Andrzej Szymański Kosmetyka naturalna i terapia skóry

Do Czytelnika

Książka ta jest poradnikiem i przewodnikiem po medycynie naturalnej. Jej

zadaniem jest służyć radą Czytelnikom, którzy chcieliby dbać o skórę i leczyć
ją, stosując łagodne, nieinwazyjne metody leczenia. Autor przedstawia w niej

sprawdzone niegdyś środki kosmetyczne, które są tanie, skuteczne i łatwe do
przygotowania w domu. Jednym z podstawowych założeń medycyny naturalnej jest

idea człowieka jako pewnej psychofizycznej całości. W profilaktyce i leczeniu
oznacza to taki rodzaj postępowania, który uwzględnia cały organizm człowieka, a

nie tylko - w tym przypadku - skórę. Tłumaczy to stosowanie w wielu
dolegliwościach i chorobach środków zewnętrznych i wewnętrznych, leków

ziołowych, masaży, kompresów czy odpowiednich diet i lewatyw. Wszystkie opisane
w poradniku metody leczenia były przedmiotem szczególnej troski autora i zostały

przez niego zweryfikowane. Niemniej jednak w przypadku jakichkolwiek wątpliwości
prosimy o zasięgnięcie porady doświadczonego specjalisty. Zwłaszcza w stanach

mogących powodować zagrożenie życia nie należy nigdy wahać się z wezwaniem
lekarza. Autor i wydawca nie mogą brać na siebie odpowiedzialności za skutki

wynikające ze stosowania przedstawionych w tej książce metod i leków. Medycyna
naturalna uzupełnia diagnozy i wspomaga terapie stosowane w medycynie

tradycyjnej. Niejednokrotnie przynosi ratunek w stanach, w których medycyna
akademicka jest bezradna lub mało skuteczna. Bliska jest idei samoleczenia i

samopomocy medycznej. + Od autora Sztuka upiększania ciała bierze swój początek
w zamierzchłych czasach. Ludy zamieszkujące starożytny Egipt, Grecję, Indie,

Chiny, a prawdopodobnie cały ówczesny świat, stosowały chętnie, często ze
znawstwem, proste środki pozwalające ochraniać i leczyć skórę. Wzmianki o

kosmetyce napotkać można w wielu tekstach źródłowych. W dziełach takich lekarzy
starożytnej Grecji, jak Hipokrates czy Diodor Sycylijczyk, napotykamy odrębne

księgi poświęcone kosmetyce, zawierające wskazówki, jak korzystać z kąpieli
słonecznych i powietrznych, jak wykonywać masaże, stosować kąpiele parowe i

wodne. Znajdują się tam także zalecenia co do stosowania olejków i maści,
środków usuwających niemiły zapach z ust, środków do czyszczenia zębów,

pielęgnacji włosów i całego ciała. Pierwszy gruntowny podręcznik kosmetyki
napisany został przez słynnego lekarza rzymskiego Galena i aż do XVII wieku

cieszył się wielkim wzięciem w Europie. Podstawą środków kosmetycznych były
zawsze tłuszcze zwierzęce, oleje i olejki. Receptury kosmetyków produkowanych

przez renomowane firmy opierają się nadal na tych surowcach. Dziś kiedy na całym
świecie wraca się do zapomnianych naturalnych metod leczenia, warto

zainteresować się sprawdzonymi niegdyś środkami kosmetycznymi, które mają tę
przewagę nad współczesnym "arsenałem kosmetycznym", że są tanie, skuteczne i

łatwe do przygotowania w domu. Większość pań nie zastanawiała się pewnie nad
możliwością samodzielnego przygotowania środków kosmetycznych na własne

potrzeby, wychodząc z założenia, że te, które można nabyć w sklepie z
kosmetykami, są lepsze. Nic podobnego - są tylko ładnie opakowane i głośno

reklamowane. Przygotowanie kremów i płynów odżywczych dla skóry w warunkach
domowych nie jest wcale trudniejsze niż przyrządzenie smacznego obiadu.

Przekonują się o tym te z Czytelniczek, które tego spróbują. Kremy i emulsje
składają się głównie z wody, oleju roślinnego, wosku pszczelego i olejków

aromatycznych. Istotne jest przestrzeganie proporcji podanych w receptach oraz
wykonanie operacji technologicznych we właściwym czasie. Do wyrobu kremów używa

się naczyń emaliowanych lub z żaroodpornego szkła, a składniki roztapia zawsze
na łaźni wodnej, czyli w naczyniu umieszczonym z gorącą wodą. Kiedy składniki

staną się płynne, naczynie wyjmujemy z gorącej wody, a jego zawartość nadal
mieszamy drewnianą łyżką, kawałkiem czystego drewna lub mikserem. W trakcie

mieszania do roztopionych składników dodajemy olejki aromatyczne. Panie
cierpiące na uczulenie mogą nie dawać olejków aromatycznych lub przed ich

dodaniem wykonać próbę (na wewnętrznej stronie przedramienia rozsmarowujemy

odrobinę olejku, a po upływie 1 godziny sprawdzamy, czy skóra nie uległa
zaczerwienieniu lub opuchnięciu). Kiedy krem jest zimny, przekładamy go do

czystych słoiczków. Jeśli nie zgęstniał, trzeba roztopić go ponownie lub do
chłodnego kremu dodać kwas oleinowy, co przyspieszy zgęstnienie. Zdarza się, że

przygotowany przez nas środek kosmetyczny (dotyczy to zwłaszcza kremów) nie jest
jednorodny, widać w nim kłaczki lub grudki. Oznacza to, że jeden ze składników

nie został dokładnie roztopiony. Najprawdopodobniej w trakcie roztapiania
składników nie mieszano nieprzerwanie zawartości naczynia. Na początku takie

błędy zdarzają się nagminnie, lecz w miarę nabierania doświadczenia stają się
coraz rzadsze. Wszystkie składniki proponowanych receptur można nabyć w aptece.

Trzeba jedynie pamiętać, że w sprzedaży znajdują się dwa rodzaje lanoliny:
uwodniona i bezwodna. Do naszych kremów i emulsji lepiej używać lanoliny

bezwodnej, a jeśli stosujemy lanolinę uwodnioną, dodawajmy mniej wody.
Proponowane środki kosmetyczne nie zawierają składników konserwujących, co

sprawia, że muszą być przechowywane w dobrze zamkniętych opakowaniach i zawsze w
lodówce. Aby ustrzec się przed użyciem przestarzałych kosmetyków, przygotowujemy

niewielkie ich ilości, pamiętając, że nadają się do użycia przez 14-21 dni. +
Kosmetyka naturalna + Nasz organizm a skóra Skóra nie jest tylko powłoką ciała,

stykającą się ze środowiskiem zewnętrznym, lecz także skomplikowanym narządem,
wykonującym rozmaite, istotne dla całego organizmu funkcje. W skórze ulokowane

są zakończenia nerwowe, naczynia krwionośne i naczynia limfatyczne, gruczoły
potowe i łojowe, sama zaś skóra połączona jest ściśle z innymi narządami naszego

ciała. Pierwszą jest funkcja obronna, powiązana z budową anatomiczną skóry,
podskórnej tkanki tłuszczowej i jej strukturą biologiczną. Skóra chroni organizm

przed uszkodzeniami mechanicznymi (dzięki swej zwartości i elastyczności), przed
bezpośrednim działaniem czynników atmosferycznych (dzięki pigmentowi i

właściwościom elektrycznym), przed działaniami chemicznymi (dzięki odporności
jej powierzchni na działanie kwasów i zasad), a także uszkodzeniami

biologicznymi (dzięki cechom biochemicznym jej warstwy zewnętrznej, a także
zdolności produkowania substancji ochronnych, witamin i fermentów). Ciepło i

zimno stosowane w celach leczniczych wpływają dodatnio na miejscowy obieg krwi,
odżywianie skóry, pobudzają regenerację naskórka i podściółki tłuszczowej,

regulują funkcje metaboliczne i wydzielnicze. Dzięki czynnościom kontrolnym
układu nerwowego, które wpływają na zmianę krwioobiegu w skórze, wydzielanie

potu i jego ulatnianie się, skóra spełnia ważną funkcję regulatora ciepłoty
naszego organizmu. Skóra - co często umyka naszej uwadze - spełnia też bardzo

ważną funkcję informacyjną, dzięki ulokowanym w niej receptorom reagującym na
ciepło, zimno, ucisk, oparzenia, ból i inne wewnętrzne odczucia zmysłowe.

Gruczoły potowe i łojowe ulokowane w skórze pełnią funkcje wydzielnicze. Pot i
łój w połączeniu ze złuszczonymi komórkami naskórka tworzą warstwę ochronną

skóry, czyniąc ją odporną na kwasy i zasady, zarazki i grzyby. Dzięki reakcjom
naczyniowym widocznym na skórze (rumieniec, bladość, sinica) można z dużą

trafnością określić stan wegetatywnego układu nerwowego. Funkcje ochronne skóry
sprawiają, że z jednej strony zabezpiecza ona organizm przed przenikaniem doń

substancji szkodliwych, z drugiej zaś w konkretnych przypadkach pozwala na
wprowadzenie i transport do wnętrza organizmu środków leczniczych. Przez skórę

organizm pozbywa się przeróżnych odpadków powstających w trakcie procesu
przemiany materii. Ta wyjątkowa zdolność wchłaniania i wydzielania czyni skórę

wdzięcznym polem do stosowania wielorakich zabiegów leczniczych. Ponieważ w
naszym poradniku rozpatrujemy przypadki chorobowe skóry, i naturalne ich

leczenie, należy się skoncentrować na tych czynnikach, które powodują zaburzenia
wspomnianych funkcji, prowadząc w konsekwencji do różnych stanów chorobowych

widocznych na skórze i sprawiających tyle przykrości cierpiącym na nie osobom.
Skóra, pokrywająca większość ciała, składa się ze skóry właściwej i z naskórka.

Skóra właściwa powiązana jest ściśle z leżącymi pod nią tkankami w sposób
zwarty, jak na czaszce, podbródku lub twarzy, bądź swobodny, jak na powiekach

czy zgięciach stawów. W drugim przypadku komórki tworzące skórę są duże i

nasycone wilgocią, której zawartość ulega czasami znacznemu powiększeniu,
zwłaszcza na powiekach podczas stanów zapalnych twarzy spowodowanych silnym

przeziębieniem lub stanów zapalnych wywołanych bólem zębów. Znajdująca się pod
skórą właściwą tkanka tłuszczowa jest siedliskiem naczyń krwionośnych, nerwów i

naczyń limfatycznych, posiadających swoje zakończenia na powierzchni skóry. To
właśnie naczynia krwionośne powodują w skórze stany zapalne i zastoje krwi, a

nieliczne włókna nerwowe zapewniają jej wyjątkową wrażliwość, objawiającą się
najczęściej kłuciem, pieczeniem, paleniem bądź łaskotaniem. Ponieważ niemal cała

powierzchnia skóry jest obficie unaczyniona, powiększenie naczyń wywołuje
powstawanie znamion (plam) i przeróżnych wybroczyn. Skóra właściwa osłonięta

jest twardą, lecz elastyczną warstwą, nazywaną naskórkiem. Utworzony jest on z
warstwy młodej i okrywającej ją warstwy starszej, złożonej z łusek rozsypujących

się nieustannie na proszek, zmywany podczas pielęgnacji ciała. Skóra właściwa i
naskórek upstrzone są mikroskopijnymi rureczkami, czyli porami, które stają się

widoczne, gdy dostajemy tak zwanej gęsiej skórki. Rureczki te stanowią
zakończenia torebek włosowych, a także gruczołów potowych i łojowych. Warstwa

śluzówkowa naskórka, ulokowana tuż pod nim, zawiera melaninę, czyli barwnik
decydujący o kolorze skóry. Do zmian, jakie następują w warstwie skóry, zależą

między innymi: opalenizna wywołana działaniem promieni słonecznych, zmiany w
zabarwieniu skóry podczas ciąży, pociemnienie skóry powiek u kobiet w okresie

menstruacji, co wskazuje na zaburzenie tego procesu, a także brązowe plamy na
twarzy i łukowate plamy na czole, sygnalizujące dolegliwości miednicy. Żółtawy

odcień całego ciała może wskazywać na duże wyniszczenie organizmu. Piegi i tak
zwane plamy wątrobowe są objawami zaburzeń przemiany materii spowodowanych

głównie złą pracą wątroby. Gruczoły potowe skóry twarzy, pleców i skrzydełek
nosa, wydzielające najwięcej oleistego łoju i potu, ulegają czasami zatkaniu,

powodując powstawanie tak zwanych wągrów bądź trądziku. Naskórek podlega często
chorobowym zmianom wpływającym na zwiększenie jego grubości, łuszczenie się,

zapalenia, przekrwienia. Kiedy płyn surowiczy lub limfa nie odpływają z tkanek,
powstają krosty, a kiedy wydobywają się one na powierzchnię skóry właściwej -

pęcherze. Stanom zapalnym skóry towarzyszyć mogą także bąble, a kiedy stan taki
przesuwa się w głąb skóry, powstaje wrzód, powodując martwicę skóry. Tak właśnie

tworzy się popularny czyrak, czyli głęboki, płasko rozlany wrzód - rezultat
osłabienia tkanek. Kiedy stan zapalny skóry trwa długo, płyn surowiczy lub limfa

przekształca się w ropę, choć zdarza się często, że stan ten od początku jest
tak silny, że wywołuje pęcherzyki z ropną zawartością. Uporczywa skłonność do

takich zmian na skórze zależy najczęściej od konsystencji danej osoby. Gruczoły
łojowe produkują tłustą wydzielinę, nadającą skórze, zwłaszcza skórze twarzy,

głowy i piersi, połysk i elastyczność, a gruczoły potowe wydzielają pot. Oprócz
funkcji redukującej temperaturę ciała najważniejszą chyba funkcją skóry jest

funkcja wydzielnicza. Pot występujący na powierzchnię skóry powoduje jej
nawilżenie, a jego wydzielanie wzmaga się podczas wysiłku fizycznego, napięcia

nerwowego lub podwyższonej temperatury zewnętrznej. W klimacie umiarkowanym
skóra wydziela w ciągu doby średnio 1 litr substancji w postaci potu. Ilość ta

waha się w ciągu doby u różnych osób, a także u tej samej osoby. Pot składa się
głównie z wody i szkodliwych dla organizmu substancji. Chorzy z wysoką

temperaturą ciała odczuwają palące gorąco, bowiem nie tylko przerwane zostaje
wydzielanie potu, lecz następuje wydatne ograniczenie funkcji wydzielniczych

całego organizmu. Do substancji usuwanych wraz z potem, prócz wody, która
stanowi 97 procent jego składu, należą również: tlenek węgla (wydzielany także w

dużej ilości wraz z wydychanym powietrzem), mocznik i kwas mlekowy, znajdujące
się też w moczu, chlorki, amoniak oraz inne związki. Ogólnie rzecz biorąc skład

potu zbliżony jest do składu moczu. Nasuwa się więc prosty wniosek, że nadmiar
lub brak któregokolwiek ze składników zmienia charakter moczu i potu. Zaburzenia

w regulacji temperatury skóry powodują nadmierne wydzielanie potu lub jego
zatrzymanie. Zatrzymanie następuje w wyniku zamknięcia otworów potowych i

wywołuje zastój krwi w drobnych naczyniach, czemu towarzyszy podwyższona

temperatura ciała i dreszcze. Jedynym skutecznym sposobem wznowienia wydzielania
się potu są zawijania w mokre prześcieradła zanurzone w letniej wodzie i okrycie

chorego grubym kocem. Taki zabieg usuwa gorączkę, a przywracając wydzielanie
potu eliminuje z organizmu szkodliwe substancje. Tak więc każdy stan chorobowy

skóry, poza uszkodzeniami wywołanymi czynnikami zewnętrznymi, sygnalizuje, że
czynności organizmu są zakłócone. Właściwe rozpoznanie objawów czytelnych na

skórze pozwala zapobiec rozwojowi choroby lub przynajmniej skrócić jej przebieg.
Zapamiętajmy więc, że dobrze funkcjonująca skóra, a więc i ładna cera zależą od:

właściwego odżywiania, zabiegów kosmetycznych, dobrze funkcjonującego żołądka,
przebywania na świeżym powietrzu, ćwiczeń fizycznych, spokojnego snu i równowagi

duchowej. Przestrzeganie tych zaleceń sprawi, że twoja skóra stanie się
przedmiotem podziwu i zazdrości. Rodzaje skóry Znajomość własnej skóry jest

sprawą ważną, ale umiejętność określenia jej typu jeszcze ważniejszą, gdyż
warunkuje wybór odpowiednich zabiegów pielęgnacyjnych. Najprostszym sposobem

określenia typu skóry jest przyłożenie do twarzy cienkiej serwetki z ligniny.
Jeżeli na serwetce pozostanie tłusty odcisk, oznacza to, że skóra jest tłusta.

Na skórę mieszaną wskazuje tłusta plama ograniczona do jednego tylko fragmentu
skóry. Gdy serwetka jest czysta i sucha, masz skórę normalną bądź suchą.

Wątpliwości co do typu skóry można rozwiać całkowicie myjąc twarz wodą z
delikatnym mydłem. Jeśli po tym skóra jest ściągnięta i lśni, możemy być pewni,

że mamy skórę suchą. Gładkość, elastyczność i prężność to cechy skóry normalnej.
Skóra normalna jest gładka, elastyczna, jedwabista w dotyku, nie widać na niej

żadnych plam, pory są niewielkie, ściągnięte. Taka skóra nie łuszczy się. U
niektórych kobiet przed menstruacją pojawiają się na twarzy wypryski z ropną

zawartością, wywołane wzmożoną produkcją hormonów pobudzających działalność
gruczołów łojowych. Jeśli ropne wypryski powstają na skórze normalnej, nie

należy się nimi przejmować. Wystarczy dodać do wody kilka kropli wody różanej, a
pod puder nałożyć krem nawilżający. Skóra sucha jest słabo napięta, zwłaszcza na

policzkach i pod oczami, często nadmiernie się łuszczy. Gdy ma to miejsce u osób
bardzo młodych, na policzkach, pod oczami i w kącikach ust pojawiają się

zmarszczki. Skóra sucha jest szczególnie wrażliwa na zimno. Wtedy jej drobne
naczynia pękają, pokrywają ją suche plamy, łatwo czerwienieje i ulega stanom

zapalnym. Taka skóra wymaga szczególnej pielęgnacji, w przeciwnym razie szybko
pokryje się trwałymi zmarszczkami. Skórę suchą należy oczyszczać kremem, a jego

pozostałość zmywać watką nasączoną w płynie odżywczym (woda różana lub napar
ziołowy). Bardzo dobrze wpływa na skórę suchą świeże mleko, którego można używać

zamiast wody do mycia twarzy (w zastępstwie mydła można stosować namoczone w
mleku płatki owsiane). Skóra sucha musi być specjalnie odżywiana i chroniona.

Wieczorem nie wolno wychodzić na świeże powietrze nie nałożywszy na twarz kremu
nawilżającego. Wyjątkowo sucha skóra wymaga, by każdego wieczoru nakładać na

twarz krem odżywczy, a po 20 minutach usuwać go watą. Skóra tłusta lśni, jest
gruba, ma ziemistą barwę, co wywołuje nadmierna ilość łoju wydzielanego przez

gruczoły łojowe. Skóra tłusta musi być częściej oczyszczana niż skóry
pozostałych typów. Jeżeli więc mamy skórę tłustą, powinniśmy ją myć trzy razy

dziennie w ciepłej wodzie z mydłem, a po każdym umyciu przemywać twarz wodą
zimną. Wieczorem należy usuwać makijaż kremem oczyszczającym, stosować delikatne

płyny odżywcze, gdyż środki te poprawiają obieg krwi. Skóry tłustej nie powinno
się nawilżać, ale można stosować na dzień nie tłusty krem nawilżający. Dość

często spotyka się połączenie skóry tłustej i suchej. Wówczas fragmenty twarzy
ze skórą suchą (policzki) i ze skórą tłustą (czoło, nos, podbródek) pielęgnować

trzeba odrębnie, stosując na skórę tłustą płyny ściągające i odżywcze, zaś na
skórę suchą środki przeznaczone dla tego rodzaju skóry. + NaturalneŃ środki

kosmetyczne Zioła lecznicze Zioła lecznicze mają ustaloną renomę w leczeniu
dolegliwości skórnych i kosmetyce. Dzięki wspaniałym właściwościom

wchłaniającym, skóra pozwala na wprowadzenie leczniczych substancji roślinnych
wprost do organizmu, gdzie regulują one proces przemiany materii, co z kolei

wpływa, na zasadzie reakcji odwrotnej, na samą skórę. Ulubione postacie leków

ziołowych to napary i wywary używane do kąpieli i zabiegów pielęgnacyjnych
całego ciała. Do naparów i kąpieli używa się najczęściej mieszanek ziołowych

skomponowanych tak, aby miały działanie wszechstronne. Jedną z
najskuteczniejszych mieszanek kąpielowych jest wywar z siana. Używać go można z

powodzeniem do przemywania całego ciała lub jego części, kiedy nasza skóra jest
tłusta. Szczegółowe omówienie ziół i mieszanek ziołowych znajdzie Czytelnik w

odpowiednich rozdziałach poradnika. Dużym powodzeniem w praktyce kosmetycznej
cieszą się maseczki ziołowe, nalewki i wywary stosowane w okładach. Czasami, gdy

jest to nieodzowne, używa się maści z dodatkiem sproszkowanych ziół. Miód i
produktyŃ pszczele Dzięki wyjątkowo skutecznemu przenikaniu przez skórę do

wnętrza organizmu miód, zawierający glikogen, uważany jest za wspaniały środek
odżywiający nasze mięśnie. Dla wzmocnienia, a jednocześnie uelastycznienia skóry

stosuje się różnorakie maseczki miodowe z czystego miodu lub też jego mieszanki
(w równych częściach) z żółtkiem bądź świeżą słodką śmietanką. Po upływie

czterdziestego roku życia nasza skóra zaczyna tracić zdolność zatrzymywania
wilgoci, staje się sucha, pomarszczona, do czego przyczynia się stopniowe

zanikanie gruczołów łojowych. Proces ten można przyhamować stosując nie tylko
maseczki miodowe, lecz również wodę miodową i kąpiele miodowe. W kosmetyce miód

stosowany jest w postaci maseczek o zróżnicowanym składzie, a więc z dodatkiem
płatków owsianych, białka, alkoholu, żółtka i innych składników. Maseczki

miodowe są bardzo skutecznym zabiegiem kosmetycznym, działają bardziej
energicznie niż kremy i maści. Odżywiają skórę, przydając jej gładkości,

elastyczności. Usuwają także zmarszczki. Miód nadaje się wyśmienicie na dodatek
do kąpieli, działając nie tylko leczniczo, lecz i profilaktycznie na skórę, a za

jej pośrednictwem na cały organizm. Nader wygodnym w stosowaniu i ogólnie
dostępnym cennym środkiem kosmetycznym jest woda miodowa. Zaskakująco szybko

poprawia ona stan wiotkiej skóry na twarzy i szyi. Codzienne mycie twarzy w
wodzie miodowej zapewnia skórze elastyczność i wyjątkową miękkość, przyczynia

się do sprężystości komórek skóry, przyśpiesza przemianę materii i zapewnia
dostęp różnych wartościowych składników do komórek skóry. Uniwersalna maseczka

miodowa: 100 gramów miodu pszczelego (jeśli miód uległ krystalizacji,
rozpuszczamy go na łaźni wodnej, czyli w naczyniu wstawionym w dodatkowe

naczynie z wodą doprowadzamy do płynnej konsystencji, dodając 25 gramów czystego
spirytusu i 25 mililitrów wody. Wszystko to mieszamy nieprzerwanie drewnianą

pałeczką, nadając całości jednorodną konsystencję. Przed nałożeniem maseczki
przecieramy twarz świeżą oliwą, a następnie za pomocą tamponu z waty nakładamy

maseczkę. Zmywamy ją po 15 minutach ciepłą wodą. Po zakończeniu zabiegu skórę
lekko pudrujemy. Maseczka z miodu, płatków owsianych i żółtka dla skóry suchej:

Do ubitego na puch żółtka jajecznego dodajemy 1 łyżeczkę miodu, 1 łyżkę
namoczonych uprzednio płatków owsianych (nadmiar wody odcedzamy). Całość

ucieramy na jednorodną masę, najlepiej w porcelanowym moździerzu. Maseczkę
nakładamy za pomocą tamponu z waty i po 15 minutach usuwamy używając ciepłej

wody. W przypadku wyjątkowo suchej skóry maseczkę miodową należy stosować w
następujący sposób: umyć twarz w ciepłej wodzie, położyć na twarz gorący kompres

(najwyżej na 2-3 minuty), natłuścić skórę twarzy świeżą oliwą z oliwek, położyć
na twarz cienką maskę z waty z wyciętymi otworami na oczy i usta. Dopiero teraz

nakładamy na watę maseczkę, a właściwie maść miodową złożoną z 30 gramów mąki
pszennej, 20 mililitrów wody i 50 gramów czystego miodu, dobrze wymieszanych na

jednorodną masę. Maść nakładamy drewnianą szpatułką i pozostawiamy na 20 minut.
Po upływie tego czasu usuwamy watę z maseczką, kładziemy na twarz gorący kompres

(na 2-3 minuty), spłukujemy twarz chłodną wodą i delikatnie pudrujemy. Woda
miodowa: 2 łyżki stołowe miodu rozpuszczamy w 2 litrach ciepłej wody nalanej do

emialiowanej miednicy o pojemności 5 litrów (unikać miednic z tworzyw
sztucznych!) i dokładnie mieszamy. Do otrzymanego roztwora dodajemy jeszcze 2

litry ciepłej wody i wolno, dokładnie myjemy twarz i szyję przez 5 minut, a
następnie spłukujemy skórę czystą ciepłą wodą. Maść z kitu pszczelego

(propolis): 10 gramów rozkruszonego dokładnie kitu pszczelego mieszamy bardzo

dokładnie ze 100 gramami bardzo świeżego masła śmietankowego. Masę umieszczamy w
emaliowanym naczyniu, które wstawiamy do większego naczynia z wrzącą wodą i

ogrzewamy przez 10 minut, stale mieszając (nie wolno dopuścić do wrzenia masy!).
Maść przecedzamy przez kilkakrotnie złożoną gazę wprost do odpowiedniego

słoiczka. Przechowujemy ją w lodówce. Jest to wspaniały środek stosowany szeroko
przy wszelkiego rodzaju dolegliwościach skóry (wypryski, krosty, wrzody,

czyraki), stanach zapalnych uszu, nosa, zaburzeniach wzrostu paznokci. Chore
miejsca smarujemy kilka razy dziennie cienką warstwą maści i pozostawiamy

odsłonięte. Maseczka z miodu, żółtka i oliwy dla skóry wrażliwej: 1 łyżkę miodu,
1 łyżkę oliwy z oliwek i 1 żółtko mieszamy dokładnie na jednorodną masę.

Maseczkę nakładamy na twarz i szyję za pomocą tamponu z waty, a czynimy to
trzykrotnie, po zaschnięciu poprzedniej warstwy. Po 20 minutach delikatnie

usuwamy maseczkę tamponem z waty i przemywamy twarz i szyję niezbyt ciepłą wodą.
Maseczka z miodu i gliceryny dla cery suchej i wrażliwej: 1 łyżeczkę gliceryny,

1 łyżeczkę miodu i 2 łyżeczki przegotowanej wody, dokładnie mieszamy, dodajemy



1 łyżeczkę mąki pszennej i ucieramy wszystko na jednorodną masę. Maseczkę

nakładamy na skórę twarzy i szyi, po 20 minutach usuwamy tamponem z waty, a
twarz przemywamy ciepłą wodą. Uwaga: maseczki miodowe należy stosować najwyżej 2

razy w tygodniu w ciągu miesiąca. Po dwumiesięcznej przerwie zabieg powtarzamy.
Leki homeopatyczne Choroby i dolegliwości skóry stanowią wdzięczne pole

działania dla leków homeopatycznych. Diagnostyka i leczenie homeopatyczne
opierające się między innymi na tak zwanych typach reakcyjnych, dwóch

fundamentalnych pojęciach, takich jak konstytucja (budowa fizyczna człowieka) i
temperament (sposób reagowania organizmu na czynniki zewnętrzne). Tak więc w

zależności od typów konstytucyjnych i temperamentalnych jedni ludzie są bardziej
podatni na dolegliwości skóry, inni mniej. W zależności od typów te same

dolegliwości mają różny przebieg. Popularny wyprysk wywoła inne objawy u
człowieka cierpiącego na przewlekły łojotok niż u człowieka skłonnego do suchych

stanów zapalnych skóry, innego też wymagać będzie leczenia. Istotną rolę w
leczeniu homeopatycznym odgrywają tak zwane leki konstytucyjne, działające nie

tylko na widzialne zmiany na skórze chorego, lecz również na głębsze, wewnętrzne
zaburzenia organizmu, odpowiedzialne za zmiany skórne. Autor uznał za słuszne

umieszczenie w części poradnika zajmującej się leczeniem stanów chorobowych
rzutujących na skórę kuracji homeopatycznych, nie tylko skutecznych i

bezpiecznych, lecz wchodzących w skład pojęcia leczenia naturalnego. Leki
homeopatyczne nabywać można w aptekach homeopatycznych, a ponieważ nie ma ich

wiele, podajemy adresy: 90-607 Łódź, ul. Wólczańska 37 61-728 Poznań, ul.
Ratajczaka 45 00-017 Warszawa, ul. Marszałkowska 111 a 01-050 Warszawa, ul. Miła

3 Leczenie wodą W medycynie naturalnej leczenie wodą praktykowane jest od
pradawnych czasów. Dzisiaj uznaje się już powszechnie, że woda nie tylko

wzmacnia i hartuje organizm, ale także pomaga w leczeniu pewnych chorób, pod
warunkiem że zabiegi wodne przeprowadzane są prawidłowo, z uwzględnieniem stanu

zdrowia, wieku i płci chorego, a także właściwości samej wody, co dotyczy przede
wszystkim jej temperatury. Stosuje się następujące zabiegi wodne: - kąpiele, -

kąpiele parowe, - zabiegi napotne (zawijania i wygrzewania), - kompresy, -
okłady, - zabiegi oczyszczające (lewatywy). Skuteczność wymienionych zabiegów

jest duża. Najogólniej mówiąc, wzmacniają one funkcjonowanie wszystkich
narządów. Przede wszystkim jednak powodują napływ krwi do naczyń krwionośnych

skóry i dobrze działają na układ nerwowy. W czasie zabiegów krótkotrwałych
gorąca i zimna woda stosowana naprzemiennie działa pobudzająco, dłuższe zaś - w

ciepłej i zimnej wodzie -przynoszą uspokojenie. Omawiane zabiegi mają też
korzystny wpływ na serce: kąpiele zimne na przykład przyczyniają się do

spowolnienia tętna i obniżają ciśnienie krwi, gorące zaś przyśpieszają tętno i
podwyższają ciśnienie. Wreszcie zabiegi wodne poprawiają wydatnie przemianę

materii, między innymi poprzez zwiększanie wydzielania moczu. Dodajmy, że
lecznicze właściwości ma także regularne picie zimnej przegotowanej wody, co

daje widoczne efekty w chorobach nerwów, serca, nerek, wątroby, żołądka. Sauny i

łaźnie parowe.Ń Sauna fińska Sauna fińska należy do tego rodzaju łaźni, w
których panuje wysoka temperatura powietrza (do 90-100 stopni C), lecz jego

wilgotność jest niska (10-15 procent). Wynika stąd, że łaźnie typu "sauna"
sprzyjają przede wszystkim wywołaniu potu, a jedynym zabezpieczeniem przed

przegrzaniem organizmu jest szybkie wysychanie tego potu. Korzystanie z tego
rodzaju łaźni daje szybki efekt leczniczy. Łaźnia parowa, zwana zwłaszcza w

Polsce wschodniej "banią", różni się od sauny o wiele niższą temperaturą
powietrza (45 stopni C) i stosunkowo wysoką jego wilgotnością (90-100 procent).

Podwyższona ciepłota obydwu typów łaźni pobudza organizm do wzmożonej
działalności mechanizmów regulujących jego temperaturę zewnętrzną i wewnętrzną,

a więc chroniących przed przegrzaniem. Obydwa typy łaźni stanowią spore
obciążenie dla organizmów ludzi otyłych, gdyż ze względu na powiększony mięsień

sercowy nie mogą się oni dostatecznie przystosować do działania wysokiej
temperatury i wilgotnego powietrza; mimo to większość ludzi tęgich przystosowuje

się jednak do tych nienormalnych warunków i twierdzi, że im sauna i łaźnia
parowa służą. Takie osoby powinny korzystaą z sauny lub łaźni parowej tylko w

porozumieniu z lekarzem. Łaźnia parowa jest dla nich bardziej wskazana niż
sauna. Badania przeprowadzone przez lekarzy dowodzą, że łaźnia parowa polepsza

stan osób chorych na nadciśnienie i cierpiących na nadmierne otłuszczenie, pod
warunkiem że podczas przebywania w łażni parowej ciśnienie rozkurczowe nie

podniesie się, a tętno nie przekroczy 105 uderzeń na minutę. Osoby stosujące
łaźnię parową jako środek na zmniejszenie wagi ciała tracą ją co prawda, ale na

krótko, co ma związek z obfitym poceniem się. Potem ich waga wraca do
poprzedniej. Dla celów kosmetycznych i oczyszczających korzystać trzeba raczej z

sauny, z uwagi na panujące w niej zdecydowanie kontrastowe temperatury. Niska
wilgotność powietrza w saunie powoduje obfite pocenie się. Zabezpiecza to skórę

przed zbytnim przegrzaniem. Podwyższona temperatura skóry wzmaga obieg krwi i
działa pobudzająco tak na skórę zdrową, jak i chorą. Dzięki nasyceniu skóry

tlenem ulegają przyśpieszeniu procesy przemiany materii. Sprzyja to dostępowi do
skóry substancji ochronnych. Przekrwienie skóry działa leczniczo na wszelkiego

rodzaju wypryski i stany zapalne. Intensywne wydzielanie potu pobudza
złuszczanie zrogowaciałego naskórka, przyśpieszając ustępowanie wszelkich

zanieczyszczeń skórnych. Ponieważ wszelkiego rodzaju wypryski na skórze
powodowane są najczęściej zatrzymaniem wydzielania potu, pocenie się w saunie

przynosi regenerację skóry, czego pierwszym sygnałem jest ustąpienie świądu.
Sauna to niezastąpiony środek leczniczy dla osób cierpiących na zaburzenia

krwiobiegu (zimne ręce i nogi). Są to dolegliwości spowodowane skurczem naczyń
krwionośnych. Sauna i wykonywane w niej zabiegi wodne (polewanie się chłodną

wodą i tym podobne) polepszają odżywianie skóry skuteczniej niż stosowanie
jakichkolwiek środków kosmetycznych, które często wywołują uczulenie. Sauna jest

także niezastąpiona we wszystkich dolegliwościach skórnych o charakterze
sezonowym, kiedy to pogorszenie następuje zimą, zwłaszcza podczas odwilży, i tuż

po niej. Nie ulega wątpliwości, że dolegliwości te powodowane są zaburzeniami
wegetatywnego układu nerwowego, zaś warunki panujące w saunie sprzyjają

treningowi mechanizmów termoregulacyjnych. Znany jest także dobroczynny wpływ
sauny w leczeniu chorób alergicznych, gdyż przebywanie w niej pobudza

działalność przysadki i nadnerczy. Wskazania do korzystania z sauny w chorobach
skóry: egzemy suche i przewlekłe, przemieszczające się zapalenie skóry,

świerzbiączka, wszelkiego rodzaju świądy, pokrzywka, wypryski uczuleniowy i
polekowy, wszelkie postaci łuszczycy, łuszczyca reumatyczna, liszaj płaski i

liszaj czerwony, zaburzenia rogowacenia naskórka, stwardnienie skóry, skłonność
do czyraków bezropnych, wągry. Przeciwwskazania do korzystania z sauny w

chorobach skóry: egzema w postaci mokrej; egzema bakteryjna, wyprysk
towarzyszący chorobom onkologicznym, długotrwałe zaczerwienienie skóry, wyprysk

towarzyszący dnie, czyli podagrze, wszystkie choroby skóry w stanie ostrym,
infekcyjne choroby skóry, choroba papuzia, guzy skóry, rozległe wylewy

podskórne. Stosowanie saunyŃ w celach kosmetycznych Przed korzystaniem z sauny w

celach kosmetycznych musimy najpierw określić typy naszej skóry na twarzy, szyi,
głowie, kończynach i klatce piersiowej, zwłaszcza na jej odsłoniętej części. Dla

każdego z typów skóry stosuje się inne zabiegi wodne. Poza tym dobrze jest znać
reakcję własnej skóry na czynniki zewnętrzne. Niezależnie od określenia typu

skóry trzeba także orientować się co do jej elastyczności, grubości podściółki
tłuszczowej, ukrwienia, skłonności do zmarszczek, rodzaju pigmentacji (czy

opalamy się szybko i bez oparzeń czy też nie) i tak dalej. Skoro już w celach
kosmetycznych zdecydujemy się na saunę, czego właściwie możemy się po niej

spodziewać? Przede wszystkim nastąpi oszyszczenie powierzchni skóry z bakterii,
zrogowaciałych cząstek naskórka i różnych naturalnych wydzielin, co z kolei

otworzy kanaliki gruczołów, a także spowoduje lepsze ukrwienie skóry. Ten
ostatni efekt jest bardzo ważny, gdyż zwiększenie przepływu krwi przez skórę

podwyższa jej kwasowość, ta zaś spełnia bardzo istotną funkcję ochronną. Podczas
korzystania z sauny można dodawać do wody różne naturalne, ziołowe olejki

aromatyczne, a także pobudzać skórę uderzeniami specjalnych miotełek (najlepsze
są brzozowe). Osoby o skórze tłustej muszą podczas korzystania z sauny zadbać o

ograniczenie wydzielania gruczołów łojowych, ale też o ich jednoczesne
oczyszczenie. Osoby skłonne do łojotoku powinny przed wejściem do sauny umyć

dobrze całe ciało dobrym lanolinowym mydłem, co zabezpieczy skórę przed
powstaniem drobnych pęknięć. Skóra tłusta wysusza się w saunie nadmiernie z

powodu przyśpieszenia pracy gruczołów łojowych. Osoby o skórze suchej powinny
zważać na to, by nie wystawiać jej na bezpośrednie działanie uderzeń pary, jaka

powstaje przez podnoszenie temperatury w saunie. Przed niepożądanymi skutkami
zabezpiecza masaż polegający na delikatnym poklepywaniu skóry. Dobrze jest też

szczególnie wrażliwe fragmenty skóry posmarować tłustym mleczkiem ochronnym lub
tłustym kremem zalecanym w poradniku. Osoby starsze mają naturalną skłonnością

do zmarszczek z powodu zaniku podskórnej tkanki łącznej, toteż muszą one unikać
mocnego masażu i gwałtownych uderzeń pary, gdyż zabiegi te zwiększają

marszczenie się skóry, zwłaszcza na twarzy i szyi. Nie oznacza to jednak, że
starsi powinni unikać sauny - mogą z niej korzystać 1-2 razy w tygodniu. Zabiegi

w saunie działają odnawiająco na skórę, powstrzymują starzenie się jej,
pobudzają narastanie nabłonka, uaktywniają gruczoły wydzielnicze. Po wyjściu z

sauny konieczne jest zabezpieczenie skóry odpowiednim mleczkiem lub kremem.
Skóra typu mieszanego (w jednych miejscach tłusta, w innych sucha) wymaga

zabiegów wskazanych dla poszczególnych typów skóry. Ogólne zasadyŃ korzystania z
sauny - Z sauny nie należy korzystać częściej niż 1 raz na tydzień, gdyż skutki,

jakie wywołuje, trwają 5-7 dni. - Jeśli używamy sauny w celach leczniczych,
powinniśmy korzystać z niej przynajmniej przez 4-5 miesięcy. - Gdy masz

wątpliwości, czy możesz korzystać z sauny, poradź się doświadczonego lekarza. -
Przed wejściem do sauny umyj całe ciało mydłem, weź prysznic i wytrzyj skórę do

sucha. - Kiedy znajdziesz się w saunie, przestrzegaj zasady, że po 5-10-
minutowym przebywaniu w części gorącej powinieneś ochłodzić całe ciało w ciągu

kilku minut i odpocząć przez kolejne kilka minut (nie dłużej niż 10 minut).
Podczas jednego pobytu w saunie wskazana jest trzykrotna zmiana temperatury. -

Pobyt w gorącej części sauny należy rozpoczynać od ławek dolnych i bez pośpiechu
korzystać z coraz wyższych, jeśli mamy na to ochotę. W ciągu 2-3 minut przed

opuszczeniem gorącej części sauny należy posiedzieć z nogami opuszczonymi w dół
i dopiero potem wyjść z sauny. - Jeśli jest się zbyt wrażliwym na gwałtowne

zmiany temperatury, przed wejściem do gorącej sauny trzeba zanurzyć nogi na
kilka minut w dobrze ciepłej wodzie i natrzeć twarz gorącą wodą lub przyłożyć do

niej na chwilę ręcznik zmoczony w gorącej wodzie. - Podczas pobytu w saunie
rozluźnij mięśnie, staraj się o niczym nie myśleć, nie prowadź rozmów z innymi

osobami. - Po opuszczeniu sauny odpocznij przez 30 minut, a przez następne 2-3
godziny wystrzegaj się wysiłków. - Nie wchodź do sauny głodny, zmęczony,

zziębnięty. Przed wejściem do części gorącej nie bierz zimnego prysznicu. Nie
wyciskaj też z siebie przysłowiowych siódmych potów na najwyższej ławce. - Po

wyjściu z części gorącej sauny nie wskakuj do zimnej wody, nie bierz zimnego

prysznicu, nie przebywaj długo na świeżym powietrzu. - Osoby, które pocą się z
trudnością, muszą przed wejściem do gorącej części sauny wziąć gorącą kąpiel

nóg, co przyśpieszy wydzielanie potu. Jeśli tego nie zrobią, dojdzie do
przegrzania ciała i przykrych tego następstw. + Rady ogólne dotycząceŃ

odżywiania się i snu Odżywianie Znaczny wpływ na urodę ma odżywianie. Właściwie
dobrana dieta sprawia, że włosy nabierają połysku, blade wargi - czerwieni,

paznokcie stają się lśniące, a zęby śnieżnobiałe. Zaczerwieniony nos i nieczysta
skóra twarzy są natomiast dowodem niewłaściwej diety, szczególnie zaś

przejadania się. Podstawowym warunkiem zdrowia i urody jest unikanie nadmiaru
pożywienia, zwłaszcza mięsa i jego przetworów, tłuszczów zwierzęcych, potraw

mącznych, ostrych przypraw i alkoholu. Te ostatnie są szczególnie szkodliwe dla
cery. Łatwo zauważyć, że twarze alkoholików mają brzydki, niebieskawy odcień.

Warunek drugi to uwzględnienie w diecie dużej ilości surowych owoców (mogą je
zastąpią kompoty) i jarzyn, gdyż to one właśnie zawierają mnóstwo składników

wpływających korzystnie na tkankę skórną. Trzeci wreszcie warunek - należy pić
sporo mleka, ponieważ nadaje ono cerze delikatny, jasny odcień, a także wzmacnia

organizm i stąd wskazane jest dla osób osłabionych oraz zbyt szczupłych. Sen Sen
jest niezbędny dla wszystkich istot żywych. Podczas snu wypoczywa cały organizm,

a zwłaszcza układ nerwowy. Regularny sen wpływa korzystnie na stan fizyczny i
psychiczny człowieka - kto śpi dostatecznie długo i spokojnie, czuje się

odświeżony i pełen sił. Takiego odpoczynku nic nie zastąpi, nawet najlepsze leki
nie przywrócą zdrowego wyglądu osobom zmęczonym i niewyspanym. Niespokojny, zbyt

krótki sen wpływa ujemnie na samopoczucie - człowiek robi się rozdrażniony i
apatyczny. Każda kobieta, która pragnie wyglądać świeżo i długo zachować ładny

wygląd, powinna kłaść się spać najpóźniej o godzinie jedenastej wieczorem. Dla
kobiet w średnim wieku nieodzowne jest minimum osiem godzin snu na dobę.

Zaśnięcia przed północą nie zastąpi dłuższe spanie. W dodatku samo położenie się
przed północą do łóżka nie wystarczy. Aby wypoczynek wpływał skutecznie na

organizm, skóra całego ciała powinna swobodnie oddychać. Przed pójściem na
spoczynek trzeba więc umyć się starannie i koniecznie zmienić bieliznę z

dziennej na nocną. Ważne jest również ułożenie ciała przed zaśnięciem. Nie
należy spać na lewym boku i na plecach, bowiem sen w takiej pozycji źle wpływa

na narządy wewnętrzne. Dobrze jest natomiast spać na prawym boku i na brzuchu.
Podstawowe wskazówki higieniczne Rano. Latem wstajemy o szóstej, zimą zaś o

siódmej godzinie. Zaraz po wstaniu otwieramy okno i wietrzymy pokój przez pięć
minut. Suchą szczotką wykonujemy najpierw masaż twarzy, a potem całego ciała.

Bierzemy chłodną kąpiel lub nacieramy chłodną wodą brzuch, pachy i narządy
płciowe. Myjemy zęby i płuczemy usta naparem z rumianku. Po ubraniu się robimy

dziesięć wdechów i tyleż wydechów. Przed obiadem. Wykonujemy dziesięć głębokich
wdechów i tyle samo wydechów. Po jedzeniu odpoczywamy przez pół godziny w

pozycji leżącej. Wieczorem. Przed kolacją robimy dziesięć głębokich wdechów i
tyleż wydechów. Przed pójściem spać wskazany jest półgodzinny spacer. Po

powrocie myjemy twarz wodą lub ciepłym wywarem z siana. Zęby czyścimy średnio
twardą szczoteczką i pastą, usta płuczemy naparem z rumianku. + Dietetyka

naturalna Odżywianie niewłaściwe Jest rzeczą bezsporną, że nadwaga sprzyja
powstaniu chorób, choć nikt ze specjalistów nie wskazuje na otyłość jako na

bezpośrednią przyczynę zgonów. Stąd też hasło współczesnego człowieka powinno
brzmieć: "Odżywiajmy się mądrze! Unikajmy błędów w codziennej diecie!"

NajczęściejŃ popełniane błędy Jemy zbyt wiele. Wprowadzamy do organizmu nadmiar
kalorii, zwłaszcza w posiłkach wieczornych i w dni świąteczne. Jadamy o wiele

więcej, niż potrzebuje tego organizm. Choć nasz wysiłek fizyczny jest raczej
minimalny, odżywiamy się tak, jak byśmy wykonywali ciężką pracę fizyczną. Z

danych Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że pochłaniamy dziennie 360 kalorii
więcej, niż potrzebuje organizm. Warto przypomnieć, że już jedna czwarta tej

liczby spowoduje, iż po pięciu latach nasza waga wzrośnie o 18 kilogramów. Jemy
zbyt tłusto. Średnio zużywamy 132 gramy tłuszczu dziennie, podczas gdy norma

wynosi 80 gramów. Ten niewielki pozornie nadmiar tłuszczu jest poważnym

zagrożeniem dla organizmu. Jemy źle pod względem dietetycznym. Spożywamy zbyt
mało witamin, błonnika, białka, inaczej mówiąc: zbyt mało świeżych jarzyn,

owoców, mleka, ryb, za dużo natomiast białego chleba, ciastek i innych wyrobów
mącznych, za mało żywności naturalnej, a wiele konserw, mrożonek i

półfabrykatów. Pijemy zbyt wiele. Używamy za dużo alkoholu i słodkich napojów.
Średnio 8 procent kalorii uzyskujemy z napojów alkoholowych. Każdy dorosły

człowiek "wypija" dziennie 330 kalorii. Jemy niewłaściwie - nieregularnie i za
szybko. Gotujemy niewłaściwie. Używamy za dużo soli i zbyt dużo potraw smażymy.

Nie dostosowujemy diety do wieku. Zdecydowanie przekarmia się dzieci. Za dużo
kalorii spożywają ludzie po pięćdziesiątym roku życia, którzy powinni jeść mniej

niż wówczas, gdy byli młodzi, bo zużywają mniej energii. Niedostateczna jest
wiedza na temat odżywiania. Dietetycy podają wiele danych na temat właściwego

odżywiania się, lecz konsumenci na ogół o tym nie wiedzą + Odżywianie właściwe
Ile i co należy jeść Ograniczenie ilości przyjmowanego pożywienia do niezbędnych

kalorii - uzależnione od wieku, płci, budowy fizycznej i charakteru pracy
człowieka, inaczej mówiąc: od strat energetycznych organizmu - stanowi

podstawowy warunek zdrowia. Przede wszystkim musimy wprowadzić do codziennej
diety jak najwięcej surowych jarzyn i owoców. Zawierają one mnóstwo nieodzownych

dla normalnej działalności organizmu mikroelementów, węglowodanów, łatwo
przyswajalnych soli mineralnych. Są głównymi dostawcami witamin C i P oraz

witamin z grupy B. W owocach cytrusowych, cebuli, czosnku, a także w innych
owocach i jarzynach zawarte są substancje lotne, niszczące bakterie

chorobotwórcze. Wiele jarzyn usuwa niekorzystny wpływ tłuszczów na funkcję
wydzielniczą żołądka; w połączeniu z tłuszczami działają żółciopędnie. Oto kilka

przykładów. Arbuz i dynia zalecane są przy skłonnościach do powstawania kamieni
żółciowych i nerkowych oraz w chorobach układu sercowo-naczyniowego i nerek.

Bakłażany obniżają zawartość cholesterolu we krwi, wątrobie i nerkach, wzmagają
usuwanie z organizmu kwasu szczawiowego. Powinny je jadać cierpiący na

arteriosklerozę, choroby wątroby, nerek i podagrę. Jeżyny - świeże i herbata z
suszonych owoców - są dobrym środkiem uspokajającym i wzmacniającym, szczególnie

w czasie klimakterium; pobudzają ruchy trawienne żołądka. Kapusta zawiera
składnik zapobiegający przekształcaniu węglowodanów w tłuszcze. Sok z kapusty

pobudza wydzielanie soku żołądkowego i produkcję żółci, jest wskazany w leczeniu
nieżytu żołądka i choroby wrzodowej. Maliny mają wiele puryn, stąd też nie

zaleca się ich osobom chorym na podagrę i choroby nerek. Są pradawnym środkiem
napotnym. Marchew to niezwykle wartościowa jarzyna ze względu na dużą zawartość

karotenu (trzeba jednak pamiętać, że karoten przyswajalny jest tylko w
połączeniu z tłuszczami). Jest pomocna w chorobach nerek, wątroby, nadciśnieniu,

odkładaniu się złogów, zaparciach, ale przeciwwskazana w ostrych stanach choroby
wrzodowej, kolkach i nieżytach okrężnicy. Suszone liście marchwi zaparza się jak

herbatę i pije w przypadku guzów krwawnicowych odbytu. Pietruszka jest bogata w
substancje, które przyczyniają się do rozpuszczenia kamieni nerkowych i kamieni

pęcherza moczowego. W ostrych stanach chorób nerek pietruszkę należy wykluczyć z
pożywienia. Pomidory mają wiele karotenu, witamin, potasu; witaminy zachowują

się także w pomidorach konserwowanych. Porzeczka czarna zawiera wiele witamin
(C, B, P), karoten, a jej liście - substancje lotne. Sok z owoców i napar z

liści są pomocne przy chorobach żołądka. Napój z liści, zalanych zimną wodą na
około sześć godzin, działa pobudzająco na wydzielanie kwasu moczowego. Poziomki

mają właściwości lecznicze w chorobach układu sercowo-naczyniowego, w chorobie
wrzodowej żołądka, dolegliwościach pęcherzyka żółciowego, nadciśnieniu,

arteriosklerozie, podagrze i innych zaburzeniach przemiany materii. Regulują
działalność jelit. Rzodkiew i rzodkiewka zawierają witaminy, fermenty, puryny.

Ułatwiają trawienie i wydzielanie moczu, ale są przeciwwskazane w chorobie
wrzodowej, nieżycie żołądka, chorobach wątroby, nerek i podagrze. Seler działa

moczopędnie i przeciwzapalnie. Sok ze świeżego selera używany jest w leczeniu
podagry. Wiśnie - sok z tych owoców hamuje procesy fermentacyjne w jelitach.

Ziemniaki - zawierają dużo potasu i niewiele sodu, co sprawia, że ich działanie

jest moczopędne. Są pożyteczne w chorobach nerek i układu sercowo-naczyniowego.
Sok ze świeżych ziemniaków stosuje się z powodzeniem w leczeniu chorób żołądka

spowodowanych nadkwasotą. W przypadku cukrzycy i otyłości spożycie ziemniaków
trzeba ograniczyć. Jak należy jeść Aby być zdrowym, należy jadać trzy razy

dziennie. Przerwy między posiłkami nie mogą być za długie - już po siedmiu,
ośmiu godzinach apetyt osiąga granicę głodu i zjadamy więcej, niż potrzebuje

organizm. Potrawy i napoje mają być ciepłe, lecz nie gorące, gdyż te ostatnie
źle wpływają na układ trawienny (szkodzą śluzówce żołądka). Wszystkie napoje

należy pić małymi łykami, a nie jednym haustem, zimne zaś - bardzo wolno i nie
na pusty żołądek. Po zjedzeniu owoców nie wolno pić wody, tak jak nie wolno

łączyć tłustego pożywienia z ciepłym pieczywem i słodyczami. Niewskazane jest
zasiadanie do posiłku, gdy jest się zmęczonym. Najpierw trzeba odpocząć. Dobrze

jest napić się wtedy soku owocowego, a jeśli ktoś woli wodę, niech doda do niej
trochę soku z cytryny. Zdrowy człowiek może obyć się bez jedzenia kilka dni,

pijąc tylko wodę. Taka przerwa odmłodzi go i doda mu energii, bo głodówka to
odpoczynek dla organizmu, a przede wszystkim dla układu trawiennego. W pierwszym

dniu głowa może wydawać się ciężka, pojawia się szum w uszach. Objawy te jednak
szybko mijają. Dwa, trzy dni bez jedzenia wystarczają na oczyszczenie organizmu

i odnowę sił. Podczas głodówki nie należy przeciążać się pracą fizyczną.
Głodówkę można też przeprowadzać regularnie - raz w tygodniu, zawsze w tym samym

dniu, pijąc jedynie ciepły napar lipowy z dodatkiem miodu. Podstawą leczenia
naturalnego jest odpowiednie pożywienie, z przewagą surowych owoców i jarzyn.

Uzupełnione ciemnym pieczywem, roślinami strączkowymi, mlekiem i jego
przetworami - dostarcza organizmowi odpowiednią ilość węglowodanów, białka, soli

mineralnych, tłuszczów i witamin, a tym samym jest w pełni wystarczające. Aby je
dobrze przyswoić, trzeba przestrzegać następujących zasad (poza już

wymienionymi): - Nie jedzmy, gdy nie czujemy łaknienia lub kiedy jesteśmy w złym
nastroju, zwłaszcza rozgniewani. - Każdą potrawę gryźmy dokładnie, przed

połknięciem mieszając ją ze śliną, co nas uchroni od nieżytu żółądka. - Jeżeli
mamy kłopoty z trawieniem, unikajmy - zwłaszcza wieczorem - ostrych przypraw,

grochu, fasoli, soczewicy, bobu, kapusty, cebuli, czosnku i jaj na twardo.
Powodują one powstawanie gazów. Rośliny strączkowe, dobrze ugotowane, jedzmy

najwyżej raz lub dwa razy w tygodniu, tylko na obiad. - Starajmy się nie jeść,
zwłaszcza wieczorem, potraw nazbyt słodkich, słonych i tłustych, a także nie pić

napojów gazowanych. - Do potraw nie używajmy octu spirytusowego, lecz soku z
cytryny, kwasku cytrynowego lub octu winnego. - Jeśli jesteśmy osłabieni, pijmy

soki owocowe zamiast wody i używek. Jeżeli mamy taką możliwość, zaspokajajmy
pragnienie owocami. - Jajka spożywajmy tylko pod jedną postacią: ugotowane na

miękko. Osoby zdrowe mogą zjadać 2-3 jaja dziennie, chore - 2-3 jaja na tydzień.
- Jeżeli nie jesteśmy wegetarianami, zrezygnujmy raz w tygodniu z mięsa. - Rano,

na godzinę przed posiłkiem, pijmy małymi łykami chłodną wodę. Przy zaparciach
pijmy ją też na pół godziny przed każdym posiłkiem i wieczorem przed położeniem

się spać. - Unikajmy szkodliwych dla żołądka zestawień potraw: gotowanych ryb z
mlekiem; potraw słonych i kwaśnych ze słodkimi; białka roślinnego ze zwierzęcym,

na przykład fasoli i soi razem z jajami, serem białym i serami twardymi;
tłuszczów zwierzęcych z tłuszczami roślinnymi; jarzyn surowych z owocami (te

ostatnie kombinacje zjadane w umiarkowanych ilościach nie są szkodliwe). - Nie
używajmy raz już użytych tłuszczów. - Nie przejadajmy się. + Diety lecznicze

Dieta bezsolna Polega ona na ograniczeniu ilości soli używanej do przyprawiania
potraw. Całkowita z niej rezygnacja jest szkodliwa, przede wszystkim dla dzieci,

bowiem umiarkowane ilości tej przyprawy - szczególnie soli kamiennej, szarej,
zawierającej mikroelementy - są nieodzowne dla normalnego funkcjonowania

organizmu. Brak jej powoduje zaburzenia smaku, utratę apetytu, bóle mięśni i
ogólne osłabienie organizmu. Dieta z małą ilością soli stosowana jest w

chorobach serca, nerek i chorobach skóry. Dieta pomidorowo-dyniowa
Przygotowujemy ją następująco: 250 gramów dyni kroimy na kawałeczki, a około 400

gramów świeżych, umytych pomidorów na ćwiartki. Dodajemy główkę cebuli, szczyptę

soli i 2-3 listki laurowe. Wszystko to razem mieszamy i wrzucamy do wrzącej
oliwy. Dusimy przez około 15 minut. Stosujemy jako dietę oczyszczającą żołądek i

jelita. Dieta żytnia Na śniadanie, obiad i kolację zjadamy 1-2 filiżanki
gotowanego ziarna żyta z odrobiną soli. Ziarno gotujemy tak długo, aż stanie się

miękkie, ale nie rozgotowane. Taka dieta wskazana jest, gdy ma się kłopoty z
trawieniem. Dieta jabłeczna Przez pierwsze dwa dni jemy tylko surowe jabłka w

dowolnej ilości, trzeciego natomiast-lekkie potrawy i pijemy napoje. Taka dieta
jest bardzo skuteczna (dla dzieci i dorosłych) w chorobach wątroby i przy

cukrzycy, a także jako kuracja odchudzająca. Można ją powtarzać co tydzień.
Dieta jarskaŃ z surowizn Dzięki tej diecie wszystkie substancje odżywcze,

witaminy i składniki mineralne trafiają do organizmu w niezmienionej postaci.
Dopuszcza ona bowiem do spożywania jedynie surowe i suszone owoce (w tym orzechy

i migdały), jarzyny, warzywa, kiełki i ziarna zbóż, kasze oraz potrawy z nich
przyrządzane, z dodatkiem oliwy i majonezu domowej roboty. Ci, którzy decydują

się na tę dietę, powinni wziąć pod uwagę własną kondycję fizyczną, a także
warunki klimatyczne, w jakich żyją. Najlepiej zresztą poradzić się

doświadczonego dietetyka. Choć bowiem stosujący tę dietę na ogół czują się
doskonale i nie odczuwają braku ciepłego jedzenia i picia, może się zdarzyć, że

jedzenie wyłącznie surowizn wywoła chroniczne uczucie głodu. Przechodzenie na tę
dietę powinno być stopniowe i ostrożne. Nie zaszkodzi dodać do niej trochę

chleba, słodkiego i zsiadłego mleka lub śmietanki oraz gotowanych ziemniaków.
Najkorzystniej jest przez pięć dni w tygodniu jeść proste jarskie potrawy, a

przez dwa - wyłącznie surowizny. Najbardziej sprawdzają się w tej diecie owoce
soczyste: jagody, maliny, truskawki, poziomki, jabłka, gruszki. Z jarzyn zaś:

marchew, seler, czerwony burak, szczaw, ogórek, zielony groszek, kukurydza i
sałata - ta jako dodatek do wszystkich potraw. Jarzyny drobno kroimy lub

przepuszczamy przez maszynkę do mięsa. Doprawiamy oliwą, cytryną, kwaśną
śmietaną lub majonezem. Dodanie cebuli, czosnku, kminku, koperku lub innych

przypraw poprawi smak potrawy (jedna może składać się najwyżej z dwóch jarzyn).
Jeżeli dieta powoduje gazy i burczenie w żołądku, trzeba przestać jeść owoce w

połączeniu z jarzynami. Bardzo odżywcze są wszelkiego rodzaju kasze. Należy je
moczyć w wodzie przez dwanaście godzin, a przed jedzeniem doprawić do smaku

mlekiem, śmietanką, świeżymi lub suszonymi owocami, orzechami, miodem i tym
podobnymi. Wartość kaloryczna tej diety waha się od 800 do 2500 kalorii

dziennie, a nawet więcej, jeśli dodamy do potraw oliwę, majonez, orzechy i
suszone owoce. Medycyna naturalna zaleca ją szczególnie w różnorakich

dolegliwościach żołądka i jelit (w tym przy zaparciach), nadciśnieniu, chorobach
nerek i wątroby, cukrzycy, chorobie serca (osobne dni owocowe i osobne

jarzynowe), podagrze, zapaleniu stawów, chorobie tarczycy, migrenach, zapaleniu
tętnic, sklerozie. Jak w każdej diecie, tak i tu pacjent musi wykazać silną wolę

i nie przerywaą jej. Jest to szczególnie trudne ze względu na nawyk jedzenia
potraw gotowanych. Ale przyzwyczaić się można. A oto kilka przepisów na potrawy

z surowizn: Potrawa z jabłek Ucieramy 1-3 jabłka na grubej tarce, dodajemy 1
szklankę kiełków owsianych, sok z pół cytryny, 1 łyżkę śmietanki lub tłustego

mleka, 1 łyżkę miodu lub słodkiego soku owocowego i wszystko to delikatnie
mieszamy. Przysmak z jabłek i orzechów włoskich Ucieramy na grubej tarce 1-4

jabłka, dodajemy 1-2 łyżki stołowe kiełków owsianych lub pszenicznych, sok z pół
cytryny, pół łyżki posiekanych orzechów, 1 łyżkę śmietanki lub tłustego mleka.

Delikatnie mieszamy. Potrawa z jabłek i marchwi Ucieramy na grubej tarce 1-3
jabłka, dodajemy 1-2 łyżki kiełków pszenicznych, 1 łyżkę zmielonych migdałów, 1-

2 łyżki drobno utartej marchewki, sok z pół cytryny, 1 łyżkę śmietanki lub
tłustego mleka, delikatnie mieszamy. Potrawa ze śliwek suszonych lub innych

owoców Miksujemy 200-300 gramów namoczonych uprzednio suszonych śliwek, 1-2
łyżki kiełków pszenicznych, sok z pół cytryny; przed jedzeniem dodajemy 1 łyżkę

śmietanki lub tłustego mleka. Kasza ze śliwkami 50 gramów namoczonych uprzednio
płatków owsianych mieszamy ze 125 gramami mielonych orzechów i 250 gramami

namoczonych i posiekanych śliwek suszonych. Dla smaku można dodać pół szklanki

mleka. + PielęgnacjaŃ skóry twarzy Dokładne oczyszczenie skóry twarzy jest
konieczne chociażby ze względu na to, że niemal wszystkie panie robią makijaż,

którego nie da się usunąć za pomocą mydła i wody. Ponieważ makijaż nakładamy na
twarz zwykle rano, wieczorem trzeba koniecznie oczyścić skórę twarzy, używając

kremu lub mleczka. Jeden z wybranych środków należy delikatnie, lecz
zdecydowanie wcierać w skórę twarzy od jej środka na zewnątrz i ku górze,

zwracając szczególną uwagę na fałdy wokół nosa, dolną część podbródka i
małżowiny uszne. Tampon z waty, którym przecieramy twarz, musi być zawsze

wilgotny, gdyż sucha wata drażni skórę. Im grubszą warstwę makijażu nakładamy na
twarz, tym dłużej i dokładniej musimy ją usuwać. Po skończeniu zabiegu można

umyć twarz w niezbyt ciepłej wodzie z delikatnym mydłem. Ale nawet wówczas gdy
nie stosujemy makijażu, skórę należy starannie pielęgnować: oczyszczać ją,

wykonywać masaże i nakładać maseczki kosmetyczne. Po dokładnym oczyszczeniu
skóry przystępujemy do masażu twarzy. Masaż powoduje rozluźnienie mięśni twarzy

i pobudza obieg krwi. Aby osiągnąć optymalne rozluźnienie mięśni twarzy, masaż
powinien trwać przynajmniej 5 minut. Rozpoczynamy go od ułożenia opuszek dużych

palców obydwu dłoni na grzbiecie nosa pomiędzy brwiami; naciskając równomiernie
palcami przesuwamy kciuki wzdłuż szczęk w kierunku policzków aż do stawu

szczękowego. Takie postępowanie przyśpiesza odpływ krwi z twarzy, przygotowując
w ten sposób skórę do masażu właściwego. Po wykonaniu zabiegu nakładamy na twarz

krem zmiękczający. Po nałożeniu kremu masujemy szyję, poczynając od jej
podstawy, prowadząc zewnętrzną powierzchnię palców obu rąk w górę, ku

podbródkowi. Tylną i boczne powierzchnie szyi masujemy koniuszkami palców,
wykonując ruchy okrężne z dołu do góry. Masaż powtarzamy 2-3 razy. Następny etap

masażu rozpoczynamy od środka górnej wargi, wykonując ruchy obrotowe w kierunku
skroni. Następnie od środka dolnej wargi masujemy twarz w kierunku środka

policzków. Skóry pod oczami nie masujemy, lecz jedynie poklepujemy delikatnie
opuszkami palców. Poczynając od nosa wykonujemy opuszkami palców ruchy obrotowe

nad brwiami, wokół oczu, w kierunku ich zewnętrznych kącików. Czoło masujemy
delikatnie z dołu do góry. Następnie, poczynając od środka przestrzeni pomiędzy

brwiami, wykonujemy ruchy obrotowe w kierunku zewnętrznej części brwi i do góry.
Na zakończenie masażu twarzy poklepujemy ją (z wyjątkiem okolic oczu) drugim i

trzecim palcem każdej dłoni. Zabieg ten jest szczególnie korzystny dla skóry
obwisłej. Po upływie 10 minut usuwamy resztki kremu chusteczką z ligniny lub

tamponem z waty. Po wykonaniu masażu przystępujemy do nałożenia uprzednio
przygotowanej własnoręcznie maseczki, w skład której wchodzi 1 łyżeczka

zmielonych płatków owsianych z dodatkiem takiej ilości płynu odżywczego lub
środka ściągającego, aby powstała kleista, gęstawa emulsja. Płyn odżywczy lub

środek ściągający wybieramy z dość obszernej listy zamieszczonej w poradniku.
Jeśli nie zdążyłyśmy go przygotować, stosujemy sok z cytryny, który wybiela

skórę i bardzo korzystnie działa na skórę zanieczyszczoną. Maseczkę
rozprowadzamy opuszkami palców po całej twarzy, a brzegami dłoni nakładamy krem

na szyję. Gdy na szyi widoczne są naczynia krwionośne, kremu nie należy
stosować. Kładziemy się teraz wygodnie, podłożywszy pod nogi poduszki. Jeśli

skóra jest tłusta, pozostawiamy maseczkę na 10 minut, a jeśli sucha - na 5
minut. Usuwamy ją tamponem z waty zanurzonym w ciepłej wodzie, czyniąc to

delikatnie, aby nie naciągnąć skóry. Jeśli skóra jest sucha lub normalna, na
zakończenie nakładamy nieco środka odżywczego, jeśli tłusta - ściągającego.

Skóra wyjątkowo sucha wymaga nałożenia kremu nawilżającego. Maseczki dla
różnychŃ rodzajów skóry Maseczka mleczna Jest to najłatwiejsza w przygotowaniu i

najtańsza z maseczek. Tampon z waty zanurzamy w świeżym mleku i przecieramy nim
dokładnie twarz. Maseczka oczyszczająca 1 łyżkę stołową dokładnie rozdrobnionych

drożdży piwnych, 1 łyżeczkę soku z cytryny, pół łyżki jogurtu, 1 łyżeczkę soku z
marchwi, 1 łyżeczkę oliwy z oliwek mieszamy dokładnie aż do powstania

jednorodnej masy, pozostawiamy na 15 minut i nakładamy na twarz. Maseczka nadaje
się dla wszystkich typów skóry, a działa szczególnie dobrze na skórę wiotką.

Jeśli skóra jest bardzo sucha, można dodać do maseczki nieco więcej oliwy z

oliwek, w przypadku skóry zbyt tłustej można zrezygnować z oliwy. Maseczka z
maślanki Do ogrzanej 1 szklanki maślanki dodajemy 3 łyżki kwiatu bzu czarnego,

pozostawiamy na małym ogniu przez 30 minut, studzimy i ciepłą maseczkę nakładamy
na twarz. Maseczka oczyszcza skutecznie pory i działa lekko wybielająco.

Maseczka z mąki pszennej i wody różanej Do 2 łyżek stołowych przesianej mąki
pszennej dodajemy odpowiednią ilość wody różanej. Całość ucieramy na jednorodną

emulsję. Ta maseczka powinna pozostawać na twarzy co najmniej przez 1 godzinę.
Usuwamy ją za pomocą zwilżonego ciepłą wodą tamponu z waty. Maseczka z płatków

owsianych i mleka Do jednej łyżki zmielonych drobno płatków owsianych dodajemy
tyle mleka, aby otrzymać jednorodną masę, a pod koniec kilka kropli oliwy z

oliwek. Po 15 minutach maseczkę zmywamy tamponem obficie nawilżonym ciepłą wodą.
Maseczka z marchwi i rzepy 1 dużą marchew i 1 niedużą rzepę gotujemy do

miękkości, a następnie ucieramy w porcelanowej miseczce na jednorodną masę.
Maseczkę pozostawiamy na twarzy przez 15 minut, po czym usuwamy ciepłym mlekiem.

Jest to bardzo dobra maseczka oczyszczająca. Maseczka z płatków owsianych i
kremu ogórkowego 2 łyżki zmielonych na proszek skórek pomarańczowych, 2 łyżeczki

zmielonych płatków owsianych i 2 łyżki oczyszczającego kremu ogórkowego ucieramy
na jednorodną masę. Maseczkę usuwamy po 15 minutach lekkimi okrężnymi ruchami

palców z dołu do góry. Sprawia ona, że skóra staje się gładka i lśniąca.
Maseczka z ziemniaków 1 łyżkę soku wyciśniętego z ziemniaków mieszamy dokładnie

z 1 łyżką zmielonych płatków owsianych i nakładamy na twarz. Sok z ziemniaków
oczyszcza skórę z plam, a płatki owsiane pochłaniają łój znajdujący się na

skórze. Maseczkę zmywamy po 15 minutach ciepłą wodą. Maseczka z dyni 2 łyżki
miąższu dyni (bez pestek) ucieramy dobrze w moździerzu i nakładamy na

oczyszczoną twarz. Po 15 minutach maseczkę zmywamy ciepłą wodą. Po kilku dniach
stosowania takiej maseczki skóra twarzy stanie się świeża i odmłodzona. Bardzo

skuteczna maseczka oczyszczająca Ta maseczka może być stosowana jedynie latem,
gdyż jej jedynym składnikiem są truskawki. Muszą one jednak pochodzią z upraw

ekologicznych. Trzy spore truskawki ucieramy na masę i nakładamy na twarz, a po
upływie 10 minut zmywamy wodą różaną. Maseczka świetnie oczyszcza i odświeża

skórę tłustą, nie mogą jej jednak stosować osoby uczulone na truskawki. Maseczka
morelowa z koniakiem 1-2 dojrzałe morele pozbawiamy pestek, ucieramy na masę,

dodajemy 1 łyżkę dobrego koniaku i nakładamy na twarz. Po 15 minutach maseczkę
usuwamy za pomocą tamponu z waty i ciepłej wody. Maseczkę mogą stosować osoby o

cerze tłustej lub łatwo przetłuszczającej się. Maseczka z gruszki 1 dobrze
dojrzałą gruszkę, najlepiej "Konferencję", przecinamy na pół, usuwamy pestki, z

miąższu wyciskamy sok bądź miksujemy go, dodajemy nieco mleka i tak przygotowaną
maseczkę nakładamy na twarz. Po upływie 15 minut zmywamy maseczkę ciepłą wodą.

Powinny ją stosować osoby mające skórę tłustą i skłonną do plam. Maseczka z
liści mniszka lekarskiego 2 łyżki liści mniszka lekarskiego zgniatamy, by

puściły sok i miazgę tę nakładamy na twarz. Maseczkę usuwamy po 15 minutach za
pomocą tamponu z waty i zimnej przegotowanej wody. Jest ona szczególnie wskazana

dla cery szarej, niezdrowej. Maseczka wybielająca na szyję 2 łyżki zmielonych
płatków owsianych, 2 łyżki mleka lub serwatki, 1 łyżkę naparu z kwiatu nagietka

(1 łyżka kwiatu na szklankę wrzącej wody), 1 łyżkę miodu, zmielonych goździków
na czubku noża i tyleż sody mieszamy dokładnie i otrzymaną masę nakładamy na

szyję. Maseczkę zmywamy chłodną wodą po upływie 15 minut. Stosuje się ją w celu
wybielenia skóry i ściągnięcia zbyt wyraźnych porów. Maseczka jajeczno-drożdżowa

1 żółtko, 1 łyżkę drożdży piwnych i 1 łyżeczkę oliwy z oliwek ucieramy bardzo
dokładnie i nakładamy na twarz. Po upływie 15 minut zmywamy ciepłym mlekiem.

Maseczka przeznaczona jest dla skóry plamistej. Maseczka jabłeczna Pół jabłka, 1
łyżkę miodu, 1 łyżeczkę soku z cytryny, 1 żółtko, 1 łyżkę octu jabłecznego, 3

łyżki oliwy z oliwek miksujemy dokładnie, nakładamy na twarz, a po 30 minutach
zmywamy ciepłą wodą. Jest to znakomita maseczka dla wszystkich typów skóry.

Kremy oczyszczające,Ń nawilżające i odżywcze Kremów oczyszczających używa się
głównie do usuwania makijażu. Przygotowywane są na bazie wosku. Nakładamy je na

twarz lekkimi, delikatnymi ruchami palców od dołu do góry, pozostawiamy na 30

sekund, a następnie przecieramy twarz wilgotną watką. Kremy oczyszczające możemy
wykonać same według następujących przepisów. Krem oczyszczający z olejkiem

różanym Składniki: 1,5 łyżki wosku pszczelego lub białej parafiny, 4 łyżki
wazeliny lekarskiej, 6 łyżek wody różanej, 0,5 łyżeczki sproszkowanego boraksu,

3 krople olejku różanego. Rozpuszczamy na łaźni wodnej wosk lub białą parafinę z
wazeliną. W osobnym naczyniu rozpuszczamy w 1 łyżce ciepłej wody boraks.

Dodajemy rozpuszczony boraks do stopionego wosku lub parafiny i wazeliny i nie
zdejmując z ognia mieszamy tak długo, aż otrzymamy biały gęsty krem. Odstawiamy

go, aby ostygł. Po kilku minutach dodajemy 2-3 krople olejku różanego i mieszamy
dalej, aż otrzymamy gęstą masę. Ogórkowy krem oczyszczający Składniki: 3

łyżeczki wosku, 4 łyżeczki oleju kokosowego, 5 łyżeczek oliwy z oliwek, 4
łyżeczki soku ze świeżego ogórka, 1 łyżeczka gliceryny, szczypta sproszkowanego

boraksu. Wosk i oleje rozpuszczamy w naczyniu na łaźni wodnej. W oddzielnym
naczyniu podgrzewamy na małym ogniu sok z ogórka, glicerynę i boraks. Kiedy

wszystkie składniki rozpuszczą się, dodajemy po kilka kropli soku z ogórka,
wosku i olejów, nieustannie mieszając. Po połączeniu wszystkich składników

naczynie zdejmujemy z ognia, a jego zawartość nadal mieszamy, aż do osiągnięcia
gęstej konsystencji. Kremu nie należy robić zbyt wiele. Przechowuje się go w

lodówce. Krem nawilżający Składniki: 0,5 łyżki lanoliny, 1 łyżka wazeliny, 4
łyżki oliwy z oliwek, 10 łyżek wody i 5 kropli olejku aromatycznego. Roztapiamy

tłuszcze na łaźni wodnej, dodajemy wodę, olejek aromatyczny, nieustannie
mieszając, i natychmiast po roztopieniu zdejmujemy mieszaninę z ognia. Mieszamy

nadal, aż krem ostygnie. Nawilżania wymagają wszystkie typy skóry, lecz
najbardziej potrzebuje go skóra sucha. Im bardziej sucha jest skóra, tym

obficiej trzeba ją nawilżać. Nawilżanie skóry stosuje się po uprzednim jej
oczyszczeniu i odżywieniu, ale przed nałożeniem makijażu. Krem nawilżający z

żywokostem lekarskim Składniki: 1 łyżka lanoliny, 2 łyżki białego wosku
pszczelego, 6 łyżek żółtego wosku pszczelego, 6 łyżek olejku migdałowego, 6

łyżek wywaru z korzenia żywokostu lekarskiego (1 czubatą łyżkę korzenia
żywokostu zalewamy 1 szklanką zimnej wody i gotujemy na małym ogniu przez 15

minut, a następnie przecedzamy przez gęste sitko i studzimy). Wosk i olejek
roztapiamy na łaźni wodnej, studzimy i przechowujemy w lodówce. Do 2 łyżek wosku

i olejku roztopionych na łaźni wodnej dodajemy 1 łyżeczkę wywaru z korzenia
żywokostu. Żywokost lekarski jest bardzo skutecznym środkiem dla skóry wrażliwej

i skłonnej do stanów zapalnych. Kiedy płyn ostygnie, dodajemy 2-3 krople olejku
lawendowego. Krem na olejku migdałowym Składniki: 3 łyżeczki wosku pszczelego

żółtego, 3 łyżeczki wosku pszczelego białego, pół szklanki olejku migdałowego,
pół szklanki olejku brzoskwiniowego, 3 łyżki wody różanej. Obydwa rodzaje wosku

roztapiamy na łaźni wodnej, dodajemy olejki, przez cały czas dokładnie
mieszając, a na końcu dodajemy jeszcze kilka kropli wody różanej. Naczynie

zdejmujemy z ognia i mieszamy tak długo, aż krem ostygnie. Jeśli ktoś lubi, może
dodać kilka kropli ulubionych perfum. Składniki: 4 łyżeczki lanoliny, 4 łyżeczki

wosku pszczelego białego, 2 łyżeczki wosku pszczelego żółtego, 5 łyżeczek oleju
słonecznikowego, 6 łyżek wody, 2 łyżeczki gliceryny, pół łyżeczki sproszkowanego

boraksu. Obydwa rodzaje wosku, olej słonecznikowy i lanolinę roztapiamy na łaźni
wodnej. W oddzielnym naczyniu podgrzewamy wodę, glicerynę i boraks. Kiedy

tłuszcze nabiorą płynnej konsystencji, dodajemy wolno, po kropli płyn z drugiego
naczynia i mieszamy tak długo, aż powstanie biały krem. Krem ten jest wyjątkowo

skuteczny dla skóry stwardniałej, lecz suchej. Krem jaśminowy Składniki: 2 łyżki
wazeliny, 2 łyżki olejku migdałowego, 1 łyżka oleju słonecznikowego, 1 łyżeczka

lanoliny, pół łyżeczki sproszkowanego boraksu, 1,5 łyżeczki gliceryny, 8 łyżek
wody, kilka kropli olejku jaśminowego. Wosk, oleje i lanolinę oraz olejek

migdałowy roztapiamy na łaźni wodnej. Oddzielnie podgrzewamy wodę, boraks i
gliceryn . Do składników tłustych dodajemy wodę i po zdjęciu z ognia mieszamy



tak długo, aż krem os

tygnie. Na koniec dodajemy kilka kropli olejku jaśminowego. Ten nietłusty krem

działa korzystnie na skórę normalną i suchą. Do kremów odżywczych używane są
składniki przenikające głęboko w skórę. Jeśli krem ma konsystencję gładką,

wklepujemy go delikatnie w skórę, jeśli zaś jest gęsty, wmasowujemy. Krem na
maśle kakaowym Składniki: 2 łyżki masła kakaowego, 2 łyżki wosku pszczelego

białego, 1 łyżka wosku pszczelego żółtego, 4 łyżki oliwy z oliwek, 1 łyżka
olejku migdałowego. Zamiast wosku pszczelego można dodać 2 łyżki lanoliny. Wosk,

oleje, olejek i masło kakaowe roztapiamy na łaźni wodnej, a następnie zdejmujemy
z ognia i mieszamy, aż masa dobrze ostygnie, dodając kilka kropli ulubionych

perfum lub naturalnego olejku aromatycznego. Krem na maśle kakaowym wskazany
jest dla skóry suchej, a także do pielęgnacji skóry na łokciach i kolanach,

stopach i szyi. Uwaga: w przypadku skóry tłustej dodajemy 2 łyżki wody różanej
lub przegotowanej miękkiej wody. Krem sezonowy z pąków bzu czarnego Składniki: 3

łyżki olejku migdałowego, 4 łyżki pąków bzu czarnego, 1 łyżka lanoliny.
Wszystkie składniki dokładnie mieszamy w naczyniu, ogrzewając przez 30 minut.

Mieszankę przecedzamy przez gęste sitko, dodając nieco ciepłej wody, jeśli krem
jest za gęsty. Krem przeznaczony jest dla skóry tłustej, skłonnej do wągrów,

wyprysków. Krem z kiełków pszenicy Składniki: 1 łyżeczka wosku pszczelego
żółtego, 1 łyżeczka wosku pszczelego białego, 5 łyżek oleju słonecznikowego, 2

łyżki płynu wyciśniętego ze zmiksowanych świeżych kiełków pszenicy, 5 łyżek
wody, 1 łyżka wywaru z gałązek leszczyny, pół łyżeczki sproszkowanego boraksu,

kilka kropli aromatycznego olejku naturalnego według uznania. Wosk, olej i
lanolinę rozgrzewamy na łaźni wodnej. W osobnym naczyniu rozpuszczamy boraks w 2

łyżkach wody. Następnie dodajemy wolno wodę z boraksem do wosku i oleju.
Mieszamy tak długo, aż krem zgęstnieje. Krem zawiera witaminę E pochodzącą z

kiełków pszenicy i jest wyjątkowo odżywczy dla wszystkich rodzajów skóry. Krem
miodowy Składniki: 3 łyżki lanoliny, pół łyżki miodu, 1 żółtko, 4 łyżki ciepłej

wody. Ogrzewamy na łaźni wodnej lanolinę, miód i roztarte w nim żółtko, a kiedy
składniki połączą się, dodajemy powoli 4 łyżki ciepłej wody, stale mieszając, aż

krem zgęstnieje i ostygnie. Krem witaminowy Składniki: 1 łyżka wosku pszczelego
białego, 1 łyżka wosku pszczelego żółtego, 1 łyżka lanoliny, zawartość 2

kapsułek witaminy A, zawartość 2 kapsułek witaminy E, 6 łyżek wody destylowanej,
pół łyżeczki sproszkowanego boraksu, kilka kropli olejku cytrynowego. Wosk i

tłuszcze rozpuszczamy na łaźni wodnej, a w osobnym naczyniu na małym ogniu
rozpuszczamy boraks w 2 łyżkach wody. Wlewamy roztwór boraksu do roztopionego

wosku, zdejmujemy z ognia i mieszamy, aż nieco ostygnie. Na koniec dodajemy
olejek cytrynowy i zawartość kapsułek witaminowych. Krem lawendowy Składniki: 2

łyżeczki wosku pszczelego żółtego, 4 łyżki wosku białego, 3 łyżeczki lanoliny, 4
łyżki olejku migdałowego, 4 łyżki oleju słonecznikowego, 2 łyżki olejku

brzoskwiniowego, 2 łyżki oliwy z oliwek, 2 łyżki oleju sojowego, 5 łyżek wody,
pół łyżeczki sproszkowanego boraksu, kilka kropli lawendy. Wosk, oleje i oliwę

rozgrzewamy na łaźni wodnej, a w osobnym naczyniu rozpuszczamy sproszkowany
boraks w 2 łyżkach ciepłej wody. Rozpuszczony boraks wlewamy do rozgrzanych

tłuszczów i mieszamy, aż ostygnie. Na końcu dodajemy olejek lawendowy. Krem
lawendowy nie tłuści skóry i czyni ją atłasową. Krem poziomkowy Składniki:

świeży sok poziomkowy, 2 łyżki lanoliny, 2 łyżki oleju słonecznikowego. 250
gramów świeżych poziomek przesypujemy 100 gramami cukru pudru i zagotowujemy na

małym ogniu. Po zdjęciu naczynia z ognia poziomki chłodzimy, zagotowujemy
jeszcze raz, chłodzimy ponownie i odstawiamy do lodówki, gdyż będą nam służyć

nie tylko do kremu. Schłodzony płyn może być użyty do przemywania tłustej skóry.
By przygotować krem, roztapiamy na łaźni wodnej 2 łyżki lanoliny, 2 łyżki oleju

słonecznikowego i dodajemy sok z poziomek w takiej ilości, aby krem nie był za
rzadki. Po zdjęciu naczynia z ognia mieszamy krem tak długo, aż dobrze

wystygnie. Tłusty krem odżywczy Składniki: 3 łyżki stołowe oleju kokosowego, 2
łyżki oliwy z oliwek, 1 łyżka olejku migdałowego, pół łyżki wosku pszczelego

białego, pół łyżeczki sproszkowanego boraksu. Roztapiamy na łaźni wodnej olej,
olejek, oliwę i wosk. W osobnym naczyniu rozpuszczamy boraks w 3 łyżkach gorącej

wody, dobrze mieszając. Kiedy boraks rozpuści się, wlewamy roztwór bardzo powoli

do tłustych składników w innym naczyniu i mieszamy tak długo, aż krem ostygnie.
Krem wskazany jest dla skóry suchej i wrażliwej. Odżywczy krem pomarańczowy

Składniki: 2 łyżeczki wosku pszczelego żółtego, 2 łyżeczki wosku pszczelego
białego, 8 łyżeczek olejku migdałowego, 4 łyżeczki lanoliny, 4 łyżeczki oleju

kokosowego, 6 łyżeczek wody pomarańczowej, kilka kropli olejku pomarańczowego.
Wszystkie składniki roztapiamy na łaźni wodnej, dodajemy ogrzaną wodę

pomarańczową i olejek pomarańczowy, mieszając tak długo, aż krem ostygnie. Krem
nie tylko odświeża skórę, lecz sprzyja wygładzaniu zmarszczek. Uwaga: zamiast

wody pomarańczowej można zastosować wywar z szyszek chmielu (1 łyżka szyszek na
1 szklankę wrzącej wody; zaparzaą przez 15 minut, a po ostygnięciu przecedzić

przez gęste sitko). Płyny odświeżająceŃ i wzmacniająceŃ skórę twarzy Woda różana
cygańska 2 garści aromatycznych płatków róży wsypujemy do słoja, zalewamy 1

litrem przegotowanej wody i dodajemy 200 gramów cukru pudru. Po 2 godzinach
potrząsamy słojem kilkanaście razy i przecedzamy jego zawartość przez gęste

sito. Wodę przechowujemy w lodówce. Jest to doskonały płyn wzmacniający i
odświeżający do wszystkich rodzajów skóry. Woda różana 2 łyżki olejku różanego

dodajemy do 4 litrów przegotowanej wody, wlewamy do szklanego słoja i
kilkanaście razy dobrze potrząsamy. Jest to jeden z najstarszych środków

używanych do oczyszczania i odświeżania skóry twarzy. Nadaje się do wszystkich
typów skóry. Płyn odświeżający z leszczynowych pędów W naczyniu szklanym lub

emaliowanym mieszamy dokładnie 0,75 szklanki wody różanej z 0,25 szklanki naparu
z młodych pędów leszczyny (1 łyżkę pędów zalewamy 1 szklanką gorącej wody i

pozostawiamy pod przykryciem, aż ostygnie, a następnie przecedzamy). Jeśli skóra
jest bardzo tłusta, bierzemy równe części wody różanej i naparu z leszczyny.

Płyn odświeżający ziołowy 1 garść świeżo ususzonego siana zalewamy w emaliowanym
naczyniu pół litra wrzącej wody i przykrywamy dobrze dopasowaną pokrywką. Po 2-



3 godzinach płyn przecedzamy przez gęste sito, wlewamy go do słoja z ciemnego
szkła i wstawiamy do lodówki. Płyn służy do oczyszczania i odświeżania

wszystkich typów skóry. Płyn odświeżający z kwiatów nagietka 2 łyżki suchych lub
3 łyżki świeżych kwiatów nagietka zalewamy pół litra wrzącej wody i przykrywamy

dobrze dopasowaną pokrywką. Po 2-3 godzinach napar przecedzamy przez gęste sito,
przelewamy do słoja z ciemnego szkła i umieszczamy w lodówce. Bardzo skuteczny

środek do przemywania i odświeżania skóry tłustej i skłonnej do wągrów. Płyn z
liści malwy różowej 3 łyżki drobno pociętych świeżych liści malwy różowej

zalewamy 1 szklanką wrzącej wody, przykrywamy szczelną pokrywką, ogrzewamy przez
5 minut na małym ogniu, a nastęnie odstawiamy napar do ostygnięcia i przecedzamy

przez sito. Płyn dobrze oczyszcza i odświeża skórę suchą i wrażliwą. Płyn
odświeżający z kwiatów bzu czarnego 1 garść świeżych kwiatów bzu czarnego

przemywamy pod bieżącą wodą na sitku, odstawiamy na chwilę, by woda ściekła,
wsypujemy kwiaty do emaliowanego naczynia, dodajemy 2 szklanki przegotowanej

zimnej wody, pozostawiamy pod pokrywką na noc, a następnego dnia przecedzamy
przez gęste sito. Jeśli korzystamy z suszonych kwiatów bzu czarnego, bierzemy

tylko 1 szklankę wody. Z kilku przytoczonych poniżej przepisów należy wybrać
ten, który przynosi naszej skórze najwięcej pożytku. - Do czystego szklanego

słoja wlewamy 3 łyżki przygotowanego wcześniej płynu z kwiatów bzu czarnego, 3
łyżki wody różanej, 3 łyżki wywaru z młodych pędów leszczyny i 1 łyżeczkę

sproszkowanego boraksu rozpuszczonego uprzednio w niewielkiej ilości ciepłej
wody. Całość dokładnie mieszamy, a potem wstrząsamy. - Do dużego szklanego słoja

wlewamy 10 łyżek płynu z kwiatów bzu czarnego, 5 łyżek soku ze świeżych ogórków,
4 łyżki dobrej wody kolońskiej, 1 łyżeczkę olejku benzoesowego. Wszystkie

składniki dobrze mieszamy potrząsając słojem, odstawiamy na 24 godziny, a
następnie filtrujemy przez gęstą gazę. - 0,5 szklanki świeżego surowego mleka, 6

łyżek płynu z kwiatów bzu czarnego, 1 łyżkę miodu dobrze mieszamy i ogrzewamy na
małym ogniu przez 30 minut, pilnując, by płyn nie zawrzał. Następnie zdejmujemy

płyn z ognia i odstawiamy, aż zupełnie ostygnie, podgrzewamy krótko i
przecedzamy. Płyn jest bardzo wskazany dla skóry stwardniałej i świerzbiącej.

Ocet toaletowy Ocet toaletowy, tak niegdyś popularny, jest idealnym środkiem do

pielęgnacji wszystkich rodzajów skóry. Można go używać także do nacierania
całego ciała po kąpieli. Ocet toaletowy stosujemy w rozcieńczeniu 1 łyżka octu

na 10 łyżek przegotowanej wody. Do przygotowania octu toaletowego bierzemy: pół
szklanki octu winnego lub jabłecznego, pół łyżeczki goździków, 1 łyżkę

ususzonych kwiatów lawendy, 1 łyżkę płatków róży, 1 łyżkę kwiatu rozmarynu lub
wody pomarańczowej. Wszystkie składniki wrzucamy do szklanego słoja, dobrze

mieszamy, odstawiamy w ciemne miejsce na 7 dni, a następnie przecedzamy. Płyn
ogórkowy 0,5 sporego świeżego ogórka obieramy ze skórki, kroimy na drobne

kawałki i wyciskamy sok, który następnie wlewamy do emaliowanego naczynia.
Całość zagotowujemy, schładzamy i dodajemy wywar z młodych pędów leszczyny (1

łyżka wywaru na 2 łyżki zimnego soku ogórkowego). Płyn wlewamy do słoika z
ciemnego szkła i przechowujemy w lodówce. Płyn ogórkowy wybiela i wygładza

skórę. Płyn pomarańczowo-cytrynowy. Do emaliowanego naczynia wlewamy 1 szklankę
świeżego mleka, dodajemy 2 zmiażdżone cząstki pomarańczy i 2 zmiażdżone cząstki

cytryny, a także 2 łyżki cukru pudru. Po dokładnym wymieszaniu składników całość
zagotowujemy. Przechowujemy w lodówce. Płyn pomarańczowo-cytrynowy przeznaczony

jest dla skóry skłonnej do wyprysków i zaognień. Płyn z kory jabłoni Do 2
szklanek wrzącej wody, dodajemy 4 łyżki stołowe drobno pokrojonej kory zdjętej z

młodych gałązek jabłoni, 1 łyżkę ziela szałwii i gotujemy pod pokrywką na małym
ogniu przez 5 minut. Po ostudzeniu płyn przecedzamy przez gęste sito i

przechowujemy w lodówce. Płyn z kary jabłoni stosuje się do zmywania skóry
twarzy i szyi, zwłaszcza skóry tłustej i skłonnej do wągrów. Płyny ściągająceŃ

do twarzy Płyny ściągające do twarzy stosowane są do wzmacniania skóry,
zwłaszcza tłustej. Nanosimy je na przetłuszczające się mocno fragmenty skóry

(zwykle twarzy, szyi, piersi), boczne części nosa, podbródek, czoło. Jeśli skóra
skłonna jest do plam, płyny ściągające są szczególnie wskazane, gdyż zamykają

pory i zapobiegają powstawaniu wągrów. Nie należy stosować płynów zawierających
spirytus, gdyż wysuszają one i odwadniają skórę. Płyn miodowy Składniki: 2 łyżki

miodu, 2 łyżki nasion kolendry, 2 łyżki sproszkowanej gałki muszkatołowej, 1
łyżka goździków, 4 łyżki zmielonej skórki cytrynowej, 4 łyżki spirytusu, 4 łyżki

wody różanej, 4 łyżki wody pomarańczowej, pół łyżeczki sproszkowanej żywicy
sosnowej. Wszystkie składniki umieszczamy w słoju z ciemnego szkła ze szczelną

zakrętką, który wstawiamy w chłodne miejsce bez dostępu światła. Płyn należy
wstrząsać przynajmniej jeden raz dziennie. Po siedmiu dniach płyn filtrujemy

przez gęstą gazę. Przechowujemy go w lodówce. Płyn z kory wierzbowej Składniki:
8 łyżek wywaru z kory lipowej (2 łyżki kory lipowej zalewamy 1 szklanką wrzącej

wody, gotujemy przez 5 minut, schładzamy i przecedzamy przez gęste sito), pół
łyżeczki drobno sproszkowanej kory wierzbowej, 5 kropli olejku lawendowego, 2

krople olejku goździkowego, 4 łyżki wody różanej, 4 łyżki wody pomarańczowej, 1
łyżka miodu. Postępujemy jak przy płynie miodowym. Płyn nagietkowy Składniki: 2

łyżki kwiatów nagietka, ćwiartka pomarańczy wraz ze skórką, pół cytryny wraz ze
skórką, kilka listków mięty suszonej lub świeżej, 0,25 szklanki wywaru z młodych

pędów leszczyny, pół szklanki wody różanej. Wszystkie składniki wkładamy do
słoja z ciemnego szkła i wstrząsamy 2-3 razy dziennie. Po 3 dniach płyn jest

gotowy. Płyn cytrynowy Składniki: 4 łyżki soku ze świeżej cytryny, pół łyżeczki
nalewki miętowej, 8 łyżek wywaru z młodych pędów leszczyny, 2 łyżki spirytusu.

Składniki umieszczamy na 24 godziny w słoju z ciemnego szkła, a następnie
przecedzamy. Płyn wskazany jest dla skóry tłustej. Płyn kamforowy Składniki: pół

szklanki wody różanej, pół szklanki wywaru z młodych pędów leszczyny, pół
szklanki wody destylowanej, 1 łyżka spirytusu kamforowego, szczypta

sproszkowanego ałunu. Składniki dobrze mieszamy i odstawiamy na 2 godziny. Płyn
wskazany jest dla skóry plamistej, a także dla skóry o rozszerzonych porach.

Kremy i płynyŃ odżywcze dla skóryŃ oparzonej słońcem Wystawienie skóry na
długotrwałe działanie promieni słonecznych jest czymś najgorszym, co może

uczynić kobieta pragnąca mieć ładną cerę, prowadzi bowiem bardzo szybko do
powstawania zmarszczek. Poza tym skóra grubieje, traci elastyczność, robi się

sucha. Kremy i płyny odżywcze, które proponujemy, pozwalają zabezpieczyć

skutecznie skórę przed zgubnymi wpływami promieni słonecznych. Płyn z oliwy i
octu Składniki: 1 szklanka oliwy z oliwek, pół szklanki octu z winogron lub octu

jabłecznego, 2-3 krople jodyny, 3-4 krople olejku lawendowego. Wszystkie
składniki wlewamy do słoja ze szczelną zakrętką, potrząsamy nim kilkanaście razy

i odstawiamy na 2-3 godziny. Przed każdym wyjściem na słońce smarujemy tym
płynem twarz, a nawet całe ciało. Krem z oliwy i herbaty Składniki: 4 łyżki

stołowe lanoliny, 3 łyżki oliwy z oliwek, 2 łyżki olejku migdałowego, pół
szklanki mocnego naparu z herbaty, 2-3 krople olejku aromatycznego, według

uznania. Lanolinę i oliwę z oliwek roztapiamy na łaźni wodnej, dodajemy powoli
napar z herbaty, mieszając nieustannie drewnianą łopatką, a następnie dodajemy

olejek migdałowy. Kiedy krem ostygnie, dolewamy olejek aromatyczny, mieszając
krem dokładnie raz jeszcze. Płyn łagodzący dla skóry oparzonej słońcem 4 łyżki

nasion sezamu ucieramy w moździerzu na proszek i mieszamy dokładnie z 1 szklanką
wody różanej. Po upływie 24 godzin dodajemy 4 łyżki wódki 40 procentowej i

przecedzamy przez gazę. Pasta wybielająca dla skóry zbyt opalonej Składniki: 2
łyżki glinki aptecznej, 1 łyżka soku cytrynowego, 1 łyżeczka miodu, 4 goździki

utłuczone drobno w moździerzu. Wszystkie składniki dokładnie mieszamy, a
następnie nakładamy pastę na twarz. Po 20 minutach zmywamy pastę ciepłą wodą z

sokiem z 1 cytryny. + Pielęgnacja oczuŃ i skóry wokół oczu W ciągu dnia nasze
oczy poddawane są niemal nieustannie działaniu przeróżnych szkodliwych

czynników: zbyt ostrego światła, kurzu, zwłaszcza w warunkach miejskich, a także
dymu, szczególnie dymu papierosowego, atakującego w źle przewietrzanych

pomieszczeniach. Oczy o nieprzekrwionej białkówce, wyraziście ubarwionych
tęczówkach, jasnym spojrzeniu świadczą o dobrym stanie naszego zdrowia. Gdy

zdrowie ulega zaburzeniu, oczy tracą blask, stają się przekrwione, zmęczone,
zapadnięte. Takiemu stanowi rzeczy zapobiega prowadzenie właściwego trybu życia

lub zastosowanie odpowiedniej kuracji, gdy zarejestrujemy sygnały niedomagania.
Głównym środkiem zapewniającym naszym oczom ładny wygląd jest sen. Jeśli śpimy

zbyt krótko, budzimy się zmęczeni. Wystarczą dwie, trzy nieprzespane noce, by
nasze oczy straciły blask i żywość. Pamiętajmy więc o śnie, który jest

najlepszym lekarstwem. Panie mogą także skutecznie pomagać swoim oczom stosując
na noc specjalne płyny, dobrane tak, by oczyszczały one powierzchnię oczu i

wzmacniały zmęczone mięśnie. Podczas wieczornych zabiegów kosmetycznych nie
wolno nakładać na delikatną skórę wokół oczu tak zwanych kremów na noc. Nie

wolno też stosować płynów ściągających. Krem do pielęgnacji skóry wokół oczu
musi być delikatny i łatwo wchłanialny. Nakłada się go wklepując bardzo

delikatnie opuszkami palców wskazujących. Usunięciu "worków" pod oczami sprzyja
przepłukiwanie organizmu 5-6 szklankami dziennie niegazowanej wody mineralnej.

Jeśli mimo to "worki" powracają, trzeba koniecznie zwrócić uwagę na
funkcjonowanie nerek. Skóra pod oczami nie posiada gruczołów nawilżających, stąd

narażona jest na wysychanie, co sprawia, że wymaga ona regularnej pielęgnacji.
Krem "pod oczy" Składniki: 1 łyżka lanoliny, 1,5 łyżki olejku migdałowego, 1

łyżeczka mleka w proszku, 2 łyżki przegotowanej wody. Lanolinę roztapiamy na
łaźni wodnej, dodając olejek migdałowy, po zdjęciu naczynia dodajemy mleko w

proszku, a na zakończenie, po kropli, zimną wodę. Masaż oczu - Przyciskamy brwi
obydwoma kciukami poczynając od kącików nosa w kierunku skroni. Zabieg

powtarzamy 7 razy. - Palcami wskazującymi i środkowymi obydwu dłoni postukujemy
delikatnie, lecz zdecydowanie, wokół oczu, naciskając na przegrodę nosową i

skronie. - Oczyszczamy skórę wokół oczu z tłustych wydzielin i wklepujemy
niegazowaną wodę mineralną. Zabieg zmiękcza skórę i poprawia obieg krwi. - Przed

zaśnięciem mrugamy szybko oczami 50 razy albo poruszamy gałkami oczu 10 razy w
prawo, 10 razy w lewo. Okłady na zmęczone oczy - Ucieramy na tarce pół świeżego

ogórka bez skórki, odcedzamy sok i odstawiamy do lodówki. Dwa płaty waty
zanurzamy w wodzie różanej, lekko wyżymamy, następnie zanurzamy w zimnym soku z

ogórka i przykładamy do oczu przynajmniej 2 razy dziennie, a następnie kładziemy
się wygodnie na 5-10 minut. Sok z ogórka i woda różana rozluźniają napięte

mięśnie oczu, działają odświeżająco na skórę wokół oczu. - Zaparzamy mocną

czarną herbatę i czekamy, aż ostygnie. W naparze z herbaty moczymy tampony z
waty lub gazy, nakładamy je na oczy i kładziemy się na 5-10 minut. - Latem

zbieramy liście świeżej mięty, gnieciemy je dokładnie (najlepiej w drewnianym
moździerzu) i układamy wokół oczu. Taką maseczkę powinny stosowaą osoby, które

mają ciemną skórę wokół oczu. + Co robić, aby ceraŃ była ładna i świeża Barwa
skóry twarzy zależy od wielu czynników: od indywidualnej karnacji, od układu

sercowo-naczyniowego, a więc przypływu krwi do twarzy, od grubości podściółki
tłuszczowej, od wydzielania gruczołów potowych, a także od stanu samej skóry.

Dość istotnie wpływa na nią ogólny stan zdrowia, temperament, właściwe lub złe
funkcjonowanie układu nerwowego. Jeżeli cera nie jest zbyt blada, ale też

niezbyt rumiana, oznacza to, że organizm jest zdrowy. Aby poprawią karnację,
wystarczy stosować bardzo proste zabiegi, spośród których najskuteczniejszym

jest maseczka miodowa (miód rozcieńczony odrobiną wody) - pod jej wpływem skóra
staje się miękka i aksamitna. Bardzo skuteczna jest także maseczka z jednego

białka, soku z połówki cytryny i łyżki dobrej wody kolońskiej. Po dokładnym
rozmieszaniu składników (masa musi być jednorodna) maseczkę nakładamy,

pozostawiamy na pół godziny, a następnie myjemy twarz w zimnej wodzie. Nie każda
skóra jednak dobrze znosi tę maseczkę - nie należy jej stosowaą przy

podrażnionej lub wysuszonej skórze bądź ryskach. Zastosowanie uniwersalne, a
więc dla każdej skóry, ma maseczka z jednego Świeżego żółtka rozbitego z łyżką

stołową zimnego surowego mleka. Przed nałożeniem jej myjemy twarz ciepłą wodą z
mydłem. Kiedy maseczka zaschnie, zmywamy twarz ciepłą, wodą lub ciepłym naparem

z rumianku. Można do tego użyć także soku ze świeżego selera. Aby zachować
świeżą cerę, każdego wieczoru przed pójściem spać dokładnie myjemy twarz w

ciepłym wywarze z otrąb pszennych, spłukujemy zimną wodą i wycieramy suchym,
miękkim ręcznikiem. Dzięki temu zabiegowi skóra zostaje oczyszczona, może

swobodnie oddychać, co nie pozostaje bez wpływu na zdrowy, spokojny sen. Przy
cerze normalnej (ani tłustej, ani suchej) pielęgnacja twarzy wymaga szczególnej

pieczołowitości. Wieczorem należy delikatnie natrzeć twarz praażonymi otrębami
(zamiast mydła) rozrobionymi w ciepłej wodzie, a po paru minutach umyć w

chłodnej, miękkiej wodzie i bardzo delikatnie wetrzeć ręcznikiem. Oprócz tego
dobrze jest stosować kąpiele parowe w wywarze z rumianku. Takie kąpiele

znakomicie oczyszczają skórę i sprawiają, że staje się ona elastyczna i
aksamitna. Można je przeprowadzać każdego wieczoru albo co drugi wieczór. W

dzień wolny od kąpieli parowej koniecznie trzeba zrobić masaż twarzy. Jak
postępowaćŃ z suchą cerą Przy cerze suchej i wrażliwej mycie twarzy w zimnej

wodzie szkodzi, a jeszcze bardziej szkodzi używanie mydła. Najbardziej wskazane
jest mycie twarzy w ciepłej, nie gazowanej wodzie mineralnej, do której dodaje

się bukieciki naci z pietruszki albo wywar z siana. Po umyciu nawilża się twarz
watką zmoczoną w surowym mleku z dodatkiem soku z cytryny i śmietanki w równych

ilościach lub też w mieszaninie złożonej z soku ogórkowego i surowego mleka (w
równych częściach) oraz 1 łyżeczki gliceryny. Taką maseczkę pozostawia się na

twarzy na 10-15 minut, a następnie zmywa. Najlepszą odżywką dla suchej cery są
dobre kremy. Oto dwa przepisy na takie, które można zrobić w domu: Krem księżnej

Anny 1 czubatą łyżkę stołową czystego białego wosku pszczelego i 4 łyżki olejku
migdałowego wkłada się do emaliowanego garnuszka wstawionego do rondla z wrzącą

wodą (tak zwana łaźnia wodna) i miesza od czasu do czasu, dopóki wosk i olejek
nie nabiorą płynnej konsystencji. Wówczas garnuszek wyjmuje się z łaźni, a jego

zawartość ubija tak długo, aż nabierze konsystencji piany. Kiedy trochę
ostygnie, dodaje się 2-3 krople aromatycznego olejku. Krem można używać po

całkowitym wystudzeniu. Krem ogórkowy Świeże, cieniutko pokrojone ogórki miesza
się w porcelanowym naczyniu z taką samą (wagowo) ilością oliwy z oliwek.

Naczynie wkłada się do garnka z wodą, a ten stawia na ogniu. Kiedy woda zacznie
wrzeć, naczynie wyjmuje się, a jego zawartość dobrze miesza, przecedza przez

kilkakrotnie złożoną gazę, dodaje do płynu taką samą jak poprzednio ilość drobno
pokrojonych ogórków. Zabiegi powtarza się pięć razy. W efekcie powstaje gęsty,

biały, bardzo odżywczy krem. Nie tylko dla suchej, ale także dla grubej,

brzydkiej cery przeznaczona jest maseczka z koziego lub krowiego mleka. Z
kawałka miękkiego bawełnianego materiału należy wykonać coś w rodzaju maski.

Każdego wieczoru zanurza się tę maskę w surowym mleku, wyciska i na 30 minut
przykłada do twarzy. Kiedy zaczyna wysychać, nawilża się ją ponownie wacikiem

zmoczonym w mleku. Po zdjęciu maski twarz trzeba wytrzeć wilgotnym ręcznikiem
(nie wolno używać żadnych kremów ani pudru). Jak postępowaćŃ z tłustąŃ i

porowatą cerą Do takiego jej wyglądu przyczynia się nadmierny rozwój podskórnych
gruczołów tłuszczowych. Osoby z taką cerą powinny wystrzegać się tłustych i

ostrych potraw, słodyczy i alkoholu, gdyż mają one wielki wpływ na czynności
wydzielnicze gruczołów. Najlepszym lekiem dla takiej cery jest mydło i ciepła

woda. Szkodzą zaś jej tłuste pomady, tłuste środki do zmywania cery wieczorem i
kremy na noc. Na zmniejszenie wydzielania tłuszczu przez gruczoły łojowe dobrze

działa maseczka z jednego białka, ubitego na pianę z dodatkiem trzech kropli
soku z cytryny. Maseczkę trzeba trzymać na twarzy przez 1 godzinę, a potem

usunąć ją za pomocą miękkiego, wilgotnego ręcznika i zmyć skórę chłodną,
przegotowaną wodą. Dla ściągnięcia porów należy co drugi dzień robić kompres z

gorącego wywaru z suszonej kory dębowej (szczypta kory dębowej na 2 litry wody -
płyn powinien gotować się tak długo, aż pozostanie go połowa). Zamiast kory

dębowej można przygotować wywar z suchych kwiatów arniki, rumianku i rozmarynu
(po 1 łyżce każdego składnika). Zioła gotujemy w nie gazowanej wodzie mineralnej

albo w wodzie destylowanej tak długo, aż będą miękkie, następnie przekładamy je
do maski uszytej z cienkiego bawełnianego materiału i gorące nakładamy na twarz.

Po upływie 15 minut kompres trzeba zdjąć, a twarz umyć w ciepłym wywarze z kory
dębowej albo w chłodnej przegotowanej wodzie z dodatkiem jednego z dwóch poniżej

opisanych roztworów (na 1 litr wywaru 2 łyżki roztworu): - 100 mililitrów
czystego octu winnego z pół łyżeczki ałunu i sokiem z pół cytryny; - 3 cytryny

pokrojone razem ze skórkami zalewa się 150 mililitrami octu winnego i 90
mililitrami wody pomarańczowej (do nabycia w aptece) - naczynie z płynem należy

przykryć szczelną pokrywką i postawić na dwa tygodnie w chłodnym miejscu. Gorące
kompresy można robią przemiennie z kąpielą parową w naparze z rumianku. Po

"parówce" myjemy twarz w chłodnej wodzie i wycieramy miękkim ręcznikiem. Jak
przywrócićŃ jędrność obwisłejŃ skórze Bardzo dobre wyniki dają następujące

kuracje: Kuracja pierwsza. Każdego wieczora myjemy twarz w gorącej wodzie (42-45
stopni C), nawilżając nią skórę 30-40 razy. Następnie spłukujemy ją zimną wodą

lub zimnym wywarem z siana, także 30-40 razy. Po 5-6 dniach takich zabiegów
skóra wyraźnie nabiera jędrności. Aby leczenie było jeszcze bardziej skuteczne,

po umyciu można delikatnie natrzeć twarz sokiem ze świeżego ogórka. Kuracja
druga. Każdego wieczoru przeprowadza się kąpiel parową twarzy w naparze z

rumianku, a następnie smaruje skórę emulsją z jajka ubitego z 1 łyżeczką ciepłej
wody. Kiedy maseczka zaschnie, myje się twarz w wywarze z siana i otrąb (otręby

zastępują mydło, dobrze czyszczą skórę z tłustego osadu). Kuracja trzecia to
maseczka kamforowa. Przygotowuje się ją z 2 stołowych łyżeczek migdałów, 4 łyżek

gliceryny i 2 łyżek wody kamforowej (do nabycia w aptece). Migdały należy
sparzyć w gorącej wodzie tak, by ich skórki zrobiły się białe, potem obrać ze

skórek, posiekać, zalać 100 mililitrami wrzącej wody i pozostawić na całą noc.
Otrzymane w ten sposób tak zwane mleczko migdałowe przecedza się, miesza z

gliceryną oraz wodą kamforową i maseczka gotowa. Smaruje się nią twarz i
pozostawia aż do zaschnięcia, na mniej więcej 20 minut, po czym zmywa ciepłą

wodą. Na koniec delikatnie wyciera się twarz miękkim ręcznikiem. Taki zabieg
daje wspaniałe rezultaty. Jak leczyć skóręŃ spaloną słońcemŃ i wysuszonąŃ przez

wiatr Kuracja pierwsza. Myjemy twarz zimną wodą lub wywarem z otrąb i po
wysuszeniu ręcznikiem smarujemy ją świeżym zsiadłym mlekiem. Zabieg powtarzamy

wielokrotnie, dopóki stan skóry nie poprawi się. Kuracja druga . Do 0,25 litra
mleka dodajemy sok z 1 cytryny i stawiamy na ogniu. Po zagotowaniu ścięte mleko

odcedzamy, a do serwatki wlewamy łyżeczkę spirytusu. Płynem tym myjemy twarz
rano i wieczorem, aż skóra stanie się normalna. Dla odświeżenia i wybielenia

cery zaleca się stosowanie tak zwanej wody poziomkowej - dobrze dojrzałe

poziomki należy wycisnąć przez gazę, a otrzymany sok zmieszać z taką samą
ilością świeżego mleka. Płynu używamy rano i wieczorem. Jak usuwaćŃ

zaczerwienienia Zaczerwieniona twarz stanowi - szczególnie dla kobiet - przykry
defekt. Aby go usunąć, trzeba przede wszystkim poprawić trawienie i obieg krwi.

Należy również unikać ciasnych kołnierzyków, gdyż utrudniają one prawidłowy
obieg krwi w szyi i głowie. Oprócz tego medycyna naturalna proponuje następującą

kurację: Każdego ranka delikatnie nacieramy twarz dobrze ciepłą wodą poziomkową
z dodatkiem wywaru z babki szerokolistnej i rozmarynu - po 1 łyżce stołowej ziół

zalewa się 2 litrami wrzącej wody, odstawia na 30 minut, a potem przecedza.
Wieczorem przed pójściem spać zaleca się ciepłą lewatywę z naparu z rumianku,

następnie umycie twarzy jak rano i przemienną kąpiel (patrz odpowiedni
rozdział). Zabiegi powtarza się, dopóki zaczerwienienie nie zniknie. Co zrobićŃ

z podwójnym podbródkiem Medycyna naturalna zaleca cztery proste zabiegi: -
Codzienny poranny masaż podbródka i szyi, wykonywany z dołu do góry najpierw

prawą, potem lewą ręką. Zaraz potem delikatny - robiony środkowym palcem,
okrężnymi ruchami - masaż mięśni twarzy na całej szerokości od szczęki dolnej do

podstawy szyi. Po chwilowym odpoczynku - masaż policzków, polegający na
delikatnym ich poklepywaniu palcami od dołu do góry. - Ćwiczenia ruchowe

podbródka, wykonywane w pozycji leżącej. Ćwiczący kładzie się na plecach, a pod
nie podkłada poduszkę tak, by głowa zwisała nieco poza nią (jeśli poduszka jest

zbyt płaska, należy ją złożyć na pół). Po ułożeniu się - wolno i stopniowo
podnosi się głowę tak długo, aż broda dotknie klatki piersiowej, a następnie

równie wolno i stopniowo opuszcza ją z powrotem. W ciągu pierwszych dni
ćwiczenie można wykonać 6-8 razy, a następnie już 10 razy. W trakcie ćwiczenia

trzeba oddychać płynnie i głęboko - powstrzymywanie oddechu może wywołać ból
głowy. - Ćwiczenie żuchwy, wykonywane na stojąco. Do ust należy włożyć porcję

gumy do żucia i - odchyliwszy głowę jak najdalej do tyłu - mocno żuć ją
przednimi zębami. Już po pierwszym ruchu łatwo można stwierdzić, że w ćwiczeniu

tym biorć udział mięśnie nie tylko jamy ustnej, ale także szyi i klatki
piersiowej. Stąd też ćwiczenie to wskazane jest dla kobiet, które mają

zwiotczałą szyję lub piersi. - Wieczorem, przed pójściem spać, należy zrobić
ciepłą lewatywę z naparu z rumianku, następnie kąpiel parową twarzy w naparze z

rumianku lub przyłożyć do podbródka gorący kompres z siemienia lnianego,
zagotowanego z mlekiem (aby siemię napęczniało, trzeba je odstawić na 30 minut

pod przykryciem w ciepłe miejsce). Po zdjęciu kompresu kładziemy na podbródek
chłodny kompres z naparu z rumianku, a na brzuch kompres z krwawnika. Oba

powinny pozostać do rana. Jak walczyćŃ z wągrami Owe brzydkie punkty na twarzy
to rozszerzone pory skóry wypełnione łojem i brudem. Pojawiają się najczęściej

na nosie, w jego okolicach i na brodzie. Sprawdzonym środkiem przeciwko nim są
codzienne kąpiele twarzy w wywarze z kwiatu rumianku. Dodatkowo zaś trzeba

przeprowadzić następującą kurację: Każdego ranka pocieramy miejsca z wągrami
suchą szczoteczką, po czym myjemy twarz w ciepłej wodzie z dodatkiem mydła

siarkowego, suszymy ją miękkim ręcznikiem i wcieramy w skórę połówkę cytryny bez
skórki. Wieczorem, przed spoczynkiem, robimy kąpiel parową twarzy w naparze z

kwiatów rumianku i kładziemy na brzuch kompres z wywaru z siana (patrz
odpowiednie rozdziały). Kurację przeprowadza się tak długo, aż wągry znikną. W



żadnym razie nie wolno ich wyciskać, gdyż zabieg ten niszczy tkankę skórną. Jak
pielęgnować oczy,Ń brwi, rzęsy i powieki Jeżeli oczy są zdrowe, należy myć je

rano i wieczorem w zimnej wodzie, jeśli zaś podrażnione - przemywać chłodnym
naparem z kwiatu rumianku lub - co jest bardziej skuteczne - naparem z herbaty.

Na oczy zmęczone i bez blasku dobrze jest kłaść (na 5 minut) kompres z zimnej
wody albo kąpać je w zimnej słonej wodzie: do 1 litra zimnej przegotowanej wody

dodaje się 1 łyżeczkę soli kuchennej i po rozmieszaniu zanurza w wodzie twarz i
mruga oczami. Można też stosować kąpiel w naparze z herbaty (0,25 łyżeczki

herbaty wsypuje się do 100 mililitrów wrzącej wody, odstawia z ognia na 20-30
minut i przecedza); kąpiel taka powinna trwać pół minuty. Zbyt rzadkie brwi

wzmocnią się, gdy każdego wieczoru będziemy je silnie naciągać przez kilkanaście

sekund, a następnie nacierać popiołem z kory dębowej zmieszanym z gliceryną.
Prócz tego codziennie trzeba je szczotkować szczoteczką do zębów, co doda im

połysku. Zabieg ten dotyczy również rzęs. Wypróbowanym środkiem przeciwko
obwisłym powiekom jest przeprowadzanie każdego wieczoru kąpieli parowej twarzy w

naparze z kwiatów rumianku (5-10 minut), a następnie wtarcie w nasadę rzęs oliwy
z oliwek lub niesłonego i nieprzypalonego gęsiego smalcu. Potem należy położyć

na powieki okład ze świeżego, słodkiego twarożku: na powieki kładzie się kawałek
gazy, na gazę 1 łyżeczkę twarożku, a na twarożek znowu kawałek gazy, wszystko to

razem lekko się bandażuje i z takim okładem idzie się spać. Podczas kuracji w
diecie powinno znaleźć się więcej niż zazwyczaj owoców i jarzyn. Niekiedy na

powiekach pojawiają się plamki białe lub żółte, wielkości ziarnka żyta, a nawet
ziarna pszenicy. Są niejako wtopione czy wrośnięte w ciało i najczęściej lokują

się w wewnętrznych kątach powiek. Nie jest to schorzenie skóry, lecz wynik
jakiejś niedomogi wewnętrznej. Dlatego kuracja musi polegać na poprawieniu

ogólnego stanu zdrowia. Każdego dnia należy robić przez 5 minut masaż całego
ciała suchą szczotką, a następnie - 10 głębokich wdechów i tyle samo powolnych

wydechów. W przypadku zaparć niezbędna jest wieczorem ciepła lewatywa z wywaru z
kwiatów rumianku, a co drugi dzień, również wieczorem, kąpiel parowa twarzy

naparem z rumianku, po niej zaś położenie na brzuch gorącego kompresu z wywaru z
siana (kompres należy pozostawić na całą noc). Ostatni element kuracji to

wypijanie 3 razy dziennie, na 15 minut przed posiłkiem, 1 filiżanki naparu z
dziurawca, podróżnika i goryczki; 6 płaskich łyżek ziół - po 2 każdego - miesza

się dokładnie, po czym 1 czubatą łyżkę mieszanki zalewa pół litra wrzącej wody i
pozostawia pod przykryciem na 10 minut. Bardzo pomocne jest unikanie soli w

pożywieniu. + Pielęgnacja zębów W pielęgnacji zębów najważniejsze jest
pieczołowite ich oczyszczanie po każdym posiłku, a także podczas porannej i

wieczornej toalety. Jest to podstawowy warunek dla tych osób, które chcą mieć
ładne, zdrowe zęby. Czyszczenie zębów nie polega na automatycznym przesuwaniu po

nich szczotką. Jeśli ktoś tak myje zęby, traci tylko czas. Zęby należy czyścić
szczotką o twardym, lecz elastycznym włosiu, wykonując ruchy wzdłuż zębów, ze

zwracaniem szczególnej uwagi na przestrzenie międzyzębowe, w których osadzają
się resztki pożywienia. Najpierw trzeba oczyścić dokładnie zęby boczne, od

strony zewnętrznej i wewnętrznej, a następnie zęby przednie. Po dokładnym
wyczyszczeniu zębów przepłukujemy jamę ustną ciepłą wodą. Należy wystrzegać się

używania do płukania jamy ustnej wody zimnej lub wody gorącej, gdyż skrajne
temperatury źle wpływają na szkliwo zębów. Podczas czyszczenia zębów należy

dobrze wymasować włosiem szczotki dziąsła górne i dolne, co zapewni im właściwy
obieg krwi. Jeśli dziąsła krwawią, stanowi to sygnał złej pracy żołądka.

Czyszczenie zębów powinno trwać od 3 do 5 minut. Osoby palące skarżą się, że ich
zęby nabierają brązowego koloru lub pokrywają się ciemnymi plamami. W takiej

sytuacji nawet czyszczenie zębów specjalnymi pastami nie przyniesie oczekiwanego
skutku. Pomocne natomiast mogą okazać się proste, choć zapomniane sposoby, z

których kilka podajemy niżej: - Mieszamy dokładnie 2 łyżki sody spożywczej z 2
łyżkami miałkiej soli i używamy tego do czyszczenia zębów zamiast proszku lub

pasty. Taka mieszanka usuwa skutecznie osad z zębów i wybiela je. - Bardzo
skutecznym środkiem wybielającym zęby jest proszek ze spalonych na węgiel ziaren

kawy prawdziwej, który działa też korzystnie na dziąsła, zwłaszcza łatwo
krwawiące. - Drobno utłuczone ziarno jęczmienia lub prosa używane jest od

niepamiętnych czasów przez ludy Wschodu do czyszczenia zębów. Jest to środek
niezwykle skuteczny i tani. Jeżeli na zębach odkłada się kamień, należy

systematycznie płukać jamę ustną naparem z kwiatu lipy i suszu słonecznikowego
(po 4 łyżki stołowe). Oba składniki miesza się dokładnie, gotuje przez 30 minut

w 1 litrze wody, przecedza i studzi. Wywar rozmiękcza kamień, tak że po pewnym
czasie znika on z zębów. Do pielęgnacji jamy ustnej najlepiej używać mieszanki z

suszonego kwiatu lipy i nadmanganianu potasu. 2 łyżki stołowe suszu gotuje się
przez 5 minut w pół litra wody, po czym rozpuszcza w naparze jeden kawałeczek

nadmanganianu. Po wystudzeniu wlewamy 4 łyżki naparu do 1 szklanki ciepłej wody

i tak przyrządzonym płynem płuczemy usta. Jest to świetny środek dezynfekcyjny,
a także zapobiegający powstawaniu kamienia nazębnego. Płukanki do ust Do

płukania ust należy używać naparów ziołowych, które mają właściwości
dezodoryzujące, a także przeciwbakteryjne. Najbardziej wskazane są napary z

liści mięty, liści szałwii, a także woda różana. Napary ziołowe do płukania ust
sporządzamy z 4 łyżek suszu ziołowego na 1 litr wody (zioła zalewamy wrzątkiem,

odstawiamy pod przykrywką na 15-20 minut), a następnie przecedzamy przez gęste
sitko. Wystrzegać się należy wszystkich, nawet najbardziej reklamowanych płynów

do płukania ust o nieznanym składzie. + Pielęgnacja włosów Podobnie jak oczy,
zęby i skóra, włosy są barometrem naszego zdrowia, one też najczęściej,

zwłaszcza gdy tracą połysk lub stają się tłuste, sygnalizują, że zdrowie
szwankuje. Wypadanie włosów w dużej ilości jest odzwierciedleniem złego stanu

organizmu i bez leczenia proces ten może posuwać się, aż do wyłysienia. Włosy,
podobnie jak skórę, dzielimy na cztery typy: normalne, suche, tłuste i mieszane:

tłuste u nasady i suche na końcach. Włosy normalne mają ładny połysk i rosną
obficie; włosy tłuste wyglądają ładnie zaraz po umyciu, lecz po 1-2 dniach tracą

połysk i robią się lepkie, co łatwo zauważyć, zwłaszcza rano; włosy suche
sprawiają chyba najwięcej kłopotów - główny polega na tym, że po umyciu trudno

je ułożyć, są bez połysku, końce mają suche i rozczepione. Dbałość o stan całego
organizmu w każdym z wymienionych przypadków pozwala przywrócić włosom ładny,

zdrowy wygląd. Trzeba jednak dodać, że wszelkiego rodzaju "lecznicze" szampony
nie tylko nie przynoszą korzyści, ale często wręcz szkodzą. Stąd też jedynym

sposobem zapewniającym włosom ładny, zdrowy wygląd jest właściwa higiena i
troska o stan całego organizmu. Zabiegi przeciwkoŃ łupieżowi i wypadaniuŃ włosów

Największym wrogiem włosów, powodującym ich wypadanie i choroby skóry głowy,
jest łupież. Wskazuje on na dość poważne zaburzenia w przyswajaniu przez

organizm soli mineralnych, co z kolei wpływa w decydujący sposób na pracę
gruczołów wydzielania wewnętrznego. Osoby skarżące się na dokuczliwy,

długotrwały łupież mają z całą pewnością chorą wątrobę, choć może nie zdają
sobie z tego sprawy. Zanim więc zabiorą się do leczenia łupieżu, muszą

przeprowadzić gruntowną kurację wątroby przedstawioną w drugiej części
poradnika. Płyn przeciwko łupieżowi Składniki: 2 łyżki octu winnego lub

jabłecznego, napar z liści pokrzywy, 6 łyżek gorącej wody. Po przygotowaniu
naparu z liści pokrzywy (1 łyżkę suszonych liści pokrzywy zalewamy 1 szklanką

wrzącej wody i pozostawiamy pod prrykryciem przez 15-20 minut, a następnie
przecedzamy przez gęste sitko), mieszamy 8 łyżek naparu z 2 łyżkami octu winnego

lub jabłecznego i 6 łyżkami gorącej wody. Tak przygotowany płyn wcieramy
tamponem w skórę głowy, przeciągając nim także po włosach. Po skończonym zabiegu

głowę obwiązujemy chustką, a po 2 godzinach myjemy. Jeśli głowa była nacierana
wieczorem, przed snem, myjemy ją następnego dnia rano. Po umyciu płuczemy włosy

mieszanką złożoną z 3 łyżeczek octu na 1 szklankę ciepłej wody. Zabieg stosujemy
2 razy w tygodniu, aż do ustąpienia łupieżu. Leczenie łupieżu ciepłym olejem lub

oliwą z oliwek Podgrzewamy na łaźni wodnej 2-3 lyżki oliwy z oliwek, a kiedy
jest już dobrze ciepła, wmasowujemy ją dokładnie w skórę głowy. Po 2-3 godzinach

wsmarowujemy w skórę sok z cytryny, a następnie myjemy głowę szamponem
jajecznym, przygotowanym w następujący sposób: 1-2 jajka ubijamy dokładnie z 1

szklanką zimnej przegotowanej wody i wcieramy w mokre wdosy. Po 10-15 minutach
myjemy dokładnie włosy w ciepłej wodzie. Nie wolno używać do mycia włosów wody

gorqcej! Do ubitego jajka lub jajek można dodać 1 łyżeczkę delikatnego szamponu
do włosów. 2-3 rary w tygodniu można nacierać skórę głowy i włosy wykorzystanymi

zaparzonymi listkami herbaty, które odżywiają włosy i nadają im połysk Płyn
przeciwko wypadaniu włosów (stary przepis cygański) Z 1 średniej cebuli

zdejmujemy łuski, kroimy ją drobno i zalewamy pół szklanki rumu. Po upływie 24
godzin płyn przecedzamy. Tamponem nasyconym w płynie nacieramy skórę głowy na

noc. Płyn przeciwko wypadaniu włosów i łupieżowi 25 gramów łusek cebulowych, 5
zmielonych goździków zalewamy w ciemnym słoju 200 gramami spirytusu i po

dokładnym zakręceniu słoja odstawiamy go na 14 dni w chłodne miejsce. Jeżeli

nasze włosy są suche, dodajemy do mieszanki 3 łyżeczki olejku migdałowego.
Płynem tym nacieramy włosy na noc. Miesięczna kuracja przywraca włosom zdrowy

wygląd. Wypadaniu włosów skutecznie zapobiega się przez wcieranie następujących
środków: Wywar z korzenia pokrzywy gotuje się w 1 litrze wody z dodatkiem 0,25

litra octu winnego, a kiedy pozostanie połowa objętości płynu, przecedza się go
- każdego wieczoru palcami zamoczonymi w wywarze nałeży masować głowę. Zabieg

powtarza się dopóty, dopóki włosy nie przestaną wypadać. Napar z suszonych liści
łopianu, pokrzywy i rozmarynu: czubatą łyżkę każdego z ziół wsypuje się do pół

szklanki wrzącej wody i odstawia z ognia pod przykryciem na 30 minut - po
przecedzeniu używa się tego płynu do masowania (palcami) skóry głowy, Woda do

włosów: pół łyżki stołowej sody oczyszczonej, pół łyżki stołowej sproszkowanego
boraksu, pół łyżeczki do herbaty amoniaku - wszystkie składniki (do nabycia w

aptekach lub drogeriach) rozpuszcza się w pół litra ciepłej wody i w otrzymanym
roztworze myje się włosy 2 razy w tygodniu; podczas mycia należy mocno masować

skórę głowy. Wywar na porost włosów: 4 łyżki stołowe suchych liści bukszpanu
gotuje się przez 20 minut w 2 litrach wody - wywarem tym codziennie naciera się

skórę głowy. Naturalne szamponyŃ i ich stosowanie Szampon z korzenia łopianu Do
1 litra wrzącej wody wsypujemy 50 gramów suszonego korzenia łopianu, gotujemy na

małym ogniu przez 30 minut, odstawiamy pod przykrywką na 1 godzinę, a następnie
przecedzamy. Szampon przeznaczony jest dla włosów normalnych i tłustych. Szampon

z rumem 2 żółtka, 2 łyżeczki oliwy z oliwek i 2 łyżeczki rumu ubijamy dobrze
trzepaczką do białka i zaraz nacieramy tym dokładnie całe włosy. Głowę

obwiązujemy chustką, a po upływie 1 godziny płuczemy włosy w ciepłej wodzie.
Jest to bardzo dobry szampon do mycia włosów suchych i skłonnych do łupieżu.

Szampon jajeczny 2 żółtka ucieramy w misce dodając 1 szklankę ciepłej wody i
otrzymanym szamponem nawilżamy obficie włosy. Głowę obwiązujemy chustką, a po

upływie 1 godziny płuczemy włosy w ciepłej wodzie. Szampon z żelatyną 1-2 łyżki
delikatnego szamponu mieszamy dokładnie z 1 jajkiem i 1 łyżką żelatyny w

proszku, zwracając uwagę, aby nie było grudek. Ponieważ jajko i żelatyna
zawierają dużo protein, po kilkakrotnym stosowaniu tego szamponu włosy nabierają

ładnego, puszystego wyglądu. Szampon odżywczy 100 gramów korzenia łopianu i 100
gramów liści pokrzywy zalewamy 1 litrem wrzącej wody, gotujemy na małym ogniu

przez 30 minut, odstawiamy na 24 godziny i przecedzamy przez gęste sitko. Wywar
ten stosujemy każdorazowo do mycia włosów tłustych. Mycie włosów Włosy normalne

należy myć dwa razy w tygodniu w ciepłej, miękkiej wodzie, używając do tego
delikatnego mydła lub żółtka jajka. Po umyciu płucze się włosy kilkakrotnie, a

do wody przeznaczonej do ostatniego płukania dolewa sok z 1 cytryny albo 1
filiżankę octu winnego. Taka płukanka uelastycznia włosy i dodaje im połysku.

Latem dobrze jest suszyć włosy w słońcu. Kiedy już wyschną, szczotkuje się je
energicznie, a następnie gładzi szczotką spryskaną brylantyną sporządzoną w domu

(100 gramów wody kolońskiej miesza się z 30 gramami olejku parafinowego). Przed
użyciem brylantynę trzeba rozmieszać. Pielęgnacja włosów suchych jest taka sama

jak normalnych, tyle że po umyciu, wysuszeniu i wyszczotkowaniu naciera się je,
a także skórę głowy, olejkiem migdałowym lub cytrynowym z dodatkiem kropli

perfum. Włosy tłuste należy myć gorącą wodą, dokładnie wymieszaną z 1 łyżką sody
oczyszczonej i rozgotowanym mydłem siarkowym. Mieszanka jest gotowa do użycia

wtedy, gdy powstanie z niej gęsta piana. Po umyciu włosów należy odczekać 10
minut, po czym dokładnie wypłukać włosy czystą wodą, wysuszyć, a na zakończenie

zabiegu natrzeć je (także skórę głowy) watką namoczoną w eterze. Tłuste i źle
utrzymane włosy można poprawić myjąc je w takiej oto płukance: do naczynia z

zimną wodą wrzuca się szczyptę suszonych liści rozmarynu, doprowadza do
zagotowania, a następnie dodaje sok z 1 cytryny i 1 łyżeczkę do herbaty węglanu

potasu (do nabycia w aptece). W gorącej płukance zaleca się myć włosy dwa razy w
tygodniu. Obecnie na rynku kosmetycznym znajduje się wiele dobrych i trwałych

farb do włosów skomponowanych wyłącznie ze środków naturalnych. Zanim jednak
zakup zostanie dokonany, należy dokładnie przeczytać załączoną ulotkę, aby

przekonać się, co właściwie nabywamy i jakie będą skutki użycia takiej właśnie

farby. Farby te na ogół nie powodują uczulenia, choć zawsze należy przeprowadzić
próbę. Płyny naturalneŃ do układania włosów Aby ułatwić układanie włosów po

umyciu (zwłaszcza włosów suchych), stosuje się różne środki naturalne, między
innymi nawilża się je piwem i dopiero potem układa. Równie skutecznym jak piwo

środkiem jest sok z cytryny, który nadaje się szczególnie dla włosów
przetłuszczonych. Włosy przed ułożeniem nawilżamy świeżo wyciśniętym sokiem z

cytryny. Płyn do układania włosów suchych. 1 łyżeczka żelatyny spożywczej, 8
łyżek wody, 1 łyżka spirytusu, pół łyżeczki gliceryny. Żelatynę ucieramy w

moździerzu porcelanowym, wsypujemy do porcelanowego kubka, zalewamy wodą i
odstawiamy, aż powstanie jednorodny roztwór. Na końcu dodajemy spirytus,

glicerynę i wszystko bardzo dokładnie mieszamy. Płyn nakładamy na włosy tamponem
z waty, ale lepiej robić to szczotką. Cytrynowy lakier do włosów. 1-2 cytryny

kroimy na kawałki razem ze skórką, zalewamy 1-2 szklankami wody i gotujemy tak
długo, aż w naczyniu pozostanie połowa płynu. Płyn przecedzamy przez

kilkakrotnie złożoną gazę, schładzamy, dodajemy do niego pół łyżeczki spirytusu.
Przechowujemy go w lodówce. Chiński lakier do włosów. Dwie garści wiórów

drzewnych zalewamy 1 litrem wody i odstawiamy na noc. Rano zauważymy na
powierzchni wody przezroczystą, kleistą błonę, którą zbieramy na gęsty grzebień

lub szczotkę i namaszczamy nią włosy. Lakier ten stosowany jest do dziś w
Chinach do codziennej toalety włosów. Usuwanie zbędnegoŃ owłosienia Dla wielu

pań, zwłaszcza po klimakterium, nadmiar zbędnego owłosienia stanowi poważny
problem estetyczny. Golenie włosów lub używanie depilatorów daje krótkotrwały

efekt. Włosów nie należy również wyrywać (wyjątek stanowić mogą pojedyncze
włoski lub brwi). Stosowanie wosku jest już bardziej skuteczne, gdyż usuwa włosy

i spowolnia ich rośnięcie. Wosk do usuwania zbędnego owłosienia znajduje się w
sprzedaży, a zabieg można wykonać samemu. Trzeba go powtarzać co 3-4 tygodnie.

Wosk depilacyjny można także przygotować w domu. Składniki: 500 gramów cukru,
sok z 3 cytryn, 1,5 łyżeczki gliceryny. 500 gramów cukru rozpuszczamy w soku z 3

cytryn i gotujemy na bardzo małym ogniu, aż płyn nabierze barwy ciemnozłotej, po
czym zestawiamy płyn na chwilę z ognia, jeszcze raz gotujemy przez 10 minut,

odstawiamy, dodajemy 1,5 łyżeczki gliceryny i dokładnie mieszamy. Mieszanka
depilacyjna powinna być nakładana możliwie jak najcieplejsza. Wosk nanosimy za

pomocą szpatułki, pasmami o szerokości najwyżej 4,5¬7¦cm (szersze pasma są
trudniejsze do usunięcia), czekamy, aż ostygnie, sprawdzamy, czy dobrze przylega

do skóry, i szybkim ruchem zrywamy. Po takim zabiegu skóra robi się czasami
czerwona, lecz stan ten mija po 2-3 godzinach. Przedstawiamy trzy skuteczne

sposoby usuwania niepożądanych włosów. Do 1 łyżeczki wody utlenionej dodaje się
2-3 krople amoniaku (na 20 kropli wody utlenionej 1 kropla amoniaku). Taką

mieszanką smarujemy włosy przeznaczone do usunięcia albo przykładamy do nich
watę namoczoną w mieszance. Po 15 minutach skórę należy spłukać czystą wodą. Z 5

gramów perhydrolu i 10 gramów wazeliny (do nabycia w aptekach) przygotowuje się
maść i smaruje nią włosy; kiedy skóra zaczerwieni się mocno, maść należy

zetrzeć, a podrażnione miejsce posmarować czystą wazeliną. Zabieg przeprowadza
się 3 razy dziennie - rano, w południe i wieczorem. W efekcie włosy tracą barwę,

stają się miękkie i niewidoczne. Mieszanką sporządzoną z 35 gramów spirytusu, 5
gramów amoniaku, 1,5 grama jodyny i 5 gramów olejku rycynowego smaruje się 2

razy dziennie włosy przeznaczone do usunięcia. Po kilku dniach wypadną same.
Farbowanie włosówŃ farbami naturalnymi Kobiety najczęściej farbują włosy, gdy

zaczynają siwieć. Ponieważ rynek dysponuje dość szeroką ofertą syntetycznych
szamponów koloryzujących, nie powinno być kłopotów z dobraniem odpowiedniego

szamponu. Są jednak osoby, których skóra nie znosi syntetyków, reaguje na nie
zaczerwienieniem, opuchlizną, świądem bądź wysypką. U osób wrażliwych, a takich

jest niestety coraz więcej, reakcja uczuleniowa zaczyna się tuż po użyciu
szamponu lub farby syntetycznej, a najpóźniej po upływie 48 godzin. Gdy takie

objawy wystąpią, należy natychmiast spłukać dobrze włosy i skórę głowy roztworem
soli kuchennej (100 gramów soli na 1 litr wody) i robić to 3 razy dziennie, aż

uczulenie ustąpi. Można też stosować okłady z naparu z kwiatów rumianku (1 łyżka

ususzonych kwiatów rumianku na 1 szklankę wrzątku; pozostawić pod przykryciem na
15 minut, a następnie przecedzić). Okład z rumianku powinien pozostać na skórze

głowy lub twarzy przez 15 minut. Okłady powtarzamy co 3 godziny. Syntetycznych
farb do włosów nie mogą używać: - ci, którzy doznali podrażnienia skóry podczas

farbowania włosów, - chorzy na astmę, - chorzy na egzemę i inne choroby skóry, -
chorzy na nerki, - kobiety ciężarne, - osoby mające słabe, matowe lub zbyt

tłuste włosy, - kobiety karmiące dziecko piersią, - kobiety podczas menstruacji.
Wszystkie te osoby powinny stosować sposoby naturalne i używać farb

wyprodukowanych na bazie środków roślinnych. + Pielęgnacja rąk Ręce wymagają
szczególnej troskliwości. Ładny lub brzydki kształt dłoni jest sprawą niezależną

od nas, ale pielęgnacja rąk może łagodzić pewne przyrodzone niedostatki.
Największe szkody przynosi skórze rąk częste ich zanurzanie w wodzie z dodatkiem

mydła lub substancji zawierających sodę, a także częste kontakty z wszelkiego
rodzaju środkami chemicznymi o nieznanym składzie, używanymi w domu (proszki do

prania, proszki do czyszczenia naczyń i urządzeń sanitarnych, płyny do mycia
naczyń). Ponieważ jednak nakłanianie do rezygnacji z łatwo dostępnych i

skutecznych środków chemicznych nie przyniesie żadnego rezultatu, ograniczymy
się do wskazówek, które mimo stosowania tych środków pozwolą zachować gładką

skórę dłoni. Tu uwaga ogólna: przed przystąpieniem do takich czynności, jak
pranie, zmywanie, czyszczenie naczyń i urządzeń, konieczne jest natłuszczenie

dłoni kremem lub nawet olejem z dodatkiem kilka kropli octu winnego. Zabieg taki
zabezpieczy skórę przed bezpośrednim kontaktem ze szkodliwymi środkami

chemicznymi, pozwalając na wykonanie nieodzownych czynności bez uszkodzenia
naskórka. Wiele pań używa do prac domowych rękawiczek gumowych, lecz prawie

wszystkie narzekają, że jest to ani wygodne, ani przyjemne. Po wykonaniu
czynności gospodarczych ręce trzeba natychmiast umyć i ponownie natrzeć kremem

lub odpowiednim płynem. Krem ochronny do rąk Składniki: 1 szklanka wody różanej,
pół szklanki gliceryny, 2 łyżki soku z cytryny. Wszystkie składniki dokładnie

mieszamy, następnie potrząsamy; przechowujemy w lodówce. Pasta ochronna do rąk
Składniki: 1 żółtko, 2 łyżeczki glinki koalinowej, 1 łyżeczka olejku

migdałowego. Wszystkie składniki mieszamy dokładnie (na przykład w mikserze).
Pasty można używać nie tylko do rąk, lecz także do pielęgnacji łokci, kolan i

stóp. Maseczka do rąk Składniki: 1,5 łyżki drobno zmielonych płatków owsianych,
1 łyżka gorącej wody, 1 łyżka oliwy z oliwek, 1 łyżeczka soku z cytryny, 1

łyżeczka gliceryny. Wszystkie składniki mieszamy tak długo, aż otrzymamy
jednorodną masę. Maseczkę nakładamy na ręce, na przykład wieczorem, i zmywamy

ciepłą wodą po upływie 15 minut. Krem migdałowy Składniki: 2 łyżki lanoliny, 1,5
łyżeczki masła kakaowego, 1 łyżka wosku pszczelego, 5 łyżek parafiny w płynie, 1

łyżeczka olejku migdałowego. Lanolinę, masło kakaowe, wosk, parafinę i olejek
migdałowy roztapiamy na łaźni wodnej, dodajemy po kropli roztwór wodny

sproszkowanego boraksu (0,25 łyżeczki boraksu na 2 łyżki wody). Krem migdałowy
można stosować przed i po wykonaniu prac domowych, a także na noc. Krem

lanolinowy do paznokci 2 łyżki lanoliny ucieramy dokładnie z 2 łyżeczkami mleka
w proszku. Jest to wyjątkowo skuteczny środek do pielęgnacji paznokci. Krem

wazelinowy do paznokci 2 łyżki czystej wazeliny ucieramy dokładnie z pół
łyżeczki gliceryny. Płyn do pielęgnacji kruchych i bladych paznokci W buteleczce

odpowiedniej wielkości mieszamy potrząsając 3 łyżki wody pomarańczowej i 1 łyżkę
soku z cytryny. Kąpiel paznokci kruchych i słabych Latem dobrze skutkuje na

wątłe paznokcie kąpiel w naparze ze świeżych liści wiązu - 1 garść świeżych
liści zalewamy 1 szklanką gorącej wody, pozostawiamy pod przykryciem na 15

minut. Codziennie przez 5 minut trzymamy palce zanurzone w naparze. Napar można
przechować przez kilka dni w lodówce. Zabieg ten wzmacnia paznokcie słabe i

kruche. Miękkie i łamliwe paznokcie staną się twarde, różowe i błyszczące po
następującej miesięcznej kuracji: żółtko 1 jajka ugotowanego na twardo rozciera

się tak długo z 2 gramami stopionego białego wosku i odrobiną (1 kropla) olejku
migdałowego, aż powstanie krem. Każdego wieczoru przed pójściem na spoczynek

smaruje się kremem paznokcie i nakłada na dłonie rękawiczki. Ręce myje się rano

w ciepłej wodzie. Przy zaburzeniach we wzroście paznokci zaleca się stosowanie
rano i wieczorem piętnastominutowej ciepłej (36 stopni C) kąpieli rąk w wywarze

z jarzębiny - 2 łyżki suszonych liści i kwiatu jarzębiny zalewamy pół litra
wrzącej wody i odstawiamy na 5 minut, po czym gotujemy przez następne 5 minut, a

po ostudzeniu przecedzamy. Obrzęki wokół paznokci ustępują pod wpływem
stosowania codziennie rano i wieczorem piętnastominutowych gorących (39 stopni

C) kąpieli rąk w wywarze z soczewicy: 2 łyżki stołowe soczewicy gotuje się przez
15 minut w 0,6 litra wody, a następnie przecedza. Efekt będzie lepszy, gdy chory

paznokieć obłoży się po kąpieli przekrojonym na pół rodzynkiem, posypanym od
wewnątrz sproszkowanym salmiakiem. + Pielęgnacja nóg Właściwa pielęgnacja nóg

polega na codziennym ich myciu w bardzo ciepłej wodzie z dodatkiem 1 łyżki
stołowej soli kuchennej i, o ile to możliwe, sporej szczypty popiołu drzewnego.

Zaleca się także częste kąpiele stóp; jeśli stopy są zimne, temperatura wody nie
powinna być niższa niż 24-26 stopni C, jeśli ciepłe, woda może być chłodniejsza,

ale wówczas zabieg należy skończyć po najwyżej 10 minutach. Po kąpieli trzeba
wykonać masaż stóp i podudzi. Po długim chodzeniem dobrze jest położyć się i

poleżeć trochę z nogami uniesionymi w górę. Po półgodzinnym odpoczynku trzeba
nogi umyć w chłodnej wodzie, a następnie polewać zimną wodą z dodatkiem 1 łyżki

stołowej octu. Zabieg ten działa zwężająco na naczynia krwionośne, odświeża cały
organizm. Jeżeli mimo to zmęczenie nóg nie mija, włóżmy na noc skarpetki

(najlepiej wełniane) zamoczone w wodzie z octem i dobrze wyżęte; zdejmijmy je
rano. W razie zaburzeń w rozwoju paznokci nóg poddajemy je takiej samej kuracji

jak paznokcie rąk. + Pielęgnacja piersi PielęgnacjaŃ zwiotczałych piersi
Leczenie naturalne tej przypadłości polega na: - kilku ćwiczeniach

gimnastycznych, które mają szczególny wpływ na mięśnie klatki piersiowej (są one
opisane w różnych ogólnie dostępnych poradnikach); - przyjmowaniu właściwej

pozycji ciała, a więc trzymaniu się prosto, z ramionami cofniętymi nieco do
tyłu; - wykonywaniu dwa razy dziennie, rano i wieczorem, suchego masażu piersi

szczotką (okrągłymi ruchami), a następnie obmywaniu piersi ciepłą wodą, zimnym
prysznicu klatki piersiowej i rozcieraniu piersi ręcznikiem zamoczonym (dobrze

wyżąć!) w soku ze świeżego ogórka zmieszanym z taką samą ilością świeżego mleka;
- piciu przed śniadaniem, obiadem i kolacją 1 filiżanki naparu z melisy

lekarskiej (1 łyżkę stołową ziela wsypuje się do pół litra wrzącej wody;
pozostawia pod przykryciem na 1 godzinę i przecedza); - unikaniu potraw

mięsnych, a jedzeniu w dużych ilościach owoców i jarzyn; - robieniu przed
udaniem się na spoczynek ciepłej lewatywy z pół litra naparu z kwiatów rumianku.

Leczenie spierzchniętychŃ sutek i brązowych plam Spierzchnięte sutki należy myć
wodą z mydłem i nacierać olejkiem migdałowym. Brązowe plamy pojawiają się nie

tylko na piersiach, ale i na plecach, nogach i pod pachami - u osób, które mocno
się pocą. Nie bolą, nie swędzą, nie mają skłonności do stanów zapalnych, są

jedynie nieestetyczne. Leczenie naturalne polega na przestrzeganiu czystości i
nacieraniu plam 2 razy dziennie mieszanką złożoną z 1 łyżki stołowej oliwy (z

oliwek) i soku z 1 cytryny. + PielęgnacjaŃ całego ciała Najważniejszym zabiegiem
sprawiającym, że skóra staje się jędrna i młoda, miękka i elastyczna, jest

codzienny poranny suchy masaż, zakończony ciepłą kąpielą całkowitą, trwającą 10-
20 minut. Po kąpieli należy wziąć chłodny prysznic. Jeżeli skóra (lub jej

fragment) jest sucha, trzeba ją natrzeć oliwą z oliwek. Kąpiele całkowite z
dodatkiem wywaru z ziół aromatycznych pozwalają zachować miły dla nas i

otoczenia zapach ciał. Wszystkie kąpiele przygotowuje się tak samo: zioła gotuje
się przez 30 minut w 5 litrach wody, po czym wywar wlewa się do wanny. Oto kilka

przykładów: - wywar z kwiatów rumianku lub lipy - 500 gramów ziół; - wywar z
mieszanki ziołowej - po 100 gramów ziół (7 łyżek stołowych) kwiatów lipy,

macierzanki, ślazu dzikiego i rumianku; - szczególnie aromatyczny wywar - 50
gramów (3 czubate łyżki) marzanki wonnej, tyleż macierzanki, 80 gramów (5

czubatych łyżek liści orzecha włoskiego, 60 gramów (4 czubate łyżki) kwiatów
ślazu dzikiego. Jeżeli ciało wydziela przykry zapach potu, wówczas kąpiel

aromatyczną należy przyjmować regularnie 2 razy w tygodniu, zaś po każdej

kąpieli energicznie masować szczotką całe ciało. Jeżeli poceniu towarzyszć
kłopoty z trawieniem, trzeba jeszcze pić zioła: - 2 godziny przed jedzeniem 1

filiżankę wywaru z dziurawca, liści babki, perzu (cała roślina, wraz z kłączami)
i papryki czerwonej - po 50 gramów (3 czubate łyżki) każdego składnika; po

wymieszaniu 3 łyżki ziół zalewa się 0,6 litra wrzącej wody i gotuje pod
przykryciem przez 10 minut, a po wystudzeniu przecedza; - po 10 minutach pije

się filiżankę wywaru z mieszanki rzepiku pospolitego, pączków sosnowych, mchu
islandzkiego, liści orzecha włoskiego, wiązówki błotnej i dymnicy lekarskiej -

po 50 gramów (3 czubate łyżki) każdego składnika; 2 łyżki stalowe mieszanki
zalewa się pół litra wrzącej wody i gotuje na małym ogniu przez 15 minut, a po

ostudzeniu przecedza. Kąpiele z dodatkiemŃ ziół leczniczychŃ i innych składników
Do każdej kąpieli możemy dodawać wywary z różnych roślin. Zioła gotujemy w

odpowiedniej ilości wody lub zalewamy wrzącą wodą. Rozróżniamy następujące
rodzaje takich kąpieli: Kąpiel z dodatkiem wywaru z siana. Płócienny woreczek

zawierający 100-200 gramów utartego na proszek, świeżego i pachnącego siana
zanurzamy w naczyniu z wrzącą wodą i zostawiamy do "naciągnięcia" na pół godziny

(nie na ogniu). Wywar dodajemy do kąpieli o temperaturze 35-37 stopni C. Czas
kąpieli: 5-20 minut. Kąpiel ta działa pobudzająco na obieg krwi. Kąpiel z

dodatkiem wywaru ze słomy owsianej. 200-250 gramów słomy owsianej zalewamy
wrzącą wodą i gotujemy przez pół godziny. Odcedzony wywar wlewamy do kąpieli o

temperaturze 35-37 stopni C. Czas kąpieli: 5-20 minut. Kąpiel ta jest bardzo
skuteczna w przypadku chorób nerek, pęcherza moczowego i dolegliwości

reumatycznych. Kąpiel z dodatkiem wywaru z szyszek i igieł sosnowych. Igły i
szyszki sosnowe kroimy drobno. Trzy duże garście tak przygotowanego surowca

zalewamy wrzącą wodą i gotujemy przez pół godziny. Przez następne pół godziny
wywar musi się ustać. Przecedzony płyn dodajemy do kąpieli o temperaturze 35-37

stopni C. Kąpiel ta działa nadzwyczaj korzystnie przy zapaleniach nerek i
pęcherza moczowego, odświeża i wzmacnia skórę. Jest szczególnie zdrowa dla

osłabionych dzieci i osób starszych chorych na bronchit. Kąpiel z dodatkiem
wywaru z korzenia waleriany. Do naczynia z wrzącą wodą wsypujemy suszony korzeń

waleriany - dla dorosłych dwie duże garście, dla dzieci jedną - i gotujemy przez
pół godziny, po czym garnek odstawiamy, by wywar się ustał. Przecedzony wlewamy

do kąpieli o temperaturze 35-37 stopni C. Czas kąpieli: pół godziny, a nawet
dłużej. Kąpiel ta jest bardzo zalecana tak dla dzieci, jak i dla dorosłych

cierpiących na katar sienny i choroby nerwowe, a także na różne choroby skóry,
szczególnie świąd; działa dobrze na skórę, czyniąc ją jędrną i elastyczną.

Kąpiel z dodatkiem wywaru z liści orzecha włoskiego i soli (morskiej lub
kuchennej). 200 gramów świeżych lub 100 gramów suszonych liści orzecha włoskiego

gotujemy w 2 litrach wody tak długo, aż zostanie jej połowa, i przecedzamy.
Wywar i 2 łyżki stołowe soli dodajemy do kąpieli o temperaturze 35-37 stopni C.

Czas jej trwania: 20-30 minut. Kąpiel ta jest bardzo skuteczna w przypadku
krzywicy i bronchitu. Kąpiel z dodatkiem wywaru z kory dębowej. 1 kilogram kory

dębowej gotujemy w 6 litrach wody tak długo, aż zostanie połowa wody.
Przecedzony wywar dodajemy do kąpieli o temperaturze 35-37 stopni C. Czas

trwania kąpieli: 10-20 minut. Pomaga w wielu chorobach skóry. Kąpiel z dodatkiem
gorczycy. Do ciepłej wody (35 stopni C) wkładamy płócienny woreczek zawierający

100-150 gramów dobrze utłuczonych nasion czarnej gorczycy i wyjmujemy go, gdy
woda nabierze brązowego koloru i zapachu musztardy. Kąpiel nie powinna trwać

dłużej niż 10-15 minut. Jest skuteczna w różnego rodzaju przeziębieniach,
bronchicie i zapaleniu płuc. + Zabiegi leczniczeŃ polepszająceŃ wygląd skóry +

Leczenie wodąŃ (hydropatia) W medycynie naturalnej leczenie wodą praktykuje się
od pradawnych czasów. Woda nie tylko wzmacnia i hartuje organizm, ale także

pomaga w leczeniu pewnych chorób. Oczywiście pod warunkiem, że zabiegi
hydropatyczne przeprowadzone są prawidłowo, z uwzględnieniem stanu zdrowia (a

także wieku i płci) chorego oraz właściwości wody, związanych przede wszystkim z
jej temperaturą. Praktykuje się następujące zabiegi hydropatyczne: - kąpiele, -

kąpiele parowe, - zabiegi napotne (zawijania i wygrzewania), - kompresy, -

zabiegi oczyszczające (lewatywy i naturalne środki oczyszczające). Skuteczność
ich jest duża. Najogólniej mówiąc, wzmacniają funkcjonowanie wszystkich

narządów. Przede wszystkim jednak powodują przypływ krwi do naczyń krwionośnych
skóry i dobrze działają na układ nerwowy. W czasie zabiegów krótkotrwałych

gorąca i zimna woda działa pobudzająco, dłuższe zaś - w ciepłej i chłodnej
wodzie - przynoszą uspokojenie. Mają też niebagatelny wpływ na pracę serca.

Kąpiele zimne przyczyniają się do spowolnienia tętna i obniżenia ciśnienia krwi,
a gorącę przyśpieszają tętno i podwyższają ciśnienie. Zabiegi te również

poprawiają przemianę materii, między innymi zwiększają wydzielanie moczu.
Lecznicze właściwości ma także regularne picie przegotowanej wody (efekty tego

są widoczne w chorobach nerwów, serca, nerek, wątroby, żołądka, i w zaparciach)
oraz lewatywy przeczyszczające. Kąpiel całego ciała nazywamy "całkowitą", jego

części natomiast - "kąpielą częściową". Do przeprowadzania obu najlepiej nadaje
się wanna. W braku jej można użyć każdego, byle odpowiedniego rozmiarami

naczynia. W zależności od ciepłoty wody rozróżniamy kąpiele: gorące - 38-42
stopni C, a nawet do 45 stopni C; ciepłe - 30-38 stopni C i zimne - do 20 stopni

C. Temperaturę wody mierzy się zawsze specjalnym termometrem wodnym, nie ręką.
Kąpiele muszą się odbywać w pomieszczeniu o temperaturze 25 stopni C. Kąpieli

chłodnych i zimnych nie wolno przyjmować, kiedy jest nam zimno, a więc przy
niedostatecznej ciepłocie ciała. Najpierw musimy się rozgrzać. Jeżeli zamierzamy

wziąć kąpiel całkowitą, powinniśmy doprowadzić całe ciało do wyrównanej
temperatury; osiągniemy to nacierając czoło, piersi i kark ręcznikiem zamoczonym

w ciepłej wodzie. Osobom ciężko chorym na serce zaleca się zamiast nacierań
wykonanie kilka nie męczących ćwiczeń gimnastycznych. Wskazane jest, aby lżej

chorzy poruszali podczas kąpieli kończynami lub masowali je, co wzmacnia
działanie wody. Osobom chorym i niesprawnym należy w kąpieli pomagać. Każda

kąpiel gorąca lub ciepła powinna kończyć się polewaniem, natryskiem lub
nacieraniem zimną wodą - o temperaturze 5-10 stopni C (w przypadku dorosłych

osłabionych chorobą i dzieci - nie mniej niż 10 stopni C). Kąpiel chłodną,
całkowitą lub częściową kończy się polewaniem nóg i bioder zimną wodą. Po każdej

kąpieli trzeba się dobrze wysuszyć, energicznie wycierając ciało suchym
ręcznikiem. Jeżeli chory ma podwyższoną temperaturę ciała, wówczas kładziemy go

do łóżka i tam osuszamy ręcznikiem, aż się rozgrzeje. Po każdej kąpieli należy
poza tym dobrze przewietrzyć zaparowaną łazienkę. Trzeba też pamiętać o

wcześniejszym przewietrzeniu pokoju, w którym przebywa chory. Zapewnimy mu przez
to lepsze dotlenienie, gdyż po kąpieli oddech jest głębszy. Kąpiele całkowite

Każdą kąpiel całkowitą przyjmujemy na pusty żołądek. Od razu, ale powoli
zanurzamy się w wodzie aż po szyję. Początkowo może to wywołać niemiłe uczucie,

lecz mija ono szybko i zabieg sprawia nam przyjemność. Ciepła kąpiel całkowita
(30-38 stopni C) pomaga w przypadku bezsenności, nerwicy serca, pobudzenia

nerwowego; powinna trwać wtedy 10-25 minut. W razie potrzeby można ją powtórzyć
po ośmiu godzinach. Długie kąpiele są zalecane w leczeniu kamicy nerkowej;

przyśpieszają bowiem wydalanie zatrzymanego moczu. Trzecia właściwość tych
kąpieli to łagodzenie skutków nadmiernego opalania się w słońcu. Z gorących

kąpieli całkowitych (38-42 stopnie C) mogą korzystać wyłącznie dorośli, ze
zdrowym sercem i nerwami. Zabieg powinien trwać najwyżej 10 minut. Przed

wejściem do wanny nacieramy twarz i głowę ciepłą wodą, a podczas kąpieli
trzymamy na głowie ciepły kompres. Na zakończenie polewamy się chłodną wodą -

chorzy i osłabieni
o 5 stopni C zimniejszą od tej, w której się kąpali, zdrowi zaś zimniejszą o 10

stopni C. Po wyjściu z wanny należy dobrze się osuszyć, ubrać i iść na spacer,
by odetchnąć świeżym powietrzem, albo też nie wycierać się, włożyć płaszcz

kąpielowy, położyć się do łóżka, ciepło okryć i wypocić. Gorące kąpiele dobrze
rozgrzewają organizm, wywołują poty, toteż skutkują właśnie w przypadku tak

zwanych zimnych stóp, przeziębieniu i podobnych dolegliwościach. Wskazane są też
w leczeniu wszystkich rodzajów skurczów i kolek, piasku i kamieni w nerkach oraz

kamieni pęcherzyka żółciowego; pomagają w leczeniu zatrucia ołowiem, chorobach

skóry, newralgii i rwie kulszowej. Nie należy ich natomiast stosować w chorobach
serca, w przypadku miażdżycy tętnic, uderzeń krwi do głowy i w nadciśnieniu.

Trzeba uważać, żeby po gorącej kąpieli nie zaziębić się. Praktyka uczy, że po
takim zabiegu człowiek robi się senny i natychmiast kładzie do łóżka. Kąpiele

częściowe Napełniamy wannę wodą (temperatura w zależności od rodzaju kąpieli) do
połowy, chory siada w niej z podciągniętymi nogami; woda sięga mu mniej więcej

do pępka. Piersi i plecy chorego polewamy wodą i nacieramy go energicznie
szorstkim ręcznikiem lub takąż myjką Jednocześnie on sam rozciera sobie nogi,

brzuch i biodra. Gorąca lub ciepła kąpiel działa przeciwbólowo w przypadku
kamieni nerkowych i kamieni w woreczku żółciowym, w skurczach macicy i bolesnych

menstruacjach. Pod koniec kąpieli należy dolać zimnej wody, obniżając
temperaturę do około 10 stopni C, i natychmiast polać chorego. Taka kąpiel trwa

3-5 minut. Kąpiel ze szczotkowaniem ciała. Napełniamy wannę do połowy
(temperatura wody 32-36 stopni C), siadamy w wannie z wyprostowanymi nogami.

Wydezynfekowaną wcześniej, miękką szczotką szorujemy najpierw nogi, następnie
biodra, brzuch, tułów, ręce aż do głowy (jeżeli nie możemy skorzystać z wanny,

wykonujemy zabieg tylko za pomocą mokrej szczotki). Po zakończeniu kąpieli -
trwa ona zwykle 10 minut - wkładamy na mokre ciało płaszcz kąpielowy i kładziemy

się do łóżka, ciepło się okrywając. Podczas pierwszego zabiegu skóra może być
nieodporna, należy więc delikatnie operować szczotką; podczas następnych nacisk

szczotki można zwiększyć. Kąpiel z użyciem szczotki hartuje organizm, pod jej
wpływem ciało rozgrzewa się i jędrnieje. Z tego względu takie kąpiele zaleca się

w przypadkach fizycznego przemęczenia i wyczerpania, złego krążenia (na przykład
"zimne stopy¬)¦) czy zwiotczałości skóry, a także jako pomoc w leczeniu nerwic,

złej przemiany materii, kamicy nerkowej i żółciowej oraz chronicznych nieżytów
dróg oddechowych. Kąpiel brzucha. Do kąpieli tej najlepiej służy specjalna wanna

do nasiadówek, ale może to być także zwyczajna wanna lub duże, dość szerokie
naczynie, w którym zmieści się 20-30 litrów wody. Siadamy w wannie w rozkroku,

tak aby uda opierały się o jej brzegi, a zanurzona była tylko dolna część ciała
do pępka. Następnie prawą dłonią wykonujemy okrężne ruchy (zawsze z lewa na

prawo) po brzuchu, leciutko uciskając okolicę splotu słonecznego. Masaż
doskonale wpływa na unerwienie brzucha, obieg krwi oraz pracę narządów jamy

brzusznej, w tym układu trawiennego. Czas trwania kąpieli: latem - 10-20 minut;
dla osób osłabionych długą chorobą - 3-5 minut. Pomieszczenie, w którym

przeprowadzamy zabieg, musi być dobrze ogrzane, zwłaszcza zimą. Kąpiele brzucha,
szczególnie te chłodniejsze, są bardzo pomocne w takich przypadkach chorobowych,

jak zastój krwi w narządach jamy brzusznej, zaparcia, guzy krwawnicze,
dolegliwości jelita grubego, opuszczenie narządów jamy brzusznej (na przykład u

kobiet wieloródek) i tym podobnych. Pamiętać należy, że kąpiel przyjmuje się na
pół godziny przed jedzeniem lub 2-3 godziny po jedzeniu. Przed zabiegiem osoby

zdrowe powinny rozgrzać się gimnastyką przy otwartym oknie, niesprawne zaś,
wycieńczone i chore mogą gimnastykować się w łóżku. Jest również wskazane, by

kąpiel poprzedziło suche pocieranie miękką szczotką całego ciała, można też
zastosować delikatny masaż lub rozgrzać chorego gorącym termoforem. Po kąpieli

można odpocząć w łóżku, gdy ma się na to ochotę. Ważne są odczucia chorego.
Jeśli jest mu zimno, powinniśmy położyć go do łóżka, okryć ciepło, a nawet

wsunąć pod kołdrę termofor lub butelki z gorącą wodą. Zabiegi rozgrzewające są
niezbędne przed i po kąpieli wieczornej, gdyż przyczyniają się do spokojnego snu

chorego. W przypadku osób chorych, wycieńczonych lub anemicznych kąpiele
zaczynamy od temperatury 36 stopni C. Po trzech dniach temperaturę można

codziennie obniżać o 0,5 stopnia C, aż do 25 stopni C. Dotyczy to także chorych
dzieci od lat dwóch do dziesięciu. Pierwsza kąpiel osób zahartowanych powinna

mieć temperaturę 27 stopni C, a następne coraz niższą - codziennie obniżamy ją o
1 stopień C, aż do 20 stopni C dla mężczyzn i 26 stopni C dla kobiet (zimą

jednak najwyżej do 25 stopni C dla mężczyzn, a do 27 stopni C dla kobiet). Kiedy
poddajemy się tym zabiegom przez dłuższy czas, musimy zrobić przerwę raz w

tygodniu. Zdarza się często, że po kilku dniach tej kuracji osoby palące

zaczynają odczuwać wstręt do tytoniu. Kontynuując ją może więc doprowadzić do
całkowitego zaprzestania palenia. Kąpieli brzusznej nie mogą brać kobiety w

trakcie menstruacji. Do obmywania organów płciowych kilkakrotnie w ciągu dnia
powinny one używać ciepłej wody (35 stopni C). W przypadku osób ciężko chorych

lub osłabionych chorobą, które nie mogą przeprowadzić kąpieli brzucha, stosuje
się wilgotne nacierania. Każdego ranka przez jedną, najwyżej dwie minuty naciera

się plecy chorego, leżącego w łóżku, chłodną wodą (20-25 stopni C). Po zabiegu
okrywa się chorego ciepło; kiedy się rozgrzeje, można zdjąć dodatkowy koc.

Kąpiel nóg do kolan. Stosujemy trzy rodzaje takich kąpieli: gorącą, ciepłą i
zimną. Kąpiel gorąca (38-45 stopni C) powinna trwać 10-20 minut. Zabieg

przeprowadzony wieczorem, przed pójściem spać, zapewnia spokojny sen. Działa
leczniczo w takich przypadkach, jak podwyższone ciśnienie, ataki astmatyczne,

nerwowe bóle głowy, bóle głowy spowodowane miażdżycą naczyń mózgowych, nieżyt
oskrzeli, ból w uszach. Dobrze jest dodać do kąpieli garść soli, dwie garście

drzewnego popiołu i trochę potłuczonej na proszek czarnej gorczycy. Kąpiel
ciepła (30-38 stopni C) może trwać do pół godziny. Działa orzeźwiająco przy

różnego rodzaju wyczerpaniach. Kąpiel zimna (15-20 stopni C) trwa od pół minuty
do 3 minut. Podczas zabiegu należy energicznie nacierać ręką obie nogi. Wywołane

tym podrażnienie zakończeń nerwowych w nogach wzmaga ruchy robaczkowe jelit, co
likwiduje zaparcia. Ponieważ kąpiel pobudza obieg krwi w nogach, jest skutecznym

środkiem przeciwko tak zwanym zimnym stopom. Kąpiel nóg zajmuje ważne miejsce w
leczeniu wodą, gdyż zakończenia nerwowe, zlokalizowane w kończynach, powiązane

są z całym organizmem. Rodzice, którzy pragną mieć zdrowe dzieci, powinni
przyzwyczajać je do kąpania każdego wieczoru nóg w ciepłej wodzie (30-38 stopni

C) i dopiero potem kłaść je spać. Kąpiel rąk. Kąpiel gorąca (38-45 stopni C),
trwająca 10-20 minut, jest wybornym środkiem uspokajającym w przypadku astmy,

bólów w okolicy serca i w niektórych chorobach płucnych. Odciąga krew z płuc i
mózgu, a tym samym ułatwia pracę tych narządów. Będzie jeszcze bardziej

skuteczna, gdy dodamy do wody garść soli, garść popiołu drzewnego i szczyptę
drobno potłuczonej czarnej gorczycy. Krótkotrwałe zimne kąpiele rąk są

popularnym, sprawdzonym środkiem na nerwowe kołatanie serca, duszności i nerwowy
ból głowy. Czas trwania takich zabiegów nie może przekraczać 2 minut. Kąpiele

oczu. Praktykowane są dwa rodzaje takich kąpieli: chłodna i ciepła. Kąpiel
chłodna (27-30 stopni C) działa dobrze tak na oczy zdrowe, jak i chore. Wzmacnia

i odświeża narząd wzroku, jest skuteczna w przypadku dolegliwości chronicznych,
a zwłaszcza bólów i stanów zapalnych oczu. Po zanurzeniu twarzy w wodzie

kilkakrotnie otwieramy i zamykamy oczy. Zabieg powtarzamy kilka razy dziennie.
Kąpiel ciepła (33-36 stopni C) polega na tym, że po zanurzeniu twarzy w wodzie

otwieramy oczy na 15 sekund, po czym podnosimy głowę, a po chwili powtarzamy
poprzednią czynność. Na koniec poddajemy oczy kąpieli chłodnej albo przemywamy

je chłodną wodą. Do ciepłej wody można dodać 0,25 łyżeczki potłuczonych nasion
kopru lub wywar ze świetlika lekarskiego. Taką kąpiel stosuje się kilka razy

dziennie. Wpływa ona korzystnie na wszelkie stany zapalne oczu. Kąpiele oczu są
niewskazane dla osób cierpiących na uderzenia krwi do głowy. Kąpiel nosa. Do

takiej kąpieli potrzebne jest naczynie z wygiętym dzióbkiem. Wlewamy doń ciepłą
(35-37 stopni C), lekko osoloną wodę (na szklankę wody pół łyżeczki soli), a

następnie wkładamy delikatnie dzióbek do jednego nozdrza, odchylając głowę do
tyłu. Część strumienia wody przepłynie przez kanały nosowe, następnie tą samą

drogą wypłynie na zewnątrz, część zaś dostanie się do gardła i wypłynie przez
usta. Temu samemu zabiegowi poddajemy drugie nozdrze. Taka kąpiel działa

leczniczo na polipy, chroniczny katar, skrzywienie przegrody nosowej i na
zaczerwienienie nosa. Aby była skuteczna, należy ją przeprowadzać dwa razy

dziennie przez dłuższy czas. Kąpiel podbródka. Kąpiel ta polega na zanurzeniu
brody w naczyniu z gorącą wodą (40-45 stopni C) na 10-20 minut; powinien ją

poprzedzać kompres położony na brzuch. Taka kąpiel pomaga w przypadku tak
zwanego założonego nosa, chronicznego kataru, a także ropnego zapalenia

migdałków. Kąpiel dolnej szczęki. Zabieg przeprowadza się dwa razy dziennie

przez 10-15 minut w takim samym naczyniu jak do kąpieli podbródka, z równie
gorącą wodą. Pożądany jest też identyczny kompres na brzuch. Taka kąpiel to

bardzo skuteczny środek przeciwko ropnemu zapaleniu migdałków, bólowi zębów i w
przypadku chwiejących się zębów (paradontoza). Kąpiel (płukanie) ust. Usta

płuczemy zawsze ciepłą wodą (30-32 stopni C). Ma to dodatni wpływ na biel zębów
i wzmacnia je. Uwaga! Gorąca lub zimna woda może uszkodzić emalię zębów. Kąpiele

o zmiennejŃ temperaturze Mogą to być zarówno kąpiele całkowite, jak i częściowe,
z tym że kąpiele całkowite stosuje się o wiele rzadziej. Zabieg polega na

przemiennym zanurzaniu ciała lub jego części w wodzie o różnej temperaturze.
Rozpoczynamy od kąpieli gorącej, a kończymy zimną. Ważne jest, aby woda była

maksymalnie gorąca i maksymalnie zimna. Dobrze jest więc przygotować sobie dwa
naczynia, postawić je obok siebie i korzystać z nich na przemian. Po zakończeniu

kąpieli wycieramy się do sucha i ubieramy. Jeżeli jest nam chłodno, wykonujemy
kilka ćwiczeń gimnastycznych. Kąpiel zimna dobrze wpływa na obieg krwi, jest

rodzajem gimnastyki dla naczyń krwionośnych, wzmacnia również centralny układ
nerwowy. Oddziałuje silnie na cały organizm, zaleca się ją więc ludziom zdrowym,

a chorym tylko, jeśli uzyskają zgodę lekarza. Powinny jej unikać kobiety na
trzy, cztery dni przed menstruacją. Kąpiel zmienna nóg. Jest to najczęściej

praktykowana kąpiel zmienna. Do jej przeprowadzenia potrzebne są dwa
dostatecznie głębokie i szerokie naczynia (najlepiej wiadra). Jedno napełniamy

wodą bardzo gorącą (42-45 stopni C), drugie bardzo zimną (5-10 stopni C).
Rozpoczynamy od kąpieli gorącej, a po 20-30 sekundach zanurzamy nogi w zimnej na

5-15 sekund i tak na zmianę. Kąpiel powtarzamy pięciokrotnie i zawsze kończymy
na wodzie zimnej. Jeśli zabieg przeprowadzimy prawidłowo, nogi mocno się

zaczerwienią. Osuszamy je ręcznikiem i wkładamy grube skarpety (najlepiej z
owczej wełny) oraz ciepłe pantofle. Takie kąpiele są zalecane przy "zimnych

stopach", migrenach, bezsenności, szumie w uszach. Należy je stosować przez
dłuższy czas, do kilku miesięcy, a wówczas ich skuteczność jest trwała. Kąpiel

zmienna rąk. Przeprowadzamy ją tak jak kąpiel zmienną nóg, a stosujemy w
przypadku "zimnych rąk", tak zwanej martwej kostki na stawach palców rąk,

migreny i szumu w uszach oraz w celu pobudzenia krążenia krwi. Kąpiel zmienna
twarzy. Twarz (oczy zamknięte) zanurzamy w naczyniu z czystą, gorącą (40 stopni

C) wodą, a po 10 sekundach - w naczyniu z zimną (20 stopni C) wodą na sekundę.
Zabieg ten powtarzamy trzykrotnie. Bardzo pomaga na przemęczony umysł, odświeża

i dodaje rześkości. Polewanie (natrysk)Ń i nacieranie Polewanie (natrysk) ciała
zimną (do 20 stopni C) lub chłodną (20-30 stopni C) wodą to znakomity sposób na

hartowanie dzieci i dorosłych. Jest też świetnym środkiem wzmacniającym układ
nerwowy, pobudzającym krążenie krwi, usuwającym przemęczenie umysłowe i

fizyczne. Ważne jest, by stosować je rozsądnie, a więc nie za często i nie za
długo. Nie należy też przesadzać z temperaturą wody, która nie powinna być ani

za zimna, ani za ciepła. Wody zimnej mogą używać tylko ludzie dorośli, w dodatku
silni i zahartowani. Osoby wycieńczone chorobą, a nawet zdrowe, ale w gorszej

kondycji fizycznej, oraz dzieci mogą korzystać z wody chłodnej, nigdy jednak z
ciepłej (o temperaturze powyżej 30 stopni C). Zabieg nacierania przeprowadzamy w

następujący sposób: dwa razy dziennie, rano i wieczorem, nacieramy całe ciało
lub jego części szorstkim ręcznikiem albo specjalną, dość ostrą myjką,

zamoczonymi w zimnej (20 stopni C) albo chłodnej (25-30 stopni C) wodzie. Na
samym początku możemy odczuć pewien chłód. Aby tego uniknąć, wcześniej nacieramy

ciało suchym ręcznikiem. Można to zrobić również po zabiegu albo wykonać kilka
rozgrzewających ćwiczeń gimnastycznych. Nacieranie ciała należy rozpocząć od

pleców. Ręcznik lub myjkę przekładamy naprzód przez jedno, potem przez drugie
ramię i trzemy plecy od karku w dół. Następnie nacieramy piersi, brzuch i

okolice narządów płciowych, na zakończenie zaś ręce, nogi - każdą oddzielnie.
Cały zabieg powinien trwać 10 minut. Chodzenie bosoŃ i brodzenieŃ w zimnej

wodzie Chodzenie boso, zwłaszcza po rosistej trawie, jest pradawnym i
sprawdzonym środkiem leczniczym na złe krążenie, "zimne stopy", zaparcia,

bezsenność oraz różnego rodzaju bóle głowy. Ponieważ nie wszyscy i nie często

mogą sobie na to pozwolić, poleca się jako zabieg zastępczy brodzenie w zimnej
wodzie. Do wanny nalewamy tyle zimnej wody, aby stopy były zanurzone do kostek.

Zabieg nie powinien trwać dłużej niż 3 minuty. Pożądane jest, jeśli warunki na
to pozwalają, aby dzieci i dorośli chodzili przez całe lato w sandałach. Dzięki,

temu będą zahartowani i zdrowi. Kąpiele parowe Kąpiele parowe odświeżają,
usuwają zmęczenie, wzmacniają organizm, mają także zbawienny wpływ na przewlekłe

zaziębienia i procesy zapalne. Przed kąpielą całego ciała trzeba dokładnie się
umyć. Czas jej trwania waha się od 5 do 10 minut, a temperatura pary wynosi

około 40 stopni C i zależy to od wieku, płci, stanu zdrowia oraz rodzaju
schorzenia osoby poddającej się zabiegowi. Kategorycznie zabrania się kąpieli

parowych osobom starszym i słabowitym, kobietom w ciąży, osobom chorującym na
serce, nerwy lub mającym skłonności do wylewu krwi do mózgu. Nie wolno też

korzystać z "parówki" w przypadku wysokiej, powyżej 39 stopni C ciepłoty ciała.
Należy też pamiętać, że nie jest wskazane przeprowadzanie zabiegu tuż przed

jedzeniem i zaraz po nim; najlepiej na godzinę przed posiłkiem i dwie po
posiłku. Ci, którzy źle znoszą upały, powinni przed kąpielą umyć w zimnej wodzie

twarz i szyję, ramiona, klatkę piersiową i ręce, a na głowę położyć zimny
kompres i zmieniać go kilka razy. W trakcie kąpieli dobrze jest popijać napar z

kwiatu lipy. Kąpiel parowa głowy, szyi i klatki piersiowej. Chory obnaża górną
część ciała i siada na krześle lub na niskim stołeczku. Nakrywamy go wraz z

głową dwoma kocami tak, aby opadały swobodnie na podłogę, i wsuwamy pod nie
naczynie z wrzącą wodą. Chory zamyka oczy, pochyla się nad naczyniem w taki

sposób, by para spowijała mu głowę i szyję, i trwa w tej pozycji dopóty, dopóki
się dobrze nie wypoci, to jest 5-10 minut. Po zabiegu należy umyć się chłodną

wodą, ubrać i położyć. Tego dnia nie wolno wychodzić na powietrze. "Parówkę"
stosuje się w leczeniu chronicznych schorzeń nosa, uszu i oczu, przy zapaleniu

oskrzeli, zapaleniu gardła, powiększeniu migdałków, anginie, a także bólu zębów,
newralgii nerwu trójdzielnego, bólach głowy i kręczu karku. Jeżeli po kąpieli

chory odczuje przypływ krwi do głowy, powinien wziąć kąpiel zmienną nóg. Nie
zaleca się stosowania tego zabiegu częściej niż dwa, trzy razy w tygodniu.

Nadciśnieniowcy zaś muszą poradzić się lekarza, czy w ogóle mogą go stosować.
Kąpiel parowa nóg. Wodą o temperaturze 42-45 stopni C napełniamy wiadro lub

inne, dość wysokie naczynie. Można do niej dodać garść soli morskiej (lub
zwykłej) albo woreczek ze zmieloną czarną gorczycą. Kiedy chory, siedzący obok

naczynia, włoży nogi do wody (powinna mu sięgać do kolan), zawijamy go w koc od
brzucha w dół tak, by naczynie znalazło się pod kocem. Niebawem chory zaczyna

się pocić. Aby wzmóc pocenie, podajemy mu filiżankę gorącego naparu z kwiatów
lipy. Po kąpieli wycieramy chorego do sucha kładziemy do łóżka i ciepło

okrywamy, by znowu się pocił. Na koniec nacieramy go mokrym, chłodnym
ręcznikiem. Zabieg ten stosujemy przy podagrze, puchlinie nóg, zaziębieniu,

niedomaganiu pęcherza i bólach głowy, którym to dolegliwościom zawsze towarzyszą
tak zwane zimne stopy. Kąpiel parowa narządów płciowych i pośladków. Taką kąpiel

przyjmuje się w pozycji siedzącej, na bidecie, wiadrze lub innym naczyniu
napełnionym do połowy gorącą (42-45 stopni C) wodą. Kiedy chory, rozebrany od

pasa w dół, usiądzie na nim, zawijamy go w koc tak, by i bidet okryty był jak
najszczelniej. Po trwającej 5-10 minut kąpieli należy obmyć chorego chłodną

wodą. Zabieg jest znakomitym środkiem leczniczym w chorobach kobiecych narządów
płciowych, zapaleniu jelita grubego i owrzodzeniach odbytu. Kąpiel parowa

ziołowa w zasadzie hydropatia zawdzięcza swoje sukcesy samej wodzie. Jednakże
jej skuteczność wzmaga dodawanie do kąpieli naparów lub wywarów z rozmaitych

ziół o właściwościach leczniczych. I tak: do kąpieli parowych głowy dodaje się
kwiatów rumianku, kwiatów bzu czarnego, nasienia kopru, ziela krwawnika; do

kąpieli nóg natomiast - utartego na proszek siana. Kąpiele parowe z dodatkiem
ziół leczniczych powinny trwać 20-30 minut. Przeprowadza się je tak samo jak

kąpiele w czystej wodzie. Kąpiel parowa z dodatkiem gotowanej kapusty. Do
kąpieli dodajemy przecedzony wywar z 0,25 główki drobno poszatkowanej i

ugotowanej na miękko kapusty. Taka kąpiel przynosi dużą ulgę w zapaleniu gardła,

katarze i zapaleniu oskrzeli. Przeprowadza się ją tak samo jak kąpiel parową
głowy. Kompresy Kompresy są pomocne w leczeniu stanów zapalnych skóry, tkanki

podskórnej i stawów, a także przy oparzeniach, stłuczeniach i zwichnięciach.
Zastępują kąpiele parowe lub wzmacniają ich działanie. Najczęściej stosuje się

kompresy z wody i wywarów z różnych ziół leczniczych, bywają też z mleka i
oliwy, z soli i innych ciał stałych, między innymi z gliny. Ich temperatura jest

różna w zależności od zastosowania. Kompresy robimy z kawałków starego,
spranego, oczywiście czystego materiału - najlepiej z płótna lub bawełny, bo

przepuszczają one powietrze i dobrze przylegają do ciała, a przez to dłużej
utrzymują właściwą ciepłotę. Z tych też względów, z wyjątkiem niektórych

kompresów rozgrzewających, nie zaleca się używania ceratki lub innych materiałów
nieprzepuszczalnych. Każdy kompres powinien składać się z kilku warstw: latem -

z trzech, czterech; zimą - z dwóch, trzech. Pierwsza - którą kładziemy
bezpośrednio na ciało lub którą je owijamy - to kawałek cienkiego materiału

umoczony w wodzie, mniej lub bardziej wyżęty. Druga - to taki sam materiał, tyle
że suchy i szerszy od pierwszego o trzy, cztery centymetry; trzecia - równie

szeroki co poprzedni, ale z grubszej tkaniny, wełnianej lub flaneli; czwarta
wreszcie - to najczęściej suchy ręcznik. Kolejność warstw, z wyjątkiem

pierwszej, może być inna. W zimie często poprzestajemy na dwóch pierwszych albo
na pierwszej i trzeciej; bywa też, że dodajemy jeszcze jedną - watę. Najlepiej

przykładać kompresy rano, na godzinę przed jedzeniem, lub wieczorem przed
położeniem się spać. Ciało chorego, szczególnie stopy, musi być rozgrzane; jeśli

jest zimne, należy je przed zabiegiem rozgrzać. Woda na kompresy stosowane przy
stanach zapalnych ma być chłodna (20-25 stopni C dla dorosłych, 25-30 stopni C

dla dzieci i osób osłabionych chorobą. W przypadku zaognionych, jątrzących się
ran, czyraków i stłuczeń kompres powinien pokrywać nie tylko chore miejsce, lecz

także tkanki w promieniu trzech, czterech centymetrów obok. Przed położeniem
kompresu na ranę trzeba ją oczyścić za pomocą waty namoczonej w ciepłej,

przegotowanej wodzie. Skuteczność okładów jest tym większa, im dłużej trzymamy
je na ciele. Także w chłodnej wodzie moczymy kompres, który mamy położyć na

zwichnięty staw. Kompres taki dodatkowo opatrujemy grubą warstwą waty i owijamy
flanelą. Rozgrzany okład nie przynosi ulgi, lecz odwrotnie, często więc musimy

go wymieniać. Jeszcze częściej, bo co pięć minut, zmieniamy kompres przykładany
na skórę poparzoną ogniem czy wrzątkiem. Okład ten różni się od innych, bo

składa się aż z sześciu lub nawet ośmiu warstw (płótna lub bawełny), namoczonych
w zimnej, a najlepiej w lodowatej wodzie. Zimny kompres stosujemy również w

przypadku zaburzeń pracy serca (tu należy poradzić się lekarza) i krwotoków. Aby
zahamować na przykład krwotok z nosa, przykładamy zimne okłady - często je

zmieniając - do tylnej części czaszki poszkodowanego. Inaczej postępujemy z
kompresami rozgrzewającymi, napotnymi, działającymi jak kąpiele parowe lub

wzmacniającymi ich skuteczność. Moczymy je w wodzie chłodnej (20-30 stopni C),
ciepłej albo bardzo ciepłej (30-38 stopni C) i wymieniamy - jeśli zachodzi

potrzeba - po dłuższym czasie: na ogół po dwóch godzinach. Temperatura każdego
kolejnego kompresu ma być coraz wyższa, a jego działanie krótsze (zdejmujemy go

po dziesięciu czy kilkunastu minutach). Trzeba pamiętać, że rozgrzewające okłady
dla dzieci oraz osób starszych i słabych muszą mieć wyższą temperaturę niż okład

dla dorosłych o silnym organizmie. Jeśli natomiast chory ma wysoką ciepłotę
ciała (ponad 38 stopni C), na jej obniżenie skuteczniej działa kompres z wody

zmieszanej pół na pół z octem. Tyle uwag ogólnych o działaniu i sposobie
przygotowywania kompresów. A teraz kilka szczegółowych. Kompres z wody chłodnej

na brzuch. Ponieważ owijamy nim chorego, wszystkie jego warstwy muszą mieć
odpowiednią długość (dla dorosłych - minimum 1,5 metra, dla dzieci -

proporcjonalnie mniej) i szerokość (około 0,5 metra dla dorosłych). Przykładamy
go wieczorem, a zdejmujemy rano. Dla wzmożenia efektu dobrze jest wcześniej

natrzeć brzuch ręcznikiem naprzód zamoczonym w chłodnej wodzie, a następnie
suchym. Zabieg przeprowadzamy codziennie, bez żadnych przerw, dopóki nie znikną

objawy chorobowe, profilaktycznie natomiast stosujemy go raz w tygodniu. Kompres

wzmaga czynność narządów jamy brzusznej, polepsza trawienie i ruchy robaczkowe
jelit. Ma też dobry wpływ na pracę całego organizmu, ponieważ podrażnia

zakończenia nerwów brzucha. Stosuje się go w przypadku rozmaitych zaburzeń
trawiennych (rozwolnienie, kolki, burczenie w brzuchu), brak apetytu i tym

podobnych. Dzieciom aplikuje się go także przy zaziębieniach. Kompres z wody
chłodnej na klatkę piersiowa. Z grubego kawałka materiału lnianego lub

bawełnianego kroimy coś w rodzaju kamizelki, uwzględniając wymiary chorego.
Moczymy ją w wodzie lub wywarze z siana (temperatura 20-30 stopni C), wyżymamy i

nakładamy na gołe ciało tak, by dobrze przylegało do piersi. Na "ubiór" wkładamy
koszulę flanelową z długimi rękawami bądź górę od piżamy. Ostatnia warstwa

kompresu to szeroki, gruby bandaż, którym owijamy tułów chorego, tak jednak, by
mógł swobodnie oddychać. Kompres zakłada się na noc. Jest skuteczny zwłaszcza

przy chronicznym bronchicie lub kaszlu. Kompres z chłodnej wody na łydki.
Owijamy go wokół łydki od kostki do kolana, tak zwane mokre podkolanówki,

wkładamy nań suche, wełniane (lub jeśli takich nie mamy, inne bardzo ciepłe)
pończochy lub podkolanówki. Kompresów nie należy nakładać na zimne nogi;

najpierw trzeba je rozgrzać, rozcierając lub obkładając butelkami z gorącą wodą
i ciepło okrywając. Chłodne kompresy na łydki to wypróbowany środek w

przypadkach bezsenności, bólu głowy i wyczerpania nerwowego. Dzieciom aplikuje
się go także, razem z kompresem na brzuch, w celu obniżenia temperatury ciała.

Kompres na głowę, szyję i gardło. Kompres na głowę, stosowany dla ograniczenia
procesów zapalnych, na przykład wrzodów, powinien być chłodny (temperatura wody

20-25 stopni C; dla dzieci i osób szczególnie osłabionych - 25-30 stopni C) i
dobrze wyżęty. Na bóle głowy i chroniczne katary lepiej pomaga kompres moczony w

wodzie z dodatkiem octu. Kompresy na szyję (gardło) działają rozgrzewająco, a
więc leczniczo w zapaleniach migdałków, anginie, stanach zapalnych górnych dróg

oddechowych, powiększeniu węzłów limfatycznych, a także przy zapaleniu uszu. W
tym ostatnim przypadku kompres powinien dobrze przylegać do uszu. Pożądane jest,

aby kompresom na głowę i uszy towarzyszyły zawsze kompresy na brzuch lub na
nogi. Kompres rozgrzewający. Kompres rozgrzewający jest zabiegiem bardzo

zalecanym przez zwolenników medycyny naturalnej. Stosujemy go głównie w ostrych
lub ropnych zapaleniach różnego typu, w tym: w ropniach dziąseł, złamaniach,

zwichnięciach i nacięciach stawów. Wykonujemy go w następujący sposób: chorą
część ciała okrywamy (lub zawijamy) ręcznikiem zmoczonym w zimnej (do 20 stopni

C) wodzie. Ręcznik nie do końca wyżymamy, musi być dobrze mokry. Na ręcznik
kładziemy cienką ceratkę lub cienką folię, szerszą od niego o 2-3 centymetry, a

na nią - dość grubą warstwę waty. Wszystko to bandażujemy lub owijamy wełnianym
szalem i spinamy agrafką. Kompres trzeba nakładać możliwie szybko, ale

starannie, tak by warstwy szczelnie przylegały do siebie, nie dając dostępu
powietrzu. Po zdjęciu kompresu miejsce, na którym leżał, trzeba energicznie

natrzeć suchym ręcznikiem. Kompres zmieniamy co 8-12 godzin. Zabieg można
powtarzać wielokrotnie, zależnie od potrzeb. Kompres z wódki. Często używany w

medycynie ludowej. Wykonujemy go tak samo jak kompres rozgrzewający, lecz bez
użycia ceratki. Ma też identyczne zastosowanie; nie należy go jednak przykładać

małym dzieciom i matkom karmiącym. Kompres z mleka. W medycynie ludowej takie
kompresy praktykowane są od niepamiętnych czasów. Działają uspokajająco,

wzmacniają nerwy, znakomicie odświeżają umysł i ciało, mają także szerokie
zastosowanie w różnych chorobach skóry, zaziębieniach, bólach stawów,

przemęczeniu. Można je kłaść na całe ciało lub na określone jego części. Używane
są dwa rodzaje kompresów z mleka. Kompres zwykły wykonujemy z podgrzanego (30-38

stopni C) mleka surowego. Zanurzamy w nim kawałek tkaniny lub prześcieradło i
lekko wyżymamy. Dalej postępujemy tak jak przy kompresach z zimnej wody,

zastępujących kąpiele parowe (też nie używamy ceratki, a jeśli jest to kompres
na całe ciało - ostatnią, zewnętrzną warstwę zastępuje koc). Kompres zdejmujemy

po 1-2 godzinach, ale jeśli chory zaśnie, może to trwać dłużej, bo czekamy, aż
się obudzi. Po zdjęciu kompresu miejsce, na którym leżał, obmywamy ciepłą wodą,

do której można dodać nieco octu. Zabieg powinien być przeprowadzany przez

dłuższy okres, codziennie lub co drugi dzień. Drugi rodzaj kompresu mlecznego
przygotowajemy w sposób następujący: do 1 litra surowego mleka wlewamy sok z 1

cytryny albo 1 filiżankę octu, lub 10-15 łyżek stołowych zsiadłego mleka i
dobrze mieszamy. Po 30 minutach mleko stawiamy na ogniu i zagotowujemy. Dzięki

obecności kwasów mleko warzy się. Póki ciepłe, rozprowadzamy je szybko na
połowie tkaniny przeznaczonej na kompres, przykrywamy drugą, przykładamy na

chore miejsce (lub na całe ciało) i pozostawiamy tak długo jak zwykły kompres
mleczny (uprzednio okrywając chorego kocem). Taki kompres jest szczególnie

pomocny w leczeniu bronchitu, zapalenia płuc i chorób z gorączką. Kompres z
oliwy na klatkę piersiową. Tkaninę przeznaczoną na kompres zanurzamy w nie

solonym, gorącym smalcu wieprzowym, zmieszanym pół na pół z oliwą z oliwek. Po
wyciśnięciu okładamy nim piersi i plecy chorego, owijamy go dwoma ręcznikami, a

potem flanelą lub bandażem. Każdego ranka i wieczoru zdejmujemy kompres,
"odgrzewamy" go i znowu przykładamy. Po trzech dniach, kiedy kompres jest już

suchy, zanurzamy go ponownie w ciepłym smalcu zmieszanym z oliwą i przykładamy
na piersi i plecy chorego. Zabieg ten możemy powtarzać 4-5 razy. Taki kompres

jest szczególnie przydatny dla dzieci cierpiących na silny kaszel, zapalenie
dróg oddechowych, zapalenie oskrzeli, bóle stawów i choroby skóry. Kompresy z

dodatkiem czarnej gorczycy na klatkę piersiową. Rozróżniamy dwa rodzaje tych
kompresów: zwyczajny i tak zwaną kamizelkę. Kompres zwyczajny przygotowuje się w

następujący sposób: do 0,6 litra ciepłej (30-38 stopni C) wody wkładamy
płócienny woreczek z zawartością łyżki stołowej zmielonych nasion czarnej

gorczycy. Kiedy woda nabierze zielonkawo-brązowego koloru, torebkę wyjmujemy. W
wywarze moczymy pas materiału (bawełnianego lub lnianego) o długości minimum 1,5

metra dla dorosłych i odpowiednio mniejszej dla dzieci oraz szerokości 12-20
centymetrów. Kompres kładziemy na klatkę piersiową, nakładamy nań flanelę i

szczelnie bandażujemy. Po 2 godzinach kompres zdejmujemy, a na jego miejsce
przykładamy drugi - z chłodnej wody lub z chłodnego wywaru z siana. Zabieg

przeprowadzamy dwa razy dziennie, rano i wieczorem. Działa skutecznie w
przypadku silnego kaszlu, zapalenia oskrzeli i zapalenia płuc. "Kamizelkę" z

gorczycy przygotowujemy tak samo jak "kamizelkę" z chłodnej wody na klatkę
piersiową. Kompres z gliny. Kompresy z gliny są szczególnie skuteczne w takich

przypadłościach, jak zaparcia, biegunki, chroniczny katar żołądka, a także
zwichnięcia i bóle stawów, choroby i podrażnienia skóry (wywołane na przykład

żądłem owada), odmrożenia oraz bóle głowy i migreny. Stosuje się je także w celu
szybkiego obniżenia wysokiej temperatury. Do sporządzenia tych kompresów

najlepsza jest glina niezbyt tłusta, z dodatkiem piasku, wydobywana z miejsc
suchych. Drugie miejsce zajmuje glina biała, trzecie zaś żółta. Glina na kompres

nie może być zanieczyszczona. Przesiewamy ją przez gęste sito i rozrabiamy małą
ilością wody, aż nabierze konsystencji rzadkiego ciasta lub gęstej śmietany.

Moczymy w niej kawałek tkaniny lnianej lub bawełnianej, przykładamy do ciała i
owijamy kolejnymi warstwami kompresu. Zdejmujemy go po 2-3 godzinach. Kompres z

gliny na brzuch przygotowujemy w taki oto sposób: na kawałek materiału nanosimy
jednocentymetrową warstwę rozdrobnionej gliny i przykrywamy go drugim, tej samej

długości i szerokości kawałkiem materiału. Tak przygotowany kompres kładziemy na
brzuch. Szczelnie przykrywamy go ręcznikiem zamoczonym w ciepłej wodzie, a

następnie owijamy grubym bandażem lub wełnianym szerokim pasem. Kompres
zdejmujemy dopiero wtedy, gdy glina zacznie zasychać (po 2-3 godzinach). Skórę

brzucha myjemy ciepłą wodą. Kompres z gliny na głowę wykonujemy podobnie jak
kompres na brzuch, z tym że do wody, w której mieszamy glinę, dodajemy nieco

octu, a pomiędzy włosy a kompres podkładamy cienki (bawełniany lub lniany)
ręcznik albo czystą szmatkę. Do wszystkich kompresów z gliny, które mają leczyć

zwichnięcia, naciągnięcia czy zapalenia stawów, dobrze jest zamiast wody używać
ciepłego octu lub mieszanki wody z octem w równych częściach. Przy wszelkich

podrażnieniach skóry najlepiej skutkuje kompres ciepły. Aby nie wystygł, glinę
mieszamy z ciepłą wodą i octem tuż przed nałożeniem na chore miejsce. Kompresy

gorące. Kompresy gorące z powodzeniem zastępują kąpiele parowe częściowe, mają

duże właściwości lecznicze. Działają skutecznie przy braku apetytu,
obstrukcjach, zapaleniu oskrzeli, przeziębieniach, wrzodach i chorobach stawów,

a także zapobiegają wylewom krwi do mózgu, dolegliwościom żołądkowym i
jelitowym. Woda, w której moczy się kompres, musi być bardzo gorąca, trzeba więc

uważać, by nie poparzyć chorego. Zwykły kompres gorący. 8-10 ręczników wkładamy
do bardzo gorącej wody. Wyjmujemy je po kolei, posługując się drewnianymi

szczypcami (takimi do bielizny) i dobrze wyciskamy między dwiema deseczkami.
Wyżęty ręcznik zawijamy w kawałek wełnianego materiału, formując coś w rodzaju

poduszeczki, i sprawdzamy, dotykając nią policzka, czy nie parzy (jeśli za
gorąca, wymachujemy nią parę razy, by ostygła). Potem przykładamy "poduszeczkę"

na moment do ciała chorego, podnosimy, znów przykładamy i tak kilkakrotnie. Gdy
skóra przywyknie do temperatury kompresu, pozostawiamy go na 15-20 minut, a w

tym czasie przygotowujemy drugi ręcznik. Postępujemy z nim tak samo jak z
pierwszym. Zabieg ponawiamy dopóty, dopóki skóra nie zaczerwieni się. Nie wolno

jednak dopuścić do poparzenia. Na koniec obmywamy ciało wodą i wycieramy do
sucha ciepłym ręcznikiem. Zabieg można przeprowadzać 2-3 razy dziennie. Kompres

gorący z gotowanego jęczmienia. Gotujemy 250 gramów jęczmienia. Gdy ziarna są
miękkie (powinny pękać pod naciskiem palca), odcedzamy je i wsypujemy do

płóciennej torebki. Schładzamy ją, by nie oparzyła chorego, i przykładamy do
ciała. Zdejmujemy torebkę dopiero wtedy, gdy jęczmień wystygnie. Taki kompres

stosujemy w obrzmieniach stawów i stanach zapalnych skóry. Kompres gorący z
gotowanej kapusty. W zależności od wielkości kompresu gotujemy pół lub całą

główkę poszatkowanej kapusty. Następnie wyciskamy ją i wsypujemy do płóciennego
worka. Dalej postępujemy tak jak w przypadku kompresu z gotowanego jęczmienia.

Również zastosowanie jest takie samo. Kompres gorący z soli kuchennej. 250-300
gramów soli kuchennej nagrzewamy w emaliowanym rondlu tak długo, aż będzie

dobrze ciepła, ale nie gorąca. Następnie wsypujemy ją do płóciennego woreczka,
sprawdzamy ciepłotę dotykając nim policzka i przykładamy kompres do ciała, na

przykład do szyi, owijamy ceratką i bandażujemy. Kompres trzymamy tak długo, aż
sól ostygnie, a po zdjęciu go owijamy szyję szalem. Jest to szczególnie

skuteczny środek przeciwko chrypce i zaziębieniu gardła. Kompres gorący z koca.
Na łóżku rozkładamy jeden na drugim dwa koce. Trzeci zanurzamy w gorącej (do 60

stopni C) wodzie, wyżymamy i rozpościeramy na suchych. Chory kładzie się na nim.
Po kolei zawijamy go: najpierw w mokry koc, później w suche. Po krótkim czasie

jego ciało rozgrzewa się. Zabieg powinien trwać tak długo, aż chory poczuje, że
ma już dość, czyli około 15 minut. Jest to świetny środek napotny. Działa silnie

na układ sercowo-naczyniowy. Nie należy go aplikować dzieciom i dorosłym
osłabionym chorobą. Rozcierania i masaże Rozcieranie całego ciała lub jego

poszczególnych części wzmaga obieg krwi, powodując przypływ ciepła. Wykonujemy
je ręką, flanelą, aksamitem lub suchą szczotką z włosia. Jak uczy doświadczenie,

najskuteczniejsze jest rozcieranie ręką, a zaraz po nim flanelą. Rozcierać
należy równomiernie, zdecydowanie, lecz niezbyt mocno. Jeśli wykonujący zabieg

ma zimne dłonie, musi je rozgrzać. Do rozcierania używa się spirytusu, spirytusu
bursztynowego, wódki, różnych olejków, oliwy. Masaż od najdawniejszych czasów

uważa się za środek leczniczy w przypadku dolegliwości narządów ruchu,
niektórych chorób układu oddechowego i nerwowego lub w paraliżach. Wpływa

korzystnie na pracę przepony, a ta z kolei, dzięki szybszym i głębszym ruchom,
"masuje" przez ucisk narządy jamy brzusznej: żołądek, jelita, wątrobę,

śledzionę, nerki. Masaż nadaje skórze jędrność, pobudza obieg krwi, koi bóle,
wzmacnia mięśnie; stanowi odmianę gimnastyki i wyraźnie przyśpiesza

rehabilitację pacjenta. Zastosowany po długotrwałym chodzeniu lub męczącej pracy
fizycznej usuwa zmęczenie i zapewnia spokojny sen. Skutecznie pomaga w

odchudzaniu się. Ręce masażysty muszą być miękkie i ciepłe. Gdy skóra chorego
jest sucha (przeszkadza to w łagodnym przesuwaniu po niej dłoni), można, a nawet

należy używać wazeliny lub oliwy. Ilość wazeliny lub oliwy, którą masażysta
smaruje dłoń, ma być niewielka. Nadmiar tłuszczu utrudnia manipulacje. Masażowi

poddajemy głównie włókna mięśniowe, gładząc je od brzegów ku środkowi.

Szczególnie ważne jest przestrzeganie zasad masażu w przypadku paraliżu i
atrofii mięśni. Na prawidłowy masaż składa się kilka elementów: gładzenie,

poklepywanie, popukiwanie i poszczypywanie. Połączony z gimnastyką i
wodoleczeniem (hydropatią) przynosi świetne rezultaty. Najlepsze wyniki uzyskuje

się wówczas, gdy przed poddaniem się masażowi chory przyjmie kąpiel parową,
która spowoduje obfite poty. Po zabiegu należy położyć kompres na brzuch. Nie

wolno masować skóry pokrytej wypryskami ani nabrzmiałych żył. Masaż brzucha.
Wymaga od wykonującego szczególnej biegłości, a stosowany jest w przypadku

obstrukcji, otyłości (zwłaszcza brzucha) i zapalenia jelit. Masaż rozpoczynamy
od pępka, potem ruchem kolistym przechodzimy do brzegów brzucha i następnie

powracamy w okolice żołądka. Masaż w przypadku nadmiaru gazów w brzuchu.
Masażysta staje z tyłu wyprostowanego, także stojącego chorego i obejmuje rękami

jego brzuch. Naciska go silnie przez dwie minuty, nie odrywa rąk przez następne
dwie minuty. Zabieg wykonujemy 5-6 razy. Masaż w przypadku napływu krwi do głowy

i bólów głowy. Masażysta staje z tyłu siedzącego na krześle chorego i obejmuje
rękami jego kark. Kciuki podpierają podstawę czaszki, reszta palców wysunięta

jest w kierunku dolnej szczęki. Lekkim, zdecydowanym ruchem - naciskiem kciuków
- masażysta przechyla głowę chorego do przodu; w tej pozycji musi on wytrwać 2

minuty. Uwaga! Nie wolno naciskać naczyń krwionośnych szyi. Masaż w przypadku
newralgii głowy. Wykonujemy go tak samo jak poprzedni, z tym że po pchnięciu

szyi do przodu pozwalamy na jej powrót do stanu poprzedniego, nie przerywając
jednak nacisku. Masaż w przypadku bólów nerwowych głowy, czoła i uczucia ucisku

w głowie. Chory siedzi na krześle z zamkniętymi oczami. Masażysta otacza rękami
jego czaszkę tak, aby cztery palce dotykały czoła, kciuki zaś wspierały się o

tył czaszki. Następnie przez pół minuty naciska palcami powieki. Masaż w
przypadku kokluszu. Chory siada na krześle i otwiera usta. Masażysta staje za

nim. Lewą ręką uciska mu czoło, a palce prawej wsuwa za zęby dolne (kciuk
podpiera brodę) i lekko porusza szczęką do przodu, naciskając ją jednocześnie w

dół. Zabieg przynosi ulgę nie tylko w kokluszu, ale także w innych dusznościach.
Masaż klatki piersiowej. Do tego masażu używa się talku lub oliwy. Klatkę

piersiową leżącego chorego masuje się zaciśniętą, pięścią w kierunku od żeber do
środka, naciskając niezbyt mocno. Zabieg trwa tak długo, aż skóra zaczerwieni

się, a chory zacznie się pocić. Masaż kończyn (rak i nóg). Chory leży z
odwiedzioną i uniesioną (należy ją podeprzeć) kończyną, która ma być poddana

zabiegowi. Masaż może być suchy z użyciem talku) lub wilgotny z użyciem oliwy).
Przeprowadzamy go gładząc i lekko naciskając palcami ciało chorego pod pachami

lub w pachwinach. Ten sam masaż można wykonać używając mydlanej wody. Masaż za
pomocą, suchej szczotki. Masaż suchą szczotką polega na delikatnym postukiwaniu

włosiem o skórę. Jest to bardzo łatwy zabieg, toteż chory może go wykonać sam (z
wyjątkiem masażu pleców, ale i wtedy może się posłużyć szczotką na długim

drążku; nasz przemysł produkuje takie do kąpieli). Aby skórę zahartować, powinno
się najpierw używać szczotki o miękkim włosiu, kiedy zaś skóra przywyknie - o

twardym. Szczotkę można zastąpić szorstką gąbką. Masaż całego ciała najlepiej
zaczynać od twarzy, a skończyć na stopach. Kobietom zaleca się przede wszystkim

szczotkowanie brzucha, piersi i okolicy wzdłuż kręgosłupa. Ruchy masażysty muszą
być koliste, w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Masaż osób

dorosłych trwa zwykle 10-30 minut, aż do zaczerwienienia skóry. Masowanie dzieci
i chorych, wycieńczonych i osłabionych - krócej, do 10 minut, z tym że w ciągu

pierwszych dni nie dłużej niż 5 minut. Masowanie szczotką powinno poprzedzić
nacieranie suchym, szorstkim ręcznikiem lub flanelą. Dobrze jest połączyć masaż

z ćwiczeniami gimnastycznymi, w tym oddechowymi. Masowanie za pomocą suchej
szczotki wzmacnia i odświeża organizm, pobudza czynność naczyń krwionośnych

skóry, hartuje ją i czyni elastyczną Działa bardzo korzystnie na
nadciśnieniowców i osoby otyłe, na podagryków i reumatyków, a także na kobiety w

okresie klimakterium. Pobudza potencję seksualną, łagodzi nerwobóle, bezsenność,
a także zmniejsza pocenie się rąk i nóg. Nie poleca się tego masażu osobom

cierpiącym na choroby skórne (egzema, ropne wypryski) oraz osobom nadpobudliwym.

Deptanie stopami. Ten rodzaj masażu jest bardzo popularny na Wschodzie. Stosuje
się go tam przy różnych okazjach. Szczególnie w przypadku paraliżu, przeziębień

i niedowładów, a także bólów kończyn. Osoba poddająca się zabiegowi kładzie się
na podłodze na brzuchu, z rękoma wyciągniętymi wzdłuż ciała. Ta zaś, która

wykonuje masaż (jest pożądane, aby była cięższa od pacjenta), delikatnie wchodzi
na nią bosymi stopami i dokładnie depce najpierw jedną stronę ciała, a potem

drugą. Po krótkiej przerwie zabieg powtarzamy. Lewatywy Lewatywa jest zabiegiem
oczyszczającym i leczniczym, zalecanym dla dzieci i dorosłych zarówno zdrowych,

jak i chorych. Stosuje się ją w przypadku zaparć - oczyszcza jelita ze
stwardniałego kału, w ostrych i chronicznych zapaleniach jelit, a także w innych

dolegliwościach zgodnie ze wskazówkami lekarza. Najczęściej robi się lewatywę z
czystej wody, można jednak dodawać do niej różne składniki. Zabieg wykonujemy

używając irygatora lub specjalnej, gumowej gruszki. Lewatywa zwykła
oczyszczająca. 1 litr wody o temperaturze 37 stopni C wlewamy do irygatora,

zawieszonego nad łóżkiem na wysokości 1-1,5 metra, i usuwamy powietrze z
przewodu gumowego. Chory kładzie się na łóżku unosząc pośladki. On sam lub druga

osoba wsuwa delikatnie kaniulę, nasmarowaną uprzednio wazeliną, do otworu
stolcowego na głębokość 8-10 centymetrów i otwiera kurek; jeżeli woda nie

płynie, należy kaniulę nieco cofnąć. Zdarza się, że chory nie może utrzymać
wody, wówczas podkładamy ręcznik i przyciskamy odbyt tak długo, aż woda wpłynie

do jelita grubego. Podczas zabiegu naciskamy od czasu do czasu przewód gumowy,
co wzmaga przepływ wody. Gdy cała woda wypłynie z irygatora, zamykamy kurek i

wyciągamy kaniulę. Wskazane jest, aby chory poleżał przez 3-5 minut na boku, co
spowoduje, że woda wpłynie głębiej do jelit. Chory powinien zatrzymać ją w sobie

przez kilka minut. Po upływie tego czasu jelita opróżniają się same, w sposób
naturalny; możemy temu pomóc lekko naciskając brzuch z obu stron. Woda do

lewatywy może być chłodna albo ciepła (w tej kwestii należy poradzić się
lekarza). Jeżeli nie mamy irygatora, zabieg wykonujemy za pomocą gruszki. W

przypadku dzieci zaleca się ten drugi sposób. Do lewatywy oczyszczającej dla
dzieci w wieku 1-3 lata trzeba zużyć 100-200 gramów wody; dla dzieci od 3 do 6

lat - 200-350 gramów; dla dzieci od 6 do 10 lat - 600-900 gramów. Niemowlętom
zamiast lewatywy można zaaplikować kawałeczek mydła glicerynowego lub zwykłego

posmarowanego wazeliną albo oliwą, który należy delikatnie włożyć do odbytu.
Lewatywy mieszane. Oto kilka przepisów na lewatywy z dodatkiem skutecznych

środków na różne dolegliwości. Lewatywa z naparu z kwiatów rumianku. 4 łyżki
stołowe kwiatów rumianku zalewamy 1 litrem wrzącej wody i odstawiamy na pół

godziny. Po wystygnięciu naparu do temperatury 37 stopni C przeprowadzamy
zabieg. Lewatywa działa uspokajająco przy skurczach brzucha. Lewatywa z naparu z

rumianku, soli i mydła. Do 1 litra naparu dodajemy pół łyżeczki soli kuchennej i
1 łyżkę stołową płynnego mydła oraz tyle wody, aby płynu do lewatywy było nie

mniej niż 2 litry. Wskazana przy zaparciach. Lewatywa z mydła i oliwy z oliwek.
1 łyżkę stołową płynnego mydła rozprowadzamy w ciepłej wodzie aż do powstania

piany. Dodajemy 1-2 łyżeczki oliwy albo mieszankę oliwy z gliceryną w równych
częściach. Stosuje się w chronicznych zaparciach Lewatywa z naparu z rumianku i

siemienia lnianego. 1 łyżkę stołową siemienia lnianego gotujemy przez 10 minut w
1 litrze wody. Po zdjęciu naczynia z ognia dodajemy 2 łyżki stołowe kwiatów

rumianku i zaparzamy. Mieszanka bardzo skuteczna w stanach zapalnych jelita
grubego. Lewatywa z krwawnika. 250 gramów ziela krwawnika zaparzamy 1 litrem

wody przez pół godziny. Dalej postępujemy jak wyżej. Naturalne środkiŃ
przeczyszczające Nadmierne objadanie się przy równoczesnym braku wysiłku

fizycznego i dieta uboga w błonnik prowadzą często do uporczywych zaparć.
Uciekamy się wtedy do lewatyw i różnych farmakologicznych środków

rozwalniających. Systematyczne używanie tych ostatnich może jednak spowodować
stany chorobowe jelit. Stolec najlepiej jest więc wyregulować w sposób

naturalny, prowadząc higieniczny tryb życia, oddając stolce, kiedy czujemy tego
potrzebę, stosując odpowiednią dietę. Bardzo skuteczne jest na przykład picie na

czczo ciepłej wody. Do pożywienia należy wprowadzić surowe jarzyny i razowy

chleb. Trzeba również stosować kompresy na brzuch, kąpiele i masaże brzucha
(zawsze, nawet u osób zdrowych, dobrze wpływają one na działanie przewodu

pokarmowego) oraz pić różne ziółka, napary i napoje o właściwościach
przeczyszczających. Ciepła woda jako środek przeczyszczający. Jest to środek

wypróbowany, działający szybko i skutecznie. Rano, na pusty żołądek, wypijamy
wolno 1-2 szklanki gorącej (38-39 stopni C), przegotowanej wody. Defekacja

następuje najczęściej zaraz po jej wypiciu. Napój przeczyszczający z cebuli lub
tarniny. Kilka główek obranej cebuli rozgotowujemy w 300 gramach wody, odcedzamy

i wypijamy na raz. Równie skutecznie działa napar z kwiatów tarniny - 3 łyżki -
stołowe wysuszonych kwiatów wsypujemy do 0,5 litra wrzącej wody, nie

dopuszczając do zagotowania. Zaparzamy pod przykryciem przez 30 minut.
Codziennie rano i wieczorem wypijamy przed jedzeniem 1 kieliszek do wina

przecedzonego naparu. Napój przeczyszczający ze słodkich migdałów. Kilka
słodkich migdałów tłuczemy bardzo drobno, zalewamy 1 szklanką zimnej,

przegotowanej wody. Po 15 minutach napój jest gotowy. Pijemy go rano i wieczorem
przed jedzeniem, jedną niewielką filiżankę na raz. Napój przeczyszczający z

liści senesu. Liście senesu przyrządzamy jak herbatę ziołową. Dla dzieci do 5
lat zaparzamy w filiżance wrzącej wody 2-3 listki; dla dzieci starszych - 3-5

listków, a dla dorosłych 7-8 listków. Herbatę słodzimy miodem i pijemy raz
dziennie, najlepiej rano na czczo. Po 4-6 godzinach poczujemy kolki i zaraz

potem nastąpi wypróżnienie. Napój przeczyszczający z aloesu. Jest to bardzo
stary przepis, podany przez Awicennę w trzech wariantach. Oto one: 1 szklankę

ciepłej wody z dodatkiem 1 łyżeczki miodu i proszku aloesowego (na czubku noża)
wlewamy do emaliowanego naczynia i zagotowujemy. Po przestudzeniu pijemy na

pusty żołądek. Również na czczo, rano, należy pić drugą odmianę napoju. Jest to
odcedzony i przestudzony wywar z siemienia lnianego (1 łyżeczka siemienia

lnianego gotowana przez 5 minut w 1 szklance wody) doprawiony proszkiem
aloesowym (na czubku noża) i miodem do smaku. Trzeci wariant napoju ma jeszcze

więcej składników. Do 2 szklanek wody dodajemy 1 łyżkę stołową kwiatów bzu
czarnego, tyle samo nasienia kozieradki, proszek aloesowy (na czubku noża), 1

łyżeczką rozgniecionych nasion kopru i 1 łyżeczkę miodu. Tak sporządzoną
miksturę wlewamy do garnka i stawiamy na ogniu. Odstawiamy, gdy tylko zacznie

wrzeć. Odcedzony i przestudzony płyn pijemy przez dwa dni po 2 filiżanki
dziennie jedną rano, na czczo, drugą zaś wieczorem, po jedzeniu. Jeśli ktoś nie

znosi goryczki zawartej w aloesie, może nie wsypywać proszku do wody, ale
połknąć go oddzielnie, popijając tą właśnie herbatą ziołową. Napój

przeczyszczający z siemienia lnianego. Po 1 łyżeczce siemienia lnianego, rdestu
ptasiego, kolendry, lukrecji, ziela paprotki zwyczajnej zalewamy 300 mililitrami

zimnej wody, stawiamy na ogniu i gotujemy przez 5 minut. Przecedzamy i ostudzony
płyn pijemy 3 razy dziennie po 1 małej filiżance, na 2-3 godziny przed głównymi

posiłkami. Śliwki suszone. Są znakomitym środkiem przeczyszczającym. Każdego
ranka należy zjeść na czczo 5-6 suszonych śliwek. Poprzedniego wieczora można

zalać je wodą, by zmiękły. + Leczenie ziołoweŃ i homeopatyczneŃ dolegliwości
skóry,Ń żołądka i wątroby Bezsenność Sen odgrywa wielką rolę w odnawianiu sił

organizmu utraconych podczas dnia, wpływa też w sposób bezpośredni na prawidłowe
trawienie. Człowiek dorosły powinien spać 6-8 godzin. Tak za krótki, jak i za

długi sen źle wpływają na samopoczucie, na właściwe funkcjonowanie całego
organizmu. We wszystkich niemal przypadkach bezsenność stanowi jedynie objaw

jakiejś innej dolegliwości i ustępuje wraz z jej usunięciem. Zdarza się czasami,
że bezsenność wysuwa się na plan pierwszy do tego stopnia, że należy ją leczyć

jako dolegliwość osobną. Leczenie homeopatyczne - Jeżeli chorego wieczorem pali
twarz i nękają go uderzenia krwi do głowy, podajemy Aconitum D6 po 5 kropli co

godzinę, dopóki nie zaśnie. - Przy bezsenności spowodowanej silnym napięciem
nerwowym lub zaburzeniami trawienia podajemy Nux vomica D6 po 5 kropli rano i

wieczorem w ciągu dwóch dni, następnie przerywamy leczenie na dwa dni i
powtarzamy kurację, jeśli to potrzebne. Ostatni posiłek ma być spożywany na 2-3

godziny przed udaniem się na spoczynek. - Gdy bezsenność jest skutkiem

spożywania wieczorem ciężkostrawnych, tłustych pokarmów, podajemy Pulsatilla D6
po 5 kropli rano i wieczorem w ciągu dwóch dni, następnie robimy dwudniową

przerwę i powtarzamy kurację, jeśli to potrzebne. Posiłek wieczorny ma być lekki
i bezmięsny. - Jeśli powodem bezsenności jest nadmierne pobudzenie psychiczne,

podajemy Coffea D6 po 5 kropli na noc i w nocy, gdy chory się zbudzi. Lek nadaje
się tylko dla osób nie pijących kawy naturalnej. - Jeśli bezsenność spowodowana

jest smutkiem, rozgoryczeniem i tak zwanymi czarnymi myślami, podajemy Ignatia
D6 po 5 kropli na godzinę przed udaniem się na spoczynek. - Gdy chory bardzo

pragnie zasnąć, lecz nie może, jest niespokojny, smutny, obawia się koszmarów
nocnych, po zaśnięciu rzuca się w łóżku i budzi się przed świtem, podajemy

Belladonna D6 po 5 kropli na noc. - Jeśli powieki są ociężałe i same się
zamykają, lecz sen nie przychodzi, a gdy już chory zapadnie w sen, nie przynosi

mu on wypoczynku, podajemy Gelsemium D6 po 5 kropli co godzinę, dopóki nie
zaśnie. - Przy bezsenności wywołanej wypiciem wieczorem mocnej herbaty podajemy

China D6 po 5 kropli rano i wieczorem. - Jeśli bezsenność została wywołana
wypiciem wieczorem mocnej kawy naturalnej, podajemy Nux vomica D6 po 5 kropli na

noc. - Bezsenność wynikła z bólu głowy, kolek i innych drobnych dolegliwości u
osób nerwowych wymaga podania Chamomilla D6 po 5 kropli na noc. - Przy

powtarzającej się często bezsenności z powodu zimnych stóp podajemy Amica D6 po
5 kropli co godzinę. Zaleca się, aby przed pójściem spać najpierw rozgrzać nogi

w ciepłej kąpieli do kolan, a następnie oblać je zimną wodą albo rozgrzać stopy
termoforem z gorącą wodą (może być butelka z gorącą wodą). Dieta Pożywienie musi

być lekkostrawne, zwłaszcza w drugiej połowie dnia. Osoby reagujące na mocną
kawę i herbatę muszą z tych używek zrezygnować lub w ostateczności pić je tylko

przed południem. Biegunka Biegunkę mogą wywołać błędy dietetyczne, raptowna
zmiana temperatury ciała, napięcia psychiczne, różnorodne infekcje, nadmierne

używanie środków rozwalniających i tym podobne. Objawy Chory wydziela zbyt duże
ilości kału i zbyt często. Kał ma zmienną konsystencję: od półstałej do

wodnistej. Nie leczona biegunka jest niezwykle groźna, gdyż może doprowadzić do
odwodnienia organizmu. Leczenie - Przez pierwsze 2-3 dni należy zastosować

całkowitą głodówkę, pić zaś dowolne ilości przegotowanej wody z cytryną i
niewielką ilością miodu, później można zjeść kleik ryżowy lub z płatków

owsianych. - Jeśli biegunka pojawiła się nagle, natychmiastowo działającym
środkiem jest zaaplikowanie 1 małego kieliszka nalewki orzechowej. Taką nalewkę

dobrze jest mieć zawsze pod ręką (na 0,5 litra czystej wódki zbożowej bierzemy 4
niedojrzałe orzechy włoskie z zieloną skórką - kroimy drobno, wkładamy do wódki,

pozostawiamy w chłodzie na 14 dni, a następnie przecedzamy). - Jeśli biegunka
przybrała charakter przewlekły, podajemy choremu 1 raz dziennie na czczo 1

filiżankę wywaru z ziela tysiącznika i ziela dziurawca (pół łyżeczki dziurawca
oraz pół łyżeczki tysiącznika zalewamy 1 szklanką wrzącej wody, gotujemy na

małym ogniu przez 5 minut, odstawiamy pod przykrywką, aż wywar ostygnie, i
przecedzamy przez gęste sitko). Na noc można podać choremu wywar z suszonych

czarnych jagód (1 łyżeczkę czarnych jagód zalewamy 1 szklanką wrzącej wody,
gotujemy na małym ogniu przez 5 minut, odstawiamy pod pokrywką, aż wywar nieco

ostygnie, i przecedzamy go przez gęste sitko). - Aby przyśpieszyć zatrzymanie
biegunki, należy robić choremu codziennie wieczorem lewatywy z 1 litra naparu z

kwiatów rumianku (3 łyżki stołowe kwiatów rumianku zalewamy 1 litrem wrzącej
wody, odstawiamy pod pokrywką na 15 minut i przecedzamy przez gęste sitko). Po

lewatywie dobrze jest położyć na brzuch ciepły termofor. Leczenie homeopatyczne
- Jeśli kał jest bardzo rzadki, wodnisty, zielony i cuchnie zgniłymi jajkami, a

chory skarży się na ból w dołku podsercowym, brzuch ma twardy, w ustach gorzki
smak, język obłożony szarożółtym nalotem i dokucza mu pragnienie, podajemy

Chamomilla D6, 5 kropli po każdej defekacji. - Jeśli biegunka wywołana została
błędami dietetycznymi (kwaśne potrawy, wodniste owoce, smażeniny, sosy) lub gdy

towarzyszy jej obłożenie języka szarym lub żółtawym nalotem, a kolejne
biegunkowe stolce różnią się od siebie barwą, podajemy Pulsatilla D6 po 5 kropli

po każdym wypróżnieniu. - Jeśli biegunka wywołana została niedokładnym

gryzieniem pokarmu, towarzyszą jej nudności, chory jest osłabiony, twarz ma
bladą i pragnie spokoju, podajemy Ipecacuanha D6 po 5 kropli po każdym

wypróżnieniu. - Jeśli kał ma kwaśny zapach, a bóle nie są zbyt dokuczliwe, jemy
po każdym wypróżnieniu Rheum D3 na czubku noża. - Jeśli chory skarży się na

gazy, wypróżnienia są skąpe i składają się głównie ze śluzu, biegunka zaś
występuje na zmianę z zaparciem, podajemy Nux vomica D6 po 5 kropli co 3

godziny. - Jeśli język jest obłożony, chory nie ma apetytu, jest słaby,
dokuczają mu nudności i odbijania, podajemy Antimonium crudum D6 na czubku noża

co 2 godziny. - Jeśli biegunka spowodowana została spożyciem owoców lub potraw
wzdymających (groch, fasola, bób, biała kapusta), chory nie odczuwa silnego

bólu, bóle zaś pojawiają się zaraz po spożyciu posiłku lub w nocy, wypróżnienia
są bardzo wodniste, mają szarą barwę i zawierają niestrawione kawałki pokarmu,

podajemy China D6 po 5 kropli po każdym wypróżnieniu. - Jeśli biegunka
spowodowana została przeziębieniem, wypróżnienia są obfite, zielonkawe lub z

pasemkami krwi i wywołują uczucie pieczenia w odbycie, chory czuje ostre
rżnięcia w kiszkach, jest mu zimno, poci się, podajemy Mercurius solubilis D12

po 5 kropli po każdym wypróżnieniu. - Jeśli chory skłonny jest do przeziębień,
czuje rżnięcie w okolicach pępka, wypróżnienia są kleiste, zielone lub żółtawe i

sprawiają ból, podajemy Dulcamara D6 po 5 kropli po każdym wypróżnieniu. W
przypadkach przewlekłych podajemy Dulcamara D6 po 5 kropli na noc i rano na

czczo. - Jeśli biegunka jest gwałtowna, a wypróżnienia kłaczkowate i bardzo
bardzo cuchnące, zmuszające chorego do zwijania się w kłębek, co przynosi mu

ulgę; gdy powyższym objawom towarzyszy burczenie w jelitach, podajemy Iris D6 po
5 kropli co 2 godziny. Iris jest niezwykle skuteczny w biegunkach letnich. -

Jeśli biegunka wypędza chorego rano z łóżka lub następuje zaraz po zjedzeniu lub
piciu, wypróżnienia są obfite, bardzo cuchnące, mają kolor brunatny, ich

konsystencja podobna jest do grochówki, a chory czuje się najgorzej po
wypróżnieniu, podajemy Podophyllum D6 po 5 kropli po każdym wypróżnieniu. - W

przypadkach bardzo uporczywych, u chorych cierpiących na hemoroidy, skłonnych do
natychmiastowych przeziębień z powodu najmniejszych wahań temperatury, stosujemy

Sulfur D12 po 5 kropli co 6 godzin, aż liczba wypróżnień zmniejszy się, a
następnie przez 10 dni rano, na czczo, po 5 kropli. Po tym czasie należy zrobić

czterodniową przerwę i wznowić leczenie, gdy zachodzi potrzeba. - Jeśli na
uporczywe biegunki cierpi kobieta skłonna do histerii, nerwowa, skarżąca się na

białe upławy, nagłe ataki potu, wary, częste napady zimna lub dreszczy,
zwłaszcza podczas wypróżniania się, podajemy Sepia D6 na czubku noża, postępując

tak samo jak w przypadku Sulfuru. Dieta Osoby skłonne do biegunek muszą unikać
kwasów, białego wytrawnego wina, piwa, kawy, mocnej herbaty i wszelkich owoców.

Szczególnie szkodliwe są ziemniaki. W przypadkach łagodniejszych po 1-2-dniowej
głodówce podajemy ryż na wodzie lub płatki owsiane. W przypadkach poważniejszych

podajemy choremu kleik z płatków owsianych na wodzie, a kiedy nastąpi
polepszenie, można podać nieco czerwonego wytrawnego wina z wodą Nawet po

wyraźnym polepszeniu, przez czas dłuższy należy unikać jarzyn, również
gotowanych. Bóle głowy Bóle głowy są najczęściej sygnałem innych dolegliwości,

zwłaszcza zaburzeń w trawieniu, kataru nosa, przekrwienia mózgu wywołanego
nadciśnieniem, zaburzeń wzroku i tak dalej, wówczas należy je likwidować lecząc

główne dolegliwości. Leczenie homeopatyczne - Jeśli ból głowy trwa nieustannie
lub z bardzo małymi przerwami i wzmaga się przy najmniejszym poruszeniu głową

lub ruchu, zwłaszcza przy pochylaniu ciała lub poruszaniu oczami, przy ostrym
świetle lub hałasie, ma tępy charakter, rozlewa się po całej głowie lub zaczyna

się z tyłu głowy, a potem przenosi do nasady nosa albo do oczu; jeśli
zlokalizowany jest w czole, powoduje łzawienie i zaczerwienienie oczu;

towarzyszy mu uczucie gorąca w twarzy, a chory ma wrażenie, że mózg rozsadza mu
czaszkę, lub jeśli silnemu bólowi głowy towarzyszą mdłości albo dławiący ból w

żołądku, podajemy Belladonna D6 po 6 kropli co 3 godziny. W przypadkach
przewlekłych lek należy podawać 2 razy dziennie, rano i wieczorem. - Jeśli po

podaniu Belladonna D6 ból ustąpił z połowy głowy lub gdy połowa twarzy

zlodowacieje i pojawi się szum w głowie; jeśli chory doświadcza zawrotów głowy,
gdy pozostaje w pozycji stojącej, a towarzyszy im mocne bicie serca; jeśli

odczuwa zdrętwienie głowy, zwłaszcza na czole, a ból wzmaga się od pochylania
głowy lub ruchów ciała; jeśli ma wrażenie, że mózg chlupocze w czaszce, a w

uszach słyszy nieprzerwany szum, podajemy Platinum D12 po 5 kropli co 3 godziny.
- Jeśli chory czuje że mózg chce mu wyskoczyć z czaszki; ból jest jednostronny,

rozpoczyna się w skroni i przerzuca na nos, po czym na górną i dolną szczękę po
tej samej stronie; jeśli choremu głowa poci się często lub "bolą go włosy" u

nasady, podajemy Silicea D6 na czubku noża 3 razy dziennie. - Jeśli ból jest
dławiący lub rwący i dotyczy ściśle ograniczonej przestrzeni głowy; objawia się

codziennie, zwłaszcza po obiedzie, lub daje o sobie znać rano; jeśli pojawiwszy
się rano, niknie po południu i znowu powraca wieczorem, lecz już silniejszy, a

chory ma wrażenie ucisku w skroniach; jeśli ból wzmaga się przy ruchu, chory ma
dreszcze, a wymioty przynoszą mu ulgę, podajemy Bryonia D6 po 5 kropli co 3

godziny, a w przypadkach przewlekłych po 5 kropli rano i wieczorem. - Jeśli jako
pierwsze pojawią się uczucie zdrętwienia i kłucia w skórze głowy, chory ma

wrażenie, że twarz i głowa są nabrzmiałe; jeśli następuje pogorszenie wzroku,
zawroty głowy przy pochyleniu się lub zmianie pozycji na stojącą i ma się

uczucie, że wszystko się chwieje; jeśli poruszanie głową wywołuje ucisk w
skroniach, chory ma wrażenie, że założono mu na głowę za ciasną czapkę; jeśli

występują uderzenia krwi do głowy, a także palenie twarzy, podajemy Aconitum D6
po 5 kropli co 3 godziny. - Jeśli tępy ciągnący lub pulsujący ból pojawia się

często u osób wycieńczonych i ulokowany jest w czole lub w pobliżu skroni, a
towarzyszy mu ziębnięcie; jeśli chory jest rozdrażniony i cierpi na krwotoki z

nosa, podajemy na czubku noża co 3 godziny Carbo vegetabilis. - Jeśli ból jest
tępy i ulokowany w skroniach, a poruszanie gałkami ocznymi powoduje pogorszenie;

jeśli chory jest otępiały, ma zawroty głowy i nudności, podajemy Cocculus D6 po
5 kropli co 3 godziny. - Jeśli ból głowy jest ostry, tętniący, towarzyszy mu

uczucie przepełnienia i gorąca w głowie; jeśli przerzuca się od lewego do
prawego oka, a w międzyczasie usadawia pośrodku czoła bądź promieniuje do tyłu;

jeśli odzywa się codziennie, lecz jest silniejszy co drugi dzień; jeśli wzmaga
się, kiedy chory wchodzi pod górę lub schodzi po schodach; jeśli pobyt na

świeżym powietrzu przynosi ulgę, podajemy Cimicifuga D6 po 5 kropli co 2
godziny. - Jeśli ból głowy pojawia się niespodziewanie, rozpoczyna się w górnej

części szyi, rozprzestrzenia na całą głowę, a następnie umiejscawia się w
potylicy, czemu towarzyszy zamglenie wzroku, chory woli mieć oczy zamknięte i

zdaje mu się, że jest pijany, podajemy Gelsemium D6 po 5 kropli co 3 godziny. -
Jeśli ból głowy jest rwący i nieznośny, chory czuje ciężar w dołku podsercowym,

wymiotuje żółcią, a jeden policzek jest czerwony, podajemy Chamomilla D6 po 5
kropli co 3 godziny. - Jeśli ból głowy spowodowany został silną operacją

słoneczną lub też dokucza choremu codziennie, wzmaga się wraz ze słońcem,
osiągając szczyt w południe, potem zaś słabnie; jeśli chory ma uczucie pełności

w gardle; a ból głowy skoncentrowany jest na niewielkiej przestrzeni, podajemy
Glonoinum D6 po 5 kropli co 2 godziny. - Jeśli występuje silny ból w prawym oku,

pojawia się też palenie i łzawienie oraz opuchnięcie powiek; jeśli chory ma
wrażenie, iż w czaszkę wbija mu się gwóźdź, nie ma apetytu, odczuwa rżnięcie w

jelitach i oddaje duże ilości wodnistego moczu, podajemy Ignatia D6 po 5 kropli
co 3 godziny. - Jeśli chory jest przeziębiony, odczuwa świdrujący ból w szczycie

czaszki, który wzmaga się od spoglądania w górę, łagodnieje przy uciskaniu
bolącego miejsca, a pogarsza się pod wieczór, podajemy Pulsatilla D6 po 5 kropli

co 3 godziny. - Jeśli ból głowy jest przewlekły, powtarza się codziennie lub
regularnie co osiem dni, lokuje się w czole nad oczami, głowa jest ciężka, a

włosy są wrażliwe na dotyk, podajemy Sulfur D12 po 5 kropli rano i na noc przez
siedem dni, następnie robimy siedmiodniową przerwę i powtarzamy kurację, gdy

zachodzi potrzeba. Dieta Pożywienie głównie roślinne, z ograniczeniem mięsa i
jego przetworów. Unikać potraw, które wyraźnie szkodzą, zwłaszcza wzdymających.

Ostatni posiłek należy spożywać na 2-3 godziny przed snem. Cuchnący zapach z ust

Powodem tej przykrej dolegliwości może być nieżyt jamy ustnej i gardła, gnicie
resztek pokarmowych pozostałych w przestrzeniach międzyzębowych (taki odór jest

najbardziej wyczuwalny rano), zepsute zęby, zapalenie dziąseł; zapalenie
migdałków, nieżyt śluzówki nosa, nieżytowe zapalenie zatok nosowych i czołowych,

procesy ropne płuc, długotrwałe zaparcia, a także cukrzyca i choroby nerek.
Leczenie - Bardzo skuteczny jest napar z kwiatu lipowego i kory wierzbowej (1

łyżkę stołową kwiatu lipowego i 1 łyżkę stołową kory wierzbowej zalewamy pół
litra wrzącej wody, gotujemy przez 10 minut i przecedzamy przez gęste sitko).

Chłodnym wywarem płuczemy usta i gardło kilka razy dziennie. - Równie skuteczna
jest płukanka do ust, którą przygotowujemy z lipowego węgla drzewnego (2-3

kawałeczki węgla zalewamy 1 szklanką wody, gotujemy przez 10 minut, a po
ostudzeniu przecedzamy przez gęste sitko). Chłodnym wywarem płuczemy usta i

gardło kilka razy dziennie. - Jeśli cuchnięcie z ust spowodowane jest nieżytem
gardła, płuczemy jamę ustną i gardło wywarem z liści szałwii i ziela skrzypu (po

1 łyżce stołowej każdego ze składników zalewamy pół litra wrzącej wody, gotujemy
na małym ogniu przez 15 minut i przecedzamy przez gęste sitko). Leczenie

homeopatyczne - Jeśli cuchnący zapach z ust dokucza choremu rano, po wstaniu z
łóżka, podajemy przez 2-3 dni Nux vomica D6 po 5 kropli na noc, a następnie

przechodzimy do podawania Sulfur D6 po 5 kropli na czczo. - Jeśli cuchnący
zapach z ust pojawia się po każdym posiłku, podajemy na czubku noża 3 razy

dziennie Carbo vegetabilis. - Jeśli cuchnięcie z ust dokucza osobom łagodnym i
wrażliwym, podajemy Pulsatilla po 5 kropli rano na czczo. - W przypadkach

uporczywych podajemy Sulfur D12 po 5 kropli rano i wieczorem. Dieta We
wszystkich przypadkach wyłączamy pokarmy mięsne, mleko i jaja. Drganie powieki

lub powiek Objawy Najczęściej ta przykra dolegliwość atakuje górną powiekę
jednego oka. Chory nie czuje bólu, lecz bardzo często dokucza mu łzawienie

chorego oka. Przyczyny dolegliwości nie są znane. Ostatnie badania wskazują, że
przyczyną drgania powieki może być brak magnezu w organizmie. Leczenie - 3 razy

dziennie na 10 minut przed posiłkami wypijamy 1 filiżankę wywaru z ziela rzepiku
pospolitego, ziela bazylii wonnej, ziela krwawnika, ziela dziurawca, liści babki

szerokolistnej, ziela nostrzyka lekarskiego, kwiatów nagietka lekarskiego i
ziela lebiodki pospolitej (po 50 gramów każdego ze składników dobrze mieszamy, 2

łyżki stołowe mieszanki zalewamy pół litra wrzącej wody, dodajemy 1 łyżkę
stołową miodu pszczelego, gotujemy pod pokrywką przez 10 minut, a po ostudzeniu

przecedzamy przez gęste sitko). - W 2 godziny po jedzeniu wypijamy ponownie 1
filiżankę tego samego wywaru ziołowego. - Przed udaniem się na spoczynek chory

robi sobie lewatywę z pół litra ciepłej wody, nawet jeśli nie ma zaparcia. Po
lewatywie należy natrzeć choremu kręgosłup watą namoczoną w spirytusie

kamforowym, poczynając od kości ogonowej. Nacieranie powtarzamy 5 razy. Na
brzuch kładziemy kompres z ciepłego naparu z kwiatów rumianku (2 łyżki stołowe

kwiatu rumianku zalewamy 2 szklankami wrzącej wody, pozostawiamy pod szklaną
pokrywką na 15 minut, a następnie przecedzamy prz

ez gęste sitko). Kompres okrywamy szczelnie flanelą oraz wełnianym szalem i
pozostawiamy na całą noc. - Rano robimy masaż całego ciała suchą szczotką lub

suchą rękawicą kąpielową. Powinien on trwać 2-3 minuty. Po masażu nacieramy
zimną wodą pachy, brzuch i narządy płciowe, a następnie wycieramy je do sucha

szorstkim ręcznikiem. Leczenie homeopatyczne - Aby opanować łzawienie oka,
przyjmujemy do wewnątrz Euphrasia D6 kilka razy dziennie po 5 kropli. Ponadto

kilka razy dziennie kąpiemy oko w specjalnym kieliszku napełnionym roztworem
Euphrasia D1 (2-3 krople Euphrasia D1 na kieliszek zimnej przegotowanej wody). -

Kiedy łzawienie oka zmniejszy się, zaczynamy przyjmować Magnesium phosphoricum
D12 rano i wieczorem po 5 kropli. - Jeśli jednocześnie chory cierpi na stan

zapalny gruczołu łzowego, należy zakończyć leczenie biorąc Silicea D12 po 5
kropli 1 raz dziennie przez 2-3 tygodnie. - Osoby wrażliwe na zmiany temperatury

i często kichające powinny przez 2-3 miesiące przyjmować Barium carbonicum D6 na
czubku noża 1 raz dziennie. Egzema Jest to często spotykana, niezwykle

uporczywa, nawracająca dolegliwość, która zaczyna się od stanu zapalnego skóry i

naskórka. Egzema ma dwie postaci: ostrą i przewlekłą. Stany ostre przejawiają
się zapaleniem skóry, któremu towarzyszy swędzenie. Na zaczerwienionej skórze

pojawiają się drobne guzki, które po upływie kilku dni powiększają się i
zamieniają w pęcherzyki wypełnione przezroczystym płynem. Po pęknięciu

pęcherzyków ich zawartość wylewa się, a powierzchnia skóry staje się mokra.
Następnie pęcherzyki wysychają, tworząc ciemne, krwawiące strupy. Po pewnym

czasie strupy odpadają, skóra pod nimi łuszczy się i wraca do stanu normalnego.
Gdy stan ostry ustąpi, na skórze pozostają blizny. Egzema umiejscawia się zwykle

wokół nosa, ust, otworu odbytowego, na zgięciach kończyn, w pachwinach a także
za uszami. Leczenie należy rozpocząć natychmiast, gdy pojawi się zaczerwienienie

skóry. Leczenie homeopatyczne - Jeśli pojawiło się swędzenie skóry, pęcherzyki
napełniły się przezroczystym płynem, a zaatakowane miejsca są zaczerwienione,

podajemy Aconitum D6 po 5 kropli co 4 godziny. - Jeśli wysypka podobna jest do
ziarenek prosa i mokra, pęcherzyki wkroczyły w stadium łuszczenia się, a chory

skarży się na ból i swędzenie, podajemy Arsenicum album D12 po 5 kropli co 4
godziny. - Jeśli pęcherzyki wywołują nieznośne swędzenie, zwłaszcza po

rozgrzaniu się w łóżku lub po umyciu się; jeśli skóra jest zaczerwieniona,
obrzmiała, a wydzielina z pęcherzyków pali skórę, podajemy Clematis D6 po 5

kropli co 4 godziny. - Jeśli egzemie towarzyszą zaburzenia żołądka i jelit,
wypryski są okrągłe, pokryte pęcherzykami, które powiększają się szybko i

zlewają z sobą, są mokre i tworzą szarawobrunatne strupy, podajemy Croton D6 po
5 kropli co 4 godziny. - Jeśli egzema daje o sobie znać z powodu przegrzania

ciała lub przebywania w wilgotnym, chłodnym powietrzu, podajemy Dulcamara D6 po
5 kropli co 4 godziny. - Jeśli pęcherzyki powstają powoli, zasychają i zaczynają

się łuszczyć, pozostawiając strupy, a skóra pod strupami jest czerwona i krwawi
po ich usunięciu, podajemy Iris D6 po 5 kropli co 4 godziny. - Jeśli skóra

chorego zawsze jest sucha, często pęka i wygląda niezdrowo, pęcherzyki są
drobniutkie i czerwone, włosy na głowie nie przetłuszczają się, lecz mają

skłonność do siwienia, a paznokcie często pękają, podajemy Graphites D12 po 5
kropli co 4 godziny. - Jeśli chory nie może wytrzymać swędzenia i drapie się

nieustannie, pęcherzyki są drobne, łuszczą się lub są przezroczyste i zawierają
surowicę, a chory ma żółtą barwę skóry, podajemy Mercurius D12 po 5 kropli co 6

godzin. - Jeśli skóra jest bardzo wrażliwa (choremu przeszkadza nawet bielizna),
swędzi i pokryta jest wilgotnymi krostami, podajemy Petroleum D6 po 5 kropli co

6 godzin. - Jeśli na skórze pojawiły się czerwone plamki lub punkciki, które są
suche bądź wilgotne, chory odczuwa nieznośne palenie skóry, a na zgięciach

stawów lub między palcami znajdują się mokre`owrzodzenia, podajemy Acidum
phosphoricum D12 po 5 kropli co 4 godziny. - Jeśli wypryski na skórze są

czerwone, mokre, sięgają głęboko, a ich wydzielina jest śluzowata lub ropna,
podajemy Pulsatilla D6 po 5 kropli co 4 godziny. - Jeśli pęcherzyki są

drobniutkie i czerwone, palą i swędzą bądź zlewają się z sobą; jeśli chory
cierpi na palącą, swędzącą wysypkę na śluzówkach oczu i powiekach, podajemy Rhus

toxicodendron D6 po 5 kropli co 4 godziny. - Jeśli skóra na biodrach lub brzuchu
jest zaczerwieniona, pali, swędzi i wydzielina spod krostek też jest paląca;

jeśli na czole znajdują się drobne wypryski, które pękają przy dotknięciu,
podajemy Sarsaparilla D6 po 5 kropli co 4 godziny. Lek ten jest szczególnie

wskazany dla osób chorych na podagrę lub reumatyzm. - Jeśli skóra pokryta jest
mokrym wypryskiem, który nieznośnie swędzi i pali, a na zgięciach stawów

występują mokre pęknięcia skóry, podajemy Sepia D6 po 5 kropli co 4 godziny. -
Jeśli skóra bardzo łatwo pęka, nawet od dotyku bielizny, a za uszami znajdują

się mokre, zaczerwienione plamy, podajemy Oleander D6 po 5 kropli co 3 godziny.
- Jeśli chory odczuwa mrowienie, kłucie, palenie, swędzenie, wypryski są

drobniutkie, strupy grube i żółte, a także jeśli gruczoły limfatyczne są
obrzmiałe, podajemy Sulfur D12 po 5 kropli co 6 godzin. - Jeśli pęknięcia

dotyczą fałd skóry na szyi, w pachwinach lub pod pachami, podajemy Hydrastis D6
po 5 kropli rano i wieczorem, na noc zaś robimy okład z 1 części Hydrastis D6

rozpuszczonej w 9 częściach gliceryny. Dieta Wyłączamy mięso, jego przetwory i

masło. Mleko pijemy tylko zsiadłe. Ograniczamy sól i przyprawy, cukier
zastępujemy miodem. Egzema nosa Objawy W przypadku mokrej egzemy nosa skóra na

brzegach nozdrzy jest zaczerwieniona, opuchnięta, pokryta drobnymi, pękającymi
pęcherzykami. Najczęściej jednak zdarza się sucha postać egzemy, objawiająca się

zaczerwienieniem i opuchnięciem skóry, a w fazie końcowej jej złuszczeniem,
pęknięciami naskórka i świądem. Leczenie - Przez pierwsze 2-3 wieczory robimy

ciepłą lewatywę z 1 litra naparu z kwiatów rumianku (3-4 łyżki stołowe kwiatów
rumianku zalewamy 1 litrem wrzącej wody i pozostawiamy pod szczelną pokrywką na

10 minut, a kiedy napar ostygnie, przecedzamy go przez gęste sitko). -
Codziennie rano robimy kąpiel parową głowy w naparze z kwiatów rumianku, która

musi trwać 5 minut (1 litr naparu z kwiatów rumianku wlewamy do miednicy,
pochylamy nad nią głowę i okrywamy szczelnie miednicę grubym ręcznikiem). - Po

kąpieli parowej kładziemy na brzuch ciepły kompres z wywaru z siana, który
usuwamy po 2 godzinach. - W okresie letnim bierzemy 1 raz dziennie kąpiel

słoneczną twarzy, przysłaniając ją dużym zielonym liściem. Po kąpieli słonecznej
kładziemy na brzuch ciepły kompres z wywaru z siana. - Wieczorem przed udaniem

się na spoczynek robimy kąpiel parową głowy w naparze z rumianku, a następnie
kładziemy na brzuch kompres z ciepłego wywaru z siana, który pozostawiamy aż do

rana. - 3 razy dziennie przed głównymi posiłkami wypijamy po 1 filiżance naparu
z ziela dziurawca (1 łyżkę stołową ziół zalewamy 1 szklanką wrzącej wody,

odstawiamy pod pokrywką na 10 minut i przecedzamy). - Poranioną skórę nosa
przecieramy lekko kilka razy dziennie wodnym roztworem soku z dziurawca (do 0,25

szklanki ciepłej przegotowanej wody dodajemy 20 kropli soku z dziurawca). Egzema
i świąd uszu Egzema i świąd uszu dokuczają najczęściej osobom cierpiącym na nie

wyleczone zapalenie ucha zewnętrznego, cukrzycę, dnę i zaburzenia trawienia.
Świąd jest bardzo dokuczliwy, a nie leczony powoduje powstanie egzemy. Objawy

Skóra wokół otworu usznego jest zaczerwieniona, spuchnięta, pokryta wydzieliną,
a często także krostkami, pryszczami lub wrzodziankami. Zmianom skórnym

towarzyszy często ból ucha, a także przytępienie słuchu. W niektórych
przypadkach dołącza się do tego podwyższona temperatura ciała i dreszcze oraz

powiększenie się gruczołów limfatycznych wokół uszu i na szyi. Jeśli przyczyną
egzemy i świądu uszu są inne choroby, należy je leczyć przede wszystkim.

Leczenie - Jeśli egzema nie przybrała jeszcze postaci mokrej, trzeba 2 razy
dziennie (rano i w południe) brać kąpiel parową głowy w naparze z kwiatów

rumianku (4 łyżki stołowe kwiatów rumianku zalewamy 1 litrem wrzącej wody,
odstawiamy pod pokrywką na 15 minut i bez odcedzenia wlewamy do małej miseczki).

Po kąpieli parowej głowy kładziemy na brzuch okład z chłodnego wywaru z siana (2
garście siana zalewamy 1 litrem wrzącej wody, gotujemy przez 15 minut, a po

ostudzeniu wywar przecedzamy przez gęste sitko) i taki sam okład na szyję.
Obydwa okłady usuwamy po upływie 2 godzin. - W razie zaparcia, przed udaniem się

na spoczynek chory robi sobie lewatywę z pół litra ciepłego naparu z kwiatów
rumianku (przygotowanie naparu jak wyżej), kąpiel zmienną nóg (10 sekund w

wodzie gorącej, 3 sekundy w wodzie zimnej; temperaturę wody zmieniamy 8 razy i
kąpiel zawsze kończymy w wodzie zimnej). Następnie kładzie na brzuch okład z

zimnego wywaru z siana, na zakończenie przykłada na ciemię i uszy kataplazm z
otrąb żytnich (2 łyżki stołowe otrąb spryskujemy dobrze gorącą wodą, mieszamy,

rozprowadzamy masę na odpowiedniej wielkości płótnie, przysłaniamy takim samym
kawałkiem płótna, przykładamy na ciemię i uszy, owijamy podwójnie złożoną grubą

flanelą i pozostawiamy na całą noc). - Kilka razy dziennie smarujemy otwór ucha
i skórę wokół niego oliwą dziurawcową (1 łyżkę stołową oliwy z oliwek gotujemy

na łaźni wodnej, aż dobrze się ogrzeje, i dodajemy 1 łyżeczkę do herbaty soku z
dziurawca. Całość dokładnie mieszamy). Leczenie homeopatyczne - Na początku

choroby, kiedy skóra wokół otworu ucha pali, swędzi, jest zaczerwieniona i
pokryta krostkami napełnionymi przezroczystym płynem, podajemy Aconitum D4 po 5

kropli co 4 godziny. - Gdy wysypka podobna jest do ziarenek prosa, które po
pęknięciu wydzielają przezroczysty płyn, a następnie skóra ulega złuszczaniu,

swędzi i boli, podajemy Arsenicum D12 po 5 kropli co 4 godziny. - Jeśli egzemie

towarzyszy palenie skóry, wydzielina z krost jest ropna i cuchnąca, strupy zaś
twarde, a chory cierpiał kiedyś na świerzb, podajemy Graphites D12 po 5 kropli

co 6 godzin. - Jeśli egzemie i wysypce towarzyszy podwyższona temperatura ciała
i powiększenie gruczołów limfatycznych, podajemy Sepia D6 na czubku noża co 4

godziny. Dieta Bez mięsa i jego przetworów. Mleko tylko zsiadłe. Ograniczamy
pokarmy mączne. Bardzo wskazany jest tran. Gniecenie w dołku Objawy Chory

odczuwa tępy ból w dołku podsercowym. Czasami ból ten może trwać wiele godzin.
Leczenie - W razie ataku bólu przykładamy gorący kompres na kark. Kompres

zmieniamy 3-4 razy co 15 minut. Po kompresie na kark, kładziemy na brzuch okład
z zimnego wywaru z siana (2 garście siana zalewamy 2 litrami wrzącej wody,

gotujemy na małym ogniu przez 10 minut, odstawiamy pod pokrywką, a po ostudzeniu
przecedzamy). Okład usuwamy po 30 minutach. - Przed głównymi posiłkami należy

wypijać 1 filiżankę wywaru z ziela dziurawca, liści mięty pieprzowej i ziela
krwawnika (po 50 gramów każdego ze składników dobrze mieszamy, 1 łyżkę stołową

mieszanki zalewamy 1 szklanką wrzącej wody, gotujemy przez 10 minut na małym
ogniu, odstawiamy pod pokrywką na dalsze 10 minut, a po ostudzeniu przecedzamy).

Leczenie homeopatyczne - Jeśli chory skarży się na bolesny ciężar w dołku
podsercowym, bolesne wzdęcia w okolicach żołądka, krótki oddech i ból głowy, a

polepszenie następuje po wypiciu kawy, podajemy Chamomilla D6 po 5 kropli co 2
godziny. - Gdyby podanie Chamomilla D6 nie przyniosło pełnej ulgi, podajemy

Cocculus D6 po 5 kropli co 1 godzinę. - Jeśli ból w dołku podsercowym wzmaga się
przy ruchu i po jedzeniu, a chory ma skłonność do biegunek, podajemy Pulsatilla

D6 po 5 kropli co 6 godzin. Gdy po trzecim z kolei podaniu Pulsatilla D6 nie
nastąpi ulga, odczekujemy 3-4 godziny i przystępujemy do podawania Belladonna D6

po 5 kropli co 3 godziny. - Jeśli objawy są identyczne jak wyżej, z tym że chory
ma skłonność do zaparć i należy do osób nerwowych, podajemy Ignatia D6 po 5

kropli co 3 godziny. - Jeśli objawem zasadniczym jest gniotący ból w dołku
sercowym i przedniej części klatki piersiowej, który nasila się w pozycji

leżącej, podajemy Carbo vegetabilis D6 na czubku noża co 3 godziny. - Jeśli
skurcze wzmagają się od głodówki lub zbytniego przeładowania żołądka, chory ma

skłonności do nudności i wymiotów, podajemy Ipecacuanha D6 po 5 kropli co 2
godziny. Dieta We wszystkich przypadkach - poza podanym w ostatnim punkcie -

zalecana jest 1-2-dniowa głodówka, a następnie dieta z wykluczeniem mięsa, jaj,
mleka. Płyny można przyjmować w dowolnej ilości (chłodne soki rozcieńczone wodą,

woda mineralna niegazowana). Jedynie w ostatnim przypadku wskazane są częste
posiłki składające się z małych porcji lekkostrawnych pokarmów. Gorzki smak w

ustach Powodem gorzkiego smaku w ustach (zwłaszcza rano po przebudzeniu) są
najczęściej zaburzenia w pracy wątroby, nieżyt żołądka i zaparcia. Objawy Chory

budzi się rano z gorzkim smakiem w ustach i zaschniętym gardłem. Leczenie Patrz
"Powiększenie wątroby", "Niestrawność", "Nadkwasota żołądka". Jęczmień Objawy

Dolegliwość ta daje o sobie znać początkowo jako guzek w powiece, wokół którego
skóra jest nabrzmiała i bolesna. Zdarza się, iż powieka puchnie do tego stopnia,

że chory nie może otworzyć oka. W ciągu kilku dni jęczmień powiększa się,
wreszcie pęka i wypływa z niego ropa, co kończy cały proces. Leczenie

homeopatyczne - Przy pierwszych oznakach zapowiadających jęczmień stosujemy
Pulsatilla D6 po 5 kropli rano i wieczorem. Lek podajemy przez 3-4 dni. - Jeśli

doszło już do stanu zapalnego, któremu towarzyszy ból, chory jest niespokojny i
gorączkuje, podajemy Aconitum D4 po 5 kropli co 6 godzin tak długo, aż ustąpi

stan zapalny. - Gdy po ustąpieniu objawów zapalnych zanosi się jednak na proces
ropny, na co wskazuje puchnięcie i drganie powieki, podajemy co 3 godziny na

czubku noża Hepar sulfuris D6. - Jeśli po zastosowaniu Hepar sulfuris
spuchnięcie zmniejszy się, lecz zamieni w twardy biały guzek, podajemy

Staphysagria D6 po 5 kropli rano i wieczorem w ciągu - 7 dni. - Osoby tęgie,
skłonne do przybierania na wadze, powinny na zakończenie leczenia przyjmować w

ciągu 7 dni rano i wieczorem Silicea D6 na czubku noża. - Osoby skłonne do
jęczmienia muszą po usunięciu stanu zapalnego przeprowadzić leczenie według

następującego planu: pierwszego dnia Pulsatilla D6 rano i wieczorem po 5 kropli;

po 3 dniach Sulfur D12 na czczo 5 kropli; powtarzamy tę dawkę po upływie 24
godzin. Po 3 dniach przerwy podajemy Calcarea carbonica D12 rano na czczo 5

kropli i po upływie 24 godzin dawkę powtarzamy. Jeśli po 14 dniach pozostaną
jeszcze objawy podrażnienia, leczenie wznawiamy. Dieta Unikać mięsa i jego

przetworów. Mleko tylko zsiadłe. Dużo kiszonej kapusty, chleb tylko w postaci
grzanek. Unikać owoców zawierających dużo soków. Katar nosa ostry i przewlekły

Objawy W pierwszej fazie kataru chory odczuwa drapanie i kłucie w nozdrzach, a
niebawem z nosa zaczyna wypływać wodnista wydzielina, która dość szybko nabiera

żółtawej barwy, a często i przykrego zapachu. Leczenie - W pierwszej fazie można
z łatwością nie dopuścić do rozwoju kataru; w porę zastosować zmienne kąpiele

nóg (20-30 sekund w mocno gorącej wodzie i 5 sekund w wodzie zimnej, powtarzając
zabieg 5-10 razy i zawsze kończąc kąpielą zimną). Bardzo skuteczne jest płukanie

nosa zimną wodą, z głębokim wciąganiem wody i wypluwaniem jej. Zabieg ten należy
wykonywać kilkakrotnie w ciąga dnia. - Jeśli przegapimy pierwszą fazę kataru i

widzimy, że wydzielina z nosa nabrała żółtawej barwy, wówczas kilka razy
dziennie płuczemy nos ciepłym wywarem z kory dębowej (1 łyżeczkę do herbaty

sproszkowanej kory dębowej zalewamy 2 litrami wrzącej wody, gotujemy przez 30
minut i przecedzamy przez gęste sitko). Wywar z kory dębowej można przygotować

na zapas i przed każdym płukaniem nieco go podgrzewać. - W trakcie leczenia
kataru pijemy 3 razy dziennie, przed głównymi posiłkami, po 1 filiżance wywaru z

ziela krwawnika, ziela szałwii i ziela dziurawca (po 20 gramów każdego ze
składników dobrze mieszamy, 1 łyżkę stołową mieszanki zalewamy 1 szklanką

wrzącej wody, gotujemy przez 10 minut i przecedzamy przez gęste sitko). Dieta
Pożywienie powinno być lekkie, z dużą ilością jarzyn i zsiadłego mleka. Jaja i

mięso należy ograniczyć. Leczenie homeopatyczne - W pierwszej fazie kataru nosa
skutecznie zapobiega jego dalszemu rozwojowi przyjęcie 2 razy w ciągu dnia

Camphora D1 po 2 krople na kostce cukru. - Kiedy katar już się rozpoczął, dajemy
choremu na przemian Aconitum D6 i Nux vomica D6 po 3 krople co 2 godziny. -

Jeżeli rozpoczynamy leczenie w chwili, kiedy z nosa wypływa wodna wydzielina,
podajemy co 2 godziny na końcu noża Mercuris solubilis D6. - Gdy nos jest

czerwony i tworzą się na nim ranki, podajemy 3 razy dziennie na przemian
Celsemium D6 po 5 kropli i Hepar sulfuris D6 na końcu noża. - Jeśli katarowi

towarzyszy utrata powonienia i smaku, podajemy Pulsatilla D6 po 5 kropli 3 razy
dziennie. - Jeśli katar nosa przechodzi na krtań i drogi oddechowe, podajemy

Spongia D6 po 5 kropli 3-4 razy dziennie. - W przypadku kataru przewlekłego, gdy
zaatakowana została tylna część nosa, przechodząca w jamę nosowo-gardłową,

podajemy rano i wieczorem Sulfur D12 po 5 kropli. - A gdy katarowi przewlekłemu
towarzyszą strupy w nosie i gęsta, cuchnąca wydzielina, przyjmujemy na przemian

Kali bichromicum D6 i Aurum muriaticum D6 po 5 kropli 2 razy dziennie. Zalecenia
dla kobiet w okresie klimakterycznym, mającym wyjątkowe skłonności do kataru. -

Kobietom tęgim z dolegliwościami macicy, skłonnością do pocenia się i
czerwienienia skóry podajemy Sepia D6 po 5 kropli 3 razy dziennie. - Kobietom

cierpiącym na uderzenia krwi do głowy i uczucie okresowego gorąca dajemy
Sanguinaria D6 po 5 kropli 3 razy dziennie. - Kobietom, które nie pocą się, lecz

cierpią na okresowe uczucie gorąca na całym ciele i czują się zawsze gorzej
zaraz po przebudzeniu, podajemy Lachesis D12 po 5 kropli 3 razy dziennie. Katar

sienny Objawy Ta dość rozpowszechniona dolegliwość objawia się swędzeniem w
nosie, częstym kichaniem. Twarz zaczerwieniona, oczy łzawią, swędzą, powieki

puchną, nos jest założony, wypływa zeń wodnista wydzielina. U wielu chorych
puchnie górna warga. Po jakimś czasie objawy ustępują, by znów powrócić. Chorzy

na katar sienny doświadczają ataków najczęściej w miesiącach letnich. Zdaniem
niektórych specjalistów powodem tego są pyłki kwitnących roślin, inni zaś

twierdzą, że ma to związek z nasłonecznieniem ciała i zmianami pogody. Są osoby,
u których wraz z wejściem w wiek zaawansowany skłonności do kataru siennego

przemijają bez śladu, u innych natomiast przybierają na sile. Leczenie Leczenie
kataru siennego najlepiej rozpoczynać w miesiącach zimowych i prowadzić do

późnej wiosny. - 3 -razy dziennie na 20 minut przed głównymi posiłkami

przyjmujemy - po 1 łyżce stołowej mikstury wzmacniającej (pół kilograma miodu
pszczelego mieszamy dokładnie z 3 świeżymi cytrynami przepuszczonymi przez

maszynkę razem ze skórkami, lecz bez pestek, po czym dodajemy 2 łyżeczki do
herbaty kropli walerianowych i 2 łyżeczki do herbaty wyciągu z głogu). - Po 10

minutach od przyjęcia mikstury wypijamy 1 filiżankę wywaru z ziela bazylii
wonnej, kwiatów głogu, liści babki szerokolistnej, liści podbiału i liści

pokrzywy (po 50 gramów każdego ze składników dokładnie mieszamy, 2 czubate łyżki
stołowe mieszanki zalewamy pół litra wrzątku, gotujemy pod pokrywką przez 10

minut, a po ostudzeniu przecedzamy przez gęste sitko. Wywar można osłodzić
miodem). - W 2 godziny po jedzeniu wypijamy 1 filiżankę wywaru z ziela

krwawnika, ziela dziurawca, pączków topoli, ziela rdestu ptasiego, ziela skrzypu
i liści szałwii (po 50 gramów każdego ze składników dobrze mieszamy, 2 czubate

łyżki mieszanki zalewamy pół litra wrzątku, gotujemy pod przykrywką przez 10
minut, a po ostudzeniu przecedzamy przez gęste sitko). - Przed udaniem się na

spoczynek robimy sobie lewatywę z pół litra ciepłej wody, a tuż po niej
przyjmujemy kąpiel parową głowy w wywarze z nasion kopru włoskiego lub wywarze z

kwiatów rumianku (1 łyżeczkę nasion kopru włoskiego lub 1 łyżkę stołową kwiatów
rumianku zalewamy 1 litrem wrzącej wody, gotujemy na małym ogniu pod pokrywką

przez 15 minut i zaraz potem przecedzamy). Podczas kąpieli parowej głowy
wdychamy parę przez nos. Po kąpieli parowej robimy kąpiel zmienną nóg aż do

kolan (30 sekund w wodzie gorącej, 5 sekund w wodzie zimnej, zmieniając wodę 8-
10 razy i zawsze kończąc kąpiel wodą zimną). Po kąpieli zmiennej nóg kładziemy

na brzuch ciepły kompres z wywaru z siana (1 garść siana zalewamy 1 litrem
wrzącej wody, gotujemy przez 15 minut, a po ostudzeniu przecedzamy), przykrywamy

go flanelą i szczelnie owijamy wełnianym szalem. - Każdego ranka po przebudzeniu
się wykonujemy zimne nacieranie klatki piersiowej i organów płciowych, a

następnie wycieramy się do sucha grubym ręcznikiem. Jeśli w czasie kuracji
przydarzy się nam atak kataru siennego, wówczas oprócz wspomnianych zabiegów,

wkraplamy do nosa 3 razy dziennie po 1-2 krople świeżo wyciśniętego soku z
cebuli zmieszanego z taką samą ilością oliwy z oliwek. Po siedmiu dniach kuracji

robimy tygodniową przerwę, podczas której pijemy wspomniane już mieszanki
ziołowe. Leczenie homeopatyczne - U osób z zaburzeniami tarczycy, u których

katar sienny powoduje suchość nosa lub obfite wydzielanie śluzu i uczucie
przekrwienia głowy, stosujemy Arsenicum iodatum D4 na czubku noża 3 razy

dziennie. - Jeśli choremu dokucza wodnista wydzielina, która nie wypływa nosem
na zewnątrz, lecz spływa do gardła, a towarzyszy temu ból nasady nosa, podajemy

Natrium arsenicum D6 po 5 kropli 3 razy dziennie. - Osoby w wieku podeszłym,
którym nieustannie kapie z nosa, powinny brać Arsenicum iodatum D4 na czubku

noża 3 razy dziennie. - Przy ostrym wodnistym katarze, któremu towarzyszy palący
ból głowy i krwotoki z nosa, przyjmujemy Arsenicum album D6 po 5 kropli 3 razy

dziennie. - Jeśli z katarem łączą się wyrzuty skórne oraz upośledzenie słuchu,
podajemy Graphites D12 po 5 kropli 3 razy dziennie. - W przypadku kataru

wywołanego przez zimne kąpiele, spożycie lodów lub picie chłodnych napojów,
zwłaszcza u ludzi starszych, którzy źle znoszą wszelkiego rodzaju kwaśne

potrawy, podajemy Antimonium D4 na końcu noża 3 razy dziennie. Katar suchy nosa
Długotrwałe, nieprzyjemne uczucie wysychania w nosie i gardle. Z nosa wypływa

gęsta wydzielina, która bardzo szybko zasycha. Zmysł powonienia bywa
przytępiony. Leczenie - 3 razy dziennie na 20 minut przed głównymi posiłkami

przyjmujemy 1 łyżkę stołową mikstury z miodu i ziela krwawnika (500 gramów miodu
pszczelego, gotowanego uprzednio na łaźni wodnej przez 10 minut, ucieramy

dokładnie z 50 gramami zmielonego w mikserze ziela krwawnika, aż otrzymamy gęsty
krem). - 10 minut po wypiciu mikstury pijemy 1 filiżankę naparu z kłączy perzu,

liści szałwii, kwiatów rumianku, kwiatów nagietka lekarskiego, ziela rdestu
ptasiego i ziela prawoślazu (po 50 gramów każdego ze składników dobrze mieszamy,

2 łyżki stołowe mieszanki zalewamy pół litra wrzątku, gotujemy pod przykrywką na
małym ogniu przez 10 minut, a po ostudzeniu przecedzamy przez gęste sitko). - Po

2 godzinach wypijamy 1 filiżankę wywaru z kwiatów malwy białej, kwiatów bzu

czarnego, pączków sosny i liści podbiału (po 50 gramów każdego ze składników
dobrze mieszamy, 2 łyżki stołowe mieszanki zalewamy pół litra zimnej wody,

dodajemy 1 płaską łyżkę stołową siemienia lnianego, gotujemy na małym ogniu
przez 10 minut, a po ostudzeniu przecedzamy przez gęste sitko). - Przez 3-4

wieczory, przed udaniem się na spoczynek, robimy lewatywę z 1 litra naparu z
kwiatów rumianku (3 łyżki stołowe kwiatów rumianku zalewamy 1 litrem wrzątku,

przykrywamy szczelnie i odstawiamy na 20 minut, a kiedy przestygnie, przecedzamy
przez gęste sitko. Po lewatywie bierzemy kąpiel parową głowy w naparze z kwiatów

rumianku. Powinna ona trwać 10 minut. W trakcie kąpieli parowej staramy się
oddychać nosem. - Wieczorem przed snem, a także rano przecieramy wnętrze nosa

watką namoczoną w dobrze rozmieszanych równych częściach oliwy z oliwek i soku
dziurawca. - Każdego ranka nacieramy zimną wodą klatkę piersiową, pachy oraz

narządy płciowe. - Przy powiększonych migdałkach owijamy na noc szyję kompresem
z trzykrotnie złożonego płótna namoczonego w zimnej wodzie. Kompres owijamy

flanelą i wełnianym szalem. Zdejmujemy go rano. Leczenie homeopatyczne - Osoby
skłonne do procesów wysiękowych skóry i błon śluzowych, która to skłonność

pogłębia się zwykle w wieku około pięćdziesięciu lat, źle reagujące na pokarmy
mleczne i pokarmy zawierające tłuszcze, łatwo przeziębiające się i pocące,

powinny brać co drugi dzień Sulfur D12 po 5 kropli. - Osoby otyłe lub skłonne do
otyłości, łatwo męczące się i pocące, skłonne do przeziębień mogą przyjmować co

drugi dzień Calcium carbonicum D12 po 5 kropli. - Osoby otyłe, o przykrym
zapachu potu, wrażliwe na wilgoć i chłód mogą przyjmować co drugi dzień Thuja D6

po 5 kropli. - Osoby szczupłe, o długich kończynach, wrażliwe na zimno i skłonne
do omdleń, powinny przyjmować co drugi dzień Phosphorus D12 po 5 kropli. - Osoby

o smukłej budowie, skłonne do polipów w nosie i w związku z tym zapadające
często na suchy katar nosa powinny co drugi dzień brać Calcium phosphoricum D12

po 5 kropli. - Osoby szczupłe, nerwowe, z dolegliwościami tarczycy, cierpiące na
krwawienie z nosa mają brać co drugi dzień Iodum D6 po 5 kropli. Krwawienie z

nosa Krwawienie z nosa daje o sobie znać często na zakończenie ataku takich
chorób, jak grypa, zapalenie płuc, a także padaczka. W takich przypadkach należy

je traktować jako objaw pomyślny. Dość często krwawienie z nosa przyczynia się
do ustąpienia uporczywych bólów i zawrotów głowy, wówczas nie należy go

powstrzymywać, jeśli, rzecz jasna, nie trwa ono zbyt długo. Krwotok z nosa
zapowiadany jest często przez przyśpieszone tętno, przypływ krwi do głowy,

tętnienie w skroniach, ciemność w oczach, widzenie jak przez mgłę, uczucie
gorąca i swędzenie w nozdrzach. Krwotoki z nosa dokuczają często osobom skłonnym

do uderzeń krwi do głowy. Przyczyną krwotoku może być również obce ciało w
nosie. Krwawienia z nosa są na ogół sygnałem zbyt wysokiego ciśnienia krwi i

schorzenia wątroby. Zdarza się, że kobiety, które nie dostały menstruacji,
krwawią z nosa. Objawy Krwawienie rozpoczyna się zazwyczaj raptownie, choć

niektóre osoby mają wcześniej takie objawy, jak ciężar w głowie, wrażliwość na
światło, pogorszenie wzroku, szum w uszach, swędzenie w nosie, kichanie.

Najczęściej krwawi przednia część nosa, choć zdarza się także krwawienie z
tylnej części nosa, skąd krew spływa do przełyku. Zapobieganie - Osoby skłonne

do krwawień z nosa nie mogą przebywać na słońcu bez nakrycia głowy. - Codziennie
trzeba brać kąpiel nosa w zimnej wodzie - polewając twarz z pewnej wysokości. Na

taką kąpiel zużywamy 1 litr wody. Zamiast brania kąpieli można wciągać nosem
zimną wodę z odpowiedniego naczynia. Pierwsza pomoc - Układamy cierpiącego

wygodnie, z lekko podwyższoną głową i dbamy o to, aby leżał spokojnie. -
Rozpinamy kołnierzyk i rozluźniamy odzież. - Jeśli krwawienie jest obfite, wokół

szyi chorego układamy ręcznik. - Choremu polecamy, by oddychał przez usta,
nozdrza zaś ucisnął palcami na 5-10 minut. - Prosimy, aby następnie ułożył ręce

pod głową. - Na czoło, pod plecy między łopatkami i na narządy płciowe
przykładamy kompres z zimnej wody, po czym rozcieramy klatkę piersiową zimną

wodą z octem (5 łyżek stołowych octu 5-procentowego na 1 litr wody). - Jeśli
krew płynie nadal, umieszczamy nogi chorego w wiadrach z gorącą wodą (do kolan).

- Pod górną wargę wkładamy zwiniętą w wałeczek gazę, tak by spoczywała na

nasadzie zębów, po czym mocno uciskamy ją palcami. - Do obu nozdrzy wkładamy
kulki z waty zamoczone w czystym soku ze świeżej cytryny. - Jeśli krwawienie nie

ustąpiło, wkładamy do obu nozdrzy chorego gazę długości 50 centymetrów i
szerokości 2 centymetrów, pozostawiając na zewnątrz kawałki ułatwiające jej

późniejsze usunięcie, a następnie delikatnie je ugniatamy. Leczenie - Przez
pierwsze 2-3 wieczory robimy choremu lewatywę z 1 litra dobrze ciepłej wody, a

jeszcze lepiej z naparu z kwiatów rumianku (4 łyżki stołowe kwiatów rumianku
zalewamy 1 litrem wrzącej wody, odstawiamy pod pokrywką na 15 minut i

przecedzamy przez gęste sitko). - Trzy razy dziennie przed jedzeniem kładziemy
choremu na brzuch kompres z zimnego wywaru z siana (2-3 garście siana zalewamy 1

litrem wrzącej wody, gotujemy pod szczelną pokrywką przez 15 minut, odstawiamy,
aż wywar ostygnie, i przecedzamy przez gęste sitko). - Codziennie rano kąpiel

parowa głowy w naparze z rumianku. - Po kąpieli parowej głowy przemywanie nosa
rozcieńczonym sokiem z dziurawca (1 łyżeczka do herbaty soku z dziurawca na pół

szklanki przegotowanej wody). - Przy dużej utracie krwi, codziennie wieczorem
lewatywa z dobrze ciepłej wody z dodatkiem soli (do 1 litra wody dodajemy 1

łyżkę stołową soli kuchennej). - Przed udaniem się chorego na spoczynek
wkraplamy mu do nosa 1-2 krople czystej oliwy z oliwek, pilnując, aby trzymał

głowę w takiej pozycji, która uniemożliwi spłynięcie oliwy do gardła. Leczenie
homeopatyczne - Jeżeli krwawienie jest obfite, trwa długo, towarzyszy mu silne

zaczerwienienie twarzy, gorączka oraz tętnienie w skroniach i szyi, podajemy
Aconitum D4 po 3 krople co 2-3 godziny. - Gdy krwawienie z nosa występuje zwykle

nocą lub rano, a chory czuje po nim ból w klatce piersiowej, dajemy na noc i
rano Carbo vegetabilis D6 na czubku noża. - Przy krwawieniach z nosa

poprzedzonych swędzeniem nosa i czoła, kiedy nos jest gorący, krew zaś jest
jasnoczerwona i rzadka, podajemy Arnica D6 po 5 kropli 3 razy dziennie. Jeśli po

zażyciu leku krwawienie mniej nasilone trwa nadal, podajemy w dalszym ciągu
Arnica D6, ale już co 3 godziny. Gdy krwawienie ustanie, lek odstawiamy,

wznawiając jego podawanie, gdyby krwawienie znów wystąpiło. - Jeśli chory
utracił sporo krwi i jest wycieńczony, dajemy China D6 po 5 kropli co 4 godziny,

a gdy poczuje się lepiej, stosujemy lek co 12 godzin, w tej samej ilości. - Gdy
krwawienie ustaje dość szybko, lecz powraca z najmniejszego powodu, dajemy

Hamamelis D6 po 5 kropli co 1 godzinę. - Kobiety, u których zaburzenia
menstruacyjne związane są z wejściem w fazę klimakterium, powinny brać Sepia D6

w ilości 5 kropli na noc. Kuracja taka ma trwać 1 tydzień. Po jednotygodniowej
przerwie, jeśli zachodzi potrzeba, leczenie wznawiamy. - Osoby cierpiące na

krwawiące żylaki odbytu, które niespodziewanie przestały krwawić, a także osoby,
które mają krwotoki z nosa po wypiciu alkoholu, powinny przyjmować przez 7 dni

Nux vomica po 5 kropli rano i wieczorem. Po siedmiodniowej przerwie leczenie
można powtórzyć. - Osobom cierpiącym na uporczywe krwawienie z nosa podajemy

Sulfur D12 i Calcarea carbonica D12 na przemian w sposób następujący: dwukrotnie
Sulfur D12 co 12 godzin po 5 kropli, następnie 4 dni przerwy, a po przerwie

dwukrotnie Calcarea carbonica D12 co 12 godzin, po czym znów czterodniowa
przerwa. - Cierpiący na dolegliwości skóry i śluzówek w przypadku krwawienia z

nosa powinni przeprowadzić kurację przy użyciu Silicea D12, stosując ten środek
przez 10 dni po 5 kropli rano na czczo. Następnie należy zrobić ośmiodniową

przerwę i leczenie powtórzyć. - Osobom starszym z wyraźnie podwyższonym
ciśnieniem krwi podajemy na noc Barium carbonicum D4 na czubku noża. Dieta Osoby

cierpiące na krwotoki z nosa, z wyjątkiem osób anemicznych, mają unikać potraw
mięsnych, wędlin, ograniczyć spożywanie jaj do 1-2 tygodniowo, mleko pić tylko

zsiadłe. Muszą także jeść mniej soczystych owoców (truskawki, czereśnie, wiśnie
i tym podobne). Latem bardzo zalecane jest spożywanie świeżych czarnych jagód.

Kolka jelitowa Istnieją najróżniejsze odmiany kolek, lecz wszystkie łączą się
najczęściej z dolegliwościami żołądka i jelit. Kolka może być objawem histerii

lub miejscowego zastoju krwi, źle przebiegającej menstruacji, stanu zapalnego
jelita grubego lub hemoroidów; może ją spowodować błąd dietetyczny (nieświeży

pokarm, przeładowanie żołądka); może też mieć związek z kamieniami żółciowymi,

chorobami wątroby, nerek. Objawy Drapiący, przeszywający kłujący ból w jelitach,
przede wszystkim w okolicy pępka, z bolesnym wzdęciem brzucha, kurczami,

niekiedy z wymiotami lub zaparciem. Czasami dochodzi do zaburzeń pracy serca i
układu oddechowego. Leczenie - W przypadku ataku kolki należy przyłożyć na

brzuch kompres z ciepłej wody z octem, na który kładziemy dodatkowo termofor z
gorącą wodą. Kompres usuwamy po 2 godzinach. Można go w razie potrzeby

powtarzać. Przynosi to dużą ulgę. - W ciągu dnia chory powinien wypić 3-4
filiżanki naparu z kwiatów rumianku (1 łyżkę stołową kwiatów rumianku zalewamy 1

szklanką wrzącej wody, odstawiamy pod pokrywką na 15 minut i przecedzamy przez
gęste sitko). - Bardzo skutecznie działa olejek kamforowy podawany kilka razy

dziennie po 2 krople na kostce cukru. - Jeśli ból zmniejszy się, lecz nadal
dokucza, przygotowujemy wywar z nasion kopru włoskiego na mleku (1 łyżkę nasion

kopru włoskiego dobrze utłuczonych w moździerzu zalewamy 1 szklanką gorącego
mleka, gotujemy przez 5 minut na małym ogniu i przecedzamy przez gęste sitko).

Wywar pijemy gorący. Równie skutecznie działa napar z ziela melisy lekarskiej (1
łyżkę stołową melisy zalewamy 1 szklanką wrzącej wody, odstawiamy pod pokrywką

na 15 minut, a następnie przecedzamy przez gęste sitko). Leczenie homeopatyczne
- Gdy kolka wiąże się z dużym wzdęciem, hemoroidami lub przeziębieniem, kiedy

okolica brzucha ponad pępkiem jest twarda, a ostre, świdrujące bóle zmuszają
chorego do zwijania się w kłębek; jeśli objawom tym towarzyszy ból głowy, krótki

oddech, bóle nasilają się przy najmniejszym nawet poruszeniu, a w bezruchu
zanikają, gdy bóle promieniują do dolnej części kręgosłupa, podajemy Nux vomica

D6 po 5 kropli co 15 minut, a kiedy nastąpi polepszenie, poprzestajemy na
zaaplikowaniu Nux vomica po 5 kropli na noc. - Jeśli kolka pojawi się wieczorem,

podczas wilgotnej pogody, brzuch jest twardy i wzdęty, chory skarży się na silne
pulsowanie w dołku podsercowym, gdy podczas spokojnego leżenia następuje

pogorszenie, a kiedy chory ma dreszcze, ruch przynosi mu ulgę; jeśli bóle
promieniują na dolną część kręgosłupa i przypominają bóle rwy kulszowej, chory

jest blady, skarży się na ból głowy, ma napięte żyły na rękach i czole, podajemy
Pulsatilla D6 po 5 kropli co 30 minut, a gdy nastąpi poprawa - co 2 godziny. -

Jeśli chory ma dreszcze, podwyższoną temperaturę ciała, a zwłaszcza gdy ból
obejmuje także pęcherz moczowy, promieniuje do dolnej części kręgosłupa, czemu

towarzyszy nieustanne parcie na pęcherz, podajemy Aconitum D4 po 5 kropli co 30
minut, a po nastąpieniu polepszenia co 2 godziny. - Jeśli chory ma wrażenie, że

jelita zbiły mu się w jamie brzusznej w jeden kłąb, czuje pustkę w brzuchu, bóle
są rwące, okolice podżebrzy wzdęte, chory raz jest blady, raz znów czerwony na

twarzy, bóle zaś dają o sobie znać w nocy, nad ranem albo po jedzeniu, podajemy
Chamomilla D6 po 5 kropli co 30 minut. - Jeśli bóle są nie do wytrzymania -

ciągnące, kurczowe szarpiące i rżnące - trwają ciągle z taką samą
intensywnością, a podobne bóle pojawiają się w łydkach, chory jest niespokojny,

wije się z bólu, podajemy Colocynthis D6 po 5 kropli co 30 minut, a kiedy
nastąpi poprawa - co 2 godziny. - Gdy kolce towarzyszy wzdęcie, jelito grube

uwypukla się nad pępkiem, chory ma wrażenie, że w brzuchu coś mu urosło i
rozpycha jelita, bóle są rwące i promieniują do kręgosłupa, żyły na głowie są

nabrzmiałe, podajemy Belladonna D6 po 5 kropli co 30 minut, a kiedy nastąpi
poprawa - co 2 godziny. - Przy kolce powstałej w związku z zaburzeniami wątroby,

a zwłaszcza woreczka żółciowego, objawiającej się bólami stałymi, ostrymi
zawrotami głowy, bólem czoła, drżeniem, utratą przytomności, podajemy Dioscorea

D4 na czubku noża co 10 minut, a następnie co 1 godzinę. - Jeśli kolka wywołana
została rozstrojem żołądka, towarzyszy jej biegunka i obfite wymioty (kał i

wymiociny są zielonkawego koloru), łączy się z tym ból głowy, a twarz chorego
jest blada, podajemy Arsenicum album D12 po 5 kropli co 30 minut; gdy nastąpi

poprawa - co 1 godzinę. - Jeśli chory skarży się na wzdęcie pod żebrami,
oddawane z wysiłkiem gazy w jelitach, co przynosi mu dużą ulgę; jeśli pojawiają

się kłujące bóle w okolicach śledziony, kolka zaś dokucza i wzmaga się w nocy,
podajemy Ignatia D6 po 5 kropli co 3 godziny. Lek nadaje się szczególnie dla

kobiet wątłych i szczupłych. - Jeśli kolce towarzyszy ślinotok, nudności, chory

cierpi na wilczy apetyt, ale ma niechęć do wszystkiego co słodkie, dokucza mu
czkawka, ciągłe parcie na stolec, brzuch ma napięty, czuje ciągnące, kłujące

bóle wokół pępka, skarży się na ogólną słabość, dreszcze i uderzenia krwi do
policzków, podajemy Mercuris solubilis D6 na czubku noża co 30 minut (najwyżej

trzykrotnie), następnie zaś co 1 godzinę tak długo, aż nastąpi poprawa. - Gdy po
jedzeniu chory czując ostre bóle i gorąco w jelitach, ma uderzenia krwi do

głowy, gdy bóle są tępe, brzuch wypełniony i tak napięty, jak gdyby miał za
chwilę pęknąć, gazy odchodzą ustami, podajemy Carbo vegetabilis D6 na czubku

noża co 30 minut, a gdy nastąpi poprawa - co 1 godzinę. Gdyby nie przyniosło to
zdecydowanej poprawy, aplikujemy Sulfur D12 po 5 kropli co 1 godzinę; po

ustąpieniu ostrych objawów - po 5 kropli na noc przez 7 dni. Dieta Unikać przede
wszystkim grochu, bobu, fasoli, gotowanej kapusty, zielenin, a także śliwek

węgierek i gruszek. Kolka wątrobowa Kolka wątrobowa sygnalizuje zaburzenia w
pracy pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych. Daje o sobie znać, gdy w woreczku

żółciowym znajdują się kamienie lub piasek albo przy zapaleniu woreczka
żółciowego. Objawy Ataki bardzo mocnego bólu zlokalizowanego pod żebrami z

prawej strony klatki piersiowej. Bóle promieniują do kręgosłupa, prawego
ramienia i pod prawą łopatkę. Przyczyną ataku kolki wątrobowej może być

zdenerowowanie, błędy dietetyczne, a często pojawia się ona bez żadnego
widocznego powodu. Leczenie - Natychmiast po rozpoczęciu się ataku robimy

lewatywę z pół litra ciepłego naparu z kwiatów rumianku (2 łyżki stołowe kwiatów
rumianku zalewamy 2 szklankami wrzącej wody, odstawiamy pod pokrywką na 15 minut

i przecedzamy przez gęste sitko). Po lewatywie kładziemy gorący kompres na
okolice wątroby. Usuwamy go po upływie 1 godziny. Po złagodzeniu ataku chory

powinien pozostać w łóżku. - Jeśli chory cierpi na zaparcie, robimy mu lewatywę
z pół litra ciepłej czystej wody. - Tak długo jak trwają bóle, dajemy choremu do

picia napar z liści mięty pieprzowej z dodatkiem 1 łyżeczki miodu i 1 łyżeczki
soku z cytryny. - Jeśli chory nie znosi smaku mięty, podajemy co 30 minut 1

filiżankę naparu z ziela dziurawca (1 łyżkę stołową ziela dziurawca na 1
szklankę wrzącej wody parzyć jak liście mięty). - Bardzo skuteczny jest wywar z

ziela rdestu wodnego w czerwonym winie (2 łyżki stołowe ziela rdestu zalewamy
pół litra czerwonego wina, gotujemy na małym ogniu przez 15 minut, odstawiamy

pod pokrywką na dalsze 15 minut, a następnie przecedzamy przez gęste sitko).
Wywar z rdestu pijemy co 1 godzinę po 1 łyżce stołowej. - Po ustaniu kolki chory

powinien wypijać kilka razy dziennie napar z ziela dziurawca (1 łyżkę dziurawca
zalewamy 1 szklanką wrzącej wody, odstawiamy pod pokrywką na 15 minut, a

następnie przecedzamy przez gęste sitko). Pijemy po pół filiżanki naparu. - Przy
nawracających atakach kolki wątrobowej bardzo skuteczny jest wywar z liści

pokrzywy na mleku (5 łyżek stołowych liści pokrzywy zalewamy pół szklanki wody i
gotujemy na małym ogniu przez 15 minut, a następnie dodajemy 1 litr mleka,

gotujemy przez dalsze 15 minut i przecedzamy przez gęste sitko). Pijemy po 1
filiżance rano, w południe i wieczorem. Leczenie homeopatyczne - Na kolkę

wątrobową najskuteczniej działa Calcarea carbonica D30. Lek podajemy po 5 kropli
co 15 minut. Jeśli po kilkakrotnym podaniu Calcarea carbonica D30 chory odczuwać

będzie jeszcze skutki kolki, podajemy Berberis D1 po 3 krople co 3 godziny. - Na
zakończenie leczenia, w celu zapobieżenia atakom kolki wątrobowej, należy

choremu podawać przez 7 dni Podophyllum D3 i Lithium carbonicum D3 na czubku
noża rano i wieczorem (każdego dnia jeden ze środków), potem robimy 4 dni

przerwy, a przez następne 7 dni podajemy Chelidonium D6 po 5 kropli rano i
wieczorem i Mercurius solubilis D6 na czubku noża także rano i wieczorem

(każdego dnia jeden ze środków). Dieta W czasie ataków kolki wątrobowej chory
powinien pościć, pić tylko przegotowaną wodę z dodatkiem soku cytrynowego i

miodu. Następnie obowiązuje dieta bezmięsna. Mleko należy pić tylko zsiadłe,
jeść biały chudy ser, jajka na miękko, dobrze rozgotowane jarzyny, z owoców

tylko jabłka pieczone. Należy unikać potraw kwaśnych i ostro przyprawionych.
Nadkwasota żołądka Nadkwasota żołądka jest zazwyczaj wynikiem chorób śluzówki

żołądka, objawia się nadmiernym wydzielaniem soku żołądkowego i podwyższeniem

się jego kwasowatości. Pochodną nadkwasoty żołądka jest zgaga, czyli pieczenie w
przewodzie pokarmowym i gardle. Występuje ona zwykle 3-4 godziny po jedzeniu; u

osób bardzo nerwowych pojawia się tuż po jedzeniu. Odbijanie jest na ogół
wywołane wyjątkowym przeczuleniem błony śluzowej żołądka, zapowiada zwykle ataki

zgagi. Objawy Chory nie skarży się na brak apetytu, jednak po zakończeniu
trawienia odczuwa ciężar, a nawet ból w dołku podsercowym, przenoszący się za

mostek. Często czuje kwaśny smak w ustach. Objawy te są tak dokuczliwe, że pije
sodę oczyszczoną, która przynosi jedynie chwilową ulgę, powodując zwiększenie

wydzielania kwasów żółądkowych. Leczenie - Przede wszystkim trzeba usuwać
zaparcia za pomocą lewatyw z dobrze ciepłej wody, które należy robić wieczorem.

- Bardzo skutecznym środkiem na nadkwasotę żołądka jest sok z surowych
ziemniaków, które ucieramy tak jak na placki, a sok wyciskamy. Pijemy 3-4 razy

dziennie w trakcie posiłków po 100 gramów soku ziemniaczanego . Skutecznie
działa również sok z białej kapusty. Pijemy go tak samo często i w takiej ilości

jak sok z ziemniaków. - Niektórzy zalecają picie oliwy z oliwek (1 łyżeczka do
herbaty na 30 minut przed jedzeniem). Leczenie homeopatyczne - Jeśli ból i ucisk

w dołku podsercowym wzmagają się po obiedzie lub po wypiciu kawy naturalnej, gdy
ból promieniuje pomiędzy łopatki i dolną część pleców, chory odczuwa nudności,

ma nadmiar śliny w ustach, czuje pieczenie w gardle i przełyku, język ma
jasnoczerwony lub pokryty żółtawym śluzem, a w ustach kwaśny lub zgniły smak,

podajemy Nux vomica D12 po 5 kropli co 15 minut. - Gdyby po wypiciu Nux vomnica
objawy ustąpiły tylko częściowo, ale chory poczuł się zdecydowanie lepiej, musi

jeszcze przyjąć co 3 godziny na czubku noża Carbo vegetabilis D6, a kiedy objawy
chorobowe ustąpią całkowicie - Carbo vegetabilis D6 jeszcze przez 7 dni rano i

wieczorem na czubku noża. - Jeśli pogorszenie następuje głównie po jedzeniu i
objawia się zgagą, a chory cierpi na zaparcia lub hemoroidy, dajemy Pulsatilla

D6 po 5 kropli rano na czczo. Lek należy przyjmować przez 7 dni. - Gdy bóle, a
potem zgaga pojawiają się po nocy albo po obfitszych posiłkach, okolica żołądka

jest bardzo wrażliwa na dotyk, chory cierpi na hemoroidy, zaparcia lub uporczywe
biegunki, aplikujemy rano i wieczorem Calcarea carbonica D6 na czubku noża. -

Jeśli chory jest wątłej budowy, szkodzą mu potrawy mączne, cierpi na zaparcia i
wzdęcia, po obiedzie ogarnia go nieprzeparta senność, a po przebudzeniu odczuwa

zgagę, powinien brać Lycopodium D6 po 5 kropli co 4 godziny. - Gdy chory skarży
się na uporczywe mdłości, zgagę, odbijanie treścią żołądka, ma nudności ze

strawieniem pokarmów tłustych, doświadcza ataków ostrego bólu w okolicy pępka,
które ustępują po jedzeniu, a pół godziny po jedzeniu następują wymioty,

podajemy Iris D4 po 5 kropli co 1 godzinę. Dieta Bez mięsa i jego przetworów,
mleka, potraw smażonych, tłustych, kwaśnych i ostrych. Ograniczyć należy sól i

ziemniaki. Chleb je się tylko w postaci grzanek. Niestrawność Przyczyny
Przyczyny wywołujące niestrawność to w pierwszym rzędzie błędy dietetyczne:

przejadanie się, obfite ciężkie pożywienie, nadmiar płynów, nadużywanie napojów
alkoholowych, herbaty, kawy, niedokładne gryzienie, zbyt szybkie spożywanie

posiłków, zbyt długie przerwy między posiłkami, siedzący tryb życia, kłopoty z
zasypianiem, nadpobudliwość nerwowa. Wszystkie te czynniki prowadzą do stanu

nazywanego rozstrojem żołądka, ten zaś z kolei powoduje zaburzenia w pracy
jelit. Aby osobom skłonnym do rozstroju żołądka uświadomić, jak bardzo odbija

się ta dolegliwość na funkcjonowaniu całego organizmu, opiszemy jej główne
objawy chorobowe. Objawy - Bóle w różnych częściach głowy rozpierające;

skurczowe, także bóle gniotące; zawroty głowy, osłabienia, przypływy gorąca lub
nieznośnego zimna, wrażenie rozszerzania się przepony lub ściskania w żołądku,

drżenie lub konwulsje kończyn. Wszystkie te objawy wywołuje podrażnienie
odpowiednich nerwów. - Tępy ból głowy umiejscowiony pośrodku czoła, bóle głowy z

towarzyszącymi im nudnościami, uczucie ciężaru w głowie, nadwrażliwość lub brak
wrażliwości węchowej, nienaturalny smak w ustach. Wszystkie te objawy powoduje

chorobliwy stan śluzówki żołądka. - Rozstrój żołądka może także prowadzić do
choroby płuc i wątroby. - Rozstrój żołądka wywołuje też zaburzenia pracy serca,

powodując: przyśpieszenie bicia serca, nieregularne skurcze mięśnia sercowego,

fale gorąca i zimna odczuwane w całym ciele. Rozstrój żołądka jest również
przyczyną spowolnienia tętna, sprawiając, że staje się ono leniwe i napięte;

wywołuje także ziębnięcie kończyn. Nagromadzenie gazów w żołądku ma zły wpływ na
pracę serca. - Ponieważ skóra jest niezwykle wrażliwa na zaburzenia krwiobiegu,

a także na niewłaściwą pracę układu nerwowego, spowodowane rozstrojem żołądka
objawy dają o sobie znać w postaci: skłonności do zaziębień, różnego rodzaju

wysypek, plam i owrzodzeń. Skóra jest słabo napięta, żółtawa lub szarawa,
wyschnięta, mało wrażliwa, sucha. - W procesie chorobowym wywołanym rozstrojem

żołądka biorą także udział oczy, gdyż ich śluzówka jest nierozerwalnie połączona
ze śluzówkami całego ciała. Stąd też u osób cierpiących na żołądek występuje

obfite łzawienie, ciemne podkowy pod oczami, zaczerwienienie brzegów powiek i
ich wewnętrznych powierzchni, puchnięcie powiek, napływ krwi do oczu, kleiste

wydzieliny. Nie jest wykluczone, że przewlekłe zaburzenia pracy żołądka prowadzą
do paradontozy, zaćmy, powodują jaskrę, odklejanie siatkówki. - Uszy i słuch

bardzo często ulegają porażeniu wywołanemu zaburzeniami pracy żołądka, które
powodują nadmierne gromadzenie się krwi w naczyniach uszu lub niedokrwienie,

które z kolei wywołuje suchość kanału usznego. Ta ostatnia objawia się
nadwrażliwością słuchową, natomiast odczuwanie gorąca lub kłującego bólu w

uszach powoduje zazwyczaj przytępienie, a nawet okresowe zaniki słuchu. Wrażenie
zatkania uszu, a także spuchnięcie kanału usznego związane są nierozłącznie z

zaburzeniami żołądka. Leczenie Wszystkie osoby mające wrażliwy żołądek winny w
zależności od objawów wypijać przed głównymi posiłkami jedną z wymienionych

poniżej herbatek ziołowych. - W przypadku braku apetytu, nadmiernego pragnienia,
bólu brzucha, biegunki, osłabienia, częstych wymiotów, zgagi i obfitości śluzu w

kale: 1 łyżkę stołową szałwii i 1 łyżkę piołunu zalewamy 2 szklankami wrzącej
wody, gotujemy na małym ogniu przez 10 minut, odstawiamy pod pokrywką na

następne 10 minut, a po ostudzeniu przecedzamy przez gęste sitko. Wywar pijemy
co 3 godziny w ilości 1 łyżki stołowej. W trakcie kuracji nie jeść potraw

korzennych, kwaśnych, słodyczy, surowych owoców, grochu, fasoli. W razie dużych
bólów trzeba przykładać na brzuch okłady z dobrze ciepłej wody. - W przypadku

bólu w dołku po jedzeniu, braku apetytu, odbijania, zgagi, biegunki na przemian
z zaparciem, ogólnego osłabienia: pół łyżeczki korzeni goryczki żółtej zalewamy

1 szklanką wrzącej wody, gotujemy na małym ogniu przez 10 minut, odstawiamy pod
pokrywką na dalsze 10 minut, a po ostudzeniu przecedzamy. Wypijamy w razie

potrzeby 1 mały kieliszek do wódki. - Przy kurczach żołądka, odbijaniu,
wymiotach, kiedy chory ma uczucie zlodowacenia rąk i nóg, skarży się na silne

bicie serca: 1 łyżkę stołową kwiatów rumianku, 1 łyżkę stołową ziela krwawnika
zalewamy 2 szklankami wrzącej wody, gotujemy na małym ogniu przez 10 minut,

pozostawiamy pod pokrywką na dalsze 10 minut, a po ostudzeniu przecedzamy przez
gęste sitko. 1 filiżankę tej herbatki należy wypijać przed głównym posiłkiem

przez dłuższy czas. Bardzo skuteczne są okłady z gorącego wywaru z siana (2
garście siana zalewamy 2 litrami wody, gotujemy przez 10 minut, a po ostudzeniu

przecedzamy przez gęste sitko). Wywar można wykorzystywać przez kilka dni. W
czasie kuracji trzeba unikać sera żółtego, tłuszczów zwierzęcych, chleba

razowego, ciasta, ziemniaków, białej kapusty. - Na pieczenie w żołądku
objawiające się w 2-3 godziny po każdym posiłku: 1 łyżkę stołową liści i korzeni

dzięglu leśnego zalewamy 1 szklanką wrzącej wody, gotujemy na małym ogniu przez
10 minut, odstawiamy pod pokrywką na następne 10 minut i przecedzamy przez gęste

sitko. Herbatkę pijemy 2 razy dziennie (rano i wieczorem) po 1 filiżance. - Gdy
dokucza stały ból w dołku, wzmagający się po jedzeniu, nudności; wymioty, zgaga,

wypróżnienia są czarne lub niemal czarne: pół łyżeczki nasion kozieradki, pół
łyżeczki szałwii zalewamy 1 szklanką wrzącej wody, gotujemy na małym ogniu przez

10 minut, odstawiamy na dalsze 10 minut, a po ostudzeniu przecedzamy przez gęste
sitko i dosładzamy miodem. Herbatkę pijemy co 1 godzinę po 1 łyżce stołowej.

Chory w trakcie kuracji ma pozostawać na ścisłej diecie. Pić tylko wodę
mineralną niegazowaną. - Przy uporczywych kłopotach z trawieniem, co zwykle

objawia się uczuciem zimna i ciężaru w żołądku oraz odbijaniem: 6 łyżek

stołowych ziela tysiącznika zalewamy 1 litrem zimnej wody, gotujemy na małym
ogniu przez 10 minut, do wrzącego odwaru wsypujemy 2 łyżki piołunu, 2 łyżki

mięty pieprzowej, 1 łyżkę korzenia kozłka lekarskiego, natychmiast zestawiamy z
ognia i pozostawiamy pod pokrywką na 15 minut. Po ostudzeniu przecedzamy przez

gęste sitko. Pijemy 3 razy dziennie po 1 filiżance do kawy. Leczenie
homeopatyczne - Jeśli chory prowadzi siedzący tryb życia, długo nie może zasnąć

z powodu natłoku myśli, szkodzą mu zimne napoje i potrawy (zwłaszcza lody),
każde pożywienie jest źle trawione i przyswajane; gdy pije nagminnie kawę i pali

tytoń, poci się przy lada okazji, ma kłopoty z prawidłowym oddawaniem stolca;
jeśli dokuczają mu zawroty i bóle głowy zlokalizowane w głębi mózgu lub w

ciemieniu, dające o sobie znać rano, po obiedzie i na świeżym powietrzu,
wzmagające się od zajęć umysłowych; kiedy widzi przed oczami iskry lub czarne

plamki, po spożyciu potraw kwaśnych lub tłustych odczuwa zgagę, w ustach zbiera
mu się kleista ślina; po każdym posiłku uwiera go ubranie w talii, a w żołądku

czuje skurcze; ma niespokojny sen, pełen koszmarów, rano zaś jest senny; kiedy
stan chorego pogarsza się podczas wilgotnej pogody, a czuje się lepiej po

zjedzeniu ciepłego pokarmu, podajemy Nux vomica D6 po 5 kropli 3 razy dziennie.
- Kiedy choremu szkodzi mleko i potrawy mleczne, masło i tłuszcze, cierpi ciągle

na wzdęcia, ma zdecydowaną niechęć do mleka, mięsa i jego przetworów, a po
zjedzeniu takich potraw odczuwa zgagę i kwasy w żołądku; skarży się na gorzki

smak w ustach i nagromadzenie śluzu w przełyku, podajemy co 4 godziny Carbo
vegetabilis D6 na czubku noża. - Jeśli chory ma wszystkie wymienione w punkcie

pierwszym dolegliwości, a przy tym skłonny jest do przewlekłych stanów zapalnych
powiek lub jęczmieni; nie odczuwa pragnienia, ma ciągle zimne ręce i nogi,

których nie może rozgrzać nawet w pościeli, skarży się na brak powonienia i
częste wycieki śluzu z nosa, cierpi na rozwolnienia na przemian z zaparciami,

podajemy Pulsatilla D6 po 5 kropli co 3 godziny. - Jeśli poza objawami
wymienionymi w punkcie pierwszym chory ma język pokryty żółtawym nalotem, czuje

nieodparty wstręt do jedzenia, ale późno w nocy doświadcza napadów wilczego
głodu, cierpi na odbijanie lub zgagę po każdym obiedzie lub wypiciu mleka, a

wszystkie przykre objawy pogłębiają się latem i podczas dżdżystej pogody,
podajemy Bryonia D6 po 5 kropli co 4 godziny. - Przy zaburzeniach trawienia

trwających od dłuższego czasu, kiedy chory nie znosi mleka, chleba i słodyczy;
gdy pogorszenie następuje rano po przebudzeniu, zmniejsza się zaś pojedzeniu;

jeśli język chorego jest spieczony lub obłożony suchym nalotem, odczuwa on
suchość w ustach lub ostry metaliczny smak; cierpi na rozwolnienia na przemian z

zaparciem i jest wyjątkowo wrażliwy na zimno, podajemy Kalium bichromicum D4 po
5 kropli 3 razy dziennie. - Gdy na pierwszy plan objawów chorobowych wysuwa się

ból głowy z jednostronnym tętnieniem w skroni; jeśli przy wstawaniu z łóżka
chory doświadcza zawrotów głowy, język ma suchy i popękany, cierpi na

niezaspokojone pragnienie, pije dużo zimnych płynów, odczuwa gorzki smak w
ustach, nie chce przyjmować żadnych pokarmów, a najgorzej czuje się po wypiciu

kawy ziarnistej, podajemy Chamomilla D6 po 5 kropli co 3 godziny, a gdy choroba
przybiera charakter przewlekły, aplikujemy Chamomilla D6 po 5 kropli rano i

wieczorem. - Jeśli chory wymiotuje gorzką treścią żołądka po każdym jedzeniu, ma
wyschnięty język i silne pragnienie, skarży się na gniecenie i kolki w dolnej

części brzucha, zwłaszcza po jedzeniu lub wypiciu czegoś zimnego, gdy był
zgrzany, podajemy Arsenicum album D12 po 5 kropli co 3 godziny. - Kiedy chory ma

żółtawą cerę, skarży się na gorzki lub kwaśny smak w ustach, odczuwa brak
apetytu na przemian z wilczym głodem, czuje wstręt do ciepłych potraw, płynów,

mięsa, ryb i nie odczuwa pragnienia; podajemy Graphites D6 po 5 kropli co 4
godziny. - Jeśli chory skarży się na metaliczny smak w ustach, użala się, że

każdy pokarm smakuje jak siarka, ma niepohamowany apetyt na słodycze; odczuwa
drgania i tętnienia w żołądku, senność, zwłaszcza wieczorem, i ma wówczas

zawroty głowy, lecz nie chce przyjąć żadnych leków, gdyż jest przekonany, że to
nic nie pomoże, podajmy Argentum nitricum D12 po 5 kropli co 6 godzin. - Gdy

twarz chorego pokryta jest zmarszczkami i wypryskami, raz jest żółtawa, raz znów

czerwona; jeśli chory skarży się, że wszystko, co je, cuchnie zepsutym serem,
odczuwa silny głód, a im więcej je, tym bardziej jest głodny, czuje także

niepohamowany apetyt na słodycze, podajemy Lycopodium D6 po 5 kropli co 4
godziny. - Jeśli twarz chorego jest blada i nabrzmiała, oczy wpadnięte, otoczone

sinymi obwódkami, okolica żołądka bardzo bolesna, smak w ustach zmienia się
ciągle, wszystkie potrawy mają jednakowy smak; jeśli skarży się on na uczucie

pustki w żołądku, a kilka kęsów powoduje, że jest już nasycony, a czasem sam
widok pożywienia wystarcza zamiast jedzenia; jeśli chory ma ochotę na słodycze,

choć nawet najmniejsza ich porcja powoduje ból żołądka, zgagę i nudności,
podajemy Sulfur D6 po 5 kropli co 3 godziny. Dieta Na początku każdej kuracji

wskazana jest jednodniowa głodówka, potem potrawy lekkostrawne. Jeśli chory nie
ma ochoty na jedzenie; nie należy go do tego zmuszać. Do picia dawać niegazowaną

wodę mineralną. Nos zaczerwieniony Zaburzenia w ukrwieniu nosa mają źródło w
długotrwałych dolegliwościach żołądka, chorobach krwi. Wywołuje je także silne

gorąco lub i zimno. Trwałe zaczerwienienie nosa występuje często u osób
nadużywających alkoholu. Objawy Skóra nosa jest zaczerwieniona i zgrubiała,

widać na niej wyraźnie cienkie czerwone żyłki, czyli rozszerzone naczynia
krwionośne. Leczenie - Rano, w południe i wieczorem, 20 minut przed głównymi

posiłkami przyjmujemy 1 łyżkę stołową mikstury z miodu, zielonych listków
geranium, słodkich migdałów i cytryn (500 gramów miodu pszczelego, 20 zielonych

listków geranium, 20 sztuk słodkich migdałów ukręconych na gładką masę w
moździerzu, 3 cytryny przepuszczone przez maszynkę, ze skórkami, lecz bez

pestek, dobrze mieszamy i przechowujemy w lodówce). - 10 minut po wypiciu
mikstury pijemy 1 filiżankę wywaru z kłączy perzu, pączków sosnowych, mchu

islandzkiego, liści orzecha włoskiego i korzenia goryczki żółtej (po 50 gramów
każdego ze składników dobrze mieszamy, 2 łyżki stołowe mieszanki zalewamy pół

litra wody, gotujemy na małym ogniu przez 15 minut, a po wystudzeniu
przecedzamy), - W 2 godziny po jedzeniu przygotowujemy 1 filiżankę wywaru z

ziela dziurawca, babki szerokolistnej, ziela krwawnika, ziela dymnicy lekarskiej
i szyszek chmielu (po 50 gramów każdego ze składników dobrze mieszamy, 2 łyżki

stołowe mieszanki zalewamy pół litra wrzącej wody, gotujemy na małym ogniu przez
10 minut, a po ostudzeniu przecedzamy). - Przy zaparciach, nawet jednodniowych,

przed udaniem się na spoczynek robimy lewatywę z 1 litra naparu z kwiatów
rumianku (3 łyżki stołowe kwiatów rumianku zalewamy 1 litrem wrzącej wody,

odstawiamy pod pokrywką na 15 minut, a po ostudzeniu przecedzamy przez gęste
sitko). Po lewatywie bierzemy kąpiel parową z naparu z kwiatu rumianku. Powinna

ona trwać przynajmniej 5 minut. Zaraz po kąpieli parowej robimy kąpiel zmienną
nóg do kolan (kilka sekund w wodzie gorącej i kilka sekund w wodzie zimnej;

zabieg wykonujemy 5-8 razy i zawsze kończymy w wodzie zimnej). - Co drugi dzień
przed snem kładziemy na nos ciepły kompres z drożdży piekarskich rozczynionych

ciepłym wywarem z kory dębowej (4 łyżki stołowe kory dębowej zalewamy 1 litrem
wrzącej wody, gotujemy na małym ogniu przez 30 minut, a po ostudzeniu

przecedzamy). Ciepłym wywarem zalewamy 1 łyżeczkę do herbaty drożdży, dobrze
mieszamy, dbając o to, aby drożdże uzyskały konsystencję gęstej śmietany. Masą

drożdżową smarujemy kawałek grubego płótna, nakrywamynim szczelnie nos i część
przylegających do niego policzków. Kompres usuwamy po 15 minutach, a twarz

zmywamy chłodną wodą. - Codziennie rano podczas toalety wykonujemy masaż całego
ciała, z uwzglęnieniem twarzy, suchą miękką szczotką. - Bardzo skuteczne jest

codzienne płukanie nosa chłodnym wywarem z ziela skrzypu (2 łyżki stołowe
skrzypu zalewamy pół litra wody, gotujemy na małym ogniu przez 30 minut, a po

ostudzeniu przecedzamy). Leczenie homeopatyczne - Jeśli nos robi się czerwony i
bolesny, podajemy Belladonna D12 po 5 kropli co 12 godzin. - Gdy zaczerwienienie

nosa trwa od dawna, a ból jest okresowy (pojawia się i ginie, by znów powrócić),
podajemy Sulfur D12 rano i wieczorem po 5 kropli w ciągu 7 dni. - Kiedy

zaczerwienieniu i opuchnięciu ulega koniuszek nosa, podajemy Rhus texicodendron
D6 po 5 kropli rano i wieczorem w ciągu 7 dni, a następnie robimy siedmiodniową

przerwę i podajemy Calcium carbonicum D12 po 5 kropli raz dziennie w ciągu 1

miesiąca. - Jeśli opuchnięty i zaczerwieniony nos pokryje się czarnymi plamkami
lub kropkami, podajemy Graphites D12 po 5 kropli rano i wieczorem. - Gdy oprócz

zaczerwienienia i opuchnięcia wnętrza nosa brzegi nozdrzy pokryte są strupami,
podajemy rano i wieczorem Carbo vegetabilis D6 na końcu noża. - W przypadku

opuchlizny i zaczerwienienia nosa, a także strupów u osób po siedemdziesiątym
piątym roku życia podajemy Aurum D12 po 5, kropli rano i wieczorem. - Gdy nos

jest miedzianoczerwony, podajemy Arsenicum album D12 po 1 kropli rano i
wieczorem, ale co trzeci dzień. Obłożenie języka - Język gęsto obłożony

brudnobiałym nalotem, niezbyt suchy wskazuje, że chora jest śluzówka żołądka,
dolegliwość zaś zaczęła się niedawno, nie jest poważna i łatwo ją wyleczyć. -

Język z jasnoczerwonym koniuszkiem i brzegami, po śluzem wskazuje na poważną
chorobę śluzówki żołądka, trwającą od dłuższego czasu. - Język w całości pokryty

żółtym nalotem wskazuje na chorobę wątroby. - Język mocno zaczerwieniony na
całej swej powierzchni i wilgotny wskazuje na trwający od niedawna rozstrój

nerwów żołądka. - Język suchy, połyskliwy, jak gdyby pokryty lakierem, wskazuje
na trwający od dłuższego czasu rozstrój nerwów żołądka. - Język spuchnięty i

czerwony, miejscami pokryty białym nalotem wskazuje na zaawansowaną chorobę
narządów trawiennych. - Język popękany, usiany głębokimi zmarszczkami wskazuje

na poważny rozstrój żołądka. - Język pokryty cienką warstwą białego nalotu, lecz
zaczerwieniony na koniuszku i brzegach wskazuje na komplikacje chorobowe

śluzówki i nerwów żołądka, a także na to, że choroba przybrała charakter
przewlekły. - Język pokryty na brzegach odciskami zębów i lekko nabrzmiały

wskazuje na rozstrój nerwów żołądka. Leczenie: jak przy wymienionych
dolegliwościach. Obrzmienie wątroby Wykluczając choroby serca, które mają wpływ

na obrzmienie, a więc powiększenie wątroby, występuje ono najczęściej z
przejedzenia i nadużywania napojów alkoholowych. Obrzmienie wątroby może powstać

w wyniku chorób zakaźnych. Także długotrwałe leczenie antybiotykami może
spowodować trwałe obrzmienie wątroby. Objawy Chory skarży się na ucisk i tępy

ból z prawej strony pod żebrami. Ból zwiększa się po jedzeniu, a także po
dłuższym chodzeniu. W prawym podżebrzu wzmaga się także przy najmniejszym

ucisku, co powoduje, że osoby cierpiące na wątrobę rozluźniają odzież w pasie.
Nie leczone obrzmienie wątroby może spowodować żółtaczkę, zaburzenia trawienia,

a także długotrwałe podwyższenie temperatury ciała. Leczenie - Jeśli chory
cierpi na zaparcie, należy każdego wieczoru robić lewatywy z pół litra ciepłej

wody tak długo, aż zaparcie ustąpi. - Jeśli chory nie ma zaparcia, ale skarży
się na ucisk w prawym podżebrzu, wówczas przez 2 kolejne wieczory robimy

lewatywy z 1 szklanki ciepłego wywaru z kwiatów rumianku (1 łyżkę stołową
kwiatów rumianku zalewamy 1 szklanką wrzącej wody, odstawiamy pod pokrywką na 15

minut, a następnie przecedzamy przez gęste sitko. - Bardzo skuteczne jest
kładzenie 3 razy dziennie termofora z gorącą wodą na okolicę wątroby, z

równoczesnym przyłożeniem zimnego okładu na okolicę serca. - Gdy ból wątroby
bardzo dokucza, wówczas 3 razy dziennie kładziemy choremu na prawe podżebrze

kompres z gorącej wody, a po upływie 30 minut na to samo miejsce okład z zimnej
wody i taki sam okład na serce. Okłady usuwamy po 2 godzinach. - W czasie

leczenia chory powinien wypijać przed głównymi posiłkami 1 filiżankę wywaru z
ziela dziurawca, ziela krwawnika i ziela rzepiku pospolitego (1 płaską łyżkę

stołową mieszanki zalewamy 1 szklanką wrzącej wody, odstawiamy pod pokrywką na
15 minut, a następnie przecedzamy przez gęste sitko). Leczenie homeopatyczne -

Jeśli podrażnienie wątroby sprowadza się do dławiącego bólu, krótkiego oddechu i
uczucia ściągnięcia w prawym podżebrzu, bóle nie wzmagają się podczas ruchu,

język obłożony jest żółtym nalotem, odczuwany jest gorzki smak w ustach, a także
jeśli podrażnienie wątroby wywołane zostało zdenerwowaniem, podajemy Chamomilla

D6 po 5 kropli co 2 godziny. - Gdy okolica wątroby jest bardzo wrażliwa na
dotyk, bóle mają charakter kłujący, odczuwany jest ucisk w okolicy żołądka i w

prawym podżebrzu, chory skarży się na krótki oddech i zaparcie, podajemy Nux
vomica D6 po 5 kropli co 3 godziny, a kiedy nastąpi polepszenie - co 6 godzin.

Lek nadaje się szczególnie dla osób porywczych. - W razie bólu w prawym boku

ponad wątrobą, zwiększającego się podczas każdej próby ruchu, kurczowych bólów w
kręgosłupie, wzdęć i nagromadzenia gazów w jelitach podajemy Iris D4 po 5 kropli

co 3 godziny. - Jeśli chory skarży się na wzdęcie w prawym boku, kurcz mięśni
brzucha, uderzenia krwi do głowy, nudności lub wymioty, którym towarzyszy

rozwolnienie lub zaparcie, a mocz jest ciemny, podajemy Podophyllum D6 po 5
kropli co 4 godziny. - Gdy odczuwa się napięcie w okolicy wątroby, ucisk lub

tępy ból w żołądku, oddech jest krótki, język obłożony żółtym nalotem,
wypróżnienia są rzadkie, zielonkawe, kał zmieszany ze śluzem, a pod wieczór,

zwłaszcza zaś nocą chory jest bardzo niespokojny, podajemy Pulsatilla D6 po 5
kropli co 6 godzin. - Jeśli pogorszenie następuje co drugi dzień, bóle stają się

przeszywające, chory skarży się na wzdęcia, a okolica wątroby i żołądka są
twarde, występuje ból głowy, gorzki smak w ustach, język obłożony jest żółtym

nalotem, podajemy China D6 po 5 kropli co 4 godziny. Dieta Bez mięsa i jego
przetworów. Odstawić mleko i przetwory mleczne. Dozwolone są kleiki, sucharki,

pieczone jabłka, słodkie, lecz mało soczyste owoce. Wyjątek stanowią winogrona,
można je jeść w dowolnych ilościach. Owrzodzenie Objawy Nos jest spuchnięty,

zaczerwieniony i bolesny przy dotyku. Po upływie 4-5 dni na jego powierzchni lub
w jego wnętrzu otwiera się wrzód, z którego wypływa ropa. Leczenie - Nie wolno

wyciskać wrzodu. Przez pierwsze dwa wieczory od zauważenia pierwszych objawów
chory robi sobie lewatywę z 1 litra naparu z kwiatów rumianku (4 łyżki stołowe

rumianku zalewamy 1 litrem wrzącej wody, odstawiamy pod pokrywką na 15 minut, a
po przestudzeniu przecedzamy przez gęste sitko). - Codziennie rano kąpiel parowa

głowy w naparze z kwiatów rumianku. Powinna trwać 10 minut. Po kąpieli parowej
głowy kąpiel zmienna nóg (kilka sekund w wodzie gorącej, 1-2 sekundy w wodzie

zimnej; kończymy kąpielą zimną). Zaraz potem chłodny kompres z wywaru z siana na
brzuch (2-3 garście siana zalewamy 1,5 litra wody, gotujemy przez 15 minut, a po

ostudzeniu przecedzamy przez gęste sitko). Kompres na brzuch owija się szczelnie
grubą flanelą i dodatkowo wełnianym szalem. Po 2 godzinach należy kompres

usunąć. - W połowie dnia przykładamy na nos kataplazm z rozgotowanego siemienia
lnianego (2 łyżki stołowe siemienia lnianego zalewamy niewielką ilością wody i

gotujemy na wolnym ogniu, aż otrzymamy gęstą masę). Dobrze ciepłą masę z
siemienia lnianego rozprowadzamy na kawałku grubego płótna o wymiarach 10 x 10

centymetrów, przykładamy na nos i owijamy grubym bandażem. Po upływie pół
godziny kataplazm usuwamy. -

Przed udaniem się na spoczynek robimy gorącą kąpiel nóg (10 minut), na brzuch
kładziemy chłodny kompres z wywaru z siana, a na nos kataplazm z siemienia

lnianego. Kompres i kataplazm pozostawiamy na całą noc. - Kilka razy dziennie
przemywamy nos, z zewnątrz i od wewnątrz, roztworem soku z dziurawca (1 łyżeczkę

do herbaty soku z dziurawca wlewamy do 0,25 szklanki ciepłej przegotowanej wody
i dobrze mieszamy). Leczenie homeopatyczne - Jeśli uda się rozpocząć leczenie w

momencie, gdy zauważone zostały pierwsze objawy choroby, wówczas w pierwszym
dniu podajemy Belladonna D12 po 5 kropli co 2 godziny, w następnym co 2-3

godziny Hepar sulfuris D6 na czubku noża. - Kiedy owrzodzenie ustąpi, podajemy
przez 2 tygodnie Sulfur D12 po 5 kropli 1 raz dziennie. Dieta Podczas leczenia

owrzodzeń nosa odstawiamy mięso i jego przetwory. Pokrzywka Pokrzywkę wywołać
mogą tak różne czynniki, że trudno byłoby je wszystkie wyliczyć. W większości

przypadków przyczyną pokrzywki są zaburzenia żołądka lub jelit. Objawy Gładkie,
czerwonawe lub szarobiałe plamki na skórze, czasami wypiętrzone, nieco palące i

swędzące krostki, otoczone czerwoną obwódką. Należy wystrzegać się używania
środków zewnętrznych, które powodują zniknięcie pokrzywki, jest ona bowiem

sygnałem głębszego niedomagania całego organizmu. Leczenie homeopatyczne - Jeśli
powodem wystąpienia pokrzywki było zimno albo wilgoć lub jeśli wysypce

towarzyszy podwyższona temperatura ciała, chory skarży się na gorzki smak w
ustach, ma obłożony język, skórę suchą i palącą, a po każdym drapaniu palenie

wzmaga się, podajemy Dulcamara D6 po 5 kropli co 3 godziny. - Gdy tętno jest
pełne, chory ma dreszcze, skórę suchą i gorącą, podajemy Aconitum po 5 kropli co

3 godziny. - Jeżeli pokrzywka wynikła z błędów dietetycznych ewentualnie

wywołana została spożyciem alkoholu, a chory ma zaparcie, podajemy Nux vomica D6
po 5 kropli co 3 godziny. - Chorym z natury spokojnym, u których pokrzywka

została wywołana spożyciem pokarmów mięsnych i towarzyszy jej rozwolnienie,
aplikujemy Pulsatilla D6 po 5 kropli co 3 godziny. - Gdy chory ma nudności, a

swędzenie przewyższa swoją siłą wszystkie inne objawy, podajemy Veratrum viride
D6 po 5 kropli co 3 godziny. - Jeśli pokrzywka ma wygląd drobniutkich

pęcherzyków, podobnych do ukłuć spowodowanych przez owady, pokrywa głównie stawy
rąk i nóg, jest czerwona, skóra wokół niej obrzmiała, swędzenie zaś potęguje się

od drapania, podajemy Rhus toxicodendron D6 po 5 kropli co 3 godziny. Dieta
Patrz: "Niestrawność". Pokrzywka przewlekła Pokrzywce przewlekłej nie towarzyszy

podwyższona temperatura ciała ani rozstrój żołądka. Pojawia się ona kilka razy
dziennie, nocą zaś przysparza choremu wiele cierpień. Tego rodzaju pokrzywka

trwa tygodniami, a nawet miesiącami. Pokrzywka przewlekła występuje najczęściej
u kobiet w okresie klimakterium. Leczenie homeopatyczne - Jeśli pokrzywka

występuje głównie z powodu przebywania na świeżym powietrzu w chłodną pogodę, a
także we wszystkich innych przypadkach przewlekłych podajemy Calcarea carbonica

D12 po 5 kropli rano i wieczorem w ciągu 4 dni. Następnie robimy sześciodniową
przerwę i w razie potrzeby kurację powtarzamy. - Gdy pokrzywka pojawia się,

kiedy chory jest zdenerwowany lub przeżywa ciężki okres psychiczny, podajemy
Conium D6 po 5 kropli rano i wieczorem przez 10 dni lub krócej, jeśli poprawa

nastąpi wcześniej, po czym robimy sześciodniową przerwę i w razie potrzeby
kurację powtarzamy. - Jeżeli pokrzywka występuje głównie na nogach i kolanach,

wypryski są sinoczerwone, a w nocy dokucza swędzenie, podajemy Pulsatilla D6 po
5 kropli co 3 godziny. - Gdy świąd jest nie do zniesienia, tętno nierówne, chory

niespokojny i ma dreszcze, dajemy Arsenicum album D12 po 5 kropli co 6 godzin. -
Jeśli świąd ogarnął całe ciało, a skóra pokryta jest nabrzmiałymi krostami,

podajemy Dulcamara po 5 kropli co 3 godziny. - Jeżeli rozlane, czerwone,
swędzące plamy objęły różne części ciała, a zwłaszcza lewą stronę brzucha, chory

jest bardzo wrażliwy na zimno, cierpi na zaburzenia i nieżyty nosa (katary),
podajemy Lycopodium D6 po 5 kropli rano i wieczorem. - Kiedy pokrzywka jest

bardzo piekąca i swędząca, chory cierpi na okresowe bóle zębów, nudności, upławy
i krwotoki z nosa, podajemy Sepia D6 po 5 kropli co 4 godziny. Środek ten jest

szczególnie wskazany dla kobiet. - Gdy plamy lokują się głównie na kończynach,
mają nierówne, postrzępione brzegi, swędzą i palą, podajemy Sulfur D12 po 5

kropli rano i wieczorem. - Na zakończenie kuracji, aby utrwalić leczenie,
podajemy Sulfur D12, Sepia D12, Lycopodium D12 po 5 kropli 1 raz dziennie przez

2-3 miesiące. Dieta Bez mięsa i jego przetworów. Wyjątek stanowi gotowany drób.
Należy odstawić alkohol. Odżywiać się głównie produktami roślinnymi. Jeśli chory

nie jest uczulony na mleko, raz w tygodniu może odżywiać się tylko mlekiem.
PrzekrwienieŃ gałek ocznych Przekrwienie może powstać z powodu uderzenia,

kaszlu, wymiotów lub krzyku. Ta dolegliwość ustępuje zwykle sama, lecz jeśli
powtarza się często, i to z najmniejszego powodu, wymaga leczenia. Leczenie - W

razie wystąpienia silnego przekrwienia gałki ocznej w pierwszym rzędzie
stosujemy kąpiel zmienną nóg (20 sekund w wodzie gorącej, 3 sekundy w wodzie

zimnej. Temperaturę wody zmieniamy kilkakrotnie i kąpiel zawsze kończymy w
wodzie zimnej). - Po kąpieli zmiennej nóg przykładamy na czoło i ciemię okłady z

zimnej wody, zmieniając je co 15 minut. - Bardzo skuteczna jest kąpiel twarzy w
zimnej wodzie. Całą twarz zanurzamy w miednicy z zimną wodą, otwieramy powieki i

poruszamy gałkami ocznymi. (Taka kąpiel, z przerwami na zaczerpnięcie powietrza,
powinna trwać 2 minuty). Leczenie homeopatyczne - Jeśli przekrwienie oka

wywołane zostało na przykład uderzeniem i nie cofa się samoistnie, podajemy
Arnica D6 po 5 kropli co 4 godziny. Dodatkowo kąpiemy oko lub oczy w roztworze

nalewki arnikowej (do 2 łyżek stołowych przegotowanej chłodnej wody dodajemy 5
kropli nalewki). Najlepiej jest kąpać oczy w specjalnym kieliszku do kąpieli

oka. - Gdy przekrwieniu gałek ocznych towarzyszy silne tętnienie w naczyniach
szyi i ból głowy, podajemy Belladonna D6 po 5 kropli co 4 godziny. - Kiedy

przekrwienie gałek ocznych spowodowane zostało złą pracą żołądka lub nadużyciem

napojów alkoholowych, podajemy Nux vomica D6 po 5 kropli 3 razy dziennie. -
Jeżeli przekrwienie gałek ocznych wywołał silny gniew lub gwałtowna zmiana

temperatury, podajemy Chamomilla D6 po 5 kropli 3 razy dziennie. Dieta Podczas
leczenia trzeba unikać potraw tłustych, korzennych a także kwasów. Ograniczyć

należy płyny. Skurcz żołądkaŃ i przewodu pokarmowego Skurcz żołądka i przewodu
pokarmowego przytrafia się najczęściej osobom nerwowym, objawia się bólem lub

ściskaniem w dołku podsercowym, a także uczuciem kłębka tkwiącego w przełyku.
Objawy Bardzo silne ciągnące bóle w okolicy żołądka, promieniujące do pleców i

klatki piersiowej. Nudności, skłonność do wymiotów, ziębnięcie kończyn, wzdęcia
i głośne odchodzenie gazów; czasami także zgaga. Niektórzy chorzy skarżą się, że

w przełyku tkwi im twardy kłąb. Atak skurczowo-bólowy może trwać kilka godzin, a
nawet kilka dni i często powraca. Jego przyczyną nie są błędy dietetyczne, lecz

raczej nerwowe usposobienie chorego. Chory ma trudności z połykaniem potraw,
które grzęzną mu w przełyku, pokarm "rośnie mu w ustach", z ust wydziela się

odrażający zapach, zaparcia są rzeczą codzienną. Leczenie Patrz: "Nadkwasota
żołądka". - W razie ataku skurczowo-bólowego należy zacząć od gorących kompresów

na klatkę piersiową i górną część brzucha. Kompres zmienia się co 5 minut i robi
to przynajmniej 8-10 razy. Bardzo pomocne są delikatne masaże klatki piersiowej

i górnej części żołądka. - 3-4 razy dziennie pijemy po 1 kieliszku do wina
wywaru z ziela dziurawca, liści babki szerokolistnej i ziela krwawnika (po 20

gramów każdego ze składników dobrze mieszamy, 2 łyżki stołowe mieszanki zalewamy
pół litra wrzącej wody, gotujemy pod pokrywką przez 10 minut na małym ogniu, a

po ostudzeniu przecedzamy przez gęste sitko). - Przy zaparciach robimy lewatywy,
które umożliwią codzienne wypróżnienia. - Na noc kładziemy na brzuch kompres z

dobrze ciepłego naparu z kwiatów rumianku (1 łyżkę stołową kwiatów rumianku
zalewamy 1 szklanką wrzątku, odstawiamy pod pokrywką na 15 minut, a następnie

przecedzamy przez gęste sitko). Leczenie homeopatyczne - Jeśli skurcz i ból
żołądka spowodowane zostały wypiciem mocnej kawy, herbaty lub alkoholu, chory

zaś jest skłonny do histerii lub melancholii; gdy skurcz i ból zlokalizowane w
klatce piersiowej wzmagają się, zwłaszcza po obiedzie (nawet dietetycznym), a

czasami promieniują do dolnej części pleców i między łopatki, język jest drżący
i popękany lub pokryty białym śluzem: jeśli istnieje przy tym stan zapalny

powiek, kwaśny lub zgniły smak w ustach, wymioty i zaparcie; jeśli wszystkie
wspomniane objawy pogarszają się wówczas, kiedy chory jest zdenerwowany lub

zagniewany, podajemy Nux vomica D6 po 5 kropli co 10 minut, a w miarę
ustępowania objawów chorobowych coraz rzadziej - co 10 minut, co 30 minut, co

godzinę. Jeżeli chory czuje, że zbliża się atak, powinien jak najwcześniej zażyć
ponownie Nux vomica D6 w ilości 5 kropli i kontynuować branie leku aż do

ustąpienia objawów. - Jeżeli po zażyciu Nux vomica D6 wystąpią jeszcze objawy
wskazujące na potrzebę użycia środka kończącego leczenie, podajemy Carbo

vegetabilis D6 na czubku noża co 3 godziny, a następnie przez kilka dni rano i
wieczorem. - Kiedy chory czuje kamień w żołądku, dokuczają mu gazy, ma krótki

oddech i ból głowy, a polepszenie następuje po wypiciu kilku łyków mocnej kawy
naturalnej, podajemy Chamomilla D6 po 5 kropli co 2 godziny. - Jeśli chory

skarży się na kłujące bóle w żołądku, wzmagające się od chodzenia, tętnienie lub
drętwienie w dołku podsercowym, ma skłonność do rozwolnienia, a jest z natury

łagodnym i spokojnym człowiekiem, podajemy Pulsatilla D6 po 5 kropli co 6
godzin, aż nastąpi poprawa. - W identycznych jak poprzednio wymienione

przypadkach, ale bez występowania skłonności do rozwolnienia i nudności, oraz
jeśli choroba dotyczy osób z natury histerycznych, podajemy Ignatia D6 po 5

kropli co 3 godziny. - Jeśli na bolesne ściskanie w żołądku i uczucie jego
przepełnienia skarżą się osoby zreumatyzowane, podajemy Bryonia D6 po 5 kropli

co 4 godziny. - Gdy objawy takie występują u osób skłonnych do krwotoków z nosa,
a ataki bólu pojawiają się nocą lub po obiedzie, towarzyszą im wymioty kwaśną

treścią, okolica żołądka jest niezwykle bolesna przy dotyku, a chory cierpi na
hemoroidy, zaparcia lub rozwolnienia, podajemy Calcarea carbonica D12 po 5

kropli rano i wieczorem. - Gdy bóle kłujące, palące zlokalizowane są w dolnej

części żołądka, promieniują do pleców i części lędźwiowej kręgosłupa, chory ma
nudności lub wymiotuje żółtawym albo zielonkawym, gorzkim śluzem, podajemy

Argentum nitricum D12 po 5 kropli co 3 godziny. Dieta Bez mięsa i jego
przetworów, bez surowych jarzyn, żółtego sera, świeżego chleba, słodyczy, wiśni,

orzechów. Herbata bardzo słaba; wykluczyć kawę i alkohol. Chory powinien mieć
zawsze ciepłe nogi, a także owijać się w pasie flanelą. Wągry Wbrew powszechnemu

mniemaniu nie jest to tylko choroba wieku młodzieńczego. Objawy Na skórze czoła,
nosa, policzków, szyi, a także ramion i czasami pleców pojawia się duża liczba

czarnych punktów, a pomiędzy nimi czerwonawe wybrzuszenia podbiegnięte ropą.
Skóra chorego ma niezdrowy wygląd, jest obwisła, żółtawa, czasami ziemista.

Leczenie homeopatyczne - Jeśli chory ma zawsze suchą skórę, wypryski znajdują
się na twarzy i klatce piersiowej, są drobne, czerwonawe, czasami swędzące;

często podbiegają ropą, pękają i szybko nikną; skóra ma niezdrowy wygląd,
marszczy się łatwo lub ropieje, podajemy Graphites D12 po 5 kropli co 6 godzin.

- Gdy skóra jest wrażliwa, piecze i swędzi, chory cierpi na rozstrój żołądka i
zaparcia, podajemy Nux vomica D12 po 5 kropli co 3 godziny. - Jeżeli skóra jest

sucha i żółtawa; chory poci się kwaśnym lub cuchnącym potem, podajemy Acidum
nitricum D12 po 5 kropli co 6 godzin. Wymioty Wymioty mogą być pochodzenia

czysto żołądkowego, powodować je może podrażnienie tylnej ścianki gardła i
przełyku, ruchy ciała, oślepiające światło, wstrząs psychiczny. Jeśli po ataku

nudności następują wymioty i przynoszą ulgę choremu, sygnalizuje to, że źródłem
dolegliwości jest żołądek. Gdy wymioty występują po zjedzeniu twardych lub

płynnych pokarmów, mamy do czynienia z tak zwanymi wymiotami histerycznymi.
Jeżeli wymioty są wynikiem chorób mózgu, nie następuje po nich ulga. Kiedy zaś

przyczyną wymiotów jest skręt jelit, chory wymiotuje ich treścią. Leczenie - W
lżejszych przypadkach chory musi położyć się i pozostać w absolutnym spokoju. Na

brzuch należy przykładać okład z chłodnej wody, pół na pół z octem, i zmieniać
go co 10-15 minut. - Jeśli wymiotom towarzyszy ból w dołku podsercowym,

skutecznie pomaga kataplazm z soli kuchennej rozgrzanej na patelni (kilka łyżek
soli prażymy na patelni, aż stanie się gorąca, wsypujemy do płóciennego

woreczka, przykładamy na okolicę dołka podsercowego i trzymamy tak długo, aż ból
minie. - Bardzo silne wymioty można powstrzymać naparem z nasion szczawiu

końskiego (1 łyżkę utartego w moździerzu nasienia zalewamy 1 szklanką wrzącej
wody, odstawiamy pod pokrywką na 15 minut, a następnie przecedzamy przez gęste

sitko). Napar podajemy zimny, po 1 łyżce stołowej co 15 minut. Leczenie
homeopatyczne - Jeśli wymioty wywołuje najmniejsza ilość pokarmu lub napoju,

chory wymiotuje białym lub zielonkawym śluzem, cierpi na wzdęcia brzucha, oddaje
mało moczu, jest blady i niespokojny, aplikujemy po każdym ataku, a potem co 2

godziny Ipecacuanha D5 po 5 kropli. - Gdy powodem wymiotów jest przepełniony
żołądek, chory ma biało obłożony język, wymioty zaś są raptowne i trudno je

opanować, podajemy po każdym ataku, a potem co 2 godziny Antimonium D6 na czubku
noża. - Kiedy nawet najmniejszy atak wymiotów powoduje gwałtowne wyczerpanie, a

dochodzi do nich po zjedzeniu czegokolwiek, chory ma zimne nogi i jest blady,
podajemy Arsenicum album D12 po 5 kropli co 2 godziny. - Gdy chory ma jeden

policzek czerwony, drugi zaś blady, treść wymiotów jest kwaśna i kleista,
podajemy Chamomilla D6 po 5 kropli co 2 godziny. - Jeżeli chory ma mocno

podrażniony żołądek, najmniejsza nawet ilość pokarmu lub napoju jest natychmiast
zwymiotowana, a wymiociny są koloru zielonkowatego, podajemy Veratrum virde D6

po 5 kropli co 2 godziny. - Przy nudnościach i wymiotach wodnistą, kwaśną
cieczą, jeśli chory jest osłabiony, ma kolki w jelitach i gazy, których nie

można się pozbyć, podajemy Veratrum album D5 po 5 kropli co 2 godziny. - Gdy
chory wymiotuje pienistą, kwaśną cieczą, odczuwa silny ból w żołądku albo

wymiotuje żółcią, jest słaby i cierpi na kolkę jelitową, podajemy Iris D6 po 5
kropli co 2 godziny. Zanokcica Zanokcica rozpoczyna się od mniej lub bardziej

głęboko usadowionego wrzodu na końcu palca ręki albo nogi, czemu towarzyszy
gwałtowny ból i znaczne obrzmienie tkanek miękkich. Po upływie 1-2 dni ból,

uczucie gorąca i powiększające się obrzmienie sygnalizują gromadzenie się ropy.

Ból z ostrego staje się tępy, a w palcu chory odczuwa rwanie. Kiedy wrzód
dojrzeje, pęka, a chory natychmiast czuje wyraźną ulgę. Choroba ta ma tendencje

do nawrotów. Leczenie homeopatyczne - W momencie pojawienia się pierwszych
objawów zanokcicy należy szybko podać Sulfur D12 - po 5 kropli co 6 godzin, a

kiedy nastąpi ulga, przejść do podawania Silicea D12 - po 5 kropli co 6 godzin.
- Gdy mimo podawania Sulfur D12 i Silicea D12 nie udało się opanować zanokcicy,

przechodzimy do podawania Mercurius solubilis D12 - po 5 kropli co 6 godzin. -
Jeśli mimo zaaplikowania Mercuris solubilis D12 ból wzmaga się, a chory czuje w

palcu szarpnięcia, podajemy co 3 godziny Hepar sulfuris D4 na czubku noża, tak
długo, aż wrzód pęknie. - W skomplikowanych przypadkach zanokcicy, kiedy chory

ma podwyższoną temperaturę ciała, tętno przyśpieszone i twarde, dokucza mu
pragnienie, a ból jest trudny do wytrzymania, podajemy Aconitum D6 po 5 kropli

co 2 godziny. - Jeżeli wrzód umiejscowił się głęboko, a obrzmienie jest dość
duże, ból dojmujący, podajemy Silicea D12 po 5 kropli co 4 godziny, tak długo,

aż wrzód pęknie. - Jeśli Silicea nie przyniosła ostatecznego wyleczenia,
podajemy Sulfur D12 po 5 kropli co 4 godziny. - Gdy obrzmienie jest

ciemnoczerwone lub sine, a ból trudny do wytrzymania, podajemy co 3 godziny
Lachesis D8 na czubku noża. - Jeśli wrzód jest czarny, a chory odczuwa palący

ból, podajemy Arsenicum album D12 po 5 kropli co 3 godziny. - Gdy na miejscu
otwartego wrzodu zaczyna narastać dzikie mięso lub rana nie chce się zamknąć,

podajemy Acidum nitricum D6 po 5 kropli co 4 godziny. Rano i wieczorem robimy
okład z chłodnej wody z dodatkiem Acidum D6 (5 kropli leku na 1 łyżkę stołową

wody). Dieta Podczas leczenia obowiązuje dieta bezmięsna, a mleko można pić
tylko zsiadłe. Zapalenie spojówek Objawy Chory czuje piasek pod powiekami, oczy

są wrażliwe na zimno, zaognione, błona śluzowa zaczerwieniona. Na gałce ocznej
widać wyraźnie nabrzmiałe naczynia krwionośne. W początkowej fazie choroby oko

jest suche, później obficie zaczyna wydzielać się śluz, co powoduje, że chory
budzi się z oczami zaklejonymi wydzieliną. Leczenie homeopatyczne - Na początku

zapalenia podajemy Sulfur D6 po 5 kropli co 3 godziny. - Jeśli oko jest
zaczerwienione, suche, występuje ból głowy oraz kłucie w gałce ocznej, podajemy

Aconitum D6 na przemian z Belladonną D6 po 5 kropli co 4 godziny. - Gdy
zapaleniu spojówek towarzyszy silne łzawienie, podajemy Euphrasia D6 po 5 kropli

co 3 godziny. - Gdy zapalenie spojówek przeszło w stan przewlekły,
zaczerwienienie oczu utrzymuje się nadal, wydzieliny są gryzące, a powieki nieco

opuchnięte, podajemy Arsenicum album D12 na przemian z Argentum nitricum D12 po
5 kropli 4 razy dziennie. - Codziennie po przebudzeniu się przemywamy sklejone

wydzieliną oczy roztworem Euphrasia D1 (do kieliszka ciepłej przegotowanej wody
dodajemy 1-2 krople Euphrasia D1Ď). Kąpiel oka lub oczu przeprowadzamy także w

ciągu dnia (3-4 razy). Dieta Przez pierwszą dobę od powstania stanu zapalnego
należy powstrzymać się zupełnie od przyjmowania pokarmów, a pić tylko osłodzoną

wodę z sokiem ze świeżej cytryny. Potem obowiązuje dieta bezmięsna, a także bez
mleka i jaj. Zapalenia spojówekŃ przewlekłe Skłonności do nawracających zapaleń

spojówek rozwijają się na tle reumatycznym lub dnawym (podagrycznym). Zapalenie
przewlekle różni się w swym przebiegu od ostrego zapalenia spojówek. Objawy

Najważniejszym objawem przewlekłego zapalenia spojówek jest silny ból w gałce
ocznej, promieniujący często do głowy i górnej części twarzy. Znaczący jest

fakt, że ból ten pogarsza się od ciepła. Powieki nie są zaatakowane tak mocno
jak w przypadku ostrego zapalenia spojówek, a równocześnie stan zapalny oka jest

o wiele łagodniejszy, choć łzawienie oczu lub oka jest o wiele obfitsze, łzy zaś
gryzące. Na przebieg przewlekłego zapalenia spojówek ma wpływ przeziębienie, a

także zaburzenia trawienia. Przewlekłe zapalenie spojówek spotykane jest
najczęściej u osób starszych. Leczenie homeopatyczne - Jeśli chory odczuwa silne

pieczenie pod powiekami, a łzy powiększają to pieczenie, podajemy przez 7 dni
Arsenicum D12 po 5 kropli wieczorem i rano. Po siedmiodniowym okresie leczenia

robimy siedmiodniową przerwę i jeśli zachodzi potrzeba, leczenie powtarzamy. -
Gdy po wspomnianym okresie leczenia główne objawy ustąpiły, lecz powracają z

powodu zimna lub wilgoci, podajemy Sulfur D12 i Calcarea carbonica D12 w sposób

następujący: pierwszego dnia Sulfur D12 w ilości 5 kropli rano na czczo i tę
samą dawkę na noc, następnego dnia Calcarea carbonica D12 w takiej samej ilości

i częstotliwości. Po upływie 4 dni powracamy znów do Sulfur D12, a następnie do
Calcarea carbonica D12 i tak dalej. Dieta Bez mięsa i jego przetworów, mleka i

jaj. Dużo soku z marchwi zmieszanego w stosunku 1Ď:1 z sokiem z jabłek. Czosnek
i cebula w każdej postaci. Zaparcie Należy rozróżniać zaparcia nieszkodliwe od

zaparć chorobowych. Te drugie zdarzają się o wiele częściej niż pierwsze i
dlatego przedstawiamy je bliżej. Jeśli przyjrzymy się trybowi życia osoby

cierpiącej na zaparcia, zauważymy, że nie troszczy się ona wcale o to, aby jej
stolec był prawidłowy, a kiedy dojdzie już do zaparcia, używa powszechnie

dostępnych środków rozwalniających, które pogłębiają skłonność do zaparć. Jeśli
taka sytuacja trwa przez lata, zaparcia nabierają charakteru przewlekłego. Osoby

cierpiące na zaparcia muszą zdać sobie sprawę, że pod żadnym pozorem nie należy
korzystać nawet z powszechnie wychwalanych środków rozwalniających, gdyż

przywykanie do nich grozi trudnymi do usunięcia konsekwencjami. Istnieją inne,
bardziej skuteczne sposoby wyregulowania stolca. Leczenie - Aby usunąć

przewlekłe zaparcia, trzeba podejmować regularnie próby naturalnego oddawania
stolca, to jest codziennie o tej samej porze udawać się do ubikacji i zmuszać do

wypróżniania. Początkowo może to nie dawać rezultatów, lecz z czasem
wypróżnienie nastąpi. - Po oddaniu stolca, a także wieczorem chory powinien

zrobić sobie lewatywę z pół litra ciepłej wody, starając się zatrzymać ją jak
najdłużej. Po lewatywie kładziemy na brzuch kompres z zimnej wody, okrywamy go

flanelą i dodatkowo wełnianym szalem. - Każdego ranka po przebudzeniu się dobrze
jest prawą ręką wykonać delikatny masaż całego brzucha, zgodnie z ruchem

wskazówek zegara. - Codziennie rano na czczo należy wypić pół szklanki zimnej
przegotowanej wody; może to być także woda mineralna, byle nie gazowana. Po

kilku dniach można się przekonać, jak skuteczny to sposób. - W bardziej
uporczywych przypadkach trzeba brać codziennie ciepłą kąpiel połowiczną (siadamy

w wannie napełnionej taką ilością wody, aby sięgała do piersi). Powinna ona
trwać 15 minut; podczas kąpieli masujemy brzuch. - Z chwilą przystąpienia do

intensywnego leczenia zaparcia niezbędne jest opróżnienie jelit. Do tego celu
używamy naparu z ziela świetlika lekarskiego i kwiatów tarniny (4 łyżki stołowe

kwiatów tarniny i 2 łyżki stołowe ziela świetlika lekarskiego dokładnie
mieszamy, 1 łyżkę stołową mieszanki zalewamy 1 szklanką wrzącej wody, odstawiamy

pod pokrywką na 15 minut, a następnie przecedzamy przez gęste sitko). Wypijamy 1
filiżankę ciepłego naparu. Najlepiej uczynić to przed snem. Leczenie

homeopatyczne - Przy częstych, choć nieskutecznych parciach, wzdęciach brzucha,
przy bólach głowy, awersji do jakichkolwiek zajęć, gdy zaparcie jest wynikiem

siedzącego trybu życia i poprzedziło je rozwolnienie, podajemy Nux vomica D6 po
5 kropli rano i wieczorem. Środek ten przeznaczony jest dla osób nerwowych i

porywczych. - Gdy objawy są identyczne z wyżej podanymi, lecz chory jest osobą
łagodną i powolną, a powodem zaparć są błędy dietetyczne (tłuste pokarmy),

podajemy Pulsatilla D6 po 5 kropli rano i wieczorem. - Jeśli istnieją częste
parcia, których rezultatem jest wydalanie niewielkiej ilości twardego, suchego

kału, co powoduje ból i pęknięcia odbytu, podajemy Alumina D12 po 5 kropli rano
i wieczorem. - Gdy zaparcie występuje u osoby cierpiącej na reumatyzm, gdy kał

wydalany jest z dużym wysiłkiem, odczuwane są uderzenia krwi do głowy i bóle
głowy, a kiedy jest ciepło, występują biegunki na zmianę z zaparciami, podajemy

Bryonia D6 po 5 kropli rano i wieczorem. - Jeśli po wypróżnieniu odbyt zaciska
się mocno, sprawiając ból, kał jest suchy i twardy, pozbawiony śluzu, podajemy

Plumbum metalicum D12 po 5 kropli rano i wieczorem. - Kiedy zaparcie jest
przewlekłe, chory wypróżnia się najwyżej 1-2 razy w tygodniu, odczuwa silny ból

i swędzenie odbytu, podajemy Hydrastis D6 po 5 kropli rano i wieczorem. - Gdy
zaparciu towarzyszą hemoroidy, kał jest twardy, w postaci suchych kawałków,

istnieje ciągłe parcie, rano występują zawroty głowy, a próby wypróżnienia się
są tak bolesne, że chory woli z nich zrezygnować, kiedy nogi są stale zimne i

występuje uczucie gorąca głowy, podajemy Sulfur D12 po 5 kropli rano i

wieczorem. - Jeśli zaparciu towarzyszy kolka, dolegliwości żołądka, pragnienie,
kał jest twardy i odchodzi z trudnością, podajemy Silicea D12 po 5 kropli rano i

wieczorem. - Jeśli zaparcie występuje od dłuższego czasu, chory skarży się na
uderzenia krwi do głowy, gazy i uczucie ciężaru w jelicie grubym, podajemy

Lycopodium D6 po 5 kropli rano i wieczorem. - Gdy zaparcie doskwiera osobie w
zaawansowanym wieku, wówczas, po usunięciu objawów pierwszoplanowych, należy

przez dłuższy czas podawać rano na czczo Barium carbonicum D6 na czubku noża. -
Jeśli zaparcie wywołane zostało nadużyciem środków rozwalniających, a przedtem

chory cierpiał na biegunki na zmianę z zaparciami, podajemy China D6 po 5 kropli
rano i wieczorem. Dieta Bez mięsa i jego przetworów. Mleko wyłącznie zsiadłe.

Dużo zieleniny, chleb tylko gruboziarnisty. Starać się jeść dużo buraczków w
dowolnej postaci. Dobrze jest też spożywać śliwki suszone, namoczone uprzednio w

wodzie, aby zmiękły. Unikać należy wodnistych owoców.
1/ 1