Zajęcia 13. Test pamięci wzrokowej Bentona
Rozdział 2. Przeprowadzanie badania. Opis ogólny.
Test pamięci wzrokowej Bentona (BVRT) ma 3 wersje (C, D, E) oraz 4 metody badania (A,B,C,D)
Najczęściej stosowana jest metoda A. - badany ogląda każdy wzór przez 10 sek. i natychmiast odtwarza go z pamięci.
Metoda B- krótszy czas ekspozycji badany ogląda wzór przez 5 sek. i natychmiast odtwarza go z pamięci.
Metoda C- Badany przerysowuje wzór mając go w polu widzenia (rozdzielenie badania funkcji pamięciowych i percepcyjno -motorycznych)
Metoda D- zakłada odstęp czasowy pomiędzy procesem spostrzegania i odtworzenia rysunku. Badany ogląda wzór 10 sek. i odtwarza go z pamięci po 15 sekundowej przerwie.
BVRT został wystandaryzowany dla czterech powyższych metod badania
Wzory wchodzące w skład testu są wydrukowane na kartonach
Kilka wersji oddzielonych przekładkami (zestaw zawiera zeszyt z wzorami: 10 wzorów i zeszyt odpowiedzi- 10 czystych kartek do rysowania oraz arkusz wyników)
Badanie rozpoczyna się od przewrócenia przekładki i kartki by badany zobaczył wzór ( w prawym dolnym rogu ma numer wzoru)
Potrzebne do badania 2 miękkie ołówki(nr 2) z gumkami.
Do mierzenia czasu ekspozycji używamy stopera lub zegarka
Opis szczegółowy metod:
Metoda A-
Dajemy badanemu ołówek z gumką, otwarcie zeszytu na przekładce, mówimy instrukcję: ”Będę pokazywać Panu wzory zawierające jedną lub więcej figur. Będzie Pan oglądać każdy wzór 10 sek. Następnie zasłonię wzór, a Pan narysuje to, co widział. Proszę starać się, by Pana rysunek był możliwie jak najbardziej podobny do wzoru”,
Pokazujemy wzór 1 przez 10 sek., zabieramy go, badany rysuje dowolny czas.
Rysunek ma być „jak najbardziej podobny do wzoru”- jeżeli badany pyta jak rysować.
Badany nie może zacząć rysować przed upływem 10 sek.
Przed ekspozycją wzoru 3 mówimy: „Proszę pamiętać o narysowaniu wszystkiego, co Pan widzi”, to samo powtórzyć przed wzorem 4, jeżeli pominięta została mała figura peryferyjna.
Badany może mazać gumką, należy tez go uspokoić jeśli pyta, czy dobrze rysuje.
Metoda B
Procedura identyczna, jedyna różnica to czas ekspozycji wzoru- 5 sek
Metoda C
instrukcja: ”Będę pokazywać Panu wzory zawierające jedną lub więcej figur. Pana zadaniem będzie ich przerysowanie. Proszę starać się możliwie dokładnie skopiować pokazany wzór.”
Otwieramy zeszyt z wzorami na stronie z wzorem 1. W trakcie odtwarzania badany przez cały czas może patrzeć" na wzór. Kiedy skończy rysować, przykrywamy wzór karta-osłoną.
Przed pokazaniem następnego wzoru mówimy na przykład tak:„A teraz proszę spróbować narysować następny.”
W ten sam sposób postępujemy z pozostałymi wzorami.
Badany może wymazywać i poprawiać swoje rysunki. Nie należy spontanicznie chwalić badanego, ale można go uspokoić, jeżeli pyta, czy dobrze rysuje.
Metoda D
Instrukcja:
„Będę Pani/Panu pokazywać wzory zawierające jedną lub więcej figur. Będzie Pani/Pan oglądać wzór przez 10 sekund, następnie go zasłonię. Po upływie dalszych 15 sekund narysuje Pan/Pani rysunki na kartce, którą Pani/Panu dam. Proszę starać się, by Pani/Pana rysunek był możliwie jak najbardziej podobny do wzoru.”
Jeżeli badany zadaje pytania (np. czy ważna jest wielkość figur albo czy linie muszą być idealnie proste), można jeszcze raz powtórzyć, że chodzi o to, by rysunek był jak najbardziej podobny do wzoru, ale nie należy podawać bardziej szczegółowych wyjaśnień. Instrukcję można powtórzyć również wówczas, gdy odnosimy wrażenie, że badany niezbyt przykłada się do pracy. Jeżeli badany zbyt długo rysuje, należy go zachęcić do nieco szybszej pracy.
W odróżnieniu od poprzednio omówionych metod badania nie dajemy badanemu zeszytu odpowiedzi i ołówka przed pokazaniem wzoru. Badany otrzymuje zeszyt odpowiedzi i ołówek dopiero po upływie 15 sekund od zakończenia ekspozycji. Zeszyt odpowiedzi otwieramy na stronie przewidzianej dla rysunku l i kładziemy go przed badanym tak, by numer wzoru znajdował się w jego prawym dolnym rogu.
Pozwalamy wymazywać i poprawiać rysunki. Po skończeniu rysunku przez badanego zabieramy zeszyt odpowiedzi i ołówek. Następnie pokazujemy kolejny wzór.
Kolejne wzory należy pokazywać bez komentarzy, z następującym wyjątkiem: przed ekspozycją wzoru 3 (pierwszy, który zawiera dwie figury duże i jedną mniejszą, peryferyjną) mówimy:
„Proszę pamiętać o narysowaniu wszystkiego co Pani/Pan widzi.”
Jeżeli odtwarzając Wiór 3 badany pominie figurę peryferyjną, to przed pokazaniem wzoru 4 należy powyższa, instrukcję powtórzyć.
Może się zdarzyć, że w czasie 15-sekundowego okresu czekania badany zacznie rozmowę. Taktownie mu przerywamy przypominając, że powinien się skupić na rysunku. Starając się lepiej zapamiętać wzór niektórzy badani próbują rysować go palcem na powierzchni stołu. Jest to dopuszczalne pod warunkiem, że badany nie zostawia w ten sposób widocznych śladów.
Rozdział 3 . Ocena wyników.
System oceny wyników jest obiektywny.
Opiera się na dwóch wskaźnikach:
1. Liczba poprawnych odwzorowań - wskaźnik ogólny( informuje o ogólnym poziomie wykonania zadania)
2. Liczba błędów ( informacja o częstości specyficznych błędów popełnianych przez badanego)
Różne typy błędów korelują ze specyficznymi jednostkami chorobowymi. Stwierdzono wysoką zgodność między oceniającymi dla obu wskaźników.
Liczba poprawnych odwzorowań
Liczba Poprawnych Odwzorowań jest ustalana zgodnie z regułą wszystko albo nic. Jeżeli odwzorowane nie zawiera żadnych błędów, jest traktowane jako poprawne i oceniane na l punkt. Jeżeli odwzorowanie zawiera jakikolwiek błąd, oceniamy na O punktów. Nie określamy tu ani typu błędów ich teraz nie klasyfikujemy. W badaniu każdą z wersji testu (10 wzorów) można uzyskać od O do 10 punktów.
Liczba Błędów
\V każdej nieprawidłowej reprodukcji wzoru badany może zrobić jeden lub kilka specyficznych błędów. Aby ustalić wskaźnik Liczby Błędów zapisuje się liczbę błędów i dla każdego błędu określa się kategorie, do której on należy (analiza jakościowych cech wykonania testu).
Wyróżniono sześć głównych typów błędów:
pominięcia
zniekształcenia
perseweracje
rotacje
przemieszczenia
błędy względnej wielkości
W obrębie tych głównych kategorii wyróżniono 56 specyficznych typów błędów , ale praktycznie ich ilość w jednym badaniu nie przekracza 24.
Kryteria oceny są raczej łagodne interesują nas nie zdolności rysunkowe osoby badanej, lecz jej zdolność przechowania w pamięci spostrzeżenia wzrokowego. I tak np. nie zajmujemy się zmienioną wielkością całego rysunku w stosunku do rozmiarów wzoru; ważna jest jednak względna wielkość figur w danym wzorze.
Pominięcia (i dodania):
M- Pominięcie pojedynczej głównej (ang. major) figury wzoru l lub 2; badany całkowicie pomija figurę lub rysuje jedną, czy dwie linie, których nie sposób traktować jako próby odtworzenia figury.
MR- Pominięcie prawej głównej figury
ML- Pominięcie lewej głównej figury
PR- Pominięcie prawej peryferyjnej figury
PL- Pominięcie lewej peryferyjnej figury
Zniekształcenia:
SM- Nieprawidłowe odtworzenie pojedynczej głównej figury wzoru 1 lub2 przez zastąpienie jej inną figurą ( np. kwadrat zamiast rombu)
SMR- Nieprawidłowe odtworzenie prawej głównej figury wzoru przez zastąpienie jej inną figurą
SML- Nieprawidłowe odtworzenie lewej głównej figury wzoru przez zastąpienie jej inną figurą
SPR- Nieprawidłowe odtworzenie prawej peryferyjnej figury wzoru przez zastąpienie jej inną figurą
SPL- Nieprawidłowe odtworzenie lewej peryferyjnej figury wzoru przez zastąpienie jej inną figurą
IM-Nieprawidłowe odtworzenie pojedynczej figury wzoru 1 lub2 nie przez zastąpienie jej inną figurą czy rotację, ale opuszczenie, dodanie lub przemieszczenie fragmentu figury
IMR- Nieprawidłowe odtworzenie prawej głównej figury wzoru, ale nie przez zastąpienie jej inną figurą czy rotację
IML Nieprawidłowe odtworzenie lewej głównej figury wzoru , ale nie przez zastąpienie jej inną figurą czy rotację
IPR Nieprawidłowe odtworzenie prawej peryferyjnej figury wzoru, ale nie przez zastąpienie jej inną figurą czy rotację
IPL Nieprawidłowe odtworzenie lewej peryferyjnej figury wzoru, ale nie przez zastąpienie jej inną figurą czy rotację
Perseweracje:
Zamiana lub dodanie figury, która stanowi reprodukcję figury ze wzoru bezpośrednio poprzedzającego eksponowany. Jako perseweracje traktowane są także rysunki głównych lub peryferyjnych figur identyczne do głównej figury w danym wzorze.
Klasyfikując błąd jako perseweracje nie odnotowujemy dla tej samej figury żadnych innych błędów (np. dodanie), nie zaliczamy tez rotacji, nawet jeśli powtórzona figura jest obrócona.. Jeśli badany rysuje w dalszych rysunkach tę samą główną figurę to nadal zaliczamy kolejną persewerację.
PerM- perseweracja w rysunku 2 figury przedstawionej we wzorze 1 lub powtórzenie figury wzoru 1 lub 2 przy reprodukcji tego wzoru
PerMR- Perseweracja w odtworzeniu prawej głównej figury.
PerML -Perseweracja w odtworzeniu lewej głównej figury.
PerPR- Perseweracja w odtworzeniu prawej peryferyjnej figury.
PerPL- Perseweracja w odtworzeniu lewej peryferyjnej figury.
Rotacje:
Rotacja (obrót figury) jest to zmiana ustawienia figury w stosunku do wzoru.
Rotacje mogą być różnego stopnia, np. :
180 M- Rotacja w płaszczyźnie figury we wzorze 1 lub 2 o około 180'
90M- Rotacja w płaszczyźnie figury we wzorze 1 lub 2 o około 90'
45M- Rotacja w płaszczyźnie figury we wzorze 1 lub 2 o 25'-65'
180MR- Rotacja w płaszczyźnie prawej głównej figury o około 180'
180ML- Rotacja w płaszczyźnie lewej głównej figury o około 180'
(podobnie 90MR, 90ML, 45MR, 45ML)
180PR- Rotacja w płaszczyźnie prawej peryferyjnej figury o około 180'
180PL- Rotacja w płaszczyźnie lewej peryferyjnej figury o około 180'
(podobnie 90PR, 90PL, 45PR, 45PL)
Błędy rotacji:
Mir- Rotacja w przestrzeni całego rysunku o ok. 180'(lustrzane odbicie)
MirMR- dotyczy to prawej głównej figury
MirML- dotyczy to lewej głównej figury
180MR (Mir)-rotacja prawej głównej figury, która może być punktowana jako rotacja w płaszczyźnie lub rotacja w przestrzeni o ok.180'(lustrzane odbicie)
180ML(Mir) -rotacja lewej głównej figury, która może być punktowana jako rotacja w płaszczyźnie lub rotacja w przestrzeni o ok.180'(lustrzane odbicie)
90MR(Mir) -rotacja prawej głównej figury, która może być punktowana jako rotacja w płaszczyźnie o ok. 90'lub rotacja w przestrzeni o ok.180'(lustrzane odbicie)
90ML(Mir)- rotacja lewej głównej figury, która może być punktowana jako rotacja w płaszczyźnie o ok.90' lub rotacja w przestrzeni 180'(lustrzane odbicie).
Przemieszczenia:
Polega na nieprawidłowym odtworzeniu przestrzennych relacji między poszczególnymi figurami w rysunku. Dla pojedynczego rys. zalicza się tylko jeden błąd przemieszczenia.
Rev- Odwrócenie z lewej na prawą dwóch figur głównych
NOv- Odtworzenie zachodzących na siebie głównych figur jako nie zachodzących, lub zachodzących inaczej niż we wzorze
Ov- Odtworzenie figur nie stykających się jako zachodzące/stykające się
MisPR- Przemieszczenie prawej peryferyjnej figury tak, ze znajduje się z lewej, pomiędzy , wewnątrz, nad , pod głównymi figurami
MisPL- Przemieszczenie lewej peryferyjnej figury tak, ze znajduje się z prawej, pomiędzy , wewnątrz, nad , pod głównymi figurami
UPR- Przemieszczenie prawej peryferyjnej figury w górę
UPL- Przemieszczenie lewej peryferyjnej figury w górę
DPR- Przemieszczenie prawej peryferyjnej figury w dół.
DPL- Przemieszczenie lewej peryferyjnej figury w dół
Błędy względnej wielkości:
SzMR- Zmiana względnej wielkości prawej głównej fig., wysokość jej wynosi mniej niż 3/5 wysokości figury lewej.
SzML- Zmiana względnej wielkości lewej głównej fig., wysokość jej wynosi mniej niż 3/5 wysokości figury lewej.
SzPR Zmiana względnej wielkości prawej peryferyjnej fig., wysokość jej wynosi więcej niż 3/5 wysokości większej z dwóch głównych figur.
SzPl- Zmiana względnej wielkości plewej peryferyjnej fig., wysokość jej wynosi więcej niż 3/5 wysokości większej z dwóch głównych figur.
Rozdział 4. Normy.
Normy opracowane dla BVRT odnoszą się do wszystkich trzech (C,D,E) Wersji testu. Są one równoważne pod względem trudności (stosowane w diagnozie klinicznej i poradnictwie szkolnym).
U osób zdrowych poziom wykonania testu koreluje dodatnio z poziomem IQ.
Istnieje ścisły związek między wynikami BVRT i wiekiem badanych. Od 8-14/15 lat poziom wykonania rośnie. Potem stały do 40-50, potem spada w następnych dekadach.
Płeć nie ma znaczenia
Interpretacja wyników musi uwzględniać wiek, poziom przedchorobowy IQ. Pomagają tu wskaźniki ogólne; wykształcenie, pozycja zawodowa, wiek, rasa, płeć.
Metoda A (najpopularniejsza)-normy
Tablice norm dla metody A oparte są na wynikach trzech badań. Z pierwszej grupy badanych wykluczono ludzi cierpiących na psychozy, uszkodzenia mózgu, poważne braki fizyczne. Drugie badanie normalizacyjne objęło osoby o wysokim statusie ekonomicznym, trzecie- upośledzonych umysłowo.
Poziom wykonania testu przez upośledzonych wyraźnie niższy!
Normy dla dorosłych
Jedna tabela wskazuje oczekiwaną Liczbę Poprawnych Odwzorowań dla osoby w danym przedziale wiekowym i mieszczącej się w danym ilorazie IQ (szacunkowy przedchorobowy ). Z wynikiem oczekiwanym porównuje się wynik uzyskany przez osobę badaną.
Jeśli jest on niższy o 2 pkt od oczekiwanego to można podejrzewać nabyte obniżenie funkcji poznawczych.
Wynik 3 pkt niższy od oczekiwanego sugeruje tego rodzaju obniżenie
Wynik niższy od oczekiwanego o 4 pkt. lub więcej może być istotnym dowodem takiego obniżenia.
Inna tabela zawiera normy dla wskaźnika Liczby Błędów w Metodzie A dla 4 grup wiekowych i 8 poziomów szacunkowego IQ. Podstawę klinicznej interpretacji poziomu wykonania BVTR stanowi podobnie jak wskaźnik Liczby Poprawnych odwzorowań, wynik Liczba Błędów oczekiwany dla os. badanej znajdującej się w danym przedziale wieku i IQ.
Wynik badanego przewyższający wynik oczekiwany o 3 pkt uzasadnia pytanie o istnienie wtórnego obniżenia funkcji poznawczych.
Wynik wyższy o 4 pkt. od oczekiwanego sugeruje tego rodzaju obniżenie.
Wynik wyższy od oczekiwanego o 5 lub więcej pkt. może być istotnym dowodem takiego obniżenia.
Normy dla dzieci
Jedna tabela zawiera normy dla dzieci dla wskaźnika Liczby Poprawnych Odwzorowań ( 6 grup wiekowych, 5 poziomów IQ)- od 8 r. ż.
Interpretacja wyników tez opiera się na porównaniu wyniku uzyskanego w teście z wynikiem oczekiwanym (w tabeli).
Jeżeli wynik w badaniu jest o 2 pkt niższy od oczekiwanego to należy postawić pytanie o ewentualne specyficzne trudności w zakresie pamięci wzrokowej lub funkcji wzrokowo-ruchowych.
Wynik 3 pkt niższy od oczekiwanego sugeruje tego typu zaburzenia.
Druga tabela zawiera normy dla dzieci dla wskaźnika Liczby błędów
Jeśli badany uzyskuje wynik o 3 pkt wyższy od oczekiwanego, należy zadać pytanie o ewentualne specyficzne trudności.
Wynik badania przewyższający o 4 i więcej pkt. wynik oczekiwany sugeruje takie trudności.
Jeśli tabela pokazuje 2 oczekiwane wartości to wynik należy odnieść do wyższej.
Metoda B
Normy opracowano na podstawie badań chorych somatycznie, bez choroby mózgu.
Zadowalające normy dla metody B otrzymuje się przez odjęcie 1 pkt z tabeli norm dla dorosłych w metodzie A w zakresie Liczby Poprawnych Odwzorowań. Brak danych o porównaniu do Liczby Błędów w metodzie A.
Metoda C
Normy dla metody C opracowano na podstawie badań chorych somatycznie, bez choroby mózgu.
Jedynie w badaniu metodą C można zastosować skróconą formę testu (8 wzorów).
Poziom wykonania metodą C istotnie rośnie 7-10 r.ż., nieco rośnie 10-13 r.ż., wykonanie w wieku 13 l. zbliżone do dorosłego.
Metodą C można dzieci przedszkolne (od 5;6 r.ż.)-od tego wieku są normy
5-7 l. Szybki wzrost zdolności do kopiowania rysunków.
Metoda D
Metodę D wprowadzono przypuszczając, że pacjenci z chorobami mózgu, których poziom wykonania testu w badaniu pozostałymi metodami jest w normie lub jest nieznacznie obniżony, mogą mieć trudności z zadaniem wymagającym przechowania spostrzeżenia w pamięci przez pewien czas.
Wyniki badań wskazują jednak, że znaczne pogorszenie wykonania w badaniu Metodą D w porównaniu do Metody A nie jest typowe dla pacjentów z chorobami mózgu.
Chorzy z lezjami lewej półkuli uzyskują w Metodzie D wyższy wskaźnik Liczby Poprawnych Odwzorowań
Chorzy z lezjami prawej półkuli odwrotnie- uzyskują w Metodzie D niższy wskaźnik Liczby Poprawnych Odwzorowań.
Podobnie z błędami: poziom wykonania metodą D wyższy u pacjentów z lezjami lewej półkuli, niższy z lezjami prawej.
Wniosek: W przechowywaniu wzorów w pamięci przez krótki czas ważną role pośredniczącą odgrywa nie werbalizacja (nazywanie słowne), jak sugerował Benton, lecz wyobraźnia wzrokowa.
Pogorszenie wykonania metoda D można interpretować jako zaburzenie funkcji przechowywania w pamięci.
Polepszenie wykonania metoda D można interpretować korzyścią odroczenia dla pacjentów ze spowolnionym procesem przetwarzania informacji-odroczenie pozwala na zintegrowanie informacji wzrokowej.
Nie opracowano norm dla klinicznego stosowania metody D.
Wykonanie testu przez osoby starsze
Istnieją normy BVRT dla osób starszych (badania normalizacyjne)-poprzeczne i podłużne (Metodą A).
Wskaźnik liczby błędów rośnie szybciej (szczególnie 60-70l. i 70-80 l.).
Znaczne obniżenie poziomu wykonania testu u 70 i 80-latków (wraz z wiekiem)- w obu wskaźnikach.
Pogorszenie krótkotrwałej pamięci wzrokowej wraz z wiekiem.
Spadek poziomu wykonania nie wynika ze spadku zdolności spostrzegania, tylko osłabienia pamięci.
Wyniki badań wskazują na istotny spadek poziomu wykonania po 60 r.ż. i wzrost wraz z wiekiem różnic indywidualnych ( niektórzy starsi wykonywali bardzo dobrze test).
Test dobrze różnicuje zdrowe osoby starsze a wczesne otępienie!
Rozdział 5. Diagnostyczna interpretacja wyników
Zaburzenie czynności mózgu spowodowane urazem, chorobą lub wadliwym rozwojem jest najczęstszą przyczyną błędnego wykonania zadań wzrokowo-pamięciowych i wzrokowo-konstrukcyjnych.
Wrażliwość na następstwa chorób mózgu stanowi najcenniejszą zaletę BVRT
BVRT bardzo często włączany do baterii testów neuropsychologicznych. Zanim jednak błędne wykonanie stanie się podstawą do wnioskowania o chorobie mózgu, należy rozważyć i wykluczyć wpływ następujących czynników:
wrogość, apatia, zachowania aspołeczne tub paranoja mogą sprawiać, że
pacjent nie wkłada wystarczającego wysiłku w wykonanie zadania.
głęboka depresja, wskutek której pacjent nie jest w stanie wykonywać
reprodukcji;
wyczerpanie fizyczne spowodowane poważną, chorobą fizyczną, wskutek
którego pacjent nie jest w stanie odtworzyć wzorów, zwłaszcza bardziej
złożonych;
myślenie autystyczne spowodowane schizofrenią, na skutek którego rysunki
pacjenta nie mają związku z wzorami;
braki wykształcenia lub odpowiedniego doświadczenia społecznego, których
konsekwencją mogą być defekty sprawności grafomotorycznej i/lub
nieumiejętność dostosowania się do wymogów zadania;
symulowanie braków umysłowych.
Dopiero po wyeliminowaniu możliwości, że słabo wykonanie testu był spowodowane działaniem tych czynników, rozważa się hipotezę o istnieniu zaburzeń czynności mózgu.
Nie każde uszkodzenie mózgu znajduje odbicie w pogorszeniu wykonania zadań wzrokowo- pamięciowych. Wykonanie zadań tego typu przez chorego zależy od rozmiaru, rodzaju, lokalizacji uszkodzenia, trwałości uszkodzenia, poprawa funkcji po udarze.
Pogorszenie pewne u pacjentów cierpiących na „mózgowy zespół organiczny”
i otępienie, nie wszyscy pacjenci neurologiczni mają obniżony wynik.
Wykonanie testu przez pacjentów z chorobami mózgu:
Sygnałem choroby jest obniżenie ogólnego poziomu wykonania
Badania pacjentów metodą A (wskaźniki dewiacyjne, czyli różnica między otrzymaną a oczekiwaną liczba poprawnych i błędnych odwzorowań).
Poziom wykonania 50% pacjentów z chorobą mózgu jest poniżej poziomu wykonania 94% pacjentów kontrolnych.
System oceny błędów dostarcza informacji o specyficznych typach błędów popełnianych przez badanego, a ponadto daje rozkład wyników o większej dyspersji (rozdzieleniu), dzięki czemu jest bardziej użyteczny w śledzeniu zmian wykonania testu w czasie.
Poziom wykonania testu przez pacjenta należy interpretować kontekście zróżnicowanego spadku funkcji z wiekiem, różnic indywidualnych w przebiegu tych procesów, współwystępujących nieneurologicznych przewlekłych chorób układowych i dość częstych reakcji depresyjnych, które mogą, osłabiać sprawność umysłową.
Wnioski neuropsychologiczne formułowane są na podstawie wyników różnych testów funkcjonowania poznawczego, osobowości i funkcjonowania emocjonalnego.
Celem pracy naukowców było skonstruowanie trafnego zestawu testów, który pozwoliłby wychwycić pacjentów, wymagających dokładniejszych badań diagnostycznych. Bateria składała się z ośmiu testów:
Orientacji w Czasie (Temporal Orientation- Benton i in., 1983);
Rozpoznawania Twarzy (Paciał Recognition - Benton i in., 1983);
Określania Kierunku Linii (Judgement of Line Orientation - Benton i in.. 1983);
Kontrolowanych Ustnych Skojarzeń Słownych (Controlled Oral Word
Association - Benton i Hamsher, 1983);
Powtarzania Cyfr (Digil Span), Pamięci Logicznej (Logical Memory) i Par Skojarzeń (Paired Association) ze Skali Pamięci Wechslera (Wechsler Memory Scale);
BVRT. Metoda A.
Zgodnie z oczekiwaniami poziom wykonania w tych testach przez pacjentów otępiennych był niższy niż w grupie kontrolnej- trafność baterii testów jako narzędzia przesiewowego.
Jakościowe cechy wykonania
Istnieje zgoda co do lego, że reprodukcje (kopiowanie lub rysowanie z pamięci) wykonane przez osoby z dysfunkcją mózgu są nie tylko ogólnie gorsze, ale mogą również ujawniać charakterystyczne cechy jakościowe.
Rotacje, perseweracje, zmiany względnej wielkości figur i ich wzajemnego położenia w przestrzeni, fragmentacja figur oraz podwajanie reprodukcji odzwierciedlają zaburzenia percepcji i pamięci wzrokowej.
Wielu klinicystów sądzi również, że grafo-motoryczne problemy w wykonaniu rysunków, takie jak drżenie, szkicowanie, trudności w rysowaniu kątów ostrych lub w odtworzeniu zachodzących na siebie figur, ujawniają znamienne cechy "organiczne".
System klasyfikacji błędów w BVRT został pomyślany jako ramy dla analizy jakościowej.
Stosując Metodę A stwierdzono, ze w porównaniu z badanymi kontrolnymi, pacjenci z chorobami mózgu popełniali 3 razy więcej błędów typu pominięcie figury peryferyjnej, 3,5 x więcej błędów rotacji i 5,6 x więcej błędów względnej wielkości figur.
W innych badaniach (wykonanie BVRT Metodą A) wysunięto hipotezę, że u chorych z jednostronnymi lezjami pojawią się defekty spostrzegania w przeciwstronnym polu widzenia (więcej błędów po tej stronie).
Oczekiwano także, że chorzy ci będą przejawiać tendencję do rysowania reprodukcji w tej części kartki, która odpowiada niezakłóconemu polu widzenia (tj. będą przesuwać całą reprodukcję w tę stronę).
Oba przypuszczenia zostały potwierdzone. przy czym w 97% przypadkach przesunięcie następowało na tę samą stronę, po której zlokalizowane było uszkodzenie. Spowodowane to było pierwotnym defektem spostrzegania i że te cechy wykonania testu mają wartość dla określenia strony uszkodzenia.
Nie wykryto zależności między ogólnym poziomem wykonania a lokalizacją uszkodzenia, ale najniższe wyniki uzyskali chorzy z uszkodzeniami w okolicy ciemieniowo-potylicznej.
Pacjenci z lezjami prawej półkuli- częściej błędy typu przemieszczenie.
Pacjenci z lezjami lewej półkuli- częściej zniekształcenia.
Osoby z uszkodzeniami przednich okolic mózgu (przed bruzdą Rolanda) popełniają istotnie więcej perseweracji niż osoby z lezjami okolic tylnych (dotyczy to zarówno chorych z lezją prawej, jak i lewej półkuli).
Błędy najczęściej popełniane przez pacjentów z chorobą mózgu:
Pominięcie figury głównej bez pozostawieni miejsca na nią
Odtwarzanie zachodzących figur jako niezachodzących i odwrotnie
Błędy względnej wielkości figur peryferyjnych
Różnice jakościowe* i ilościowe w odtwarzaniu
Chorzy z otępieniem- błędy pomijania
* Jakościowe błędy- pomagają określić lokalizację uszkodzenia.
Wykonanie testu Metodą C przez pacjentów z chorobami mózgu:
Tu częściej zniekształcenia , rzadziej rotacje i pominięcia.
Błędne wykonanie BVRT skorelowane z osłabieniem funkcji umysłowych
Błędne wykonanie częstsze u chorych z uszkodzeniem prawej półkuli
Istnieje raczej umiarkowana korelacja między poziomem wykonania zadań kopiowania a odtwarzania z pamięci (metoda B a C )- zdolności wzrokowo-konstrukcyjne i pamięć mają odrębny udział w wykonaniu testu.
Wykonanie testu przez dzieci:
BVRT skuteczne w badaniu dzieci z podejrzeniem uszkodzeń lub choroby mózgu- często pojawiają się u nich wybiórcze zaburzenia funkcjonowania intelektualnego. Przy dobrze rozwiniętych funkcjach werbalnych stwierdza się poważne zaburzenia spostrzegania wzrokowego i koordynacji wzrokowo -ruchowej.
Przecenia się zdolności do nauki i możliwości przystosowawcze tych dzieci
Dokładniejsze dane o możliwościach dziecka- dzięki BVRT
Zdolność różnicowania w tym teście nieco mniejsza niż u dorosłych
Wyniki w BVRT dzieci o wysokim poziomie funkcjonowania intelektualnego wyższe od oczekiwanych na podstawie wieku a niższe w porównaniu do wyników w skalach ogólnej inteligencji.
Test Pamięci wzrokowej jest użyteczny dla różnicowania między uszkodzeniem mózgu a psychogennymi zaburzeniami emocjonalnymi u dzieci.
Trudności w koncentracji uwagi nie wpływają istotnie na poziom wykonania (wynik niższy 1-2 pkt, nadal w normie)
Nie wykryto różnic w wykonaniu przez dzieci dyslektyczne i dysortograficzne oraz z kłopotami w czytaniu. To trudności specyficzne bez odzwierciedlenie w zaburzeniach percepcji wzrokowej, typowych dla urazów mózgu.
BVRT angażuje zdolności wzrokowo-precepcyjne, wzrokowo-konstrukcyjne (szczególnie metoda A i B), pamięć wzrokową
Wykonanie testu przez chorych na depresję:
Poziom wykonania istotnie niższy
Mała przydatność testu w różnicowaniu otępienia i depresji
Obniżenie motywacji, uwagi, koncentracji
Wykonanie testu przez chorych na schizofrenię:
Często reprodukcja autystyczna- przepracowane rysunki, nie związane z wzorem
Dość dobrze różnicuje pacjentów schizofrenicznych i z uszkodzeniem mózgu
Symulacja błędnego wykonania:
Częsty problem ( chęć uzyskania renty lub odszkodowania)
Różnice jakościowe i ilościowe w wykonaniu symulantów i osób z uszkodzeniem mózgu
Ilościowo poziom wykonania niższy- symulanci
Jakościowe: symulanci częściej zniekształcali, rzadziej błędy pomijania, perseweracji i względnej wielkości.