luty 2006

luty 2006

luty 2006

luty 2006

luty 2006

HI-FI

24

S¹ firmy, które
zapadaj¹ w pamiêæ bardziej
ni¿ inne. Czy to ma coœ wspólne-
go z ludŸmi, którzy je tworz¹, czy
z samymi produktami... Czasem taka
fascynacja przeradza siê w niezdrow¹ obsesjê
(jak u Sama Tellinga ze “Stereophile’a” z jego mi³oœci¹
do Musicala Fidelity) i mo¿na popaœæ w wewnêtrzny przymus
testowania urz¹dzeñ wybranej firmy, kiedy tylko zdarzy siê
sposobnoœæ. Na szczêœcie Linear Audio Research, który jest jedn¹
z moich fascynacji, ma w swoim katalogu niewiele urz¹dzeñ.

AI-45MkII

G

eneza wzmacniacza AI-45 jest

dla tej firmy doϾ symptoma-
tyczna, poniewa¿ powsta³ na za-

mówienie studia nagraniowego, po czym
zosta³ wdro¿ony do produkcji - mo¿e nie
seryjnej, ale ju¿ nie jednostkowej. Jego wygl¹d
by³ jednak raczej spartañski, i dlatego powsta³a
nowsza wersja, z kompletnie zmienionym projek-
tem plastycznym. Przód urz¹dzenia zosta³ wyko-
nany z p³yty z drewna, na któr¹ na³o¿ono metalo-
we (czernione) elementy. Poœrodku umieszczo-
no dwie ga³ki, jako ¿ywo przypominaj¹ce radio-
wy sprzêt nadawczy z lat 70’ oraz dwa VU-met-
ry, z zielono-czerwonymi paskami. Ga³ka z lewej
s³u¿y do prze³¹czania miêdzy piêcioma wejœciami
RCA oraz, w pozycji ‘0’, do wy³¹czania zasilania,
zaœ ga³ka z prawej s³u¿y do wzmacniania. Pomiê-
dzy nimi ulokowano zielon¹ diodê, która œwieci
siê przez ca³y czas (dopóki nie wy³¹czymy urz¹-
dzenia mechanicznym wy³¹cznikiem z ty³u). Wy-
daje siê, ¿e w pozycji ‘0’ powinna zmieniæ barwê

na czerwon¹, ale byæ mo¿e siê czepiam. Nieste-
ty, nie ma pilota zdalnego sterowania. Wiem,
¿e to zaraza, ale jak¿e przydatna. Z ty³u zna-
jdziemy rz¹d z³oconych (chocia¿ nie najwy¿szej
klasy) wejœæ RCA oraz wyjœcie do nagrywania.

Urz¹dzenie zosta³o wykonane z p³yt alumino-

wych przykrêconych do takich¿e profili. Uk³ad
w ca³oœci jest dual-mono, chocia¿ preamp i koñ-
cówka dziel¹ te same p³ytki dla obydwu kana³ów.
A przedwzmacniacz jest... pó³przewodnikowy.
Dlatego te¿ AI-45 mo¿na nazwaæ hybryd¹, na-
wet, jeœli okreœlenie to kojarzy siê nam z sytua-
cj¹, gdzie na wejœciu mamy lampy, a na wyjœciu
tranzystory. Sygna³ z gniazd wpada do fantas-
tycznych prze³¹czników w postaci kontaktro-
nów, a nastêpnie do uk³adów scalonych Analog
Devices AD OPA275 (po jednym na kana³). St¹d
doœæ d³ugimi przewodami jedziemy do umiesz-
czonego z przodu czarnego potencjometru Alp-
sa i z powrotem na p³ytkê, do lamp 12AX7
Svetlany (ECC83).

Lampy 12AX7 pracuj¹ jako inwerte-

ry fazy i drivery dla pracuj¹cych
w uk³adzie push-pull lamp EL-34.
Na p³ytce znajdziemy same
bardzo dobre elementy bier-
ne, np. polipropylenowe kon-
densatory sprzêgaj¹ce S+M.
W zasilaczu pracuj¹ dwa trans-
formatory, po jednym na kana³,
zamontowane na wzmacniaj¹cej
ca³oœæ aluminiowej p³ycie wraz
z du¿ymi transformatorami wy-
jœciowymi. Do dyspozycji mamy
tylko jeden odczep g³oœnikowy.
W tym miejscu zawsze trzeba pod-
j¹æ decyzjê – wygodniej czy lepiej.

Pierwsza opcja, wykonana w Edgarze, zak³a-

da, ¿e lepiej bêdzie dopasowaæ impedancjê wy-
jœcia do impedancji g³oœnika. Druga mówi, ¿e le-
piej wykonaæ transformator z jednym odczepem,
poniewa¿ u³o¿enie zwojów jest wówczas znacz-
nie lepsze i poszerza siê pasmo przenosze-
nia, poprawia obci¹¿alnoœæ itp. Czyli:
albo - albo.

Przedwzmacniacz otrzyma³

osobne uzwojenie wtórne
i w³asne stabilizatory tu¿
przy uk³adach. Na wej-

œciu sieci, w gnieŸdzie IEC, widaæ du¿y filtr typu
podwójne Ï. Do plastikowych, ale wygl¹daj¹cych
porz¹dnie zacisków g³oœnikowych prowadzi mie-
dziana plecionka.

Ca³oœæ stoi na solidnych, aluminiowych nó¿-

kach z gumowym pod³o¿em. Ich z³oty kolor nie-
koniecznie przypadnie wszystkim do gustu.

Linear Audio Research

Wzmacniacze

Wzmacniacze

Wzmacniacze

Wzmacniacze

Wzmacniacze

lampowe 5100-6900 z³

lampowe 5100-6900 z³

lampowe 5100-6900 z³

lampowe 5100-6900 z³

lampowe 5100-6900 z³

HI-FI

luty 2006

luty 2006

luty 2006

luty 2006

luty 2006

25

O D S £

U C H

O

D

S

£

U C

H

T

ak jak Edgar, tak i LAR nie epatuje lam-

pow¹ specyfik¹ ani w wygl¹dzie, ani
w brzmieniu. W porównaniu do tañszego

TP 105 VR pojawia siê bardziej soczysty bas,
a z drugiej strony skali piêknie b³yszcz¹ wysokie
tony. Big band towarzysz¹cy Sinatrze na p³ycie
Come Dance With Me! (Capitol, DDIX2487/
94754, CD) mia³ ca³kowicie otwarte brzmienie,
z szybkimi dêciakami i blachami. Swobodê tê s³y-
chaæ by³o na genialnej p³ycie Sin Grzecha Piot-
rowskiego (ARMS Records CD 1427-006, gold
CD), gdzie ujawni³y siê równie¿ ponadprzeciêtne
mo¿liwoœci w dziedzinie budowania przestrzeni
(utwór nr 4 – Introwertyk). Przy okazji brawa dla
realizatorów! Krok naprzód w dziedzinie precyz-
ji i rozdzielczoœci góry przynios³y p³yty SACD,
jak np. dysk Concierto Jima Halla, ale równie¿,
wydawa³oby siê skazane na soniczn¹ pora¿kê ul-
trakomercyjne nagrania, jak Survivor Desti-
ny’s Child (Columbia, COL 501 783, SACD). Za
ka¿dym razem dok³adnoœæ i wiernoœæ by³y wyj¹t-
kowe. A przy tym – ¿adnego wyostrzenia.

W po³¹czeniu z ma³ymi, ale klasowymi Dy-

naudio Audience 52 SE (impedancja 4

Ω

, niska

efektywnoœæ) trzeba by³o wprawdzie odkrêciæ
ga³kê na godzinê 3.00, ¿eby poczuæ pierwotny
rytm zapisany na p³ycie Destiny’s, jednak dŸwiêk
by³ ciep³y i dynamiczny, wci¹gaj¹cy w inny œwiat
swoj¹ namacalnoœci¹ i plastyk¹. Dodaj¹c do tego
analogowe w charakterze Ÿród³o, jak DAC Audio

Nemesis DC-1, wra¿enie obe-
jmowania jeszcze wzrasta³o, i wie-
rzê, ¿e wielu za coœ takiego, przy ca³kowitym
braku mechanicznoœci CD, da siê zabiæ. Dodanie
srebrnych kabli w jakiejœ mierze wzmacnia³o
energiê góry pasma, co by³o tutaj potrzebne.
Z kolei pod³¹czenie do egzotycznych g³oœników
szerokopasmowych pokaza³o, ¿e AI-45 potrafi
wydobyæ mocn¹, dynamiczn¹ stopê perkusji,
elektroniczny beat i basówê. Charakter najni¿-
szego basu jest przy tym nieco miêkki, nie zna-
jdziemy w nim szybkoœci mocnego pieca tranzys-
torowego. Ale pomimo relatywnie niewysokiej
mocy, wzmacniacz z Wroc³awia potrafi graæ
z moc¹ i chwa³¹. Limity pojawi¹ siê dopiero przy
szybkiej muzyce rockowej, i to przy wysokich
poziomach wysterowania.

Spore otwory wentylacyjne
sugeruj¹ urz¹dzenie do zadañ
specjalnych.

AI-45 MKII

Cena [z³]

6900

Dystrybutor

LINEAR AUDIO RESEARCH

Wykonanie i komponenty
Zbudowany tak, aby prze¿yæ trasê koncertow¹. Przy
tym – pe³ne dual mono, znakomite podzespo³y. Nie-
stety, nie ma pilota.

Laboratorium
Bardzo wysokie szumy i zniekszta³cenia, zdecydowa-
nie nie lubi impedancji 4 ohm.

Brzmienie
Nasycone wszystkie podzakresy, góra pasma o du¿ej
rozdzielczoœci.

Wzmacniacze lampowe

Wzmacniacze lampowe

Wzmacniacze lampowe

Wzmacniacze lampowe

Wzmacniacze lampowe 5100-6900 z³

5100-6900 z³

5100-6900 z³

5100-6900 z³

5100-6900 z³

luty 2006

luty 2006

luty 2006

luty 2006

luty 2006

HI-FI

26

L A B O R A T O R I U M

Wzmacniacze lampowe

Wzmacniacze lampowe

Wzmacniacze lampowe

Wzmacniacze lampowe

Wzmacniacze lampowe 5100-6900 z³

5100-6900 z³

5100-6900 z³

5100-6900 z³

5100-6900 z³

Konkurent Edgara nie posiada niezale¿nych odczepów dedykowanych

ró¿nym impedancjom, jednoczeœnie producent nie zastrzeg³ pracy tylko
z konkretnym typem kolumn, dlatego te¿ zwyczajowo sprawdza³em, jak
wzmacniacz zachowuje siê na 8 i 4 omach. Ujawni³o to s³aboœæ LAR-a –
wyraŸnie nie lubi obci¹¿enia 4 omów, ale i przy 8 omach sytuacja nie wygl¹-
da zachêcaj¹co. Moc definiowana przy zniekszta³ceniach równych 1% wy-
nosi zaledwie 1,6W, co rodzi przypuszczenia o wysokim poziomie znie-
kszta³ceñ i (lub) szumów. Po rozszerzeniu dopuszczalnego zakresu THD+N
do 5% jest ju¿ znacznie lepiej, bo 41W (niezale¿nie od tego, czy pracuje
jeden kana³ czy dwa), ten zabieg nieznacznie jednak pomaga przy impedan-
cji 4 omów, dla której moc przy limicie 5% wynosi 8W, a po ograniczeniu
zniekszta³ceñ do standardowych 1% zaledwie 0,3W! Czu³oœæ jest z kolei na
wzorowym poziomie 0,2V, a poziom szumów to 73dB - mo¿e nie najlepiej,
ale konstrukcja z lampowym sercem zas³uguje na taryfê ulgow¹. Za rekor-
dowo nisk¹ dynamikê 74dB odpowiada niska moc wyjœciowa, wspó³czynnik
t³umienia to tylko 7, ale taka jest przecie¿ natura ¿arz¹cych siê elementów
w komplecie z transformatorami wyjœciowymi.

Pasmo przenoszenia (rys.1) zas³uguje na pochwa³y, w przypadku 8 omów

siêga a¿ do 70kHz (-3dB), choæ na drugim skraju zakresu, poni¿ej 400Hz,
rozpoczyna siê wyraŸny spadek, dla 10Hz poziom wynosi jednak wci¹¿
poprawne -1,5dB. Podobny kszta³t ma charakterystyka 4 omów, wzmoc-
nienie napiêciowe jest tutaj wyraŸnie ni¿sze, to jednak, wobec korzystania
z tych samych odczepów transformatora wyjœciowego, jest rzecz¹ normal-
n¹. Ponadto daje siê zauwa¿yæ, ¿e charakterystyka 8 omów w zakresie od
70Hz do 500Hz jest lekko pofalowana.

Na analizie zniekszta³ceñ (rys. 2) widaæ niemal wszystkie harmoniczne

(oprócz dziewiêtnastej...) w badanym pasmie, a szpilki od drugiej do ósmej
w³¹cznie przekraczaj¹ poziom -90dB. Najsilniejsza i siêgaj¹ca a¿ do kosz-
marnie wysokich -39dB jest druga, tu¿ za ni¹, przy -45dB le¿y trzecia,
czwarta to -62dB, o kolejne 5dB ni¿ej odnajdziemy pi¹t¹... itd.

Moc wyjœciowa wzmacniacza jest niska, st¹d te¿ przebieg wykresu na

rys. 3, widaæ tylko rosn¹ce zniekszta³cenia od rozpoczynaj¹cej pomiar mo-
cy 0,1W a¿ do wartoœci THD+N równej 1%.

Pomiary przeprowadzono przy użyciu systemu NEUTRIK A2D

Rys. 2. Zniekształcenia harmoniczne

Rys. 1. Pasmo przenoszenia

Rys. 3. Moc

Moc znamionowa (1% THD+N, 1kHz) [W]
Obciążenie [

Ω

] Wysterowanie (K −kanały)

1 K

2 K

8

1,6/41*

1,6/41*

4

0,3/8*

0,3/8*

Czułość (dla maks. mocy) [V]

0,2

Stosunek sygnał/szum (filtr A−ważony, w odniesieniu do 1W) [dB]

73

Dynamika [dB]

74

Zniekształcenia THD+N (1W, 8

Ω

, 1kHz) [%]

0,64

Współczynnik tłumienia (w odniesieniu do 4

Ω

)

7

* - THD+N=5%

Transformatory wyjœciowe
– tutaj tylko z jednym
odczepem.

Na wejœciu wysokiej klasy kontaktrony.

W urz¹dzeniach lampowych, gdzie zawsze wystêpuje problem
z mikrofonowaniem, dobre nó¿ki s¹ podstaw¹ – dos³ownie
i w przenoœni.