Puszkin Aleksander

Bajka o carze Sałtanie

Trzy dziewoje przy okienku

Tkały lnianą nitkę cienką.

"Gdybym tak carycą była -

Pierwsza siostra przemówiła -

To bym obiad na świat cały

Zgotowała doskonały."

"Gdybym ja carycą była -

Druga siostra oświadczyła -

To na cały świat bez mała
Sama płótna bym utkała."

"Gdyby mnie wziął car za żonę -

Rzekła trzecia nad wrzecionem -

Urodziłabym carowi

Bohatera co się zowie!"

Ledwie wyrzec to zdążyły,

Cicho drzwi się otworzyły

I w świetlicy nagle staje

Car, co władał owym krajem.

Nie wiedziały siostry o tym,

Że stał właśnie poza płotem

I ostatniej słysząc słowa

Tę ostatnią umiłował.

"Witaj! - mówi do niej grzecznie -

Bądź carycą i koniecznie

Daj mi, jeśli chęć twa szczera,

Z końcem września - bohatera.

A zaś wy, siostrzyczki obie,

Jako że tak życzę sobie,

Opuszczajcie swe domostwo,

Jedźcie za mną i za siostrą -

Tkaczkę z jednej z was uczynię,

A z tej drugiej - kuchmistrzynię!"

Wyszedł car i gwarną rzeszą

Do pałacu wszyscy śpieszą.

Car odkładać nic nie lubił,

Narzeczoną więc poślubił

I z małżonką swą po społu

Siadł ucztować wnet do stołu.

Zaś po uczcie ze świetlicy

Młodą parę do łożnicy

Ze słoniowej białej kości

Zaniósł poczet zacnych gości,

Tam ich samych zostawili

I rozeszli się po chwili.

W kuchni złości się kucharka,

Nad warsztatem tkaczka sarka,

Każda we łzach gorzkich tonie -

Tak zazdroszczą młodej żonie.

A carowa w swej łożnicy

Dotrzymała obietnicy

I poczęła tejże nocy.

Była wojna na Północy,

Więc car Sałtan ruszył w drogę

I pożegnał swą niebogę

Napomniawszy w krótkim słowie,

Żeby dbała o swe zdrowie.

Gdy tak walczył car daleko,

Gdzieś za siódmą górą, rzeką,

Nastąpiło rozwiązanie.

Syn był wprost jak malowanie,

A caryca nad dziecięciem

Jak orlica nad orlęciem.

Gońca z listem śle carowa,

By się ojciec uradował.

A kucharka z tkaczkś cicho,
Z swatką - babą Babarychą,

Na złośliwość tę się ważą,

Że przytrzymać gońca każą.

Ślą innego z wieścią nową

Pisząc w liście słowo w słowo:

Przyszła na świat ni to córka,

Ni to syn - coś na kształt szczurka,

Na kształt myszki albo żabki,

Czyli jakiś stworek rzadki."

Gdy usłyszał car od gońca,

Jaka przyszła wieść gorsząca,

Zaczął gniewać się i biesić

I już gońca chciał powiesić,

Ale jeszcze zmiękł tym razem

I odesłał go z rozkazem:

"Czekać cara, aż tę sprawę

Sam rozsądzi zgodnie z prawem."

Wiózł orędzie carskie goniec

I przyjechał z nim na koniec.

A kucharka z tkaczką cicho,
Z swatką - babą Babarychą,

Dalej knują zdradę swoją,

Nieprzytomnie gońca poją,

Pismo z torby wykradają

I na inne zamieniają.

Za czym goniec pijaniutki

Przywiózł taki rozkaz krótki:

"Car poleca swym bojarom,

By nie zwlekać długo z karą,

Lecz carową wraz z przypłodem

Potajemnie wrzucić w wodę."

Zasmucili się bojarzy,

Zamyślili się o carze

I o młodej jego żonie,

Po czym tłumnie weszli do niej,

Wolę cara ogłosili

I do beczki w tejże chwili

Posadzili syna z matką,

Potoczyli beczkę gładko

I spuścili ją od razu

Na ocean - w myśl rozkazu.

W niebie gwiazda się zapala,

W oceanie pluszcze fala,

Po niebiosach obłok płynie,

Beczka płynie po głębinie.

Jak bolesna, smutna wdowa

W beczce miota się carowa.

Gdy zaś ona łka żałośnie,

Dziecię z każdą chwilą rośnie

I rozwija się wspaniale,

I przynagla tylko falę:

"Falo moja, falo wodna,

Tyś swawolna i swobodna,

Ty kamienie morskie toczysz,

Ty piaszczyste brzegi moczysz,

Ty wynosisz nad odmęty

Wszelkie nawy i okręty,

Ty, gdzie tylko chcesz, tam pluszczesz,

Przed zagładą ty nas ustrzeż,

Duszę zbaw od męki wieczniej,

Wyrzuć nas na ląd bezpieczny!"

I spełniła prośbę fala,

Wnet przygnała beczkę z dala,

Miękko ją na brzeg zepchnęła

I wolniutko odpłynęła.

Matka z dzieckiem ocaleli,

Wydostali się z topieli,

Lecz kto z beczki ich wyzwoli?

Czyż opuści Bóg w niedoli?

Syn nogami wparł się w beczkę

I natężył się troszeczkę,

Jeszcze dno pocisnął ręką:

"Jakby tutaj nam okienko

Wybić w beczce? Wiem, co zrobię!"

Wypchnął dno i wyszedł sobie.

Już są wolni matka z synem,

Widzą pośród mgieł wyżynę,

Sine morze z każdej strony,

Na wyżynie - dąb zielony.

Myśli syn: "Kto jeść zamierza,

Temu przyda się wieczerza."

Więc dębowy konar łamie,

Zgina łuk potężne ramię,

Od krzyżyka sznurek zrywa -

Już napięta jest cięciwa.

Jeszcze się o pręt zatroszczył,

W lekką strzałę go zaostrzył

I w dolinę nieboraczek

Poszedł szukać dzikich kaczek.

Ledwie wyszedł na brzeg miękki,

Słyszy naraz jakieś jęki.

Snadź na morzu coś się dzieje.

Patrzy - co to? Puch bieleje,

Łabędzica fale pruje,

Nad nią groźny sęp kołuje.

Ona, biedna, cała drżąca

Wodę mąci i roztrąca -

On już szpony rozczapierzył,

Krwawym dziobem się zamierzył...

Lecz zagrała właśnie strzała,

Sępa w szyję połechtała,

Krew spłynęła do czeluści,

A carewicz łuk opuści,

Spojrzy - sęp rażony ciosem

Tonie, ludzkim jęcząc głosem.

Łabędzica obok płynie,

Płynie obok po głębinie,

Złego sępa dziobem bodzie,

Bije skrzydłem, topi w wodzie,
Po czym, z zemsty swojej rada,

Po rosyjsku tak powiada:

"Carewiczu, mój wybawco,

Ocalenia mego sprawco,

Bez urazy przebolejesz

To, że dziś przeze mnie nie jesz

I że strzałę fala zmiata -

Taka strata, to nie strata.

Dobroć twoją odwzajemnię,

Będziesz miał pożytek ze mnie.

Nie łabędzia słyszysz słowa -

Tyś dziewczynę uratował.

I nie sęp w odmętach znika -

Tyś postrzelił czarownika.

Moja wdzięczność wieczna będzie,

Znajdziesz zawsze mnie i wszędzie.

Nie martw się, choć głód ci dojmie,

Kładź się spać i śpij spokojnie."

Odleciała łabędzica,

A carewicz i caryca

Pomyśleli i po chwili

Na czczo spać się położyli.

Gdy carewicz znów się ocknął

I otrząsnął marę nocną,

Nie uwierzył oczom swoim:

Oto miasto przed nim stoi,

Ściana wznosi się zębczasta,

A za ścianą, w głębi miasta,
Jak makówek szereg spory,

Błyszczą cerkwie i klasztory.

Młodzian matkę zbudził żwawo,

Ta spogląda w lewo, w prawo,

A syn tylko się zachwyca:
"Nie próżnuje łabędzica!"

Szedł carewicz obok matki:

Ledwo weszli za rogatki -

Zadzwoniły wszystkie dzwony

Na rozległe świata strony

I już wali lud z oddali,

Chór cerkiewny Boga chwali,

Dwór bogaty niesłychanie

Mknie w karocach na spotkanie.

Już książęcą mitrą wieńczą

Carewicza skroń młodzieńczą,

Po czym go, na znak poddaństwa,

Obwołują głową państwa.

Z przyzwolenia więc carycy
Zaczął rządzić syn w stolicy

I przed ludem zgromadzonym

Zamianował się Gwidonem.

Hula sobie wiatr po morzu,

Mknie okręcik po bezdrożu,

Na wydętych płynie żaglach,

Wiatr go pędzi i przynagla.

Podróżnicy wraz z załogą

Wprost nadziwić się nie mogą,

Że na wyspie pustej prawie

Stał się nagle cud na jawie:

Miasto, złocąc się, wyrasta,

Port obronny strzeże miasta

I już z portu biją działa,

By się nawa zatrzymała.

Więc do brzegu płyną goście,

Książę Gwidon woła: "Proście!"

Poi, karmi ich do syta

I w rozmowie grzecznie pyta:

"Czym wy, kupcy, handlujecie?

Dokąd teraz żeglujecie?"

Kupcy na to mu odrzeką:

"Wędrowaliśmy daleko,

Handlowaliśmy lisami

I burymi sobolami,

Teraz byśmy wracać radzi,

Droga nas na wschód prowadzi

Obok jednej z wysp Bujana

Aż do sławnych ziem Sałtana."

Książę na to im odpowie:

"Dobrej drogi wam, panowie,

Po burzliwych morskich pianach

Aż do sławnych ziem Sałtana.

Złóżcie pokłon mój carowi,

Płyńcie w świat i bądźcie zdrowi!"

Kiedy okręt w drogę ruszył,

Książę Gwidon z żalem duszy,

Na wybrzeżu tkwiąc wysokim,

Żegnał gości tęsknym wzrokiem.

Naraz patrzy - po głębinie

Łabędzica biała płynie.

"Czemu książę mój najmilszy

Niczym dzień ponury milczy?

Czemu takie smutne lica?" -

Zapytuje łabędzica.

Odpowiada na to książę:

"W gorzkim żalu serce grążę,

Życie już mi jest niemiłe,

Tak za ojcem zatęskniłem."

Łabędzica rzecze: "Może

Chcesz polecieć w dal przez morze?

Chętnie o to się postaram -

Przeobrażę cię w komara!"

I już skrzydłem falę muska,

Dookoła wodą pluska,

Już od stóp do głów Gwidona

Obryzgała woda słona.

Książę zmalał co niemiara,

Przeobraził się w komara,

Jeszcze bzyknął na ostatek,

Pośród fal dogonił statek

I, jak robią to komary,

Na okręcie wlazł do szpary.

*

Wiatr wesoło szumi wkoło,

Z dali okręt mknie wesoło

Obok jednej z wysp Bujana

Wprost do sławnych ziem Sałtana

I krainę upragnioną

Widać już za mgieł zasłoną.

Już na brzeg wysiedli goście,

Już car Sałtan woła: "Proście!"

A za gośćmi na komnaty

Wleciał też nasz zuch skrzydlaty.

Patrzy - siedzi car na tronie

W złotych szatach i w koronie

I zadumą niewesołą

Omroczone chyli czoło.

A kucharka z tkaczką cicho,
Z swatką - babą Babarychą,

Siedząc razem na uboczu,

Nie spuszczają cara z oczu.

Car do stołu z gośćmi siada,

Wita ich i tak powiada:

"Hej, panowie, goście mili,

Czyście długo w drodze byli?

Czy powiedzieć mi możecie,

Gdzie jest jaki cud na świecie?"

Podróżnicy mu odrzeką:

"Żeglowaliśmy daleko

Przez rozległe świata szlaki,

Cud zaś jest na świecie taki:

W morzu stroma wyspa stała

Z dawnych lat niezamieszkała,

Dziś tam widać miasto nowe,

W mieście cerkwie złotogłowe,

A pośrodku piękne place

I ogrody, i pałace.

Miastem książę Gwidon włada,

Przez nas tobie pokłon składa."

Car podziwia owe cuda

Mówiąc: "Jeśli mi się uda,

Ruszę do tej cud-krainy,

Do Gwidona w odwiedziny."

A kucharka z tkaczką cicho,
Z swatką - babą Babarychą,

Każda z całych sił się stara

Od podróży odwieść cara.

"Warto mówić o tym dziwie?"

Mrużąc oczy swe złośliwie

Kuchmistrzyni się odzywa.

"Miasto - cóż? - nad morzem bywa...

Wieść o innym cudzie niesie:

Ponoć jest wiewiórka w lesie,

Która śpiewa dla uciechy

Oraz gryzie wciąż orzechy,

A orzechy - wprost dziwota,

Ich łupiny są ze złota,

Każde jądro jest szmaragdem

To dopiero cud naprawdę!"

Car słuchając trwał w podziwie,

Za to komar, zły straszliwie,

Żądło swoje wbił głęboko

Ciotce prosto w prawe oko.

Kuchmistrzyni aż zdrętwiała,

Jedno oko postradała,

Siostra z swatką biegną do niej,

A komara służba goni:

"Komarzysko wstrętne! My cię..."
On zaś oknem czmychnął skrycie

I przez morza obszar siny

Pomknął wprost do swej krainy.
Znów nad morze książę schodzi,

Dookoła wzrokiem wodzi,

Naraz patrzy - po głębinie

Łabędzica biała płynie.

"Czemu książę mój najmilszy

Niczym dzień pochmurny milczy?

Czemu takie smutne lica?" -

Zapytuje łabędzica.

Odpowiada na to książę:

"W gorzkim żalu serce grążę,

Tak mi jednej rzeczy chce się!

Ponoć jest wiewiórka w lesie,

Która śpiewa dla uciechy

Oraz gryzie wciąż orzechy,

A orzechy - wprost dziwota,

Ich łupiny są ze złota,

Każde jądro jest szmaragdem,

Lecz czy ludzie mówią prawdę?"

Łabędzica się odzywa:

"Gadka owa jest prawdziwa,

Znam ten dziw i wszystko zrobię,

By się móc przysłużyć tobie."

Słysząc to, z otuchą w duszy

Książę wnet do domu ruszył.

Ledwie stanął na podwórzu,

Patrzy - tuż pod sosną dużą
Trwa wiewiórka i dla psoty

Gryzie orzech szczerozłoty,

Wyłuskuje szmaragd z łupki,

Łupki składa w równe kupki

I przed ludem zgromadzonym,

Poświstując cienkim tonem,

Wyśpiewuje wiewióreczka

"Koło mego ogródeczka."

Widzi książę - cud nie lada,

"No, dziękuję ci - powiada -

Łabędzico moja biała;

Obyś też uciechę miała."

Dla wiewiórki swej pomału

Wybudował dom z kryształu,

W bramie - warta honorowa,

A orzechy diak rachował,

By się na nie nikt nie łaszczył.

Księciu zysk - wiewiórce zaszczyt.

Hula sobie wiatr po morzu,

Mknie okręcik po bezdrożu,

Na rozpiętych płynie żaglach,

Wiatr go pędzi i ponagla.

Wyspa spośród fal wyrasta,

Widać na niej mury miasta

I już z portu biją działa,

By się nawa zatrzymała.

Więc do brzegu płyną goście,

Książę Gwidon woła: "Proście!"

Poi, karmi ich do syta

I w rozmowie grzecznie pyta:

"Czym wy, kupcy, handlujecie?

Dokąd teraz żeglujecie?"

Kupcy na to mu odrzeką:

"Wędrowaliśmy daleko,

Handlowaliśmy źrebcami

I dońskimi ogierami.

Dni w podróży szybko zbiegły,

A przed nami szlak odległy
Obok jednej z wysp Bujana

Aż do sławnych ziem Sałtana."

Książę na to im odpowie:

"Dobrej drogi wam, panowie,

Po burzliwych morskich pianach

Aż do sławnych ziem Sałtana.

Złóżcie pokłon mój carowi,

Płyńcie w świat i bądźcie zdrowi."

Goście księcia pożegnali,

Zniknał okręt ich w oddali,

Idzie książę ku topieli,

Łabędzica tam się bieli.

Znowu jej pomocy wzywa:

"Błagam, serce się wyrywa..."

Łabędzica usłuchała

Wodą księcia obryzgała,

Książę w muchę się przemienił,

Szybko uniósł się w przestrzeni

I minąwszy wód obszary

Na okręcie wlazł do szpary.

Wiatr wesoło szumi wkoło,

Z dali okręt mknie wesoło

Obok jednej z wysp Bujana

Wprost do sławnych ziem Sałtana

I krainę upragnioną

Widać już za mgieł zasłoną.

Już na brzeg wysiedli goście,

Już car Sałtan woła: "Proście!"

A za gośćmi na komnaty

Wleciał też nasz zuch skrzydlaty.

Patrzy - siedzi car na tronie

W złotych szatach i w koronie

I zadumą niewesołą

Omroczone chyli czoło.

A kucharka z tkaczką cicho,
Z swatką - babą Babarychą,

Jak złe żaby na uboczu

Nie spuszczają cara z oczu.

Car do stołu z gośćmi siada,

Wita ich i tak powiada:

"Hej, panowie, goście mili,

Czyście długo w drodze byli?

Czy powiedzieć mi możecie,

Gdzie jest jaki cud na świecie?"

Podróżnicy mu odrzeką:

"Żeglowaliśmy daleko

Przez rozległe morza szlaki,

Cud zaś jest na świecie taki:

Wyspa wznosi się z otchłani,

Stoi duże miasto na niej

Z klasztorami i cerkwiami,

Otoczone ogrodami.

Przed pałacem sosna rośnie,

Kryształowy dom przy sośnie -

Mieszka tam wiewiórka mała,

Żartownisia niebywała.

Śpiewa piosnki dla uciechy

Oraz gryzie wciąż orzechy,

A orzechy - wprost dziwota -

Ich łupiny są ze złota,

Szmaragdowe w środku jądra!

O wiewiórkę służba mądra

Dba i troszczy się usilnie,

Diak orzechy liczy pilnie,

Zapisując to, co zbierze,

Salutują jej żołnierze,

Z łupin złotych co sobotę

Bite są monety złote,

A szmaragdy - służki w worach

Przechowują po komorach.

Lud na wyspie jest bogaty,

Izb tam nie ma, lecz komnaty;

Miastem książę Gwidon włada,

Przez nas tobie pokłon składa."

Car podziwia owe cuda

Mówiąc: "Jeśli mi się uda,

Ruszę do tej cud-krainy,

Do Gwidona w odwiedziny."

A kucharka z tkaczką cicho,

Z swatką - babą Babarychą,

Każda z całych sił się stara

Od podróży odwieść cara.

Tkaczka śmieje się nieznacznie

I tak wreszcie mówić zacznie:

"Któż się temu dziwić może,
Że wiewiórka gryzie orzech,

Zgarnia złoto i szmaragdy?

Nie, to żaden cud, doprawdy!

Wieść o innym niesie dziwie:

Morze wzdyma się burzliwie,

Kipi, ryczy - z groźnym chlustem

Toczy się po brzegu pustym,

Ląd zalewa coraz szerzej

I trzydziestu trzech rycerzy

Ukazuje się na brzegu,

Ustawiają aię w szeregu -

Wszystko zuchy co się zowie,

Młodzi, piękni olbrzymowie

Lśniący zbroi swych żelazem,

A Czarnomor z nimi razem.

O tym dziwie jak o dziwie

Mówić można sprawiedliwie!"

Żaden z gości nie jest skory

Niepotrzebne wszczynać spory.

Car w ogromnym trwa podziwie,

Tylko Gwidon, zły straszliwie,

Brzęcząc wznosi się wysoko,

Spada ciotce w lewe oko

I nim tkaczka jęk wydała,

Jedno oko postradała.

Wszyscy krzyczą, lecą duchem,

"Chwytaj! Trzymaj! Zabij muchę!"

Łapią, gonią ją z wysiłkiem,

Książę zaś - do okna chyłkiem

I przez morza obszar siny

Wrócił wprost do swej krainy.

Znów nad morze książę schodzi,

Dookoła wzrokiem wodzi,

Naraz patrzy - po głębinie

Łabędzica biała płynie.

"Czemu książę mój najmilszy

Niczym dzień pochmurny milczy?

Czemu takie smutne lica?" -

Zapytuje łabędzica.

Odpowiada na to książę:

"W gorzkim żalu serce grążę -
Tak bym pragnął dziw jedyny

Przynieść tu do mej dziedziny."

"A o jakim prawisz dziwie"?

"Morze wzdyma się burzliwie,

Kipi, ryczy - z groźnym chlustem

Toczy się po brzegu pustym,

Ląd zalewa coraz szerzej

I trzydziestu trzech rycerzy

Ukazuje się na brzegu,

Ustawiają się w szeregu -

Wszystko zuchy co się zowie,

Młodzi, piękni olbrzymowie

Lśniący zbroi swych żelazem,

A Czarnomor z nimi razem."

Odpowiada łabędzica.

"A więc to cię tak zachwyca?
Zbądź się troski, przyjacielu,

Znam ten cud od lat już wielu,

Bo rycerze w lśniącej zbroi

To rodzeni bracia moi.

Odrzuć smutek, idź, nie zwlekaj

I na braci w domu czekaj."

Do pałacu książę bieży,

W siną dal spogląda z wieży -
Morze wzdyma się burzliwie.

Fala pieniąc się w przypływie

Ląd zalewa coraz szerzej

I trzydziestu trzech rycerzy

Ukazuje się na brzegu,

Ustawiają się w szeregu

I do miasta kroczą śmiele,

A Czarnomor na ich czele

Książę Gwidon zbiega z wieży,

Wita gości jak należy,

Lud ze wszystkich stron napływa,

A Czarnomor się odzywa:

"Łabędzica nas przysłała

I surowy nakaz dała,

Byśmy, twą spełniając wolę,

Obchodzili gród patrolem.

Więc będziemy już niezmiennie,

Tak jak jeden mąż, codziennie

Pojawiali się na brzegu

Pod murami miasta twego.

Wkrótce znów się zobaczymy,

Teraz wracać już musimy -

Ziemskie nam powietrze szkodzi."

I zniknęli w fal powodzi.

Hula sobie wiatr po morzu,

Mknie okręcik po bezdrożu,

Na rozpiętych płynie żaglach,

Wiatr go pędzi i przynagla.

Wyspa spośród fal wyrasta,

Widać na niej mury miasta

I już z portu biją działa,

By się nawa zatrzymała.

Więc do brzegu płyną goście,

Książę Gwidon woła: "Proście!"

Poi, karmi ich do syta

I w rozmowie grzecznie pyta:

"Czym wy, kupcy, handlujecie?

Dokąd teraz żeglujecie?"

Kupcy na to mu odrzeką:

"Wędrowaliśmy daleko,

Handlowaliśmy niemało

Złotem, srebrem, bronią białą,

Dni w podróży szybko zbiegły,

A przed nami szlak odległy
Obok jednej z wysp Bujana

Aż do sławnych ziem Sałtana."

Książę na to im odpowie:

"Dobrej drogi wam, panowie,

Po burzliwych morskich pianach

Aż do sławnych ziem Sałtana;

Złóżcie pokłon mój carowi,

Płyńcie w świat i bądźcie zdrowi."

Goście księcia pożegnali,

Zniknął okręt ich w oddali,

Idzie książę ku topieli -
Łabędzica tam się bieli.

Znowu jej pomocy wzywa:

"Błagam, serce się wyrywa!"

Łabędzica falę muska,

Ksigcia morską wodą pluska,

Książę w trzmiela się przemienił,

Brzęcząc uniósł się w przestrzeni,

Okręt pośród fal dogonił

I do szpary znów się schronił.

Wiatr wesoło szumi wkoło,

Z dali okręt mknie wesoło

Obok jednej z wysp Bujana

Wprost do sławnych ziem Sałtana

I krainę upragnioną

Widać już za mgieł zasłoną.

Już na brzeg wysiedli goście,

Już car Sałtan woła: "Proście!"

A za gośćmi na komnaty

Wleciał też nasz zuch skrzydlaty.

Patrzy - siedzi car na tronie

W złotych szatach i w koronie

I zadumą niewesołą

Omroczone chyli czoło.

A kucharka z tkaczką cicho,
Z swatką - babą Babarychą,

Siedzą razem na uboczu,

Śledzą cara czworgiem oczu.

Car do stołu z gośćmi siada,

Wita ich i tak powiada:

"Hej, panowie, goście mili,

Czyście długo w drodze byli?

Czy powiedzieć mi możecie,

Gdzie jest jaki cud na świecie?"

Podróżnicy mu odrzeką:

"Żeglowaliśmy daleko

Przez rozległe morza szlaki,

Cud zaś jest na świecie taki:

Wyspa wznosi się z otchłani,

Stoi duże miasto na niej,

Tam w codziennym fal przypływie

Morze wzdyma się burzliwie,

Kipi, ryczy - z groźnym chlustem

Toczy się po brzegu pustym,

Ląd zalewa coraz szerzej

I trzydziestu trzech rycerzy

Ukazuje się na brzegu,

Ustawiają się w szeregu -

Wszystko zuchy co się zowie,

Młodzi, piękni olbrzymowie

Lśniący zbroi swych żelazem,

A Czarnomor z nimi razem

I dzień w dzień pod jego wodzą

Jako patrol gród obchodzą.

Choćby przebiec ziemię całą,

Lepszej straży nie bywało.

Książę Gwidon miastem włada,

Tobie przez nas pokłon składa."

Car podziwia owe cuda

Mówiąc: "Jeśli mi się uda,

Ruszę do tej cud-krainy,

Do Gwidona w odwiedziny."

Kuchmistrzyni tylko prycha,

Tkaczka też, zaś Babarycha

Rzecze śmiejąc się złośliwie:

"Warto mówić o tym dziwie?

Jacyś ludzie, gdy się zmierzchnie,

Z fal wychodzą na powierzchnię

I w patrolu miasta strzegą.

Nic nie widzę w tym dziwnego!

Są nie takie jeszcze dziwy -

Chodzi oto słuch prawdziwy,

Że księżniczka jest za morzem,

Co zaćmiewa światło boże,

W nocy jasność w krąg rozsnuwa,

Jej uroda wzrok przykuwa;

Pod warkoczem ksieżyc pała.

Lśni na czole gwiazda biała,

A wspanialsza jest od pawia,

Gdy dostojnie kroki stawia,

A gdy wdzięczne słowo powie -

Szmer strumienia brzmi w jej mowie.

O tym dziwie sprawiedliwie

Mówić można jak o dziwie."

Żaden z gości nie jest skory

Z Babarychą wszczynać spory.

Car w ogromnym trwa podziwie,

Książę zaś, choć zły straszliwie,

Oczu babki pożałował,

Brzęcząc, nad nią zakołował,

Wbił swe żądło w nos jej gładki

I na nosie starej swatki

Bąbel wyrósł niespodzianie.

Znów powstało zamieszanie:

Wszyscy krzyczą: "Gwałtu! Rety!

Trzymaj! Zabij! Jest? Niestety..."

Łapią, gonią go z wysiłkiem,

Książę zas - do okna chyłkiem

I przez morza obszar siny

Pomknął wprost do swej krainy.

Znów nad morze książę schodzi,

Dookoła wzrokiem wodzi,

Naraz patrzy - po głębinie

Łabędzica biała płynie.

"Czemu książę mój najmilszy,

Niczym dzień pochmurny milczy?

Czemu takie smutne lica?" -

Zapytuje łabędzica.

Odpowiada na to książę:

"W gorzkim żalu serce grążę -

Do każdego jeżdżą swaty,

A ja jeden - nieżonaty."

Czyżbyś kogo miał na myśli?

O kim mówisz? Powiedz ściślej."

Jest księżniczka gdzieś za morzem,

Co zaćmiewa światło boże,

W nocy jasność w krąg rozsnuwa,

Jej uroda wzrok przykuwa,

Pod warkoczem księżyc pała,

Lśni na czole gwiazda biała,

A wspanialsza jest od pawia,

Gdy dostojnie kroki stawia,

A gdy wdzięczne słowo powie -

Szmer strumienia brzmi w jej mowie.

Zresztą - ludzie kłamać mogą."

Książę rzekł i czeka z trwogą,

Ona waży coś w napięciu
I po chwili mówi księciu:

"Wiedz, choć taka jest księżniczka,

Żona - to nie rękawiczka:

W każdej chwili jej nie zmienisz.

Pomyśl, zanim się ożenisz,

Dobrze rozważ moje słowa,

Żebyś później nie żałował."

Ale książę się zaklina,

Że to jego chęć jedyna,

Że obmyślił wszystko ściśle

I jest gotów po namyśle

Cud - księżniczkę sercem całym

Kochać wiernie i z zapałem

I pójść za nią w świat daleki,

Choć za góry i za rzeki.

Łabędzica tylko wzdycha

I wzdychając mówi z cicha:

"Po co szukać masz po świecie?

Ta księżniczka - to ja przecie."

I trzepocze już skrzydłami,

Przelatuje nad falami,

Z wysokości się opuszcza

I w nadbrzeżnych siada kuszczach.

Z piór łabędzich się obnaża

I w księżniczkę przeobraża:

Pod warkoczem księżyc pała,

Lśni na czole gwiazda biała,

A wspanialsza jest od pawia,

Gdy dostojnie kroki stawia,

A gdy wdzięczne słowo powie -

Szmer strumienia brzmi w jej mowie.

Książę ją do piersi tuli,
Obejmuje jak najczulej

I prowadzi przez podwoje
Do kochanej matki swojej.

Klęcząc, kornie się odzywa:

"Matko, pani miłościwa,

Oto moja narzeczona,

Niech ci córką będzie ona,

Przyzwolenie daj nam swoje,

Pobłogosław nas oboje,

Aby dzieci twe w przyszłości

Żyły w zgodzie i miłości."

Nad ich głową pochyloną

Matka staje więc z ikoną,

Z oczu leje łzy i rzecze:

"Niech was Bóg ma w swej opiece!"

Książę zwlekać niezbyt lubił,

Więc księżniczkę wnet poślubił

I zaczęli wspólne życie,

O potomstwie marząc skrycie.

Hula sobie wiatr po morzu,

Mknie okręcik po bezdrożu,

Na wydętych płynie żaglach,

Wiatr go pędzi i przynagla.

Wyspa spośród fal wyrasta,

Widać na niej mury miasta

I już z portu biją działa,

By się nawa zatrzymała.

Więc do brzegu płyną goście,

Książę Gwidon woła: "Proście!"

Poi, karmi ich do syta

I w rozmowie grzecznie pyta:

"Czym wy, kupcy, handlujecie?

Dokąd teraz żeglujecie?"

Kupcy na to mu odrzeką:

"Wędrowaliśmy daleko,

Handlowaliśmy przemytem,

Zawsze z zyskiem należytym,

Teraz byśmy wracać radzi,

Droga nas na wschód prowadzi

Obok jednej z wysp Bujana

Aż do sławnych ziem Sałtana."

Książę na to im odpowie:

"Dobrej drogi wam, panowie,

Po burzliwych morskich pianach

Aż do sławnych ziem Sałtana.

Pamiętajcie mu powiedzieć,

Że obiecał mnie odwiedzić

I że czekam wciąż daremnie.

Pokłon złóżcie mu ode mnie."

Goście znów na pokład idą,

Płyną w świat, a książę Gwidon

Ze swą młodą żoną razem

Został w domu już tym razem.

Wiatr wesoło szumi wkoło,

Z dali okręt mknie wesoło

Obok jednej z wysp Bujana

Wprost do sławnych ziem Sałtana

I krainę upragnioną

Widać jak za mgieł zasłoną.

Już na brzeg wysiedli goście,

Już car Sałtan woła: "Proście!"

Goście patrzą - car na tronie

Siedzi w złotej swej koronie,

A kucharka z tkaczką cicho,

Z swatką - babą Babarychą,

Siedzą razem na uboczu,

Śledzą cara czworgiem oczu.

Car do stołu z gośćmi siada,

Wita ich i tak powiada:

"Hej, panowie, goście mili,

Czyście długo w drodze byli?

Czy powiedzieć mi możecie,

Gdzie jest jaki cud na świecie?"

Podróżnicy mu odrzeką:

"Żeglowaliśmy daleko

Przez rozległe morza szlaki,

Cud zaś jest na świecie taki:

Wyspa wznosi się z otchłani,

Stoi duże miasto na niej

Z klasztorami i cerkwiami,

Otoczone ogrodami.

Przed pałacem sosna rośnie,

Kryształowy dom przy sośnie,

Mieszka w nim wiewiórka mała -

Żartownisia niebywała!

Piosnki śpiewa dla uciechy

Oraz gryzie wciąż orzechy,

A orzechy - wprost dziwota -

Ich łupiny są ze złota,

Wewnątrz jądra szmaragdowe.

Jest tam dziwo też i nowe:

Oto w nagłym wód przypływie

Morze wzdyma się burzliwie,

Kipi, ryczy - z groźnym chlustem

Toczy się po brzegu pustym,

Ląd zalewa coraz szerzej

I trzydziestu trzech rycerzy

Ukazuje się na brzegu,

Ustawiają się w szeregu -

Wszystko zuchy co się zowie,

Młodzi, piękni olbrzymowie

Lśniący zbroi swych żelazem,

A Czarnomor z nimi razem.

Choćby przebiec ziemię całą -

Lepszej straży nie bywało.

Z księciem żona dzieli łoże -

W dzień zaćmiewa światło boże,

W nocy jasność w krąg rozsnuwa,

Jej uroda wzrok przykuwa,

Pod warkoczem księżyc pała,

Lśni na czole gwiazda biała.

Miastem książę Gwidon włada,

Przez nas tobie pokłon składa,

A że miałeś go odwiedzić,

Przeto kazał ci powiedzieć,

Że na próżno ciągle czeka,

Wypatrując cię z daleka."

Kiedy car usłyszał o tym,

Wyszykować kazał flotę.

A kucharka z tkaczką cicho,
Z swatką - babą Babarychą,

Każda z całych sił się stara

Od podróży odwieść cara.

Ale car nie słucha zgoła,

Zagniewany jeszcze woła:

"Czemu puścić mnie nie chcecie?

Co ja jestem? Car czy dziecię?

Jadę dziś!" I z miną srogą

Wstał i gniewnie tupnął nogą.

Gwidon siadł przy jednym z okien

I po morzu błądzi okiem.

Milczy morze zdjęte ciszą,

Fale ledwo się kołyszą

I w oddali nieobjętej

Ukazują się okręty.

To Sałtana flota płynie

Po spokojnej wód równinie.

Skoczył Gwidon jak szalony,

I na wszystkie woła strony:

"Matko! Śpiesz, bo czasu szkoda!

I ty, żono moja. młoda!

Spójrzcie - płynie flota chyża,

Ojciec ku nam się przybliża!"

Flota zdąża już do mety,

Książę patrzy w szkło lunety:

Sałtan płynąc do przystani

Przez lunetę patrzy na nich,

A kucharka z tkaczką cicho,
Z swatką - babą Babarychą,

Stojąc obok, na przemiany

Podziwiają kraj nieznany.

Naraz działa wypaliły,

Wszystkie dzwony zadzwoniły,

Gwidon sam nad morze bieży,

Wita cara jak należy,

Swatce, tkaczce, kuchmistrzyni

Też honory wszelkie czyni

I nie mówiąc nic nikomu

Poprowadził ich do domu.

Idą wszyscy na pokoje,

Przy podwojach błyszczą zbroje,

Sałtan oczom wprost nie wierzy:

To trzydziestu trzech rycerzy

Ustawiło się w szeregu,

Jak zazwyczaj miasta strzegą -

Wszystko zuchy co się zowie,

Młodzi, piękni olbrzymowie

Lśniący zbroi swych żelazem,

A Czarnomor z nimi razem.

Na dziedziniec wstąpił Sałtan -

Właśnie dom z kryształu stał tam.

W nim wiewiórka, jak dla psoty,

Gryzie orzech szczerozłoty,

Szmaragd chowa do sakiewki

I wesołe nuci śpiewki,

A skorupek złotych wiele

Po dziedzińcu w krąg się ściele.

Goście dalej kroczą żywo,

Patrzą - cóż to? Księżna- dziwo:

Pod warkoczem księżyc pała,

Lśni na czole gwiazda biała,

A wspanialsza jest od pawia,

Gdy dostojnie kroki stawia.

Świekrze pierwsze miejsce daje,

Car spogląda - i poznaje,

Serce w nim zadrżało: "Boże!

Co ja widzę? Czy być może?

Jak?!" I krwi wezbrała fala

Łzami szczęścia car się zalał,

Obejmuje już carową,

Tuli syna i synową;

Zastawiono stół i huczna

Rozpoczęła się wnet uczta.

A kucharka z tkaczką cicho,
Z swatką - babą Babarychą,

Każda w inną dziurę wlazła;

Służba ledwo je znalazła.

Do wszystkiego się przyznały

I, skruszone, zapłakały.

Car ze szczęścia im przebaczył

I do domu puścić raczył.

Minął dzień i noc, a z rana

Położono spać Sałtana.

Byłem tam - miód, piwo piłem,

Tylko wąsy umoczyłem.

Aleksander Puszkin

BAJKA O POPIE I JEGO PAROBKU JOŁOPIE

Był raz pop,

Głupi jak czop.

Chodził pop po jarmarku,

Kupiłby jakiego towarku.

Rozgląda się wokoło,
Patrzy — idzie Jołop,

Idzie przed siebie,

A dokąd — sam nie wie.

„Wczesny ptak z dobrodzieja. Czego szukasz?”

Pop mówi: „Potrzebny mi parobek: kucharz

I żeby jednocześnie

Był za koniucha i cieślę,

A gdzie znaleźć takiego

Robotnika niezbyt drogiego?”

Mówi Jołop: „Będę ja ci służył pilnie,

Gorliwie i bardzo usilnie,

Rocznie za trzy prztyczki w twój czub,

A jeść będę sam warzony bób.”

Zaczął pop medytować,

W głowę się skrobać,

Bo to trzeba odróżniać prztyk od prztyka...

Ale co tam! Ryzyka-fizyka.

Mówi pop do Jołopa: „Zgoda.

Obydwu nam będzie wygoda.

[535]

Pomieszkaj ty w moim obejściu trochę,

Pokaż swoją ochotę i robotę.”

Mieszka Jołop u popa, wiedzie mu się przednio,

Śpi na słomie, je za czterech, robi za siedmiu.

Jeszcze ciemno na dworze,

A Jołop już zaprzęgnie, zaorze,

W piecu napali, narychtuje wszystko, zakupi,

Jajeczko upiecze i sam obłupi.

Popadia się nachwalić nie może parobka,

Popówna tęsknym oczkiem zerka na Jołopka,

Popiątko mówi mu: tatku, cacy!

On kaszą chłoptasia karmi, niańczy go po pracy.

Tylko pop Jołopa nie lubi,

Nigdy go nie przyhołubi,

zapłacie myśli często-częściutko,

Czas ucieka, termin blisko-bliziutko.

Nie je pop, nie pije, drzemki nie ucina,

Już zawczasu mu trzeszczy łepetyna.

Idzie pop do popadii, powiada:

„Tak to i tak. Co nam robić wypada?”

Babski rozum, wiadomo, sprytniejszy,
Na chytrości rozmaite wymyślniejszy.

„Znam ja sposób — powiada popadia —
Żeby od nas ta nieprzyjemność odpadła.

Zadaj ty mu robotę niemożebną,

A żądaj, żeby ją wypełnił na pewno.

Tym sposobem od rozprawy głowę zbawisz

I Jołopa bez zapłaty odprawisz.”

Poczuł się pop weselej,

Na Jołopa zaczął patrzeć śmielej.

Jak nie krzyknie: „Chodź tu, głupi chłopie,

Mój parobku wierny, Jołopie!

Słuchaj: mam umowę z diabłami,

[536]

Że mi będą myto płacić do mojej śmierci samej,

Dobry dochód, nie trzeba lepszego,

Ale od trzech lat nie płacą grosza złamanego.

Jak się najesz swojego bobu,

Ściągnij mi z diabłów całkowity niedobór.”

Jołop nic nie odpowiedział,

Poszedł nad morze, na brzegu siedział.

Zaczął tam kręcić postroniec

I w morzu moczyć drugi koniec.

Wylazł z morza stary Bies:

„Czego tu, Jołopie, chcesz?”

„Chcę tutaj morze postronkiem marszczyć

I was, plemię przeklęte, martwić.”

Stary Bies pomarkotniał naraz:

„Za co, powiedz, taka niełaska na nas?”

„Jakże za co? Nie wpłacacie daniny,

Przepuściliście, sobaki, trzy terminy.

Ale zaraz będzie inna zabawa:

Wielkie przeciwieństwo idzie na was.”

„Jołopciu, nie marszcz morza, miej litość,

Zapłacimy tobie pełną należytość.

Czekaj, wyślę do ciebie wnuka.”

Jołop myśli: „Tego zwieść nie sztuka.”

Wypłynęło przysłane biesiątko,

Zamiauczało jak głodne kociątko:

„Witaj, chłopku Jołopku, witaj,

Jakiego ci trzeba myta?

Nic o mycie nie słyszeliśmy dotąd,

Ominął nas, czartów, ten kłopot.

Ale weźmy tak: bez namowy,

Tylko z naszej wzajemnej umowy,
Żeby już na przyszłość był spokój:

Kto wpierw morze obiegnie wokół,

[537]

Ten pełne myto zarobi,

A tymczasem się tam worek przysposobi.”

Zaśmiał się na to Jołop szydersko:

„Także coś wymyśliłeś! Niepodobieństwo!

Jakże tobie się mierzyć galopem

Ze mną, z samym Jołopem?

A to ci mi posłali chwata!

Poczekaj na mojego młodszego brata.”

Jołop zaraz do lasku się przeszedł,

Złapał dwa zajączki — i w mieszek.

Znowu nad morze przychodzi,

A biesiątko tam sobie chodzi.

Jołop za uszy trzyma jednego zajączka:

„Tak teraz tańcuj, jak ja ci pobrzdąkam.

Ty, biesiątko, jeszcześ dzieciątko,

Ze mną mierzyć się niemogątko,

Byłaby to tylko czasu strata,

Przegoń najpierw mojego brata.

Raz, dwa, trzy! Prędzej!!”

Już biesiątko za zajączkiem pędzi.

Biesiątko brzegiem morza po piasku,

A zajączek do domu, do lasku.

Aż tu, morze dokoła obiegłszy,

Przyleciało biesiątko, nosem wietrzy,

Całe mokrzuteńkie, ledwo dyszy,

Łapką się wyciera, a język wisi.

„Dobra jest! — myśli — zgnębiłem głuptaska”,

Ale patrzy — a głuptasek braciszka głaska

Przygadując: „Braciszku mój, serdeńko,

Zmęczyłeś się, biedaczku, odpocznij maleńko.”

Biesiątko posmutniało,

Ogon skuliło, całkiem spotulniało,

Patrzy na braciszka z ukosa.

[538]

„Czekaj — mówi — pójdę, myto przyniosę.”

Poszedł do dziadka. Mówi: „Źle!

Młodszy Jołop przegonił mnie!”

Stary Bies zadumał się zaraz,

A Jołop w taki wrzask, hałas,

Że się całe morze zakłębiło,

Rozruchało się, falami biło.

Wylazł wnuczek: „Dałbyś pokój, miej litość,

Przyślemy tobie całą należytość,

Ale słuchaj, kmiotku: oto pałka dębowa,

Wyznacz cel, jaki się tobie podoba:

Kto tę palkę dalej rzuci,

Ten z pełnym mytem do domu wróci.

Co? Boisz się o rączki delikatne?

Na co czekasz?” „Czekam na chmurkę, o — na tę!

Trafię ją tym patykiem

I zacznę z wami, diabłami, bijatykę.”

Zlękło się biesiątko — i do dziada,

O Jołopiej przewadze opowiada.

A Jołop znowu wrzeszczy nad morzem

I diabłom grozi powrozem.

Znów biesiątko wylazło: „I na co ci to?

Chcesz? Damy tobie pełne myto.”

„Nie — mówi Jołop —

Odwróciło się koło:

Sam teraz warunki przedkładam

I tobie, wciornaski, robotę zadam,

Zobaczymy, jaka twoja siła:

Widzisz — tam — siwa kobyła.

Ty tę kobyłę podźwig

I ponieś z pół wiorsty choćby.

Poniesiesz kobyłę — myto już twoje,

A nie poniesiesz kobyły — ono, znaczy się, moje.”

[539]

Bies — szast!

Pod kobyłę wlazł,

Natężył się, biedaczek,

Naprężył się, nieboraczek,

Dźwignął kobyłę, dwa kroki stąpnął,

Na trzecim upadł, nóżki wyciągnął.

A Jołop mówi: „Gdzieś tam, durny biesie, wlazł,

Żeby znaleźć nas?

Nawet rękami nie potrafiłeś,

A ja, popatrz, nogami poniosę kobyłę.”

Skoczył na nią Jołopek aż miło,

Wiorstę tak przecwałował, że się kurzyło.

Zlękło się biesiątko — i do dziada,

O takowym zwycięstwie opowiada.

Nie ma co — zebrali czarci wszystkie myta,

Niesie Jołop worek na plecach, zębami zgrzyta.

Zobaczył go pop — skoczył za popadię,

Łydki mu się trzęsą, ledwo ze strachu nie upadnie.

Tam go Jołop dopadł,

Oddał myto, zapłaty żąda od popa.

Biedny pop,

Głupi jak czop,

Czuba nadstawił,

A Jołop mu trzy prztyczki sprawił:

Od pierwszego

Skoczył pop do sufitu samego,

Od drugiego

Zapomniał języka rodzonego,

A od trzeciego

Powypadały klepki ze łba starego.

A Jołop przygadywał: „Niech cię Bóg kocha!

Nie węszyłbyś, popie, gdzie taniocha.”

"O rybaku i złotej rybce."

Aleksander Puszkin

Mieszkał stary rybak ze swą starą nad samym brzegiem morza.

W starej, nędznej lepiance mieszkali.

Równo lat trzydzieści i trzy lata.

Stary łowił siecią ryby w morzu.

A starucha przędła swoją przędzę.

Kiedyś rybak sieć zarzucił w morze.

Powróciła sieć z iłem i szlamem.

Po raz drugi sieć zarzucił w morze.

Powróciła z samą morską trawą.

Po raz trzeci sieć zarzucił w morze.

Sieć wróciła z jedną tylko rybką,

Ale z jaką rybką ! Ze złotą!

Jak zaczęła błagać złota rybka,

Jak zaczęła mówić ludzkim głosem:

„Puść mnie, proszę, staruszku, do morza,

Cenny wykup ode mnie dostaniesz,

Każdą prośbę twą spełnię w nagrodę".

Zląkł się stary, bardzo się zadziwił:

Lat trzydzieści i jeszcze trzy lata łowił ryby,

a jeszcze nie słyszał, żeby ryba mówiła jak człowiek.

Puścił złotą rybkę do morza.

I powiedział jej łaskawe słowa:

„Pan Bóg z tobą, mała złota rybko,

Wracaj sobie na morskie głębiny,

W chłodnych falach zażywaj swobody,

A wykupu twego mi nie trzeba".

Wrócił stary do swojej staruchy,

Opowiedział jej o wielkim cudzie.

„Rybkę dzisiaj złowiłem - powiada — Ale jaką!

Nie zwyczajną - złotą!

Po naszemu rybka przemówiła,

Poprosiła: puść mnie do domu,

Drogą ceną chciała się wykupić,

Nie ważyłem się wziąć nagrody

I puściłem rybkę do morza".

Jak nie zacznie starucha wymyślać !

„Durniu - mówi — głupi niezdaro !

Nie umiałeś poprosić o wykup !

O koryto byś chociaż poprosił !

Nasze stare całkiem się rozpadło".

Poszedł rybak nad błękitne morze.

Widzi: morze kołysze się z lekka.

Zaczął złotą rybkę przywoływać,

Wypłynęła rybka, zapytała:

„Czego tobie, staruszku, potrzeba ?"

Rybak skłonił się nisko i mówi:

„Zmiłuj ty się, jaśnie pani rybko,

Wykrzyczała mnie moja starucha,

Ani chwili spokoju nie daje,

Mówi: muszę mieć nowe koryto,

Bo się nasze całkiem rozleciało".

Na to złota rybka odpowiada:

„Dobrze, nie martw się, idź sobie z Bogiem,

Dostaniecie nowe koryto".

Wrócił stary do swojej staruchy,

Już starucha ma nowe koryto.

Jeszcze gorzej na męża pomstuje:

„Durniu - krzyczy - głupi niezdaro !

Wyprosiłeś, durniu, koryto !

Dużo dla nas z koryta korzyści ?

Zaraz wracaj, niezdaro, do rybki,

Skłoń się nisko i o chatę poproś!"

Poszedł stary nad błękitne morze

(Zamąciło się błękitne morze),

Zaczaj złotą rybkę przywoływać.

Wypłynęła rybka, zapytała:

„Czego tobie, staruszku, potrzeba?'*

Stary skłonił się nisko i mówi:

„Zmiłuj ty się, jaśnie pani rybko!

Jeszcze gorzej starucha pomstuje.

Ani chwili spokoju nie daje.

Chaty żąda baba swarliwa".

Na to złota rybka odpowiada:

„Dobrze, nie martw się, idź sobie z Bogiem.

Spełnię prośbę, dostaniecie chatę".

Wrócił stary do swojej lepianki,

A z lepianki dawnej ani śladu.

Stoi przed nim chata z jasną izbą,

Z murowanym, bielonym kominem,

Z dębowymi, ciosanymi wroty.

Siedzi sobie starucha przy oknie,

Klnie starego na czym świat stoi.

„Durniu - krzyczy - głupi niezdaro,

Wyprosiłeś chatę, ty durniu ?

Zaraz wracaj, skłoń się rybce nisko:

Nie chcę dłużej być prostą włościanką,

Chcę być odtąd rodową szlachcianką".

Poszedł stary nad błękitne morze

(Szumi, burzy się błękitne morze),

Zaczął złotą rybkę przywoływać.

Wypłynęła rybka, zapytała:

„Czego tobie, staruszku, potrzeba?*'

Stary skłonił się nisko i mówi:

„Zmiłuj ty się, jaśnie pani rybko!

Babie do cna we łbie się przewraca,

Ani chwili spokoju nie daje,

Nie chce dłużej być chłopką-włościanką,

Chce być odtąd rodową szlachcianką".

Na to złota rybka odpowiada:

„Dobrze, nie martw się, idź sobie z Bogiem".

Wrócił stary do swojej staruchy

I cóż widzi? Pyszny dwór wysoki,

Stara baba na ganku stoi

W sobolowym kosztownym kubraku,

W czepcu, złotem i srebrem dzierganym,

Naszyjniki z wielkich pereł dźwiga,

Nosi złote pierścienie na palcach,

A na nogach czerwone buciki;

Dookoła służba się uwija,

Baba ludzi za czupryny ciągnie.

Mówi stary do swojej staruchy:

,,Witaj, jaśnie wielmożna szlachcianko!

Już ci teraz chyba dogodziłem!'*

Jak nie wrzaśnie starucha na męża:

„Marsz do stajni, służyć za koniucha!"

Mija tydzień, drugi tydzień mija,

Jeszcze więcej zdumiała babina,

Znów posyła staruszka do rybki.

„Wracaj - krzyczy - pokłoń jej się nisko,

Nie chcę już być szlachcianką rodową,

A chcę zostać swobodną królową !"

Zląkł się stary, zaczął prosić, błagać:

„Czy się, babo, szaleju objadłaś ?

Ani mówisz, ani chodzisz, jak trzeba,

Całe swoje królestwo rozśmieszysz".

Jeszcze gorzej się baba zgniewała,

Uderzyła starego po twarzy.

„Jak ty, chamie, śmiesz mi się sprzeciwiać,

Ze mną spierać, z rodową szlachcianką ?

Zaraz idź do rybki, pókim dobra,

A nie pójdziesz - siłą cię przymuszę".

Poszedł biedny staruszek nad morze

(Poczerniało błękitne niebo),

Zaczął złotą rybkę przywoływać.

Wypłynęła rybka, zapytała:

„Czego tobie, staruszku, potrzeba ?"

Rybak skłonił się nisko i mówi:

„Zmiłuj ty się, jaśnie pani rybko !

Znowu wścieka się moja starucha,

Nie chce być już szlachcianką rodową,

Chce być odtąd swobodną królową".

Na to złota rybka odpowiada:

„Dobrze, nie martw się, idź sobie z Bogiem,

Chce królową być - będzie królową".

Wrócił stary do swojej staruchy I co widzi ?

Królewskie komnaty,

A przy stole w królewskiej komnacie

Siedzi baba-królowa, ucztując.

Usługuje jej szlachta, dworzanie,

Nalewają jej zamorskie wina,

Piernikami miodowymi karmią,

Naokoło groźne straże stoją,

Na ramieniu trzymają toporki.

Zląkł się stary, kiedy to zobaczył,

Babie swojej do nóg się rzucił.

„Witaj - mówi - potężna królowo !

Wszystko masz, czego dusza zapragnie!"

Baba nawet spojrzeć nie raczyła,

Starowinę kazała wypędzić.

Przylecieli dworzanie i szlachta,

Kułakami starego pobili.

Groźne straże przy drzwiach doskoczyły,

Toporami go chciały zarąbać,

A lud śmiał się, urągał staremu:

„Dobrze ci tak, będziesz miał nauczkę,

Za wysokie progi na twe nogi".

*

Mija tydzień, drugi tydzień mija,

Jeszcze więcej zdumiała babina,

Szambelanów po męża posyła.

Odszukali go, przyprowadzili,

A ta baba tak do niego mówi:

„Nie chcę być już potężną królową,

Lecz wszechwładną w morzu cesarzową.

Chcę w głębokim mieszkać oceanie,

Żeby złota rybka mi służyła,

Żeby u mnie na posyłki była".

Nie śmiał stary sprzeciwić się babie,

Ani słowa nie ważył się odrzec,

Znowu idzie nad błękitne morze.

Czarna burza szaleje na morzu,

Gniewne fale wzdęły się, spęczniały,

Wyją, huczą spienione bałwany.

Zaczaj stary wzywać złotą rybkę,

Wypłynęła rybka, zapytała:

„Czego tobie, staruszku, potrzeba?"

Rybak skłonił się nisko i mówi:

„Zmiłuj ty się, jaśnie pani rybko !

Co mam robić z przeklętym babsztylem ?

Nie chce być już potężną królową,

Lecz wszechwładną w morzu cesarzową,

Chce w głębokim mieszkać oceanie,

Żebyś ty jej, złota rybko, służyła,

Żebyś u niej na posyłki była".

Rybka na to nic nie powiedziała,

Tylko w wodzie plusnęła ogonkiem

I ukryła się w głębokim morzu.

Długo czekał staruszek nad morzem,

Nie doczekał się, wrócił do żony.

Patrzy: znowu ta sama lepianka,

Stara baba siedzi na progu,

A przed babą — rozbite koryto.