Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Agłonie

Kult Matki Bożej na Łotwie datuje się od czasów, kiedy kraj
ten zyskał miano „kraju Maryi” (określony został jako „Terra
Mariana” przez papieża Innocentego III w 1215 roku). W
rzeczywistości

nabożeństwa

Maryi

zaszczepili

przybywający na Łotwę chrześcijańscy misjonarze. Biskup
Meinard rozpoczął głoszenie wiary chrześcijańskiej nad
brzegiem Dźwiny w imię Matki Bożej, a ustanawiając
biskupstwo w Ikšķile również oddał je pod jej opiekę. Tradycję
tę kontynuował biskup Albert podczas budowy w 1215 roku
katedry w Rydze, której nadał wezwanie Wniebowzięcia
Najświętszej Maryi Panny. Kiedy w 1582 roku, już po
zapanowaniu reformacji, na Łotwę przybyli jezuici, prowadzili

Spis treści

Kult Matki Bożej na Łotwie

Aktualne

przeznaczenie

sanktuarium maryjne i

bazylika mniejsza

Dane świątyni

Styl

barok

Świątynia

• materiał bud.

• długość

• szerokość

• cegła

35 m

25 m

Wieża

kościelna

• liczba wież

• wysokość

wież

60 m

Ołtarz

• liczba ołtarzy

Położenie na mapie Łotwy

56°07′37″N 27°00′56″E (https://tool

s.wmflabs.org/geohack/geohack.php?l

anguage=pl&pagename=Bazylika_Wni

ebowzi%C4%99cia_Naj%C5%9Bwi%

C4%99tszej_Maryi_Panny_w_Ag%C

5%82onie&params=56.126944444444

_N_27.015555555556_E)

Strona internetowa (http://aglonasbazil

ika.lv/)

swoją misję także pod znakiem Maryi; podobnie czynili
dominikanie, dając budowanym przez siebie kościołom
wezwania maryjne

[5]

W 1697 właścicielka ziemska Ewa Justyna Szostowicka, z
domu Sielicka przy wsparciu biskupa inflanckiego Mikołaja
Popławskiego zaprosiła dominikanów z Wilna do założenia w
Agłonie klasztoru i przykościelnej szkoły

[6]

. Pierwszym

dominikaninem, który się tu zjawił w sierpniu 1698, był o.
Remigiusz Mosokowski, prowincjał dominikanów wileńskich.
W dniu 15 sierpnia tego samego roku pojawiły się doniesienia
o objawieniu się Matki Bożej Annie, dziewczynie łatgalskiej,
mieszkającej w byłym majątku Ewy Szostowickiej

[5]

. Anna

podczas modlitwy miała widzenie Matki Bożej trzymającej na
prawym ręku Dzieciątko Jezus. Dokładnie w tym samym
momencie przeor miał widzenie białego kościoła z dwoma
wieżami. Taki kościół postanowiono wybrać oraz
sprowadzono obraz podobny do widzenia Anny

[4]

. W 1700

roku Ewa Justyna Szostowicka podarowała dominikanom 20
wsi z 90 domami i 2 folwarkami na rzecz budowy nowej
świątyni

[7]

. Akt fundacyjny kościoła z 8 kwietnia 1700 roku

został ratyfikowany przez biskupa Popławskiego, króla
polskiego, Augusta II i papieża Innocentego XII. W tym czasie
Łatgalia miała kilka kościołów, ale jej mieszkańcy nadal
przestrzegali różnych pogańskich praktyk

[5]

Na miejsce budowy kościoła obrano lesisty pagórek między jeziorami Egles i Cirišs. Pierwszy kościół
zbudowano z drewna

[7]

. Pierwsze lata w Agłonie były dla dominikanów niezwykle trudne. Musieli oni

żyć pośród wojen i walk politycznych, takich jak konflikt między pretendentami do tronu polskiego, czy
III wojna północna pomiędzy Rosją i Szwecją (1700-1721). Przez Łatgalię przechodziły różne wojska
niszcząc ją, rabując i zabijając jej mieszkańców. W tych warunkach dominikanom trudno było żyć i
pracować według ich reguł monastycznych, ale zakonnicy starali się nieść mieszkańcom pomoc zarówno
w sprawach materialnych jak i duchowych. W dniu 10 września 1751 roku biskup inflancki Józef
Puzyna, biskup poświęcił kościół dając mu wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.
Wnętrze pierwszego kościoła bogato zdobione z cudownym obrazem w głównym ołtarzu, otoczonym
przez dwa mniejsze, boczne ołtarze. W bogato dekorowanym kościele znajdowały się obrazy Matki
Boskiej Loretańskiej, Trójcy Świętej, św Dominika, św. Jana Chrzciciela i Jezusa Ukrzyżowanego

[5]

Kościół ten spłonął w 1766 roku. W latach 1768–1780 zbudowano nowy kościół, murowany w stylu
barokowym, zachowany do dziś. Konsekrowany w 1800 roku przez biskupa Jana Benisławskiego
otrzymał również wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

[8][9]

. Obok kościoła wzniesiono

w latach 1720-1780 klasztor, którego mieszkańcy, dominikanie wnieśli istotny wkład w rozwój
łotewskiej kultury i kościoła. Uruchomili m. in. szkołę oraz wyższe studia języku polskim

[7]

. W 1820

Historia kościoła i klasztoru

XVII–XIX wiek

Bazylika

Wniebowzięcia

Najświętszej Maryi

Panny w Agłonie

roku powstało seminarium duchowne; wzorowane na seminarium w Wilnie miało za cel przygotowanie
księży do pracy w parafiach Łatgalii. Zostało zamknięte przez rosyjskich urzędników w 1832 roku. Po
Powstaniu Styczniowym władze zabroniły przyjmowania mnichów do nowicjatu. Klasztor, który należał
do prowincji litewskiej dominikanów, funkcjonował aż do roku 1880, kiedy został również zamknięty
przez rząd rosyjski

[5]

. Na terenie dawnego klasztoru władze carskie zorganizowały więzienie dla księży.

Jednym z osadzonych był Fryderyk Jozafat Żyskar

[10]

Agłońskie sanktuarium od początku swego istnienia było celem pieszych pielgrzymek, przybywających
nie tylko z Łotwy, ale również z Białorusi i Litwy. Władze carskie, popierające prawosławie m.in.
poprzez napływ do Łatgalii Rosjan, nie ograniczyły jednak działalności sanktuarium

[7]

Podczas I wojny światowej w murach klasztoru mieściła się siedziba dowództwa batalionu oraz szpital
wojskowy. W 1918 roku klasztor zajęli bolszewicy i złupili go poszukując ukrytych kosztowności

[6]

. Po

uzyskaniu przez Łotwę niepodległości reaktywowano seminarium, aby moc kształcić potrzebnych
kościołowi kapłanów. Ważnym wydarzeniem w historii łotewskiego kościoła było konsekrowanie w
agłońskim kościele pierwszego biskupa-Łotysza Antonijsa Springovičsa, przyszłego metropolity
ryskiego. W okresie międzywojennym umocniła się rola Agłony jako ośrodka pielgrzymkowego, co z
kolei przyczyniło się do większej konsolidacji łotewskich katolików. Z okazji Święta Wniebowzięcia
Najświętszej Marii Panny do kościoła wyruszały piesze pielgrzymki

[7]

Podczas II wojny światowej kościół działał bez większych ograniczeń. Funkcjonowało przy nim
seminarium duchowne, choć nie mogło przyjmować nowych kandydatów. Po zajęciu Łotwy przez ZSRR
w 1944 roku zlikwidowana została działająca przy kościele uczelnia teologiczna, a w 1961 jej los
podzielił klasztor, którego pomieszczenia zamieniono na mieszkania komunalne dla pracowników
pobliskiego kołchozu. Księża obsługujący sanktuarium mieszkali w pomieszczeniu nad zakrystią.
Agłona nieprzerwanie pozostawała centrum łotewskiego kościoła, pielgrzymowano do niej nawet w
czasach stalinowskich prześladowań. Do Agłony zawsze też przybywali biskupi z Rygi, dla których
udział w dorocznych obchodach święta Wniebowzięcia był jedyną okazją do kontaktu z wiernymi. W
czasach okupacji radzieckiej, dzięki kościołowi w Agłonie, kościołowi łotewskiemu nie brakowało
powołań kapłańskich

[7]

28 kwietnia 1980 roku z okazji 200. rocznicy ukończenia
budowy papież Jan Paweł II oficjalnie nadal kościołowi w
Agłonie tytuł bazyliki mniejszej

[11]

. W sierpniu 1986 roku w

bazylice zorganizowano uroczystości z okazji 800-lecia chrztu
Łotwy, w których wzięło udział 150 000 pielgrzymów. W
1992 roku w oczekiwaniu na wizytę papieską rozpoczęto
renowację bazyliki i powiększono teren wokół niej

[9]

. W 1991

roku na pierwsze święto Wniebowzięcia, obchodzone już w
niepodległej Łotwie, przybyło 120 000 pielgrzymów

[7]

. 9

września 1993 roku podczas swej 61. podróży apostolskiej
agłońskie sanktuarium odwiedził papież Jan Paweł II. Na
spotkanie z nim przybyło ponad 300 000 pielgrzymów

[9]

XX wiek

Dwuwieżowa fasada bazyliki

Agłona dla wielu łotewskich katolików stanowi najważniejsze
miejsce w kraju. Jest miejscem wielu uroczystości. Na
sierpniowe święto Wniebowzięcia przybywa tu corocznie
około 150 000 wiernych z całej Łotwy, a także z Litwy,
Białorusi i Rosji. W noc z 14 na 15 sierpnia odbywa się
procesja z pochodniami

[8]

. W ciągu roku sanktuarium

odwiedza około 300 000 wiernych. Bazylikę poddano
kapitalnemu remontowi, a w jego podziemiach odnowiono i
poświęcono kaplicę, w której sarkofagach spoczywają
dostojnicy łotewskiego kościoła, m. in.: kardynał Julijans
Vaivods i biskup Boļeslavs Sloskāns

[7]

Kościół został zbudowany w stylu włoskiego baroku na planie
krzyża o wymiarach 35 x 25 metrów, z bliźniaczymi,
trzykondygnacyjnymi wieżami o wysokości 60 m i głębokimi
podziemiami, przewidzianymi na miejsca pochówku
znaczniejszych księży oraz osób świeckich

[7]

Kościół w Agłonie bardzo przypomina kościół dominikanów
w Trokach na Litwie. Jego budowę nadzorował nowy przeor
klasztoru o. Remigiusz Zahorowski, znaczący budowniczy
kościołów i seminariów na Litwie. Kościół może pomieścić
400 osób, a po adaptacji około 3000. Sześć filarów dzieli jego
wnętrze na trzy części. Na początku 1800 roku ściany
zewnętrzne kościoła zostały otynkowane i pobielone. Ołtarz
główny odznacza się imponującą dwupoziomową strukturą.
W górnej części znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej, a
poniżej są drewniane rzeźby, figury świętych i małe obrazki
świętych w zaokrąglonych ramkach. Dwa ołtarze boczne,
zbudowane w 1827 roku zostały poświęcone św. Tomaszowi i
św. Marii Magdalenie. Ważne renowacje miały miejsce w
latach 30. i 50. XIX wieku. W 1835 roku kościół został
pokryty metalowym dachem. Również latach 30. dodano do jego wyposażenia obrazy religijne i krzyże,
a później dodatkowe ołtarze. Obecnie kościół posiada łącznie dziesięć ołtarzy znajdujących się w nawach
bocznych i na filarach. Na wieży wisi sześć dzwonów, z których największy został odlany w Wilnie
przez Daniela Vernera i poświęcony św. Dominikowi w dniu 14 sierpnia 1839 roku. Organy, znajdujące
się pierwotnie w drewnianym kościele, zostały odrestaurowane w 1870 roku: Mają one 18 głosów i
należą najstarszych w Łotwie

[5]

Plac przed bazyliką, przygotowany na wizytę papieża Jana Pawła II, może pomieścić około 500 000
wiernych. Wokół niego zbudowano Drogę Krzyżową o długości około 600 metrów. 14 sierpnia 2009
roku na placu poświęcono Kalwarię Saletyńską, grupę trzech figur przedstawiających trzy fazy
objawienia Matki Bożej z La Salette

[12]

Wnętrze

Architektura i wystrój

Ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej
Agłońskiej

Obraz Matki Boskiej Agłońskiej

W głównym ołtarzu znajduje się Cudowny Obraz Matki Boskiej Agłońskiej pędzla nieznanego artysty

[7]

Namalowany na dębowej desce obraz jest starszy niż kościół, datuje się go na początek XVII wieku.
Wykazuje on ścisłe podobieństwo do XIV-wiecznego obrazu Matki Bożej Trockiej. Istnieje wiele teorii
dotyczących jego pochodzenia, ale najbardziej prawdopodobna jest ta, według której obraz został
przywieziony przez dominikanów z Litwy. Obraz jest ukryty za zasłoną i odsłaniany tylko na specjalne
okazje. Związanych jest z nim wiele świadectw o jego uzdrawiającej mocy

[9]

. Na złotym tle obrazu

ukazana została postać Maryi siedzącej na tronie, z Dzieciątkiem na prawym kolanie. Ciemnopurpurowy,
lamowany złotem strój Matki Bożej okrywa ciemnogranatowy płaszcz z błękitną podszewką. Na
płaszczu widnieją złote gwiazdy. W lewym ręku Maryja trzyma gałązkę róży o trzech kwiatach.
Dzieciątko Jezus, ubrane w wykończoną złotem czerwoną tunikę, trzyma na kolanach Pismo Święte

[12]

Zdobiącą obraz sukienkę i korony z pozłacanego srebra, wysadzanego drogimi kamieniami, podarowali
w 1875 roku Michał i Praksyda Dąbrowscy. Po obu stronach ołtarza wiszą wota dziękczynne. W związku
z kultem Matki Bożej Agłońskiej powstała pieśń "Panno Święta w agłońskim kościele" (łat. "Jaunova
Svata Aglyunas Bazneica"), wydana w Nieświeżu po polsku i łotewsku

[7]

Piętrowy, kamienny klasztor został zbudowany w tym samym czasie, co nowy kościół. Jest to budynek w
kształcie litery T z długimi korytarzami i 30 celami. Na drzwiach cel widnieją portrety świętych i
różnych kapłanów, namalowane przez samych zakonników. Jednym z najwybitniejszych spośród nich
był brat Izydor, który w 1834 roku namalował obraz św. Jana Chrzciciela. Obok klasztoru był duży park,
ogród z jabłoniami i stawy rybne. Ogród i dziedziniec kościoła były ogrodzone murem z białego
kamienia, wysokim na 1,5 m. w klasztorze dominikanie utworzyli bibliotekę, a w niej bardzo cenny zbiór
rzadkich dzieł, na który składały się książki w języku polskim, łotewskim i po łacinie. Niektóre z książek
zostały nabyte od wileńskiego seminarium, inne poprzez prywatne darowizny, a pozostałe zostały
zakupione. W zbiorze były wyjątkowe książki o historii Łatgalii, religii i języku, zwłaszcza te, wydane w
XVIII i XIX wieku

[5]

W pobliżu kościoła, w północno-wschodnim narożniku ogrodu klasztornego znajduje się źródło
mineralne. Zyskało ono sobie reputację źródła leczniczego. Przybywający do sanktuarium zabierali jego
wodę do odległych miejsc, nawet do Rosji. W 1824 roku dominikanie zlecili Akademii Medycznej w
Sankt-Petersburgu wykonanie analizy źródlanej wody. Akademia wydała opinię, że woda ze źródła „jest
zalecana do leczenia, zarówno do użytku wewnętrznego, jak również na dolegliwości skórne.” W 1826
roku wileński inspektor medyczny K. Friedeburgs, wyraził oficjalną zgodę na używanie wody ze źródła
w Agłonie do celów leczniczych. W 1825 roku dla potrzeb kuracjuszy zbudowano niewielki szpital na 10
łóżek. Na przestrzeni lat źródło podobno połączyło się z innymi źródłami i utraciło swe lecznicze
właściwości, ale ludzie nadal zdążają do jego wód. W latach 60. władze komunistyczne zarządziły
zamknięcie źródła, ale woda wkrótce pojawiła się w jego pobliżu

[5]

Klasztor

Źródło mineralne

Przypisy

Gcatholic.org: Vissvētākās Jaunavas Marijas Debesīs Uzņemšanas Bazilika. Basilica of the
Assumption of the Blessed Virgin Mary. Aglona, Latvia (http://www.gcatholic.org/churches/eu
rope/1119.htm) (ang.). www.gcatholic.org. [dostęp 2013-08-23].
Aglonas Bazilika: Aglonas Bazilika (http://aglonasbazilika.lv/) (łot.). aglonasbazilika.lv.
[dostęp 2013-08-23].

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?
title=Bazylika_Wniebowzięcia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Agłonie&oldid=57763724”

Tę stronę ostatnio edytowano 18 paź 2019, 19:30.

Tekst udostępniany na licencji Creative Commons: uznanie

autorstwa, na tych samych warunkach (http:https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.pl), z możliwością
obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o warunkach korzystania
(http:https://foundation.wikimedia.org/wiki/Warunki_korzystania).

10. x. prałat Czeczott, Ksiądz Fryderyk Jozafat Żyskar (http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/plain-co

ntent?id=98478), Wiadomości dla Duchowieństwa, kwiecień 1923, Poznań

11.

12.

Adam Dylewski: Kresy. Najpiękniejsze zakątki. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwo SBM Sp. z
o.o., 2012, s. 37. ISBN 978-83-7845-059-7.
Marek Piasta: Polskie dziedzictwo kulturowe na Łotwie – niewykorzystany potencjał
turystyczny (http://www.turystykakulturowa.org/pdf/2011_08_02.pdf).
www.turystykakulturowa.org. [dostęp 2013-08-26].
Leonard Latkovski, Jr. (Latgale Research Center): Aglona in Detail (http://latgaleresearch.co
m/index.php/aglona) (ang.). latgaleresearch.com. [dostęp 2013-08-26].
Latvian Tourism Development Agency: Aglona and Aglona Basilica (http://www.latvia.travel/e
n/aglona-and-aglona-basilica) (ang.). www.latvia.travel. [dostęp 2013-08-23].
Marek A. Koprowski: W łotewskiej Częstochowie (http://www.kresy.pl/kresopedia,religie?zob
acz/w-lotewskiej-czestochowie). www.kresy.pl. [dostęp 2013-08-23].
Robin McKelvie, Jenny McKelvie: Latvia. Thomas Cook Publishing, 2006, s. 92. ISBN 978-
1-84157-578-0. (ang.)
Sacred Sites: Sacred Sites of Latvia (http://sacredsites.com/europe/latvia/sacred_sites_of_la
tvia.html) (ang.). sacredsites.com. [dostęp 2013-08-23].

GCatholic.org: Vissvētākās Jaunavas Marijas Debesīs Uzņemšanas Bazilika (Basilica of the
Assumption of the Blessed Virgin Mary (http://www.gcatholic.org/churches/europe/1119.htm)
(ang.). www.gcatholic.org. [dostęp 2017-06-18].
pielgrzymka.org.pl: Sanktuarium Matki Boskiej Agłońskiej w Agłonie (http://www.pielgrzymk
a.org.pl/sanktuarium.php/Sanktuarium-Matki-Boskiej-Aglonskiej-w-Aglonie-114/).
www.pielgrzymka.org.pl. [dostęp 2013-08-26].