Seks oralny a ryzyko zakażenia HIV

W pytaniach zadawanych przez klientów Punktów Konsultacyjno-Diagnostycznych pojawia się często

pytanie o ryzyko zakażenia HIV w następstwie seksu oralnego. Ale w takich sytuacjach okazuje się też, że

określenie „seks oralny” wymaga doprecyzowania. Heteroseksualni mężczyźni zadając to pytanie najczęściej
mają na myśli

fellatio

– to znaczy sytuację, kiedy męskie narządy płciowe mają kontakt z ustami partnerki.

Znacznie rzadziej pytają o

cunilingus

– czyli kontakt narządów płciowych kobiety z ustami. Niezwykle rzadko

pada pytanie o

anilingus

– czyli kontakt ust z okolicą odbytu.

W pierwszych latach epidemii HIV/AIDS uważano, iż kontakty oralne nie pociągają za sobą ryzyka

zakażenia HIV. Ale po latach wiadomo już, iż ryzyko zakażenia HIV w kontaktach oralnych jest wprawdzie

znacznie mniejsze, niż w kontaktach analnych i waginalnych, ale jednak istnieje. Nie wszystkie wymienione

wcześniej sytuacje są tak samo ryzykowne.

Oszacowanie dokładnego ryzyka związanego z wymienionymi sytuacjami jest niezwykle trudne, gdyż

osoby uprawiające seks oralny rzadko ograniczają się tylko do tej aktywności seksualnej. Często jest to element

gry wstępnej, prowadzącej później do kontaktów waginalnych i/lub analnych.

Błona śluzowa jamy ustnej, nawet nie uszkodzona, jest wrażliwa na zakażenie. Ale kontakt materiału

zakaźnego, jakim jest nasienie i krew, nie zawsze musi prowadzić do zakażenia. Zależy to od wielu czynników,

takich jak ilość wirusa, zakaźność szczepu wirusa i czasu kontaktu z wrażliwą powierzchnią, a także od stanu

układu odpornościowego osoby potencjalnie narażonej na zakażenie.

Fellatio

spośród wymienionych 3 sytuacji jest najbardziej ryzykowne, ale przede wszystkim dla strony

„biernej”, której usta mają kontakt z narządami płciowymi mężczyzny. W przypadku kontaktów

heteroseksualnych ryzyko to ponosi kobieta. W takim kontakcie ryzyko dla mężczyzny równa się prawie zeru,

chyba w jakiś sposób dojdzie do kontaktu z krwią. W literaturze medycznej nie znaleziono żadnego przypadku

przeniesienia zakażenia na mężczyznę uprawiającego taki seks. Mężczyźni narażeni są bardziej wówczas, gdy

uprawiają seks oralny – fellatio – z mężczyznami.

W literaturze medycznej opisano bardzo niewiele przypadków zakażeń HIV przeniesionych w

następstwie kontaktów oralnych, co podkreśla, iż jest to niezwykle rzadka droga przenoszenia zakażenia.

Zmniejszyć ryzyko przeniesienia zakażenia HIV w kontaktach oralnych może:

1. używanie prezerwatyw – są dostępne produkowane specjalnie do tego celu prezerwatywy smakowe

(na przykład truskawkowe, bananowe),

2. nie dopuszczanie do wytrysku w usta partnerki lub partnera,

3. a jeśli już do wytrysku dojdzie wówczas należy możliwie szybko wypłukać nasienie i wypłukać jamę

ustną dużą ilością wody – nie należy używać do tego alkoholu, który może ułatwiać przeniesienie

zakażenia, co wykazano w badaniach doświadczalnych.

Połknięcie nasienia nie zwiększa ryzyka zakażenia, ale dobrze byłoby przepłukać potem kilka razy usta.

Ryzyko przeniesienia zakażenia HIV w następstwie kontaktów usta – narządy płciowe kobiety

(cunnilingus) jest szacowane jako ekstremalnie małe.

Seks oralny może się przyczyniać do przenoszenia także innych chorób. W ostatnich latach wśród

mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami opisywano przypadki zakażenia kiłą. Możliwe jest także

przeniesienie rzeżączki.

Wprawdzie wirus HIV znajdowano w pre-ejakulacie (płynie, który wydziela się przed wytryskiem),

jednak ryzyko przeniesienia zakażenia przez ten płyn szacowane jest przez ekspertów jako niezwykle małe.

Kontakty oralno-analne (aniligus) poza HIV (choć w literaturze medycznej znaleziono tylko 1 przypadek

przeniesienia zakażenia w ten sposób) może stwarzać ryzyko przeniesienia innych chorób zakaźnych, jak na

przykład wirusowego zapalenie wątroby typu A, Salmonella i Shigella (powodujące biegunki).

W przygotowaniu tekstu wykorzystano następujące pozycje piśmiennictwa:

w

Aragon TJ, Vugia DJ, Shallow S i wsp. Case-control study of Shigellosis in San Francisco: the role of sexual
transmission and HIV infection. Clin Infect Dis 2007;44:327-34.

w

Baba TW, Trichel AM, An L i wsp. Infection and AIDS in adult macaques after nontraumatic oral exposure to cell-free
SIV. Science 1996;272:1486-9.

w

Baggale RF, White RG, Boimy MC. Systematic review of orogenital HIV-1 transmission probabilities. Int J Epidemiol
2008;17:1255-68.

w

CDC. Transmission of primary and secondary syphilis by oral sex: Chicago, Illinois, 1998-2002. MMWR 2004;53:966-8.

w

del Romero J, Marcinovich B, Castilla J i wsp. Evaluating the risk of HIV transmission through unprotected orogenital
sex. AIDS 2002;16:1296-7.

w

Ilaria G, Jacobs JL, Polsky B i wsp. Detection of HIV-DNA sequence in pre-ejaculatory fluid. Lancet 1992;340:1469.

w

Lifson AR, O’Malley PM, Hessol NA i wsp. HIV seroconversion in two homosexual men after receptive oral

intercourse with ejaculation: implications for counseling concerning safe sexual practices. Am J Public Health
1990;80:1509-11.

w

Lifson AR, O’Malley PM, Hessol NA i wsp. HIV seroconversion in two homosexual men after receptive oral
intercourse with ejaculation: implications for counseling concerning safe sexual practices. Am J Public Health
1991;81:1509-11.

w

Moutsopoulos NM, Vazquez N, Greenwell-Wild T i wsp. Regulation of the tonsil cytokine milieu favors HIV
susceptibility. J Leukoc Biol 2006;80:1145-55.