50

Elektronika dla Wszystkich

Do czego to służy?

Odbiór stacji pracujących w zakresie VLF
jest możliwy za pośrednictwem odbiornika
wyposażonego w pasmo długofalowe. Nie-
stety nie wszystkie popularne odbiorniki ra-
diowe mają podzakres fal długich, gdzie pra-
cuje np. stacja I Programu Polskiego Radia
z Solca Kujawskiego (AM-225kHz). Zainte-
resowanie pasmem VLF wzrosło wiosną te-
go roku, kiedy pojawiły się informacje na te-
mat możliwości pracy polskich krótkofalow-
ców w pasmie 136kHz.

Do odbioru amatorskiego pasma 136kHz

należy dysponować odbiornikiem wyposażo-
nym w emisję CW (telegrafia).

W celu odbioru pasma VLF na posiada-

nym odbiorniku można przestroić obwody
wejściowe oraz generator odbiornika bądź
wykorzystać przystawkę w postaci konwer-
tera częstotliwości.

Dzisiaj polecamy to drugie rozwiązanie.

Jak to działa?

Konwerter, niezależnie od układu elektro-
nicznego, posiada jeden stopień przemiany
częstotliwości i umożliwia odbiór w innym
zakresie częstotliwości (rysunek 1).

Schemat ideowy

bardzo prostego
konwertera przed-
stawiono na rysun-
ku 2. Sygnał z an-
teny poprzez filtr
LC (w przypadku
odbioru radiofo-
nicznego może to
być od razu antena
ferrytowa) jest po-
dany na drugą bramkę tranzystora polowego
MOSFET T1 (BF966S). Tranzystor ten pra-
cuje w układzie mieszacza z generatorem.

W układzie pierwszej bramki tego tranzy-

stora znajduje się rezonator piezoceramiczny
lub kwarcowy i dzięki dodatniemu sprzęże-
niu zwrotnemu, uzyskanemu za pośrednic-
twem kondensatorów C3 i C4, w obwodzie
źródła powstają oscylacje o częstotliwości
znamionowej rezonatora.

W obwodzie drenu tranzystora pojawia

się suma i różnica częstotliwości składowych
procesu mieszania. Sygnał o właściwej czę-
stotliwości jest wyselekcjonowany w torze
wejściowym odbiornika.

Montaż i uruchomienie

Cały układ elektryczny konwertera zmonto-
wano na płytce laminowanej o wymiarach
25x25mm (jednostronnej lub dwustronnej),
na której wyfrezowano pola lutownicze
(„wysepki”) zgodnie z rysunkiem 3. Do po-
wstałych wysepek przylutowano elementy
elektroniczne, skracając ich wyprowadzenia
do niezbędnych długości. Zaleca się użycie
rezystorów i kondensatorów typu SMD.
Montaż metodą powierzchniową jest wska-
zany, bowiem nie trzeba wtedy wiercić otwo-

rów, trawić płytki drukowanej i układ może
być wykonany nawet przez mniej doświad-
czonych elektroników.

Do wykonania punktów lutowniczych

można użyć nawet brzeszczotu do metalu.

Jeżeli w układzie zastosowano wszystkie

elementy sprawne, to uruchomie-
nie może sprowadzić się do usta-
wienia zewnętrznego obwodu an-
tenowego. Wskazane jest, by
w pierwszej kolejności sprawdzić,
czy pracuje generator. Do tej
czynności można użyć multimetru
V-640 z sondą w.cz. oraz często-
ściomierza cyfrowego podłączo-
nego do rezystora R4 poprzez
kondensator o niewielkiej pojem-
ności, np. 10pF. Jeżeli stwierdzi-
my, że generator pracuje popraw-
nie, to pozostaje tylko ustawić ob-
wód L1C1 na maksimum siły

odbieranego sygnału. Do tej czynności najle-
piej jest użyć generatora sygnałowego.

Jak już wspomniano, konwerter - w zależ-

ności od wartości LC - umożliwia odbiór sta-
cji Warszawa I 225kHz za pośrednictwem ra-
dioodbiornika wyposażonego w zakres fal śre-
dnich (1225kHz) bądź wycinka pasma ama-
torskiego VLF (135,7-137,8kHz) za pomocą
typowego odbiornika amatorskiego 80m.
W tym drugim przypadku odbiornik musi
mieć możliwość stabilnego odbioru sygna-
łów telegraficznych CW. Przy zastosowaniu
rezonatora 3,5MHz odbiór będzie na skali
w zakresie od 3635,7 do 3637,8kHz.

Do odbioru Warszawy I na falach dłu-

gich istniejący obwód radioodbiornika
z anteną ferrytową należy przestroić na za-
kres 225kHz poprzez dołączenie dodatko-
wego kondensatora (obliczyć lub dobrać
doświadczalnie).

W przypadku odbioru pasma amator-

skiego 136kHz do wejścia opisanego kon-
wertera można użyć anteny ramowej (cewki
L1), wykonanej w postaci kwadratu o boku
co najmniej 1m z czterdziestoma pięcioma
zwojami drutu + dobrany kondensator C1
do rezonansu.

Ciąg dalszy na stronie51.

+

+

KK

KK

oo

oo

nn

nn

w

w

w

w

ee

ee

rr

rr

tt

tt

ee

ee

rr

rr

Rys. 1

Rys. 2 Schermat ideowy

Rys. 3

51

Elektronika dla Wszystkich

Ciąg dalszy ze strony 5o.

Dobrze jest najpierw określić indukcyjno-

ści cewki, a następnie dobrać kondensator
stały, np. według wskazówek podanych mie-
siąc temu w artykule „Jak określić indukcyj-
ność”. Lepiej jednak zastosować antenę typo-
wą dla zakresu VLF, to znaczy typu Marconi
„T” albo „square loop”, ewentualnie „long
wire” lub odwrócone L (dipol się nie nadaje,
ponieważ propagacja jest głównie pionowej
polaryzacji). Warto także zastosować dobre
uziemienie, co daje dodatkowe wzmocnienie.

Kilka praktycznych infor-

macji na temat pasma

136kHz

Nowe pasmo VLF jest udostępnione krótko-
falowcom do pracy telegraficznej CW na
prawach drugorzędności w zakresie często-
tliwości 135,7-137,8kHz.

Praktyka wykazała, że w pasmie VLF sta-

cje z mocą promieniowania 1W można
odbierać na odległość ponad 1000km
w dzień i w nocy falą przyziemną, a dużo da-
lej w nocy, dzięki propagacji jonosferycznej.

Oczywiście, aby uzyskać 1W mocy w an-

tenie, należy doprowadzić do niej około
100W mocy (sprawność tylko 1%).

Praca w zakresie VLF odbywa się wyłącz-

nie na telegrafii. Do odbioru potrzeba wąskich
filtrów 500Hz, a lepiej jeszcze 100Hz, i bar-

dzo czułego odbiornika. Do tego potrzeba po-
wolnego CW, długości kropki nie w sekun-
dach, ale w minutach. Z tego powodu coraz
więcej radioamatorów w Europie Zachodniej
pracuje na bardzo wąskich filtrach kompute-
rowych (DSP) o szerokości mniejszej niż
0,1Hz!

Największymi przeszkodami w odbiorze

pasma VLF są burze, QRN i produkty inter-
modulacji od nadajników splaterujących do
137kHz!

Po kilku latach udostępnienia amatorom

pasma 136kHz pracuje na nich coraz więcej
stacji europejskich (G, EI, EA, PA, OH, ON,
HB, I, OK, SM i LA). Wkrótce dołączą tak-
że stacje SP.

Andrzej Janeczek

Wykaz elementów

((ww nnaawwiiaassiiee wwaarrttoośśccii ddllaa ooddbbiioorruu 113377kkHHzz zzaa ppoom

mooccąą ooddbbiioorr-

nniikkaa 8800m

m))

R1, R2, R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47kΩ

R4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470Ω

C2, C3, C4, C5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470pF (100pF)

L2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470uH (47uH)

X . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1MHz (3,5...MHz)

T1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BF966

Rys. 4

Układ jest konstrukcją dość nietypową, ponieważ nie potrzebuje ja-
kichkolwiek czujników sygnalizujących włamanie czy też próbę uru-
chomienia samochodu.

Wystarczy podłączyć go do pokładowej instalacji elektrycznej samo-
chodu i oczywiście dołączyć do niego układy wykonawcze: klakson,
syrenę, światła kierunkowskazów itp. Układ monitoruje napięcie
w instalacji samochodowej, a w przypadku jego gwałtownego spad-
ku uruchamia podłączone do niego układy wykonawcze.

Nietypowy alarm amatorski może być większą przeszkodą dla

złodzieja niż znany mu produkt nawet najbardziej renomowanej fir-
my. Opis w EdW 5/97.

2

2

2

2

1

1

8

8

P

P

r

r

o

o

s

s

t

t

y

y

w

w

m

m

o

o

n

n

t

t

a

a

ż

ż

u

u

a

a

l

l

a

a

r

r

m

m

s

s

a

a

m

m

o

o

c

c

h

h

o

o

d

d

o

o

w

w

y

y