Z PRAC NORMALIZACYJNYCH
Krzysztof Błażejowski, Jacek Olszacki, Hubert Peciakowski
Normy dla producentów i użytkowników
asfaltów i lepiszczy asfaltowych
Aktualne normy dla producentów Asfalty i lepiszcza asfaltowe do zastosowań
i użytkowników asfaltów i lepiszczy drogowych
asfaltowych można podzielić na dwie
grupy norm wyrobów przeznaczonych do Asfalty drogowe
zastosowań drogowych lub przemysłowych. W normie PN-EN 12591:2010 Asfalty i lepiszcza
Większość norm dotyczących specyfikacji asfaltowe - Wymagania dla asfaltów drogowych
asfaltów i lepiszczy asfaltowych nie podaje przedstawiono zasady określania właściwości i od-
gotowych zestawów wymagań, lecz powiednich metod badań asfaltów przeznaczonych
jest podstawą do tworzenia krajowych do budowy i utrzymania dróg, lotnisk i innych na-
specyfikacji spośród dostępnych w normie wierzchni oraz pełne wymagania odnośnie do oceny
klas wymagań. Dlatego w Podkomitecie zgodności.
ds. Asfaltów w KT 222 ds. Przetworów Norma opisuje wymagania dotyczące następujących
Naftowych i Cieczy Eksploatacyjnych właściwości asfaltów:
od 2008 r. prowadzone są prace nad " konsystencja w pośredniej temperaturze eksploatacji;
tworzeniem specyfikacji krajowych " konsystencja w wysokiej temperaturze eksploatacji;
publikowanych następnie jako załączniki " stałość konsystencji.
krajowe w normach. Szeroki zakres lepiszczy ujęty w normie
Dodatkowym aspektem istotnym z punktu PN-EN 12591:2010 odnosi się do właściwości asfal-
widzenia producenta i odbiorcy lepiszczy asfaltowych tów drogowych zestawionych w trzech oddzielnych
z grupy drogowej (drogowe, modyfikowane, emulsje, tablicach:
upłynnione i fluksowane) jest to, że zostały one uznane " Tablica 1A  gatunki wyróżniane wartościami pe-
za wyroby budowlane i objÄ™te kompletnÄ… procedurÄ… netracji w temperaturze 25ºC w zakresie 20 do
kontroli wprowadzania do obrotu. WiÄ™kszość 220×0,1 mm;
z omawianych norm to normy zharmonizowane " Tablica 2A  gatunki wyróżniane wartościami pe-
z DyrektywÄ… Wyroby budowlane 89/106/EEC (CPD) netracji w temperaturze 25ºC w zakresie 250 do
z obowiÄ…zkiem oznakowania CE. 900×0,1 mm;
Lepiszcza asfaltowe
Do zastosowań drogowych Do zastosowań przemysłowych
Asfalty Asfalty
Kationowe
Asfalty drogowe
Asfalty Twarde asfalty
Asfalty drogowe modyfikowane fluksowane
emulsje
twarde utlenione przemysłowe
polimerami i upłynnione
asfaltowe
PN-EN 12591
PN-EN 13304 PN-EN 13305
PN-EN 13924
PN-EN 14023 PN-EN 15322
PN-EN 13808
Rys. 1. Polskie Normy dotyczÄ…ce lepiszczy asfaltowych
WIADOMOÅšCI PKN " NORMALIZACJA " 11/2011 7
Z PRAC NORMALIZACYJNYCH
" Tablica 3A  gatunki asfaltów miękkich wyróżniane matycznymi panującymi w różnych częściach Euro-
lepkoÅ›ciÄ… kinematycznÄ… w 60ºC. py, innymi dopuszczalnymi naciskami osi pojazdów
Z powyższymi tablicami powiązane są tablice za- oraz wieloma czynnikami technologicznymi.
wierające wymagania regionalne. Należy podkreślić, PN-EN 14023:2011 określa zestawy właściwości
że jest to norma częściowo klasyfikacyjna, tzn. pozo- podstawowych i dodatkowych zawartych w trzech
stawia organizacjom członkowskim CEN wybór we oddzielnych tablicach:
wskazaniu niektórych kombinacji wymagań. " Tablica 1  właściwości stosowane do wszystkich
W normie PN-EN 12591:2010 znajduje się Za- asfaltów modyfikowanych polimerami;
łącznik krajowy NA z wymaganiami dotyczącymi " Tablica 2  właściwości powiązane z przepisami
asfaltów drogowych przeznaczonych do stosowania prawnymi lub innymi warunkami krajowymi;
w budownictwie drogowym w Polsce, w którym są " Tablica 3  dodatkowe właściwości.
zawarte parametry dla sześciu rodzajów asfaltów: Pierwsza tablica zawiera zestaw wymagań podsta-
20/30, 35/50, 50/70, 70/100, 100/150 i 160/220. wowych, natomiast tablica druga i trzecia to zestaw
Obszerny rozdział dotyczący oceny zgodności wymagań dodatkowych. W wymienionych tablicach
asfaltów drogowych ujęto w Załączniku ZA do nor- normy PN-EN 14023 do każdej właściwości polime-
my PN-EN 12591:2010. Ustalono w nim warunki zna- roasfaltu przypisano pewnÄ… liczbÄ™ klas (tablica 1  10
kowania CE asfaltów drogowych przeznaczonych klas, tablica 2  11 klas, tablica 3  8 klas), z których
do zastosowań wskazanych w odpowiednich tabli- można wybrać dowolny poziom wymagania dla da-
cach. Asfalty przeznaczone do budowy dróg i po- nej cechy.
wierzchniowych utrwaleń objęte zostały systemem Dzięki tak skonstruowanym zestawom klas moż-
oceny zgodności  2+ , w którym wymagane jest, aby liwe jest stworzenie dowolnego zestawu wymagań,
producent posiadał wdrożony system Zakładowej czyli możliwe jest stworzenie specyfikacji dla wy-
Kontroli Produkcji potwierdzony Certyfikatem ZKP branego polimeroasfaltu. Każdy członek CEN może
wystawionym przez jednostkę notyfikowaną. Załącz- zatem przeprowadzić analizę wymagań i stworzyć
nik ZA zawiera ponadto procedurę oceny zgodności swój własny krajowy dokument aplikacyjny wprowa-
asfaltów drogowych, podział zadań oceny zgodności, dzający normę do stosowania.
rozdział dotyczący certyfikatu i deklaracji zgodności W normie PN-EN 14023:2011 znajduje się Załącz-
oraz oznakowania CE i etykietowania. nik krajowy NA z wymaganiami odnoszÄ…cymi siÄ™ do
asfaltów modyfikowanych polimerami przeznaczo-
Asfalty modyfikowane nych do stosowania w budownictwie drogowym
W normie PN-EN 14023:2011 Asfalty i lepiszcza w Polsce. Załącznik ten stanowi zbiór uzgodnionych
asfaltowe - Zasady klasyfikacji asfaltów modyfikowa- właściwości i poziomów wymagań tych właściwo-
nych polimerami przedstawiono zestaw właściwo- ści dla siedmiu określonych asfaltów modyfikowa-
ści i przypisanych do nich poziomów wymagań dla nych polimerami w postaci Tablicy NA.1: 10/40-65,
asfaltów modyfikowanych polimerami przeznaczo- 25/55-60, 45/80-55, 45/80-65, 65/105-60, 90/150-45
nych do budowy i utrzymania dróg, lotnisk i innych i 100/200-40.
nawierzchni oraz pełne wymagania odnośnie do Obszerny rozdział dotyczący oceny zgodno-
oceny zgodności. ści asfaltów modyfikowanych polimerami ujęto
Norma ta jest typową normą klasyfikacyjną, tzn. w Załączniku ZA do normy PN-EN 14023:2011. Zakres
nie zawiera sztywnych wymagań odnoszących się wymagań i informacji w Załączniku ZA jest zbliżony
do poszczególnych gatunków asfaltów (jak np. więk- do wymagań w PN-EN 12591:2010.
szość zapisów w PN-EN 12591 dotyczących asfaltów
drogowych). Zakłada się przez to, że każdy członek Asfalty drogowe twarde
CEN dokona pełnego wyboru właściwości i przypisa- Trzecią normą dotyczącą lepiszczy drogowych do
nych do nich poziomów wymagań. Pozwala dobrać zastosowań w mieszankach mineralno-asfaltowych
najodpowiedniejsze parametry do określenia cech, jest PN-EN 13924:2009 Asfalty i lepiszcza asfaltowe -
jakimi mają się charakteryzować drogowe lepiszcza Wymagania dla asfaltów drogowych twardych.
modyfikowane stosowane na konkretnym obszarze. Podobnie jak w innych normach dotyczÄ…cych
Podyktowane jest to zróżnicowanymi warunkami kli- asfaltów drogowych, również ta opisuje wymaga-
8 WIADOMOÅšCI PKN " NORMALIZACJA " 11/2011
Z PRAC NORMALIZACYJNYCH
Lepkościomierz próżniowy do badania lepkości dynamicznej lepiszczy asfaltowych wg PN-EN 12596
nia odnoszące się do następujących właściwości: wymagań dla kationowych emulsji asfaltowych
" konsystencja w pośredniej temperaturze eksploatacji; przeznaczonych do budowy i utrzymania dróg, lot-
" konsystencja w wysokiej temperaturze eksploatacji; nisk i innych umocnionych powierzchni oraz pełne
" stałość konsystencji. wymagania odnośnie do oceny zgodności.
Tablica 1 normy zawiera zestaw właściwości i po- Norma ta podobnie jak norma PN-EN 14023:2011
ziomów wymagań (klas) do wyboru w każdym kra- jest typową normą klasyfikacyjną, tzn. nie zawiera
ju. W rzeczywistości na podstawie tablicy 1 można sztywnych wymagań dotyczących poszczególnych
stworzyć specyfikacje tylko dla dwóch asfaltów dro- gatunków emulsji. Każda organizacja członkowska
gowych twardych: 10/20 i 15/25. CEN ma dokonać wyboru właściwości i przypisanych
Specyfikacje krajowe zostały opracowane w Pod- do nich poziomów wymagań.
komitecie ds. Asfaltów w KT 222 i znajdują się w Za- W PN-EN 13808:2010 określono wszystkie właści-
łączniku krajowym NA do PN-EN 13924:2009. wości dla kationowych emulsji asfaltowych i lepisz-
Rozdział dotyczący oceny zgodności asfaltów dro- czy z nich odzyskanych i zawarto je w trzech oddziel-
gowych twardych ujęto w Załączniku ZA do normy nych tablicach:
PN-EN 13924:2009. Zakres wymagań i informacji " Tablica 3  właściwości techniczne i klasy właściwości
w Załączniku ZA jest zbliżony do wymagań w pozo- kationowych emulsji asfaltowych;
stałych normach. " Tablica 4  właściwości techniczne i klasy właściwości
lepiszcza odzyskanego z kationowych emulsji asfalto-
Kationowe emulsje asfaltowe wych poprzez odparowanie;
W normie PN-EN 13808:2010 Asfalty i lepiszcza " Tablica 5  właściwości techniczne i klasy właściwości
asfaltowe - Zasady klasyfikacji kationowych emul- lepiszcza odzyskanego z kationowych emulsji asfalto-
sji asfaltowych przedstawiono zestaw właściwości wych poprzez odparowanie, które poddano proceso-
i przypisanych do nich szeregu różnych poziomów wi stabilizacji i ewentualnie procesowi starzenia.
WIADOMOÅšCI PKN " NORMALIZACJA " 11/2011 9
Fot. ORLEN Asfalt sp. z o.o., publikujemy dzięki uprzejmości ORLEN Laboratorium sp. z o.o.
Z PRAC NORMALIZACYJNYCH
W normie PN-EN 13808:2010 każda z właściwości lotnisk i innych nawierzchni oraz pełne wymagania
emulsji bÄ…dz
asfaltu z niej odzyskanego została odnośnie do oceny zgodności.
podzielona na pewną liczbę klas (Tablica 3  10 klas, Także ta norma jest normą klasyfikacyjną i nie za-
Tablica 4  8 klas, Tablica 5  2 klasy dla lepiszcza wiera sztywnych wymagań dotyczących poszcze-
odzyskanego z emulsji, które poddano procesowi gólnych rodzajów asfaltów upłynnionych i flukso-
stabilizacji i 3 klasy dla lepiszcza odzyskanego wanych. Zakłada się, że każdy członek CEN dokona
z emulsji, które poddano procesowi stabilizacji wyboru właściwości i przypisanych do nich pozio-
i starzenia). W każdej z nich można wybrać dowolny mów wymagań.
poziom wymagania (klasę). PN-EN 15322:2009 zawiera zestaw właściwości
Dzięki tak skonstruowanym zestawom klas i para- podstawowych i dodatkowych w trzech oddzielnych
metrów możliwe jest dowolne zestawienie wymagań tablicach:
krajowych, tj. możliwe jest stworzenie dowolnej spe- " Tablica 3  właściwości techniczne i klasy właściwo-
cyfikacji dla wybranej kationowej emulsji asfaltowej. ści asfaltów upłynnionych i fluksowanych;
W normie PN-EN 13808:2010 znajduje się Załącz- " Tablica 4  właściwości techniczne i klasy właściwości
nik krajowy NA z wymaganiami odnoszącymi się do lepiszcza stabilizowanego ujęte w dwóch częściach A i B
kationowych emulsji asfaltowych przeznaczonych - Część A  dla penetracji w 25ºC lepiszczy po stabi-
do stosowania w budownictwie drogowym w Polsce. lizacji mniejszej lub równej (330 x 0,1) mm,
ZaÅ‚Ä…cznik ten stanowi zbiór uzgodnionych wÅ‚aÅ›ciwo- - Część B  dla penetracji w 25ºC lepiszczy po stabi-
ści i poziomów wymagań tych właściwości dla trzy- lizacji większej od (330 x 0,1) mm;
nastu określonych kationowych emulsji asfaltowych " Tablica 5  właściwości techniczne i klasy właściwości
w postaci Tablicy NA.2. Należą do nich następujące lepiszcza, które zostało poddane długoterminowemu
rodzaje emulsji: C60B3 ZM, C60BP3 ZM, C65B3 PU/ starzeniu.
RC, C65BP3 PU/RC, C69B3 PU, C69BP3 PU, C65B4 RC, W ww. tablicach normy PN-EN 15322:2009 każda
C65BP4 RC, C60B5 ME, C60B5 R, C60B5 ZM, C60BP5 z właściwości asfaltów upłynnionych i fluksowanych
CWZ i C60B5 ME/CWZ. Rekomendowane przezna- została podzielona na pewną liczbę klas (tablica 3 
czenie każdej z emulsji określono poprzez literowe 11 klas, tablica 4 Część A  8 klas, tablica 4 Część B
oznaczenie w nazwie:  7 klas, tablica 5  3 klasy), z których można wybrać
" emulsje do połączeń międzywarstwowych (ZM); dowolny poziom wymagania.
" emulsje do powierzchniowych utrwaleń (PU); Dzięki tak skonstruowanym zestawom klas i pa-
" emulsje do cienkich warstw na zimno (CWZ); rametrów możliwy jest optymalny dobór wymagań
" emulsje do remontów cząstkowych (RC); przez każdą organizację bedącą członkiem CEN, tj.
" emulsje do recyklingu (R); możliwe jest stworzenie dowolnej specyfikacji dla
" emulsje do mieszanek mineralno-emulsyjnych (ME). wybranego asfaltu upłynnionego lub fluksowanego.
Rozdział dotyczący oceny zgodności asfaltów mo- Każdy kraj może zatem przeprowadzić analizę wy-
dyfikowanych polimerami ujęto w Załączniku ZA do magań i stworzyć swój własny krajowy dokument
normy PN-EN 13808:2010. Podobnie jak we wcze- aplikacyjny wprowadzajÄ…cy normÄ™ do stosowania.
śniej omówionych normach ustalono w nim warun- Norma PN-EN 15322:2009 została wprowadzona
ki znakowania emulsji CE. Kationowe emulsje asfal- do zbioru PN w listopadzie 2009 r. Funkcjonuje jed-
towe przeznaczone do budowy dróg i technologii nak tylko w języku oryginału (angielskim, francuskim
powierzchniowego utrzymania nawierzchni drogo- lub niemieckim). Oznacza to także, że nie zawiera
wych są objęte systemem oceny zgodności  2+ . opracowanego polskiego Załącznika krajowego NA
z wymaganiami dotyczącymi asfaltów upłynnionych
Asfalty upłynnione i fluksowane i fluksowanych przeznaczonych do stosowania w Pol-
W normie PN-EN 15322:2009 Asfalty i lepiszcza sce. W najbliższej przyszłości nie jest przewidziane
asfaltowe - Zasady klasyfikacji asfaltów upłynnionych stworzenie takiego Załącznika krajowego, ponieważ
i fluksowanych (oryg.) przedstawiono zestaw wła- popyt na tego typu wyroby w Polsce jest znikomy.
ściwości i przypisanych do nich różnych poziomów
wymagań dla asfaltów fluksowanych i upłynnio-
nych przeznaczonych do budowy i utrzymania dróg,
10 WIADOMOÅšCI PKN " NORMALIZACJA " 11/2011
Z PRAC NORMALIZACYJNYCH
Rozdział dotyczący oceny zgodności asfaltów upłyn- W normie podano przykładową listę ośmiu typo-
nionych i fluksowanych ujęto w załączniku ZA do nor- wych gatunków asfaltów utlenionych z zaznacze-
my PN-EN 15322:2009 i zawiera on zbliżony zestaw wy- niem, że wykaz ten nie powinien być traktowany jako
magań jak w pozostałych normach asfaltowych. wyczerpujący i inne gatunki mogą być produkowane
po uzgodnieniach pomiędzy klientem a dostawcą.
Asfalty i lepiszcza asfaltowe do celów
przemysłowych Twarde asfalty przemysłowe
W normie PN-EN 13305:2011 Asfalty i lepiszcza
Asfalty utlenione asfaltowe  Zasady klasyfikacji twardych asfaltów
W normie PN-EN 13304:2011 Asfalty i lepiszcza przemysłowych przedstawiono klasyfikację twar-
asfaltowe - Zasady klasyfikacji asfaltów utlenionych dych asfaltów przemysłowych stosowanych głównie
przedstawiono zasady klasyfikacji asfaltów utlenio- do przyklejania podłóg, lakierów, asfaltów utlenio-
nych stosowanych głównie w wyrobach do pokryć nych, wyrobów do pokryć dachowych i mastyksach.
dachowych, hydroizolacji, do klejenia izolacji ter- Podany w niniejszej normie zakres umożliwia pod-
micznych oraz akustycznych. stawy do uzgodnień wymagań jakościowych między
Norma jest wykorzystywana w 30. krajach dostawcą a klientem, jednak nie narzuca ściśle okre-
europejskich, gdzie stosuje się kilka typów asfaltów ślonych rodzajów.
utlenionych. Zawarto w niej specyfikacje dot. różno- Twarde asfalty przemysłowe oznacza się literą H
rodnych gatunków, jakie obejmuje grupa asfaltów oraz wartością graniczną temperatury mięknie-
przemysłowych oraz wskazano konieczność daleko nia oznaczoną metodą PiK. Dla przykładu twardy
idących zróżnicowań jakościowych poszczególnych asfalt przemysłowy H 80/90 oznacza, że temperatura
gatunków zależnie od warunków klimatycznych, miÄ™knienia tego asfaltu jest pomiÄ™dzy 80ºC a 90ºC.
typu budynku, konstrukcji i różnych technik. W normie znajduje sie wykaz 5 typowych gatunków
Podobnie jak normy do celów drogowych, także twardych asfaltów przemysłowych, ale inne gatunki
ta norma nie zawiera gotowego podziału na wyroby mogą być produkowane po uzgodnieniach między
z wyszczególnionymi wymaganiami. Podaje jedynie dostawcą a klientem.
listę właściwości oraz sposób ich opisu. Zakres wła- W normie zamieszczono ponadto tablicę z zasada-
ściwości podany w normie PN-EN 13304:2011 daje mi, na podstawie których można dokonywać klasyfi-
możliwość uzgodnień wymagań jakościowych usta- kacji twardych asfaltów przemysłowych. Właściwości
lanych między producentem asfaltów a klientem. z podanymi wartościami granicznymi to tempera-
W tym przypadku nie określa się wspólnych wyma- tura mięknienia, rozpuszczalność oraz temperatura
gań jakościowych na poziomie krajowym. zapłonu, natomiast właściwości, dla których wartości
Asfalty utlenione oznaczane są poprzez wzajemną mogą być uzgodnione pomiędzy dostawcą a klien-
relacjÄ™ wartoÅ›ci temperatury miÄ™knienia metodÄ… PiK tem - to penetracja w 25ºC, ubytek masy po ogrze-
oraz penetracji w 25ºC. Typowym gatunkiem asfal- waniu oraz gÄ™stość.
tu utlenionego jest 95/35, co oznacza, że tempera-
tura miÄ™knienia tego produktu jest pomiÄ™dzy 90ºC Asfalty przemysÅ‚owe izolacyjne PS
a 100ºC (95Ä…5), natomiast wartość penetracji w 25ºC Jeszcze do niedawna, w zbiorze Polskich Norm,
jest w przedziale 30 dmm-40 dmm (35ą5). W tablicy oprócz PN-EN, znajdowały się także pochodzące
z wymaganiami dotyczącymi asfaltów utlenionych z wcześniejszego okresu normy krajowe zawierające
znalazły się także rozpuszczalność, ubytek masy po wymagania odnoszące się do asfaltów przemysło-
ogrzewaniu oraz temperatura zapłonu. Dla pięciu wych. Była to seria norm PN-C-96178 o numerach
ww. właściwości zostały określone wartości granicz- arkuszy od 00 do 03. Normy te zostały wycofane bez
ne. Natomiast pozostałe właściwości takie jak: tem- zastąpienia w dniu 23.09.2011 r. Spośród nich dwie,
peratura łamliwości Fraassa, skłonność do plamie- o numerach arkuszy 02 i 03, stosowane były do okre-
nia, lepkość dynamiczna oraz gęstość mogą zostać ślania wymagań dotyczących asfaltów przemysło-
uzgodnione między klientem i dostawcą, nie ma dla wych izolacyjnych PS i przemysłowych kruchych PK.
nich wymagań. W normie PN-C-96178-02:1976 Przetwory naftowe
WIADOMOÅšCI PKN " NORMALIZACJA " 11/2011 11
Z PRAC NORMALIZACYJNYCH
- Asfalty przemysłowe izolacyjne PS przedstawiono substancji rozpuszczalnych w wodzie. Do normy opra-
zasady określania właściwości i odpowiednich metod cowano dwie poprawki dotyczące częstości wykony-
badań asfaltów przemysłowych przeznaczonych do wania badań okresowych oraz wyników oznaczeń,
stosowania w przemyśle materiałów budowlanych. jakie powinny znalez
ć się na świadectwie jakości pro-
Głównym zastosowaniem asfaltów przemysłowych duktu.
wg normy były masy powłokowe i impregnacyjne
do produkcji papy i innych materiałów izolacyjnych,
bazy do produkcji lepików, kitów i innych materiałów Asfalty przemysłowe kruche PK
wiążąco-uszczelniających. Norma PN-C-96178-01 dotyczyła asfaltów przemy-
Norma ta zawiera sztywne wymagania dotyczą- słowych kruchych, które stosowane były w przemy-
ce poszczególnych gatunków asfaltów. Wymagania śle papierniczym jako substancje izolacyjne, w prze-
i metody badań zestawiono w jednej tablicy, która myśle gumowym jako plastyfikator, w górnictwie
obejmuje swoim zakresem tylko 6 gatunków asfal- węglowym do produkcji brykietów i w przemyśle
tów. Co więcej, zastrzeżono, że produkcja dwóch farb i lakierów oraz jako substancje izolujące do kry-
z nich zostanie uruchomiona po 1978 roku, nato- cia wewnętrznych powierzchni w przemyśle elektro-
miast produkcja kolejnego zostanie wstrzymana technicznym i włókienniczym.
z chwilą uruchomienia produkcji innego wymienio- Norma wyodrębniała 5 gatunków asfaltów prze-
nego w normie asfaltu. W efekcie znaczenie normy mysłowych kruchych w zależności od temperatury
stopniowo malało, nie obejmowała ona bowiem mięknienia (PiK). Są to kolejno PK 60 , PK 70, PK 90, PK
wszystkich gatunków asfaltów przemysłowych. Cały 120 i PK 135. Przykładowo,  PK 60 w nazwie asfaltu
szereg gatunków asfaltów posiadał odrębne ure- przemysłowego kruchego oznacza, że jego tempera-
gulowania np. WT (Warunki Techniczne) tworzone tura miÄ™knienia znajduje siÄ™ w przedziale od 60ºC do
przez danego producenta zapewniajÄ…ce jakość dla 69ºC. PozostaÅ‚e wymagania i metody badaÅ„ zostaÅ‚y
ściśle określonych celów i zastosowań. zamieszczone w tablicy, która zawiera następujące
Od jakiegoś czasu producenci asfaltów wymagania dotyczące asfaltów przemysłowych kru-
w Polsce odchodzili od tej normy na rzecz normy chych: penetracja w 25ºC, temperatura Å‚amliwoÅ›ci
PN-EN 13304:2011. JednÄ… z przyczyn takiego stanu i ciÄ…gliwość w temperaturze 25ºC (dotyczy jedynie
rzeczy był fakt, że metody badań podane w tablicy PK 60 i 90), temperatura zapłonu, odparowalność,
z wymaganiami w PN-C-96178-02:1976 częściowo zawartość stałych ciał obcych nierozpuszczalnych
opierały się na normach badawczych wycofanych bez w benzynie oraz odczyn wyciągu wodnego (doty-
zastąpienia. czy PK 90 i 120), którego sposób oznaczania został
Asfalty przemysłowe izolacyjne PS podzielone zamieszczony w tejże normie.
były na gatunki w zależności od wzajemnych rela- Do tej normy opracowano jedną poprawkę i jedną
cji temperatury mięknienia (PiK) tego asfaltu i jego zmianę. Zmiana wprowadzała punkt dotyczący za-
penetracji w 25ºC. PrzykÅ‚adowo asfalt przemysÅ‚owy Å›wiadczania o wynikach badaÅ„, które powinno pole-
PS 105/15 to asfalt, którego temperatura mięknienia gać na dołączaniu przez producenta do każdej partii
znajdowaÅ‚a siÄ™ w przedziale 100ºC-110ºC, a penetra- asfaltów Å›wiadectwa jakoÅ›ci zawierajÄ…cego okreÅ›lo-
cja w 25ºC w przedziale 10 dmm -25 dmm. ne w normie wyniki oznaczeÅ„.
Warto także zwrócić uwagę na fakt, że jeden z ga- Ten rodzaj asfaltu producenci asfaltów w Polsce
tunków asfaltów przemysłowych odbiegał właści- będą produkowali wg normy PN-EN 13305.
wościami od pozostałych, a mianowicie PS 40/175.
Właściwości tego asfaltu są bardzo zbliżone do as-
faltu drogowego 160/220. Nie został on już ujęty Podsumowanie
w PN-EN 13304 dotyczącej asfaltów przemysło- Stan normalizacji w dziedzinie lepiszczy asfalto-
wych. Jednak jako jego zamiennik z powodzeniem wych uległ znaczącej zmianie od momentu rozpo-
może być stosowany asfalt drogowy 160/220 wg częcia wprowadzania Norm Europejskich do zbioru
PN-EN 12591:2010. Polskich Norm - dotyczy to szczególnie wyrobów
PN-C-96178-02:1976 była jednocześnie normą wy- związanych z budownictwem drogowym.
robu i badań, bo zawierała także sposób oznaczania Przyjęta w CEN struktura norm dla wyrobów
12 WIADOMOÅšCI PKN " NORMALIZACJA " 11/2011
Z PRAC NORMALIZACYJNYCH
Tablica 1. Stan opracowania specyfikacji krajowych z grupy lepiszczy asfaltowych
Załącznik krajowy NA
Nazwa wyrobu Numer normy Norma zharmonizowana
(specyfikacja krajowa)
Asfalt drogowy PN-EN 12591 TAK jest
Asfalt modyfikowany polimerami PN-EN 14023 TAK jest
Asfalt drogowy twardy PN-EN 13924 TAK jest
Kationowa emulsja asfaltowa PN-EN 13808 TAK jest
nie ma
Asfalt upłynniony i fluksowany PN-EN 15322 TAK (brak zainteresowania
wyrobem na rynku)
budowlanych polegająca na publikacji zestawu wła- Podkomitet ds. Asfaltów KT 222 już w 2007 r. jako
ściwości i poziomów wymagań do dalszego opraco- jeden z pierwszych rozpoczął opracowywanie specy-
wania w poszczególnych krajach stworzyła nowe wy- fikacji krajowych, dzięki czemu zostały one opubliko-
zwania dla komitetów technicznych w naszym kraju. wane na czas, nie utrudniając formalnego wprowa-
Opracowanie specyfikacji krajowej, np. w formie Za- dzenia nowych wyrobów do obrotu. Uniknięto także
łącznika krajowego NA, jak przyjęto w Podkomitecie problemów obserwowanych w przypadku Euroko-
ds. Asfaltów KT 222, jest zadaniem złożonym, w któ- dów w momencie wycofania norm krajowych i za-
rym należy wziąć pod uwagę nie tylko osiągnięcie stąpienia ich Normami Europejskimi, dla których nie
konsensu co do zapisów, ale przede wszystkim ko- przygotowano specyfikacji krajowej.
nieczność prowadzenia badań sprawdzających pro-
jektowanych wyrobów.
Nowa norma o zasadach ergonomii
Ergonomia to dziedzina nauki wykorzystująca wie- W normie ISO 26800 określono podstawowe zasady
dzę o możliwościach psychofizycznych użytkownika i pojęcia w ergonomii, które mogą być stosowane do
do odpowiedniego projektowania i korygowania wy- projektowania i oceny wyrobów, systemów, organi-
robów, maszyn, urządzeń, narzędzi, organizowania zacji, usług, urządzeń i środowiska w celu dostosowa-
miejsca pracy dla zapewnienia maksymalnej wydaj- nia ich do potrzeb i możliwości ludzi. Uwzględniono
ności, komfortu, bezpieczeństwa i satysfakcji z pracy. w niej potrzeby osób starszych i niepełnosprawnych.
 Znaczna część norm z zakresu ergonomii doty- Adresatami tej normy powinni być projektanci, ergo-
czy specyficznych zagadnień i różnych obszarów nomiści, kierownicy projektów, menedżerowie, pracow-
zastosowań, ale ISO 26800:2011 będzie stanowić nicy, konsumenci i nabywcy. Jej celem jest ułatwienie
odniesienie dla wszystkich norm z tego zakresu realizacji zadań ochrony i poprawy bezpieczeństwa
i będzie bazą łączącą podstawowe pojęcia i zasady dzięki optymalizacji sprzętu, usług i środowiska pracy.
ergonomii w jednym dokumencie, a tym samym do- Norma zostanie wprowadzona do zbioru PN na po-
starczy wskazówek, jak najlepiej stosować ergono- czątku 2012 roku jako PN-EN ISO 26800 Ergonomia
miÄ™ - powiedziaÅ‚ Georg Krämer, przewodniczÄ…cy  PodejÅ›cie ogólne, zasady i pojÄ™cia dziÄ™ki pracy KT
komitetu technicznego ISO, który opracował normę 158 ds. Bezpieczeństwa Maszyn i Urządzeń Technicz-
- «Po raz pierwszy  ogólne podejÅ›cie ergonomiczne nych oraz Ergonomii - Zagadnienia Ogólne.
i  zasady i pojęcia w ergonomii służące zrozumie-
Opracowano na podstawie www.iso.org
niu i stosowaniu zasad ergonomii sÄ… prezentowane
J.S.
w sposób kompleksowy w jednej normie - dodał.
WIADOMOÅšCI PKN " NORMALIZACJA " 11/2011 13