palcami, a oko wydawało się równie obojętne jak lusterko w peryskopie czy święty w procesji.
`It was the only way to kill him,' the old man said.		To był jedyny sposób zabicia go - powiedział stary.
He was feeling better since the water and he knew he would not go away and his head was clear. He's over fifteen hundred pounds the way he is, he thought. Maybe much more.		Czuł się lepiej, odkąd łyknął wody; wiedział, że nie zemdleje, i w głowie mu się nie mąciło. „Taki, jak teraz jest, waży z górą półtora tysiąca funtów - pomyślał. - A może i dużo więcej.
If he dresses out two-thirds of that at thirty cents a pound?		Jeżeli po oprawieniu zostanie z tego dwie trzecie po trzydzieści centów za funt...”
`I need a pencil for that,' he said. `My head is not that clear.		Na to mi potrzeba ołówka - rzekł. - Tak jasnej głowy jeszcze nie mam.
But I think the great DiMaggio would be proud of me today.		Ale myślę, że wielki Di Maggio byłby dziś ze mnie dumny.
I had no bone spurs. But the hands and the back hurt truly.' I wonder what a bone spur is, he thought. Maybe we have them without knowing of it.		Nie miałem ostróg kostnych, ale ręce i plecy bolały porządnie. - „Ciekawe, co to jest ta ostroga - myślał. - A może je mamy nic o tym nie wiedząc?”
He made the fish fast to bow and stern and to the middle thwart.		Przytwierdził rybę do dziobu, rufy i do środkowej ławy.
He was so big it was like lashing a much bigger skiff alongside.		Była tak wielka, iż miał wrażenie, że przywiązuje do burty znacznie większą łódź.
He cut a piece of line and tied the fish's lower jaw against his bill so his mouth would not open and they would sail as cleanly as possible.		Uciął kawałek linki i przytroczył dolną szczękę ryby do jej miecza, żeby pysk się nie rozwierał i żeby mogli płynąć jak najgładziej.
Then he stepped the mast and, with the stick that was his gaff and with his boom rigged, the patched sail drew, the boat began to move, and half lying in the stern he sailed south-west.		Następnie postawił maszt, a kiedy zmontował bom oraz drąg, który mu służył jako gafel, połatany żagiel wydął się, łódź ruszyła z miejsca, on zaś, wpół leżąc na rufie, pożeglował na południowy zachód.
He did not need a compass to tell him where south-west was.		Nie potrzebował kompasu, by wiedzieć, gdzie jest południowy zachód.
He only needed the feel of the trade wind and the drawing of the sail. I better put a small line out with a spoon on it and try and get something to eat and drink for the moisture.		Wystarczyło mu wyczuć powiew pasatu i wydęcie żagla. „Warto by zrzucić małą linkę z błyszczykiem i popróbować zdobyć coś do jedzenia i zwilżenia ust”.
But he could not find a spoon and his sardines were rotten.		Nie mógł jednakże znaleźć błyszczyka, a sardynki były zepsute.
So he hooked a patch of yellow Gulf weed with the gaff as they passed and shook it so that the small shrimps that were in it fell on to the planking of the skiff.		Płynąc, wyłowił więc osękiem pęk żółtych wodorostów i potrząsnął nimi tak, że znajdujące się w nich małe krewetki pospadały na deski łodzi.
There were more than a dozen of them and they jumped and kicked like sand fleas.		Było ich ponad tuzin, a skakały i miotały się jak pchły.
The old man pinched their heads off with his thumb and forefinger and ate them chewing up the shells and the tails.		Stary pourywał im łebki palcami i zjadł krewetki rozgryzając skorupy i ogony.
They were very tiny but he knew they were nourishing and they tasted good.		Były bardzo małe, ale wiedział, że są pożywne, a smak miały dobry.
The old man still had two drinks of water in the bottle and he used half of one after he had eaten the shrimps.		W butelce zostały jeszcze dwa łyki wody, więc zjadłszy krewetki wypił jej trochę.
The skiff was sailing well considering the handicaps and he steered with the tiller under his arm.		Łódź płynęła dobrze, jeżeli zważyć obciążenie, a on kierował nią trzymając rękojeść steru pod pachą.
He could see the fish and he had only to look at his hands and feel his back against the stern to know that this had truly happened and was not a dream.		Widział rybę, a wystarczyło mu spojrzeć na własne ręce i oprzeć się plecami o rufę, by wiedzieć, że to wszystko zdarzyło się naprawdę i nie było snem.
At one time when he was feeling so badly toward the end, he had thought perhaps it was a dream.		W pewnej chwili, gdy czuł się tak niedobrze pod koniec, pomyślał, że może to sen.
Then when he had seen the fish come out of the water and hang motionless in the sky before he fell, he was sure there was some great strangeness and he could not believe it.		Potem, kiedy zobaczył rybę, która wyskoczywszy z wody zawisła nieruchomo na tle nieba, nim spadła, uznał, że jest w tym jakaś wielka dziwność, i nie mógł w to uwierzyć.
Then he could not see well, although now he saw as well as ever.		Wtedy nie widział wyraźnie, choć teraz wzrok miał równie dobry jak zawsze.
Now he knew there was the fish and his hands and back were no dream. The hands cure quickly, he thought. I bled them clean and the salt water will heal them.		Wiedział, że ryba jest obok, a jego ręce i plecy nie są snem. „Ręce goją się szybko - pomyślał. - Wykrwawiłem je do czysta, a słona woda je uleczy.
The dark water of the true gulf is the greatest healer that there is.		Ciemna woda zatoki to najlepszy lekarz, jaki istnieje.
All I must do is keep the head clear.		Trzeba mi tylko zachować jasność w głowie.
The hands have done their work and we sail well.		Ręce zrobiły swoje, a żeglujemy dobrze.
With his mouth shut and his tail straight up and down we sail like brothers.		On ma pysk zaciśnięty, a ogon trzyma prosto, więc płyniemy sobie jak bracia”.
Then his head started to become a little unclear and he thought, is he bringing me in or am I bringing him in?		Potem zaczęło mu się znów trochę mącić w głowie i pomyślał: „Czy to on mnie ciągnie, czy ja jego?
If I were towing him behind there would be no question.		Gdybym go holował za sobą, nie byłoby wątpliwości”.
Nor if the fish were in the skiff, with all dignity gone, there would be no question either.		Nie byłoby jej też, gdyby marlin leżał w łodzi, pozbawiony całego dostojeństwa.
But they were sailing together lashed side by side and the old man thought, let him bring me in if it pleases him.		Ale płynęli razem, związani z sobą bok w bok, a stary pomyślał: „Niechże mnie ciągnie, jeżeli mu się tak podoba.
I am only better than him through trickery and he meant me no harm.		Wziąłem nad nim górę tylko podstępem, a on nie chciał mi zrobić nic złego”.
They sailed well and the old man soaked his hands in the salt water and tried to keep his head clear.		Płynęli szybko, stary moczył ręce w słonej wodzie i usiłował zachować przytomność umysłu.
There were high cumulus clouds and enough cirrus above them so that the old man knew the breeze would last all night.		W górze były wysokie kumulusy i sporo obłoków pierzastych, toteż wiedział, że bryza potrwa całą noc.
The old man looked at the fish constantly to make sure it was true.		Stale spoglądał na rybę, aby upewnić się, że to prawda.
It was an hour before the first shark hit him.		Minęła godzina, zanim uderzył ją kłami pierwszy rekin.
The shark was not an accident.		Rekin nie zjawił się przypadkowo.
He had come up from deep down in the water as the dark cloud of blood had settled and dispersed in the mile-deep sea.		Wypłynął z głębin wodnych, kiedy ciemna chmura krwi osiadła i rozlała się w głębokim na milę morzu.
He had come up so fast and absolutely without caution that he broke the surface of the blur water and was in the sun.		Wypłynął tak szybko i bez żadnej ostrożności, że rozdarł powierzchnię błękitnej wody i ukazał się w słońcu.
Then he fell back into the sea and picked up the scent and started swimming on the course the skiff and the fish had taken.		Potem opadł na powrót w morze, zwietrzył zapach i zaczął płynąć w kierunku, który obrała łódź i ryba.
Sometimes he lost the scent.		Niekiedy gubił woń.
But he would pick it up again, or have just a trace of it, and he swam fast and hard on the course.		Ale zaraz odnajdował ją znowu, czasem też chwytał tylko jej ślad i płynął szybko, uparcie, po kursie łodzi.
He was a very big Mako shark built to swim as fast as the fastest fish in the sea and everything about him was beautiful except his jaws.		Był to ogromny żarłacz mako, o budowie przystosowanej do pływania tak jak najszybsza ryba w morzu, i wszystko w nim było piękne prócz paszczy.
His back was as blue as a swordfish's and his belly was silver and his hide was smooth and handsome.		Grzbiet miał błękitny jak u ryby-miecza, brzuch srebrny, a skórę gładką i ładną.
He was built as a swordfish except for his huge jaws which were tight shut now as he swam fast, just under the surface with his high dorsal fin knifing through the water without wavering.		Zbudowany był też podobnie do ryby-miecza, z wyjątkiem olbrzymich szczęk, zatrzaśniętych teraz, gdy płynął bystro tuż pod powierzchnią, tnąc niewzruszenie wodę sterczącą płetwą grzbietową.
Inside the closed double lip of his jaws all of his eight rows of teeth were slanted inwards.		Za ściśniętymi podwójnymi wargami jego paszczy było osiem rzędów kłów osadzonych skośnie do wewnątrz.
They were not the ordinary pyramid-shaped teeth of most sharks.		Nie były to zwykłe, stożkowe zęby większości rekinów.
They were shaped like a man's fingers when they are crisped like claws.		Miały kształt palców ludzkich zagiętych jak szpony.
They were nearly as long as the fingers of the old man and they had razor-sharp cutting edges on both sides.		Były prawie tak długie jak palce starego rybaka, a z obu stron miały tnące, ostre jak brzytwa krawędzie.
This was a fish built to feed on all the fishes in the sea, that were so fast and strong and well armed that they had no other enemy.		Rekin ten mógł żerować na wszystkich rybach morskich, które były tak szybkie, silne i dobrze uzbrojone, że nie miały już żadnego innego wroga.
Now he speeded up as he smelled the fresher scent and his blue dorsal fin cut the water.		Teraz przyspieszył, gdy zwietrzył świeży zapach, a niebieska płetwa grzbietowa wciąż cięła wodę.
When the old man saw him coming he knew that this was a shark that had no fear at all and would do exactly what he wished.		Kiedy stary go ujrzał, wiedział już, że to rekin, który nie zna lęku i zrobi dokładnie to, co chce.
He prepared the harpoon and made the rope fast while he watched the shark come on.		Obserwując go przygotował harpun i zamocował linkę.
The rope was short as it lacked what he had cut away to lash the fish.		Była krótka, gdyż brakowało jej tej części, którą odciął, żeby uwiązać rybę.
The old man's head was clear and good now and he was full of resolution but he had little hope. It was too good to last, he thought. He took one look at the great fish		Umysł miał teraz jasny, pełen był determinacji, ale nie miał wiele nadziei. „Za dobre to było, żeby trwać” - pomyślał.
as he watched the shark close in. It might as well have been a dream, he thought. I cannot keep him from hitting me but maybe I can get him.		Śledząc podpływającego rekina, rzucił okiem na wielką rybę. „Równie dobrze mógł to być sen - myślał. - Nie mogę przeszkodzić, żeby na mnie napadł, ale może go i dostanę.
Dentuso, he thought. Bad luck to your mother.		Dentuso! - pomyślał. - Niech szlag trafi twoją mać!”
The shark closed fast astern and when he hit the fish the old man saw his mouth open and his strange eyes and the clicking chop of the teeth as he drove forward in the meat just above the tail.		Rekin podpłynął od tyłu i kiedy uderzył rybę kłami, stary ujrzał rozwierającą się paszczę, dziwne ślepia, usłyszał kłapnięcie zębów, gdy rekin wżerał się w mięso tuż nad ogonem.
The shark's head was out of water and his back was coming out and the old man could hear the noise of skin and flesh ripping on the big fish when he rammed the harpoon down on to the shark's head at a spot where the line between his eyes intersected with the line that ran straight back from his nose.		Głowa rekina sterczała ponad wodą, grzbiet wynurzał się, a stary słyszał trzask skóry i mięsa dartego na wielkiej rybie i wtedy wbił harpun w łeb rekina, w miejsce, gdzie linia łącząca oczy przecina się z linią, która biegnie w tył od nosa.
There were no such lines.		Nie było takich linii.
There was only the heavy sharp blue head and the big eyes and the clicking, thrusting all-swallowing jaws.		Był tylko ciężki, zaostrzony, niebieski łeb i wielkie ślepia, i kłapiące, szarpiące, wszystko pochłaniające szczęki.
But that was the location of the brain and the old man hit it.		Ale w tym właśnie miejscu był mózg i stary w niego ugodził.
He hit it with his blood-mushed hands driving a good harpoon with all his strength.		Ugodził swymi wykrwawionymi rękami, które z całej mocy wbiły tęgi harpun.
He hit it without hope but with resolution and complete malignancy.		Ugodził bez nadziei, ale zdecydowanie, z najwyższą zajadłością.
The shark swung over and the old man saw his eye was not alive and then he swung over once again, wrapping himself in two loops of the rope.		Rekin okręcił się w miejscu, a stary spostrzegł, że w jego oku nie ma życia; potem okręcił się raz jeszcze, wikłając się w dwa zwoje liny.
The old man knew that he was dead but the shark would not accept it.		Stary wiedział już, że rekin nie żyje, ale ten nie chciał na to przystać.
Then, on his back, with his tail lashing and his jaws clicking, the shark ploughed over the water as a speed-boat does.		Leżąc na grzbiecie, strzepując ogonem, kłapiąc szczękami, począł pruć wodę, jak to czyni szybka motorówka.
The water was white where his tail beat it and three-quarters of his body was clear above the water when the rope came taut, shivered, and then snapped.		Woda zabieliła się tam, gdzie ją smagał ogonem, trzy czwarte ciała wynurzyło się nad nią i wtedy linka napięła się, zadrgała i pękła.
The shark lay quietly for a little while on the surface and the old man watched him.		Przez krótką chwilę leżał spokojnie na powierzchni, a stary wpatrywał się w niego.
Then he went down very slowly.		Potem bardzo powoli rekin poszedł na dno.
`He took about forty pounds,' the old man said aloud. He took my harpoon too and all the rope, he thought, and now my fish bleeds again and there will be others.		Wziął ze czterdzieści funtów - powiedział głośno stary. „Zabrał mi także harpun i całą linkę - pomyślał - i teraz moja ryba znów krwawi, więc przyjdą inne”.
He did not like to look at the fish any more since he had been mutilated.		Nie miał już chęci patrzeć na rybę, odkąd została okaleczona.
When the fish had been hit it was as though he himself were hit. But I killed the shark that hit my fish, he thought.		Kiedy rekin ją ugryzł, było to tak, jakby ugryzł jego samego. „Ale zabiłem rekina, który ugryzł moją rybę - pomyślał.
And he was the biggest dentuso that I have ever seen.		To był największy dentuso, jakiego widziałem.
And God knows that I have seen big ones.		A Bóg wie, że widywałem duże”.
It was too good to last, he thought. I wish it had been a dream now and that I had never hooked the fish and was alone in bed on the newspapers.		„Za piękne było, żeby trwać - myślał. - Wolałbym teraz, żeby to był sen, wolałbym nigdy nie schwytać tej ryby i leżeć samotnie w łóżku na gazetach”.
`But man is not made for defeat,' he said. `A man can be destroyed but not defeated.'		Ale człowiek nie jest stworzony do klęski - powiedział. - Człowieka można zniszczyć, ale nie pokonać.
I am sorry that I killed the fish though, he thought. Now the bad time is coming and I do not even have the harpoon.		„Żal mi jednak, że zabiłem tę rybę - pomyślał. - Teraz nadchodzi zły czas, a ja nie mam nawet harpuna.
The dentuso is cruel and able and strong and intelligent.		Dentuso jest okrutny, zręczny, silny i rozumny.
But I was more intelligent than he was.		Ale ja byłem rozumniejszy od niego.
Perhaps not, he thought. Perhaps I was only better armed.		Może zresztą i nie - pomyślał. - Może byłem tylko lepiej uzbrojony”.
`Don't think, old man,' he said aloud. `Sail on this course and take it when it comes.'		Nie myśl, stary - powiedział na głos. - Płyń po kursie i przyjmij to, co przyjdzie.
But I must think, he thought Because it is all I have left.		„Ale ja muszę myśleć. Bo tylko to mi zostało.
That and baseball.		To i baseball.
I wonder how the great DiMaggio would have liked the way I hit him in the brain?		Ciekaw jestem, jakby się wielkiemu Di Maggio podobał ten mój cios w głowę?
It was no great thing, he thought. Any man could do it.		Nie było to nic nadzwyczajnego - myślał. - Każdy by to potrafił.
But do you think my hands were as great a handicap as the bone spurs?		Ale czy moje ręce były równie wielkim utrudnieniem jak ta kostna ostroga?
I cannot know.		Nie mam pojęcia.
I never had anything wrong with my heel except the time the sting ray stung it when I stepped on him when swimming and paralyzed the lower leg and made the unbearable pain.		Pięta nigdy mi nie dokuczała, tylko raz jeden, kiedy płynąc, trąciłem stopą płaszczkę kolącą, a ta mnie ukłuła i sparaliżowała dolną część nogi, i sprawiła nieznośny ból”.
`Think about something cheerful, old man,' he said. `Every minute now you are closer to home.		Pomyśl o czymś wesołym, stary - rzekł. - Teraz z każdą minutą jesteś bliżej domu.
You sail lighter for the loss of forty pounds.'		Lżej ci się płynie, bo ciągniesz o czterdzieści funtów mniej.
He knew quite well the pattern of what could happen when he reached the inner part of the current.		Wiedział doskonale, jaki może być dalszy rozwój wypadków, kiedy dotrze do środka prądu.
But there was nothing to be done now.		Ale nie było już żadnej rady.
`Yes there is,' he said aloud. `I can lash my knife to the butt of one of the oars.'		I owszem, jest rada - rzekł głośno. - Mogę przywiązać nóż do trzonka wiosła.
So he did that with the tiller under his arm and the sheet of the sail under his foot.		Zrobił to, trzymając rękojeść pod pachą, a szot żagla pod stopą.
`Now,' he said. `I am still an old man. But I am not unarmed.'		No! - powiedział. - Stary jestem, ale już nie bezbronny.
The breeze was fresh now and he sailed on well.		Bryza dęła teraz silnie, toteż żeglował dobrze.
He watched only the forward part of the fish and some of his hope returned.		Przyglądał się tylko przedniej części ryby i odzyskał trochę nadziei.
It is silly not to hope, he thought. Besides I believe it is a sin.		„Głupio jest nie mieć nadziei - pomyślał. - Poza tym to pewnie grzech.
Do not think about sin, he thought.		Nie myśl o grzechu.
There are enough problems now without sin.		Dość teraz jest kłopotów i bez tego.
Also I have no understanding of it.		A zresztą nie rozumiem się na tym.
I have no understanding of it and I am not sure that I believe in it.		Nie rozumiem się na tym i nie jestem pewien, czy w to wierzę.
Perhaps it was a sin to kill the fish.		Może było grzechem zabijać rybę?
I suppose it was even though I did it to keep me alive and feed many people.		Przypuszczam, że tak, chociaż zrobiłem to, żeby wyżyć i nakarmić wielu ludzi.
But then everything is a sin.		A wreszcie wszystko jest grzechem.
Do not think about sin.		Więc nie myśl o grzechu.
It is much too late for that and there are people who are paid to do it.		Na to już o wiele za późno, a są ludzie, którym za to właśnie płacą.
Let them think about it.		Niech oni myślą o grzechu.
You were born to be a fisherman as the fish was born to be a fish.		Urodziłem się, żeby być rybakiem, tak jak ryba urodziła się, żeby być rybą.
San Pedro was a fisherman as was the father of the great DiMaggio.		Święty Pedro był rybakiem, a także ojciec wielkiego Di Maggio”.
But he liked to think about all things that he was involved in and since there was nothing to read and he did not have a radio, he thought much and he kept on thinking about sin. You did not kill the fish only to keep alive and to sell for food, he thought. You killed him for pride and because you are a fisherman.		Jednakże lubił zastanawiać się nad wszystkim, co go dotyczyło, a ponieważ nie było nic do czytania i nie miał radia, więc rozmyślał wiele, i wciąż o grzechu. „Nie zabiłeś tego marlina tylko po to, żeby wyżyć i sprzedać go na mięso - myślał. - Zabiłeś go z dumy i dlatego, że jesteś rybakiem.
You loved him when he was alive and you loved him after.		Kochałeś go, kiedy żył, i kochałeś go potem.
If you love him, it is not a sin to kill him.		Jeżeli go kochasz, nie jest grzechem go zabić.
Or is it more?		Czy też jest jeszcze większym?”
`You think too much, old man,' he said aloud.		Za dużo myślisz, stary - powiedział na głos.
But you enjoyed killing the dentuso, he thought. He lives on the live fish as you do.		„Ale przyjemnie ci było zabić dentusa - pomyślał. - Żywi on się żywymi rybami, tak jak ty.
He is not a scavenger nor just a moving appetite as some sharks are.		Nie jest jakimś padlinożercą czy po prostu ruchomym apetytem jak niektóre rekiny.
He is beautiful and noble and knows no fear of anything.		Jest piękny, szlachetny i nie zna strachu przed niczym”.
`I killed him in self-defense,' the old man said aloud. `And I killed him well.'		Zabiłem go w samoobronie - powiedział. - I zabiłem dobrze.
Besides, he thought, everything kills everything else in some way.		„A zresztą - pomyślał - wszystko w jakiś sposób zabija wszystko inne.
Fishing kills me exactly as it keeps me alive.		Łowienie ryb zabija mnie dokładnie tak samo, jak utrzymuje przy życiu.
The boy keeps me alive, he thought.		Ale chłopiec pomaga mi wyżyć.
I must not deceive myself too much.		Nie powinienem zanadto się łudzić”.
He leaned over the side and pulled loose a piece of the meat of the fish where the shark had cut him.		Wychylił się przez burtę i urwał kawałek mięsa ryby z miejsca, gdzie nadgryzł ją rekin.
He chewed it and noted its quality and its good taste.		Przeżuł je i stwierdził, że jest dobrej jakości i smaczne.
It was firm and juicy, like meat, but it was not red.		Było jędrne, soczyste jak mięso zwierzęce, ale nie czerwone.
There was no stringiness in it and he knew that it would bring the highest price in the market.		Nie było łykowate i wiedział, że na targu przyniesie mu najwyższą cenę.
But there was no way to keep its scent out of the water and the old man knew that a very bad time was coming.		Nie miał jednak sposobu, aby zapobiec rozchodzeniu się zapachu w wodzie, i zdawał sobie sprawę, że zbliżają się ciężkie chwile.
The breeze was steady.		Bryza wiała ciągle.
It had backed a little further into the north-east and he knew that meant that it would not fall off.		Przesunęła się nieco dalej na północo-wschód, a wiedział, iż jest to oznaką, że nie ustanie.
The old man looked ahead of him but he could see no sails nor could he see the hull nor the smoke of any ship.		Popatrzał przed siebie, ale nie mógł nigdzie dojrzeć żagli ani kadłuba czy dymu jakiegokolwiek statku.
There were only the flying fish that went up from his bow sailing away to either side and the yellow patches of Gulf weed.		Widać było jedynie latające ryby, które wzbijały się spod dziobu szybując w obie strony, i żółte płachty wodorostów zatokowych.
He could not even see a bird.		Nie mógł nawet wypatrzyć żadnego ptaka.
He had sailed for two hours, resting in the stern and sometimes chewing a bit of the meat from the marlin, trying to rest and to be strong, when he saw the first of the two sharks.		Płynął już od dwóch godzin, odpoczywając na rufie, czasami przeżuwając kawałek mięsa marlina i usiłując wytchnąć i nabrać sił, kiedy zobaczył pierwszego z pary rekinów.
`Ay,' he said aloud.		Ay! - powiedział na głos.
There is no translation for this word and perhaps it is just a noise such as a man might make, involuntarily, feeling the nail o through his hands and info the wood.		Niepodobna przetłumaczyć tego słowa; być może jest ono po prostu dźwiękiem, jaki mógłby mimowolnie wydać człowiek czując, że gwóźdź przenika mu przez dłoń i wbija się w drzewo.
`Galanos,' he said aloud.		Galanos! - rzekł głośno.
He had seen the second fin now coming up behind the first and had identified them as shovel-nosed sharks by the brown, triangular fin and the sweeping movements of the tail.		Widział już drugą płetwę, która sunęła za pierwszą, i rozpoznał płaskonose żarłacze po owych brunatnych trójkątnych płetwach i zamiatających ruchach ogona.
They had the scent and were excited and in the stupidity of their great hunger they were losing and finding the scent in their excitement.		Zwietrzyły zapach i to je podnieciło, a ogłupiałe od wielkiego głodu, gubiły ślad w swej zajadłości i odnajdowały go znowu.
But they were closing all the time.		Ale zbliżały się ciągle.
The old man made the sheet fast and jammed the tiller.		Stary uwiązał szot i zamocował ster.
Then he took up the oar with the knife lashed to it.
He lifted it as lightly as he could because his hands rebelled at the pain.		Następnie mógł, bo ręce buntowały mu się przeciwko bólowi.
Then he opened and closed them on it lightly to loosen them.		Potem rozwarł i zamknął lekko dłonie na trzonku, aby je rozluźnić.
He closed them firmly so they would take the pain now and would not flinch and watched the sharks come.		Zacisnął je mocno, ażeby zniosły ból i nie zadrżały, i śledził zbliżające się rekiny.
He could see their wide, flattened, shovel-pointed heads now and their white-tipped wide pectoral fins.		Widział teraz ich łby szerokie, spłaszczone, spiczaste, jak szpadle, i biało zakończone, rozłożyste płetwy piersiowe.
They were hateful sharks, bad-smelling, scavengers as well as killers, and when they were hungry they would bite at an oar or the rudder of a boat.		Były to ohydne, cuchnące rekiny, żywiące się padliną, ale zarazem mordercy, a kiedy poczuły głód, potrafiły kąsać wiosło czy ster łodzi.
It was these sharks that would cut the turtles' legs and flippers off when the turtles were asleep on the surface, and they would hit a man in the water, if they were hungry, even if the man had no smell of fish blood nor of fish slime on him.		To one odgryzały łapy żółwiom śpiącym na powierzchni morza, a jeśli były głodne, atakowały w wodzie człowieka, choćby nie pachniał rybią krwią czy rybimi wydzielinami.
`Ay,' the old man said. `Galanos.		Ay! - powiedział stary. - Galanos.
Come on, Galanos.' They came.		Chodźcie tu, galanosl Nadeszły.
But they did not come as the Mako had come.		Ale nie przypłynęły, tak jak tamten mąko.
One turned and went out of sight under the skiff and the old man could feel the skiff shake as he jerked and pulled on the fish.		Jeden skręcił i zniknął pod łodzią, a stary wyczuł jej drganie, kiedy rekin szarpał i targał rybę.
The other watched the old man with his slitted yellow eyes and then came in fast with his half circle of jaws wide to hit the fish where he had already been bitten.		Drugi obserwował człowieka szparami swych żółtych oczu, po czym podpłynął szybko, rozwarłszy półkole szczęk, aby zadać cios rybie tam, gdzie była już nadgryziona.
The line showed clearly on the top of his brown head and back where the brain joined the spinal cord and the old man drove the knife on the oar into the juncture, withdrew it, and drove it in again into the shark's yellow cat-like eyes.		Na jego brunatnym łbie rysowała się wyraźnie linia biegnąca ku miejscu, gdzie mózg łączył się z kręgosłupem, i stary wbił uwiązany do wiosła nóż w to złączenie, wyrwał go i wbił ponownie w żółte, kocie ślepia rekina.
The shark let go of the fish and slid down, swallowing what he had taken as he died.		Ten puścił rybę i osunął się w dół, przełykając wyrwany kęs, w chwili gdy zdychał.
The skiff was still shaking with the destruction the other shark was doing to the fish and the old man let go the sheet so that the skiff would swing broadside and bring the shark out from under.		Łodzią ciągle wstrząsały niszczące ciosy, jakie drugi zadawał marlinowi, więc stary poluzował szot, ażeby obróciła się burtą i wydobyła na wierzch rekina.
When he saw the shark he leaned over the side and punched at him. He hit only meat and the hide was set hard and he barely got the knife in.		Kiedy go zobaczył, wychylił się i pchnął nożem Trafił w mięso: skóra była twarda, napięta, więc ledwie zdołał wbić ostrze.
The blow hurt not only his hands but his shoulder too.		Od tego ciosu zabolały go nie tylko ręce, ale i ramiona.
But the shark came up fast with his head out and the old man hit him squarely in the center of his flat-topped head as his nose came out of water and lay against the fish.		Rekin zaraz wypłynął wynurzając głowę i stary uderzył go w sam środek spłaszczonego łba, w chwili gdy nos wychylił z wody i oparł się na rybie.
The old man withdrew the blade and punched the shark exactly in the same spot again.		Stary wyrwał ostrze i znowu pchnął dokładnie w to samo miejsce.
He still hung to the fish with his jaws locked and the old man stabbed him in his left eye.		Rekin uczepił się ryby zatrzasnąwszy szczęki, więc stary dźgnął go w lewe oko.
The shark still hung there.		Rekin nadal nie puszczał.
`No?' the old man said and he drove the blade between the vertebrae and the brain.		Nie? - powiedział stary i wbił ostrze pomiędzy kręgi a mózg.
It was an easy shot now and he felt the cartilage sever.		Był to już łatwy cios, poczuł, że tkanka kostna się rozstępuje.
The old man reversed the oar and put the blade between the shark's jaws to open them.		Odwrócił wiosło i wepchnął jego pióro pomiędzy szczęki rekina, ażeby je rozewrzeć.
He twisted the blade and as the shark slid loose he said,		Przekręcił pióro, a kiedy rekin puścił i osunął się w dół, powiedział:
`Go on, galano.		Idź precz, galano!
Slide down a mile deep.		Opadnij na milę głęboko.
Go and see your friend, or maybe it's your mother.'		Idź do swojego przyjaciela czy może do swojej matki.
The old man wiped the blade of his knife and laid down the oar.		Wytarł ostrze noża i odłożył wiosło.
Then he found the sheet and the sail filled and he brought the skiff on to her course.		Potem odnalazł szot, a kiedy żagiel się wydął, wprowadził łódź na kurs.
`They must have taken a quarter of him and of the best meat,' he said aloud. `I wish it were a dream and that I had never hooked him.		Musiały zabrać ze ćwierć ryby, i to najlepszego mięsa - powiedział na głos. - Wolałbym, żeby to był sen i żebym jej nigdy nie złowił.
I'm sorry about it, fish.		Przykro mi z tego powodu, rybo.
It makes everything wrong.' He stopped and he did not want to look at the fish now.		W ten sposób wszystko wychodzi na opak. - Przerwał. Nie chciał spojrzeć na rybę.
Drained of blood and awash he looked the color of the silver backing of a mirror and his stripes still showed.		Wykrwawiona, obmywana falami, przypominała swą srebrzystością odwrotną stronę lustra, a pasy wciąż jeszcze były na niej widoczne.
`I shouldn't have gone out so far, fish,' he said. `Neither for you nor for me. I'm sorry, fish.'		Nie powinienem był wypływać tak daleko, rybo - odezwał się stary. - Ani ze względu na ciebie, ani na siebie samego. Żałuję, rybo.
Now, he said to himself. Look to the lashing on the knife and see if it has been cut.		„No - powiedział sobie. - Obejrzyj wiązadło noża i sprawdź, czy nie przecięte.
Then get your hand in order because there still is more to come.		A potem doprowadź ręce do ładu, bo przyjdzie jeszcze coś więcej”.
`I wish I had a stone for the knife,' the old man said after he had checked the lashing on the oar butt. `I should have brought a stone.'		Chciałbym mieć osełkę do noża - rzekł sprawdziwszy wiązadła na trzonku wiosła. - Trzeba ją było zabrać ze sobą.
You should have brought many things, he thought. But you did not bring them, old man.		„Trzeba było zabrać wiele rzeczy - pomyślał. - Ale ich nie zabrałeś, stary.
Now is no time to think of what you do not have.		Teraz nie czas myśleć o tym, czego nie masz.
Think of what you can do with what there is.		Myśl, co potrafisz zrobić tym, co jest”.
`You give me much good counsel,' he said aloud. `I'm tired of it.'		Dajesz mi wiele dobrych rad - powiedział głośno. - Mam tego dosyć.
He held the tiller under his arm and soaked both his hands in the water as the skiff drove forward.		Trzymając rumpel steru pod pachą, wymoczył w wodzie ręce, podczas gdy łódź sunęła naprzód.
`God knows how much that last one took,' he said. `But she's much lighter now.' He did not want to think of the mutilated under-side of the fish.		Bóg wie, ile wziął ten ostatni - powiedział. - Ale łódź jest teraz o wiele lżejsza. - Nie chciał myśleć o okaleczonym podbrzuszu ryby.
He knew that each of the jerking bumps of the shark had been meat torn away and that the fish now made a trail for all sharks as wide as a highway through the sea.		Wiedział, że każde szarpnięcie rekina oznaczało wyrwanie mięsa i że ryba pozostawiała teraz dla wszystkich żarłaczy szlak szeroki jak gościniec na morzu.
He was a fish to keep a man all winter, he thought. Don't think of that.		„To była ryba, z której człowiek mógł się utrzymać przez całą zimę - pomyślał. - Ale nie myśl o tym.
Just rest and try to get your hands in shape to defend what is left of him.		Odpocznij tylko i postaraj się doprowadzić ręce do porządku, żeby obronić to, co jeszcze z niej zostało.
The blood smell from my hands means nothing now with all that scent in the water.		Zapach krwi z moich rąk nie ma teraz żadnego znaczenia przy całym tym zapachu, jaki jest w wodzie.
Besides they do not bleed much.		Prócz tego nie bardzo krwawią.
There is nothing cut that means anything.		Nic ważnego nie jest tam przecięte.
The bleeding may keep the left from cramping.		Krwawienie może zapobiec kurczom w lewej”.
What can I think of now? he thought.		„O czymże mogę teraz myśleć?
Nothing.		O niczym.
I must think of nothing and wait for the next ones.		Muszę myśleć o niczym i czekać na te następne.
I wish it had really been a dream, he thought.		Chciałbym, żeby to naprawdę był sen.
But who knows?		Ale kto wie?
It might have turned out well.		Mogło skończyć się dobrze”.
The next shark that came was a single shovelnose.		Następny rekin, który przypłynął, był pojedynczym płasko-nosem.
He came like a pig to the trough if a pig had a mouth so wide that you could put your head in it.		Przyszedł niby wieprz do koryta - jeżeliby wieprz miał pysk tak szeroki, by można weń wsunąć głowę.
The old man let him hit the fish and then drove the knife on the oar down into his brain.		Stary pozwolił mu ugryźć rybę, a potem wbił mu w mózg nóż uwiązany do wiosła.
But the shark jerked backwards as he rolled and the knife blade snapped.		Jednakże rekin zakotłował się, szarpnął w tył i ostrze noża pękło.
The old man settled himself to steer.		Stary usiadł przy sterze.
He did not even watch the big shark sinking slowly in the water, showing first life-size, then small, then tiny.		Nawet nie śledził ogromnego rekina z wolna opadającego pod wodę - najpierw widocznego w swej naturalnej wielkości, potem mniejszego, wreszcie maleńkiego.
That always fascinated the old man.		To zawsze fascynowało starego rybaka.
But he did not even watch it now.		Ale tym razem nawet nie patrzał.
`I have the gaff now,' he said. `But it will do no good.		Mam teraz osęk - powiedział. - Ale to się na nic nie przyda.
I have the two oars and the tiller and the short club.'		Mam oba wiosła, rumpel i krótką pałkę.
Now they have beaten me, he thought. I am too old to club sharks to death.		„Już mnie pobiły - pomyślał. - Jestem za stary, żeby zatłuc rekina na śmierć.
But I will try it as long as I have the oars and the short club and the tiller.		Ale spróbuję tego, dopóki mam wiosła, krótką pałkę i rumpel”.
He put his hands in the water again to soak them.		Znowu zanurzył w wodzie ręce, aby je wymoczyć.
It was getting late in the afternoon and he saw nothing but the sea and the sky.		Zbliżał się już wieczór, więc widział tylko niebo i morze.
There was more wind in the sky than there had been, and soon he hoped that he would see land.		Na niebie wiatr był silniejszy niż dotąd i stary miał nadzieję niedługo ujrzeć ląd.
`You're tired, old man,' he said. `You're tired inside.'		Zmęczony jesteś, stary - rzekł. - Zmęczony jesteś od środka.
The sharks did not hit him again until just before sunset.		Rekiny zaatakowały go ponownie dopiero tuż przed zachodem słońca.
The old man saw the brown fins coming along the wide trail the fish must make in the water.		Stary zobaczył brunatne płetwy sunące wzdłuż szerokiego szlaku, który ryba musiała pozostawiać w wodzie.
They were not even quartering on the scent.		Nawet nie kluczyły po śladzie.
They were headed straight for the skiff swimming side by side.		Płynęły bok w bok prosto na łódź.
He jammed the tiller, made the sheet fast and reached under the stern for the club.		Zamocował ster, uwiązał szot i sięgnął pod rufę po pałkę.
It was an oar handle from a broken oar sawed off to about two and a half feet in length.		Był to trzonek po złamanym wiośle, spiłowany do mniej więcej dwóch i pół stopy długości.
He could only use it effectively with one hand because of the grip of the handle and he took good hold of it with his right hand, flexing his hand on it, as he watched the sharks come.		Mógł go skutecznie używać tylko jedną ręką ze względu na uchwyt, więc ujął go mocno w prawą i wypróbował na nim jej giętkość, śledząc zbliżające się rekiny.
They were both galanos.		Obydwa były galanos.
I must let the first one get a good hold and hit him on the point of the nose or straight across the top of the head, he thought.		„Muszę pozwolić pierwszemu, żeby się dobrze uczepił, a wtedy grzmotnę go w czubek nosa albo prosto w wierzch łba” - pomyślał.
The two sharks closed together and as he saw the one nearest him open his jaws and sink them into the silver side of the fish, he raised the club high and brought it down heavy and slamming on to the top of the shark's broad head.		Oba rekiny podsunęły się razem, a kiedy zobaczył, że bliższy rozwiera szczęki i zatapia kły w srebrzystym boku ryby, podniósł wysoko pałkę i spuścił ją ciężko, z trzaskiem, na szeroki łeb rekina.
He felt the rubbery solidity as the club came down.		W chwili gdy pałka spadła, wyczuł jego gumowatą masywność.
But he felt the rigidity of bone too and he struck the shark once more hard across the point of the nose as he slid down from the fish.		Poczuł jednak również twardość kości, więc jeszcze raz trzasnął mocno w czubek nosa, kiedy rekin osuwał się z ryby.
The other shark had been in and out and now came in again with his jaws wide.		Drugi przybliżył się, potem oddalił, a teraz znowu podpływał z rozwartym pyskiem.
The old man could see pieces of the meat of the fish spilling white from the corner of his jaws as he bumped the fish and closed his jaws.		Stary dojrzał białe szczątki mięsa wymykające się z kątów paszczy, w chwili gdy rekin rzucił się na rybę i zamknął szczęki.
He swung at him and hit only the head and the shark looked at him and wrenched the meat loose.		Wziął zamach, lecz trafił tylko w głowę, a rekin spojrzał na niego i wyrwał mięso.
The old man swung the club down on him again as he slipped away to swallow and hit only the heavy solid rubberyness.		Zamachnął się znowu, kiedy rekin cofał się, żeby je przełknąć, i uderzył tylko w tę ciężką, gumowatą masywność.
`Come on, galano,' the old man said. `Come in again.'		Chodź no, galano - powiedział. - Chodź jeszcze raz.
The shark came in in a rush and the old man hit him as he shut his jaws.		Rekin powrócił jednym rzutem i stary zadał cios, w momencie kiedy napastnik zwierał paszczę.
He hit him solidly and from as high up as he could raise the club.		Uderzył go tęgo, z tak wysoka, jak tylko zdołał wznieść pałkę.
This time he felt the bone at the base of the brain and he hit him again in the same place while the shark tore the meat loose sluggishly and slid down from the fish.		Tym razem wyczuł kość u nasady czaszki, więc grzmotnął powtórnie w to samo miejsce, gdy rekin gnuśnie wydzierał mięso i zsuwał się z ryby.
The old man watched for him to come again but neither shark showed.		Stary patrzał, czy znowu nie wypłynie, ale rekiny nie pokazywały się nigdzie.
Then he saw one on the surface swimming in circles.		Wtem spostrzegł jednego z nich zataczającego koła na powierzchni.
He did not see the fin of the other.		Płetwy drugiego nie widział.
I could not expect to kill them, he thought. I could have in my time.		„Nie mogłem się spodziewać, że je zatłukę - myślał. - W swoim czasie potrafiłbym to zrobić.
But I have hurt them both badly and neither one can feel very good.		Ale porządnie uszkodziłem obydwa i żaden nie może się czuć za dobrze.
If I could have used a bat with two hands I could have killed the first one surely.		Gdybym mógł trzymać pałkę obiema rękami byłbym zabił pierwszego z całą pewnością.
Even now, he thought.		Nawet teraz”.
He did not want to look at the fish.		Nie chciał spojrzeć na rybę.
He knew that half of him had been destroyed.		Wiedział, że jej połowa jest zniszczona.
The sun had gone down while he had been in the fight with the sharks.		Słońce zaszło, kiedy toczył walkę z rekinami.
`It will be dark soon,' he said. `Then I should see the glow of Havana.		Niedługo już będzie ciemno - powiedział. - Wtedy powinienem zobaczyć łunę Hawany.
If I am too far to the eastward I will see the lights of one of the new beaches.'		Jeżeli jestem za daleko na wschód, to dojrzę światła którejś z tych nowych plaż.
I cannot be too far out now, he thought. I hope no one has been too worried.		„Chyba nie mogę być bardzo daleko w tej chwili - pomyślał. - Mam nadzieję, że nikt się zanadto nie niepokoi.
There is only the boy to worry, of course.		Tylko chłopiec może się niepokoić, rzecz jasna.
But I am sure he would have confidence.		Ale jestem pewien, że wierzy we mnie.
Many of the older fishermen will worry.		Wielu starszych rybaków będzie się martwiło.
Many others too, he thought.		I wielu innych też.
I live in a good town.		Mieszkam w zacnym mieście”.
He could not talk to the fish any more because the fish had been ruined too badly.		Nie mógł już teraz przemawiać do ryby, gdyż była zbyt zniszczona.
Then something came into his head.		A potem coś mu przyszło do głowy.
`Half-fish,' he said. `Fish that you were.		Półrybo! - powiedział. - Rybo, którą byłaś!
I am sorry that I went too far out.		Żałuję, że wypłynąłem za daleko.
I ruined us both.		To nas oboje wykończyło.
But we have killed many sharks, you and I, and ruined many others.		Aleśmy razem z tobą ubili sporo rekinów, a uszkodzili wiele innych.
How many did you ever kill, old fish?		Ile ich w życiu zabiłaś, stara?
You do not have that spear on your head for nothing.'		Nie darmo masz tę dzidę na głowie.
He liked to think of the fish and what he could do to a shark if he were swimming free. I should have chopped the bill off to fight them with, he thought. But there was no hatchet and then there was no knife.		Przyjemnie mu było rozmyślać o rybie i o tym, co mogłaby zrobić rekinowi, gdyby płynęła swobodnie. „Powinienem był odrąbać ten jej miecz i nim walczyć - pomyślał. - Tylko że nie miałem toporka, a potem już i noża.
But if I had, and could have lashed it to an oar butt, what a weapon.		Ale gdybym tak zrobił i uwiązał jej miecz do trzonka wiosła, cóż by to była za broń!
Then we might have fought them together. `What will you do now if they come in the night?		Wtedy moglibyśmy razem bić się z nimi. Co teraz zrobisz, jeżeli przyjdą w nocy?
What can you do?		Cóż możesz zrobić?”
`Fight them,' he said. `I'll fight them until I die.'		Walczyć - odpowiedział. - Będę z nimi walczył, póki nie skonam.
But in the dark now and no glow showing and no lights and only the wind and the steady pull of the sail he felt that perhaps he was already dead.		Ale teraz, w ciemności, kiedy nie było widać żadnej łuny czy świateł i tylko dął wiatr, a żagiel równo ciągnął, stary pomyślał, że może już nie żyje.
He put his two hands together and felt the palms.		Złożył dłonie i pomacał wewnętrzną ich stronę.
They were not dead and he could bring the pain of life by simply opening and closing them.		Nie były martwe: mógł wywołać ból życia po prostu rozwierając je i zamykając.
He leaned his back against the stern and knew he was not dead.		Oparł się plecami o rufę i pojął, że nie umarł.
His shoulders told him.		Mówiły mu o tym ramiona.
I have all those prayers I promised if I caught the fish, he thought. But I am too tired to say them now.		„Mam do zmówienia te wszystkie modlitwy, które przyobiecałem, jeżeli złowię rybę - pomyślał. - Ale jestem zanadto zmęczony, żeby je teraz odmawiać.
I better get the sack and put it over my shoulders.		Lepiej wezmę worek i okryję sobie ramiona”.
He lay in the stern and steered and watched for the glow to come in the sky.		Leżał na rufie, sterował i wypatrywał na niebie łuny świateł.
I have half of him, he thought. Maybe I'll have the luck to bring the forward half in.		„Mam jeszcze połowę ryby - pomyślał. - Może mi się poszczęści dowieźć tę przednią.
I should have some luck. No, he said.		Powinienem bym mieć szczęście. Nie - powiedział sobie.
You violated your luck when you went too far outside.		- Pogwałciłeś swoje szczęście, kiedy wypłynąłeś za daleko”.
`Don't be silly,' he said aloud. `And keep awake and steer.		Nie bądź głupi - powiedział na głos. - Nie zasypiaj i steruj.
You may have much luck yet.'		Możesz jeszcze mieć dużo szczęścia.
`I'd like to buy some if there's any place they sell it,' he said.		Chętnie bym kupił go trochę, gdyby było takie miejsce, gdzie je sprzedają - powiedział.
What could I buy it with? he asked himself.		„A czym mógłbym za nie zapłacić?” - spytał samego siebie.
Could I buy it with a lost harpoon and a broken knife and two bad hands?		„Czy straconym harpunem, złamanym nożem i dwiema poharatanymi rękami?”
`You might,' he said. `You tried to buy it with eighty-four days at sea.		I owszem - powiedział. - Próbowałeś za nie zapłacić osiemdziesięcioma czterema dniami na morzu.
They nearly sold it to you too.'		Już ci je prawie sprzedali.
I must not think nonsense, he thought.		„Nie powinienem wymyślać bredni” - zastanowił się.
Luck is a thing that comes in many forms and who can recognize her?		Szczęście jest czymś, co przychodzi pod wieloma postaciami, więc któż je może rozpoznać?
I would take some though in any form and pay what they asked.		A jednak chętnie bym wziął go trochę pod każdą postacią i zapłacił, co by żądano.
I wish I could see the glow from the lights, he thought. I wish too many things.		Chciałbym już widzieć tę łunę świateł - myślał. - Za wielu rzeczy chcę.
But that is the thing I wish for now.		Ale tego właśnie chcę w tej chwili”.
He tried to settle more comfortably to steer and from his pain he knew he was not dead.		Spróbował usadowić się wygodniej przy sterze i po bólu poznał, że nie umarł.
He saw the reflected glare of the lights of the city at what must have been around ten o'clock at night.		Odblask roziskrzonych świateł miasta zobaczył gdzieś około dziesiątej godziny wieczorem.
They were only perceptible at first as the light is in the sky before the moon rises.		Z początku były dostrzegalne tylko w tym stopniu co światło na niebie przed wschodem księżyca.
Then they were steady to see across the ocean which was rough now with the increasing breeze.		Potem widać je było wyraźnie nad oceanem, który teraz wzburzył się od wzrastającego wiatru.
He steered inside of the glow and he thought that now, soon, he must hit the edge of the stream.		Stary kierował łódź prosto w ten blask i myślał, że już niedługo powinien natrafić na skraj prądu.
Now it is over, he thought. They will probably hit me again.		„Teraz już po wszystkim - rozmyślał. - Pewnie znów na mnie uderzą.
But what can a man do against them in the dark without a weapon?		A cóż może im zrobić po ciemku człowiek bez broni?”
He was stiff and sore now and his wounds and all of the strained parts of his body hurt with the cold of the night. I hope I do not have to fight again, he thought. I hope so much I do not have to fight again.		Był drętwy i obolały, a rany i wszystkie naciągnięte mięśnie dokuczały mu na nocnym chłodzie. „Mam nadzieję, że nie będę już musiał walczyć - myślał. - Tak bardzo mam nadzieję, że nie będę już musiał walczyć”.
But by midnight he fought and this time he knew the fight was useless.		Ale o północy stanął do walki i tym razem wiedział już, że jest bezcelowa.
They came in a pack and he could only see the lines in the water that their fins made and their phosphorescence as they threw themselves on the fish.		Przyszły całą hordą, a on dostrzegł tylko linie, kreślone w wodzie przez ich płetwy, i fosforescencję, kiedy rzuciły się na rybę.
He clubbed at heads and heard the jaws chop and the shaking of the skiff as they took hold below.		Tłukł pałką po głowach, słyszał kłapnięcia szczęk, czuł drżenie łodzi, kiedy szarpały rybę od spodu.
He clubbed desperately at what he could only feel and hear and he felt something seize the club and it was gone.		Walił rozpaczliwie we wszystko, co tylko mógł wymacać i usłyszeć, a potem uczuł, że coś chwyciło pałkę i wyrwało mu ją z ręki.
He jerked the tiller free from the rudder and beat and chopped with it, holding it in both hands and driving it down again and again.		Wyszarpnął rumpel ze steru i zaczął grzmocić i rąbać trzymając go oburącz i młócąc nim bez przerwy.
But they were up to the bow now and driving in one after the other and together, tearing off the pieces of meat that showed glowing below the sea as they turned to come once more.		Ale rekiny były teraz przy dziobie i nacierając kolejno lub wspólnie, darły kawały mięsa, które świeciło pod wodą, gdy zawracały do ponownego ataku.
One came, finally, against the head itself and he knew that it was over.		W końcu jeden z nich podpłynął do głowy ryby i stary wiedział, że już jest po wszystkim.
He swung the tiller across the shark's head where the jaws were caught in the heaviness of the fish's head which would not tear.		Zdzielił rekina rumplem w łeb, tam gdzie jego szczęki uwięzły w masywnej głowie, która nie chciała się oderwać.
He swung it once and twice and again.		Uderzył raz, dwa razy i jeszcze raz.
He heard the tiller break and he lunged at the shark with the splintered butt.		Usłyszał, że rumpel pęka, więc pchnął rekina strzaskanym trzonkiem.
He felt it go in and knowing it was sharp he drove it in again.		Uczuł, że go wbił, a wiedząc, że końce ma ostre, wepchnął go jeszcze głębiej.
The shark let go and rolled away.		Rekin puścił rybę i cofnął się ciężko.
That was the last shark of the pack that came.		Był to ostatni rekin ze stada, jaki przypłynął.
There was nothing more for them to eat.		Nie było już dla nich nic więcej do jedzenia.
The old man could hardly breathe now and he felt a strange taste in his mouth.		Stary z trudnością chwytał oddech i czuł dziwny smak w ustach.
It was coppery and sweet and he was afraid of it for a moment.		Był on jakiś metaliczny i słodki i stary zląkł się na chwilę.
But there was not much of it.		Ale nie było tego wiele.
He spat into the ocean and said, `Eat that, Galanos.		Splunął w morze i powiedział: Zjedzcie to sobie, galanos.
And make a dream you've killed a man.'		I niech wam się przyśni, żeście zabiły człowieka.
He knew he was beaten now finally and without remedy and he went back to the stern and found the jagged end of the tiller would fit in the slot of the rudder well enough for him to steer.		Wiedział, że jest pobity ostatecznie i bez ratunku; wrócił na rufę i stwierdził, iż strzaskany koniec rumpla na tyle pasuje w otwór steru, że da się nim sterować.
He settled the sack around his shoulders and put the skiff on her course.		Owinął workiem ramiona i wprowadził łódź na kurs.
He sailed lightly now and he had no thoughts nor any feelings of any kind.		Płynęło mu się teraz lekko, opuściły go wszystkie myśli i uczucia.
He was past everything now and he sailed the skiff to make his home port as well and as intelligently as he could.		Miał już wszystko za sobą i kierował łodzią, ażeby jak najlepiej i jak najmądrzej dopłynąć do macierzystego portu.
In the night sharks hit the carcass as someone might pick up crumbs from the table.		W nocy rekiny zaatakowały szkielet jak ktoś, kto zbiera okruchy ze stołu.
The old man paid no attention to them and did not pay any attention to anything except steering.		Stary nie zwracał na to uwagi: nie zwracał uwagi na nic prócz sterowania.
He only noticed how lightly and how well the skiff sailed now there was no great weight beside her.		Zaobserwował tylko, jak lekko i dobrze żegluje łódź teraz, kiedy nie zwisa przy niej wielki ciężar.
She's good, he thought. She is sound and not harmed in any way except for the tiller.		„Dobra ona jest - myślał. - Cała i nie uszkodzona z wyjątkiem rumpla.
That is easily replaced.		A ten łatwo zastąpić”.
He could feel he was inside the current now and he could see the lights of the beach colonies along the shore.		Czuł, że już znalazł się w prądzie i wzdłuż brzegu dostrzegł światła osiedli nadmorskich.
He knew where he was now and it was nothing to get home.		Wiedział, gdzie teraz jest: łatwo już było powrócić do domu.
The wind is our friend, anyway, he thought.		„Wiatr to w każdym razie nasz przyjaciel” - pomyślał.
Then he added, sometimes.		A potem dodał: „Czasem.
And the great sea with our friends and our enemies.		I to wielkie morze, razem z naszymi przyjaciółmi i wrogami.
And bed, he thought. Bed is my friend.		I łóżko - pomyślał. - Łóżko jest moim przyjacielem.
Just bed, he thought.		Nie ma jak łóżko.
Bed will be a great thing.		W łóżku będzie wspaniale.
It is easy when you are beaten, he thought.		Jakoś lżej człowiekowi, kiedy jest pokonany.
I never knew how easy it was.		Nie miałem pojęcia, że tak lekko.
And what beat you, he thought.		I cóż cię pokonało?” - pomyślał.
`Nothing,' he said aloud. `I went out too far.'		Nic - odpowiedział głośno. - Wypłynąłem za daleko.
When he sailed into the little harbor the lights of the Terrace were out and he knew everyone was in bed.		Kiedy znalazł się w małej przystani, światła Tarasu były pogaszone, wiedział więc, że wszyscy już leżą w łóżkach.
The breeze had risen steadily and was blowing strongly now.		Wiatr wzmagał się ciągle i dął teraz silnie.
It was quiet in the harbor though and he sailed up on to the little patch of shingle below the rocks.		W przystani było jednak cicho; podpłynął do niewielkiego żwirowiska pod skałami.
There was no one to help him so he pulled the boat up as far as he could.		Nie było nikogo, kto by mu pomógł, więc wepchnął łódź na brzeg najdalej, jak zdołał.
Then he stepped out and made her fast to a rock.		Potem wysiadł i przymocował ją do skały.
He unstepped the mast and furled the sail and tied it.		Wyjął maszt, zwinął żagiel i obwiązał go.
Then he shouldered the mast and started to climb.		Następnie zarzucił maszt na ramię i zaczął wspinać się na brzeg.
It was then he knew the depth of his tiredness.		Wtedy to uświadomił sobie całą głębię swojego zmęczenia.
He stopped for a moment and looked back and saw in the reflection from the street light the great tail of the fish standing up well behind the skiff's tern.		Przystanął na chwilę, obejrzał się i w odblasku latarń ulicznych zobaczył olbrzymi ogon ryby wystający nad wodę za rufą łodzi.
He saw the white naked line of his backbone and the dark mass of the head with the projecting bill and all the nakedness between.		Ujrzał białą, nagą linię kręgosłupa i ciemną masę łba ze sterczącym mieczem, i całą tę nagość pośrodku.
He started to climb again and at the top he fell and lay for some time with the mast across his shoulder.		Zaczął się wspinać znowu, na górze upadł i przeleżał jakiś czas z masztem na ramieniu.
He tried to get up.		Usiłował się podnieść.
But it was too difficult and he sat there with the mast on his shoulder and looked at the road.		Było to jednak zbyt trudne, więc siedział tam, trzymając maszt na ramieniu i patrzał na drogę.
A cat passed on the far side going about its business and the old man watched it.		Po drugiej stronie przeszedł kot podążając za swoimi sprawami i stary obserwował go.
Then he just watched the road.		Potem przyglądał się po prostu drodze.
Finally he put the mast down and stood up.		Wreszcie odłożył masz i wstał.
He picked the mast up and put it on his shoulder and started up the road.		Dźwignął go, zarzucił na ramię i ruszył drogą.
He had to sit down five times before he reached his shack.		Musiał siadać pięć razy, nim dotarł do swojej chaty.
Inside the shack he leaned the mast against the wall.		W chacie oparł maszt o ścianę.
In the dark he found a water bottle and took a drink.		Odszukał po ciemku butelkę z wodą i napił się trochę.
Then he lay down on the bed.		Potem położył się na łóżku.
He pulled the blanket over his shoulders and then over his back and legs and he slept face down on the newspapers with his arms out straight and the palms of his hands up.		Nasunął koc na ramiona, otulił nim plecy i nogi i zasnął na gazetach twarzą do dołu, z wyciągniętymi rękami i dłońmi odwróconymi wewnętrzną stroną do góry.
He was asleep when the boy looked in the door in the morning.		Spał jeszcze, kiedy chłopiec zajrzał rano przez drzwi.
It was blowing so hard that the drifting boats would not be going out and the boy had slept late and then come to the old man's shack as he had come each morning.		Dęło tak mocno, że dryfujące łodzie nie wypływały na morze, więc chłopiec spał do późna, a potem przyszedł do chaty starego, tak jak przychodził co rano.
The boy saw that the old man was breathing and then he saw the old man's hands and he started to cry.		Zobaczył, że stary oddycha, a potem zauważył jego ręce i zaczął płakać.
He went out very quietly to go to bring some coffee and all the way down the road he was crying.		Wyszedł cicho po kawę i przez całą drogę płakał.
Many fishermen were around the skiff looking at what was lashed beside it and one was in the water, his trousers rolled up, measuring the skeleton with a length of line.		Liczni rybacy otaczali łódź oglądając to, co było do niej przymocowane, a jeden podwinąwszy spodnie, stał w wodzie i mierzył szkielet kawałkiem liny.
The boy did not go down.		Chłopiec nie zszedł na dół.
He had been there before and one of the fishermen was looking after the skiff for him.		Był tu już przedtem i jeden z rybaków pilnował za niego łodzi.
`How is he?' one of the fishermen shouted.		Jak on się czuje? - zawołał któryś z ludzi.
`Sleeping,' the boy called.		Śpi! - odkrzyknął chłopiec.
He did not care that they saw him crying. `Let no one disturb him.'		Nie dbał o to, że widzą jego łzy. - Niech mu nikt nie przeszkadza.
`He was eighteen feet from nose to tail,' the fisherman who was measuring him called.		Osiemnaście stóp od nosa do ogona - zawołał rybak, który mierzył marlina.
`I believe it,' the boy said.		Wierzę - odrzekł chłopiec.
He went into the Terrace and asked or a can of coffee.		Wszedł na Taras i poprosił o blaszankę kawy.
`Hot and with plenty of milk and sugar in it.'		Żeby była gorąca i proszę dać dużo mleka i cukru.
`Anything more?'		Coś więcej?
`No.		Nic.
Afterwards I will see what he can eat.'		Później zobaczę, co będzie mógł jeść.
`What a fish it was,' the proprietor said. `There has never been such a fish.		Cóż to była za ryba - powiedział właściciel kawiarni. - Jeszcze nikt takiej nie widział.
Those were two fine fish you took yesterday too.'		Ale i ty złowiłeś wczoraj dwie ładne.
`Damn my fish,' the boy said and he started to cry again.		Do diabła z moimi rybami - odparł chłopiec i zaczął płakać znowu.
`Do you want a drink of any kind?' the proprietor asked.		Chcesz się czegoś napić? - zapytał właściciel.
`No,' the boy said. `Tell them not to bother Santiago.		Nie - odrzekł chłopiec. - Niech pan im powie, żeby nie przeszkadzali Santiago.
I'll be back.'		Zaraz wrócę.
`Tell him how sorry I am.'		Powiedz mu, że bardzo mi przykro.
`Thanks,' the boy said.		Dziękuję - odrzekł chłopiec.
The boy carried the hot can of coffee up to the old man's shack and sat by him until he woke.		Zaniósł blaszankę gorącej kawy do chaty starego i został tam, póki ten się nie obudził.
Once it looked as though he were waking.		Raz wydawało się już, że stary się budzi.
But he had gone back into heavy sleep and the boy had gone across the road to borrow some wood to heat the coffee.		Ale znów zapadł w ciężki sen, więc chłopiec poszedł naprzeciwko pożyczyć trochę drzewa, żeby podgrzać kawę.
Finally the old man woke.		Wreszcie stary się ocknął.
`Don't sit up,' the boy said. `Drink this.' He poured some of the coffee in a glass.		Nie wstawaj - powiedział chłopiec. - Wypij to. - Nalał kawy do szklanki.
The old man took it and drank it.		Stary wziął ją i wypił.
`They beat me, Manolin,' he said. `They truly beat me.'		Pobiły mnie, Manolin - powiedział. - Pobiły mnie zupełnie.
`He didn't beat you.		On cię nie pobił.
Not the fish.'		Ten marlin.
`No.		Nie.
Truly.		Prawda.
It was afterwards.'		To było dopiero później.
`Pedrico is looking after the skiff and the gear.		Pedrico pilnuje łodzi i sprzętu.
What do you want done with the head?'		Co zrobić z głową?
`Let Pedrico chop it up to use in fish traps.'		Niech ją Pedrico porąbie, przyda się do więcierzy.
`And the spear?'		A miecz?
`You keep it if you want it.'		Zatrzymaj go sobie, jeżeli chcesz.
`I want it,' the boy said. `Now we must make our plans about the other things.'		Chcę - powiedział chłopiec. - Teraz musimy naradzić się co do innych rzeczy.
`Did they search for me?'		Szukali mnie?
`Of course.		Jasne.
With coast guard and with planes.'		Straż nadbrzeżna i samoloty.
`The ocean is very big and a skiff is small and hard to see,' the old man said. He noticed how pleasant it was to have someone to talk to instead of speaking only to himself and to the sea. `I missed you,' he said.		Ocean jest bardzo wielki, a łódka mała i trudno ją dojrzeć. - Zauważył jak miło jest mieć z kim rozmawiać zamiast mówić tylko do siebie i do morza. - Brak mi ciebie było.
`What did you catch?'		Co złowiłeś?
`One the first day.		Jedną pierwszego dnia.
One the second and two the third.'		Jedną drugiego i dwie trzeciego.
`Very good.'		Doskonale.
`Now we fish together again.'		Teraz będziemy łowić razem.
`No.		Nie.
I am not lucky.		Ja nie mam szczęścia.
I am not lucky any more.'		Już teraz nie mam szczęścia.
`The hell with luck,' the boy said. `I'll bring the luck with me.'		Do diabła ze szczęściem - rzekł chłopiec. - Szczęście przyniosę ze sobą.
`What will your family say?'		A co powie twoja rodzina?
`I do not care.		Wszystko mi jedno.
I caught two yesterday.		Wczoraj złapałem dwie sztuki.
But we will fish together now for I still have much to learn.'		Ale teraz będziemy łowili razem, bo jeszcze muszę się dużo nauczyć.
`We must get a good killing lance and always have it on board.		Musimy zdobyć dobrą lancę do zabijania ryb i zawsze mieć ją w łodzi.
You can make the blade from a spring leaf from an old Ford.		Grot można zrobić z pióra resoru starego forda.
We can grind it in Guanabacoa.		Możemy go wyostrzyć w Guanabacoa.
It should be sharp and not tempered so it will break.		Powinien być ostry i tak hartowany, żeby się nie złamał.
My knife broke.'		Mój nóż pękł.
`I'll get another knife and have the spring ground.		Przyniosę ci inny i dam resor do wyostrzenia.
How many days of heavy brisa have we?'		Ile jeszcze mamy dni silnego wiatru?
`Maybe three. Maybe more.'		- Może trzy, może więcej.
`I will have everything in order,' the boy said. `You get your hands well, old man.'		Doprowadzę wszystko do porządku - powiedział chłopiec. - A ty wylecz sobie ręce, staruszku.
`I know how to care for them.		Już ja wiem, jak się nimi zaopiekować.
In the night I spat something strange and felt something in my chest was broken.'		W nocy wyplułem coś dziwnego i miałem takie uczucie, jakby mi coś trzasło w piersiach.
`Get that well too,' the boy said. `Lie down; old man, and I will bring you your clean shirt.		Wylecz i to - rzekł chłopiec. - Połóż się, stary, a ja ci przyniosę czystą koszulę.
And something to eat.'		I coś do zjedzenia.
`Bring any of the papers of the time that I was gone,' the old man said.		Przynieś mi jakieś gazety z tych dni, kiedy mnie nie było - powiedział stary.
`You must get well fast for there is much that I can learn and you can teach me everything.		Musisz prędko wydobrzeć, bo dużo jest rzeczy, które powinienem poznać, a ty potrafisz nauczyć mnie wszystkiego.
How much did you suffer?'		Bardzo cierpiałeś?
`Plenty,' the old man said.		O, bardzo - odparł stary.
`I'll bring the food and the papers,' the boy said. `Rest well, old man.		Przyniosę jedzenie i gazety - powiedział chłopiec. - Wypocznij dobrze, staruszku.
I will bring stuff from the drug-store for your hands.'		Wezmę z apteki coś na twoje ręce.
`Don't forget to tell Pedrico the head is his.'		Nie zapomnij powiedzieć Pedricowi, że głowa jest dla niego.
`No. I will remember.'		Dobrze. Będę pamiętał.
As the boy went out the door and down the worn coral rock road he was crying again.		Kiedy chłopiec, wyszedłszy za próg, ruszył drogą po starych skałach koralowych, rozpłakał się znowu.
That afternoon there was a party of tourists at the Terrace and looking down in the water among the empty beer cans and dead barracudas a woman saw a great long white spine with a huge tail at the end that lifted and swung with the tide while the east wind blew a heavy steady sea outside the entrance to the harbor.		Tego popołudnia na Tarasie siedziała grupka turystów. Jedna z kobiet, patrząc na wodę, zobaczyła między pustymi puszkami po piwie i martwymi barracudami długi, biały szkielet zakończony ogromnym ogonem, który dźwigał się i kołysał na falach przypływu, gdy wschodni wiatr wzdymał ciężko morze za wejściem do przystani.
`What's that?' she asked a waiter and pointed to the long backbone of the great fish that was now just garbage waiting to go out with the tide.		Co to takiego? - zapytała kelnera, wskazując długi szkielet wielkiej ryby, który był teraz już tylko odpadkiem czekającym, by zabrał go odpływ.
`Tiburon,' the waiter said, `Eshark.' He was meaning to explain what had happened.		Tiburon - odpowiedział kelner. - To rekin... - Zamierzał wyjaśnić, co się zdarzyło.
`I didn't know sharks had such handsome, beautifully formed tails.'		Nie wiedziałam, że rekiny mają takie śliczne, pięknie ukształtowane ogony.
`I didn't either,' her male companion said.		Ja też nie wiedziałem - rzekł jej towarzysz.
Up the road, in his shack, the old man was sleeping again.		Przy drodze, w chacie, stary rybak spał znowu.
He was still sleeping on his face and the boy was sitting by him watching him.		Spał wciąż na brzuchu, a chłopiec siedział obok i wpatrywał się w niego.
The old man was dreaming about the lions.		Staremu śniły się lwy.