MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

DEPARTAMENT NAUKI, STUDIÓW I ANALIZ

ZESPÓŁ POWSZECHNEGO KSZTAŁCENIA INFORMATYCZNEGO

PODSTAWA PROGRAMOWA

DLA PRZEDMIOTU

ELEMENTY INFORMATYKI

WARSZAWA

MARZEC 1996 R.

2

© Ministerstwo Edukacji Narodowej
Projekt opracowany i rekomendowany przez zespół w składzie:
mgr Alicja Bozyk

nauczyciel-doradca w Wojewódzkim Ośrodku Doskonalenia
Nauczycieli w Warszawie

mgr Jerzy Dałek

doradca ministra w Ministerstwie Edukacji Narodowej

mgr Jacek Figiel

nauczyciel-doradca metodyczny w Wojewódzkim Ośrodku
Metodycznym w Lesznie

mgr inż. Grażyna Koba

nauczyciel-doradca metodyczny w Wojewódzkim Ośrodku
Metodycznym we Wrocławiu

mgr inż. Anna Koludo

koordynator edukacji informatycznej w Kuratorium Oświaty
w Łodzi

mgr Ryszard Kowal

nauczyciel w Liceum Ogólnokształcącym im. J. Zamojskiego
w Lublinie

Tadeusz Kuran

dyrektor Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zastosowań
Komputerów w Warszawie

mgr inż. Zdzisław Nowakowski nauczyciel w Zespole Szkół Zawodowych Nr 1 w Rzeszowie
dr inż. Grzegorz Płoszajski

nauczyciel akademicki na Politechnice Warszawskiej

mgr Małgorzata Rostkowska

nauczyciel doradca w Wojewódzkim Ośrodku Doskonalenia
Nauczycieli w Warszawie

dr Krzysztof Skowronek

nauczycie-doradca metodyczny w Zakładzie Doskonalenia
Nauczycieli w Toruniu

prof. dr hab. Maciej M. Sysło

dyrektor Instytutu Informatyki Uniwersytetu Wrocławskiego

mgr Krzysztof J. Święcicki

główny specjalista w Ministerstwie Edukacji Narodowej

mgr Anna Trawka

koordynator edukacji informatycznej w Kielcach

mgr Jan Wikłacz

koordynator edukacji informatycznej w Bielsku Białej

3

PODSTAWA PROGRAMOWA Z ELEMENTÓW INFORMATYKI

Dokument składa się z części zasadniczej oraz przykładowej realizacji podstawy programowej.

W części zasadniczej są wymienione ogólne cele kształcenia, uszczegółowione cele i treści kształ-
cenia oraz wymagania programowe.

Przykładowa realizacja podstawy programowej jest zbiorem modułów podzielonych na zagad-

nienia, w których wyróżniono działania podejmowane przez uczniów oraz cel do osiągnięcia czyli
to, co uczniowie potrafią. Ta część dokumentu zawiera także propozycję algorytmów i przykładów.

Przedstawiona podstawa programowa umożliwia skonstruowanie programu nauczania w łącz-

nym wymiarze 76 godzin (2 godziny/tydzień) lub 114 godzin (1-2 godziny/tydzień lub 3 godzi-
ny/tydzień).

1

Niezbędne warunki, aby przedmiot elementy informaty ki mógł być nauczany, są następu-

jące:

‒ nauczyciel posiada formalne kwalifikacje do nauczania przedmiotu,
‒ szkoła posiada minimalny zestaw licencjonowanego oprogramowania , na który składa

się: system operacyjny, powłoka na system, edytor tekstu, edytor graficzny, arkusz kalkula-
cyjny, system zarządzania bazami danych, program komunikacyjny, język programowania,
przykładowe oprogramowanie edukacyjne.

‒ w klasie podzielonej na grupy (do 15 osób) z jednego komputera korzysta co najwyżej

dwóch uczniów.

1. OGÓLNE CELE KSZTAŁCENIA

Informaty ka jest dziedziną wiedzy zajmująca się algorytmami, a także gromadzeniem, prze-

twarzaniem i wyszukiwaniem informacji za pomocą komputerów i odpowiedniego oprogramowa-
nia.

Elementy informaty ki należy traktować jako przedmiot ogólnokształcący wyrabiający

ogólną kulturę informatyczną w zakresie stosowania pojęć, metod i środków informatyki.

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczeń będzie umiał:
 Posługiwać się podstawowymi pojęciami oraz środkami informatyki.
 Rozwiązywać proste problemy przez:

‒ stosowanie podstawowych technik algorytmicznych,
‒ skorzystanie z typowych programów użytkowych (edytory tekstu i grafiki, arkusze kal-

kulacyjne, bazy danych).

 Przedstawić aktualne zagadnienia związane z rozwojem technik informacyjnych.
W wyniku zorganizowanego procesu wychowania uczeń będzie:
 Współpracował z zespołem klasowym nad rozwiązywaniem problemów informatycznych.
 Szanował własność intelektualną.

 Dostrzegał potrzebę oraz planował dalsze samokształcenie.

1

Wszystkie umiejętności, zagadnienia oraz wymagania programowe, które obowiązują w 3 godzinnym cyklu kształce-

nia zostały opisane cyfrą 3 umieszczoną w nawiasach okrągłych (3).

4

2. USZCZEGÓŁOWIONE CELE I TREŚCI KSZTAŁCENIA

2.1. W zakresie posługiwania się podstawowymi pojęciami i środkami informatyki

Cele uszczegółowione
W wyniku zorganizowanego procesu kształcenia uczeń będzie umiał:

‒ przedstawić podstawowe zastosowania komputera.
‒ rozumieć przeznaczenie podstawowych programów użytkowych.
‒ dostrzec możliwości przedstawienia w komputerze różnego typu informacji występują-

cych wokół nas.

‒ omówić przeznaczenie podstawowych urządzeń zewnętrznych komputera.
‒ obsługiwać komputer i jego podstawowe urządzenia.
‒ uruchomić program.
‒ zakończyć działanie programu.
‒ organizować proces zapisu informacji na dysku oraz wykonywać podstawowe działania

na plikach.

‒ korzystać z wbudowanego do programu systemu pomocy.
‒ skorzystać z programów pakujących i archiwizujących.
‒ wykonać instalację programu.
‒ uszanować wysiłek intelektualny autora programu i korzystać z oprogramowania zgod-

nie z obowiązującym prawem.

‒ stosować program antywirusowy.

Treści kształcenia
 Podstawowe informacje o komputerze i jego zastosowaniach.
 Sposób zapisu informacji w komputerze – działanie komputera.

 Najważniejsze urządzenia zewnętrzne systemu komputerowego – klawiatura, mysz, monitor,

pamięci dyskowe, drukarka, skaner, karty rozszerzające możliwości komputera.

 Pojęcie systemu operacyjnego komputera – określenie podstawowych usług.
 Organizacja zapisu danych w pamięciach masowych (dyskowych) – wykonywanie podsta-

wowych działań na plikach.

 Programy ułatwiające obsługę komputera – powłoki na system operacyjny pracujące w śro-

dowisku tekstowym i środowisku graficznym.

 Archiwizacja plików.

 Prawne, etyczne i społeczne aspekty informatyki.

2.2. W zakresie rozwiązywania problemów przez stosowanie podstawowych technik algoryt-
micznych

2

Cele uszczegółowione
W wyniku zorganizowanego procesu kształcenia uczeń będzie umiał:

‒ zdefiniować sytuację problemową przez wyodrębnienie danych i celu do osiągnięcia oraz

wskazanie dodatkowych warunków, które musi spełniać rozwiązanie.

2

W przypadku nauczania tego przedmiotu w wymiarze 76 godzin nauczyciel nie ma obowiązku realizowania technik

algorytmicznych w oparciu o wybrany przez siebie programowania (np. Logo, Turbo Pascal, Visual Basic i inne). Opa-
nowanie umiejętności w zakresie stosowania podstawowych technik algorytmicznych odbywa się w oparciu o słowny
opis algorytmu, zastosowanie jednej z postaci sformalizowanych (np. ciąg kroków, schemat blokowy, pseudojęzyk
programowania) lub systemy użytkowe (edytor, arkusz kalkulacyjny, baza danych). Wymóg poznania wybranego przez
nauczyciela języka programowania obowiązuje w przypadku 114 godzin.

5

‒ podać przykłady algorytmów z różnych dziedzin (przedmiotów szkolnych i życia praktycz-

nego).

‒ nazwać metody przedstawiania algorytmów.
‒ przeprowadzić dyskusję prowadzącą do wyboru metody rozwiązania problemu.
‒ zamienić słowny opis algorytmów na jedną z postaci bardziej sformalizowanych, np. sche-

mat blokowy, opis w pseudojęzyku programowania, ciąg kroków.

‒ sprawdzić poprawność i skończoność algorytmu metodą testowania.
‒ wskazać te sytuacje, w których tworzenie programów jest celowe.
‒ stosować najważniejszy zestaw instrukcji oraz proste i złożone struktury danych wybranego,

strukturalnego języka programowania (3).

‒ korzystać z podstawowych technik algorytmicznych poprzez określenie w programie tych

fragmentów, które powinny być wyrażone za pomocą procedur lub funkcji (3).

Treści kształcenia
 Problemy i algorytmy wokół nas – sposoby wyrażania algorytmów.
 Przykłady prostych problemów i algorytmów – techniki algorytmiczne, własności algorytmów.

 Języki programowania komputerów – uwagi ogólne.

 Realizacja podstawowych technik algorytmicznych w oparciu o wybrany język programowania

– struktury danych, podstawowy zestaw instrukcji, kodowanie w języku programowania pod-
stawowych konstrukcji algorytmicznych, strukturalizacja programu (procedury i funkcje) (3).

2.3. W zakresie rozwiązywania problemów przez skorzystanie z edytora tekstu i grafiki

Cele uszczegółowione
W wyniku zorganizowanego procesu kształcenia uczeń będzie umiał:

‒ zredagować tekst zgodnie z przyjętymi wymogami, dostosowując jego formę do przezna-

czenia, a w szczególności:

‒ projektować układ strony.
‒ korzystać z różnych czcionek i ich krojów.
‒ dzielić tekst na akapity.
‒ formatować tekst z użyciem operacji blokowych.
‒ wprowadzać tabele.

‒ przeprowadzać korektę językową tekstu.
‒ łączyć tekst z grafiką.
‒ odczytywać teksty zapisane za pomocą innych edytorów.
‒ pracować z kilkoma dokumentami jednocześnie.
‒ przygotować tekst do wydruku.

Treści kształcenia
 Edycja dokumentu – poruszanie się po tekście i poprawianie błędów, zachowanie dokumentu na

dysku, odczytywanie dokumentu z dysku.

 Podstawowe funkcje edytorskie – wybór czcionki i kroju, formatowanie akapitu i wyróżnionego

fragmentu tekstu, wprowadzanie tabel, przeprowadzenie korekty tekstu.

 Drukowanie dokumentu – zdefiniowanie formatu strony, podgląd wydruku, przygotowanie dru-

karki do pracy, wydrukowanie dokumentu.

 Łączenie tekstu z grafiką – skorzystanie z edytora graficznego.

2.4. W zakresie rozwiązywania problemów przez skorzystanie z arkusza kalkulacyjnego

Cele uszczegółowione

6

W wyniku zorganizowanego procesu kształcenia uczeń będzie umiał:

‒ zaprojektować, utworzyć i modyfikować arkusz dla rozwiązania problemu, a w szczególno-

ści:

‒ wprowadzać i modyfikować dane.
‒ odwoływać się do zawartości komórek stosując różne metody adresowania.
‒ korzystać z funkcji występujących w arkuszu.
‒ tworzyć wzory (formuły).
‒ zabezpieczać przed zmianami wybrane dane w arkuszu.

‒ zaprezentować wyniki obliczeń w postaci graficznej,
‒ przygotować arkusz do wydruku.

Treści kształcenia
 Budowa arkusza kalkulacyjnego.
 Wprowadzanie danych do arkusza – metody adresowania, kopiowanie zawartości komórek,

korzystanie z funkcji występujących w arkuszu.

 Modyfikowanie danych w arkuszu – wprowadzanie zmian w układzie arkusza, wyszukiwanie

danych, zabezpieczenie danych.

 Graficzna reprezentacja danych w arkuszu.
 Drukowanie arkusza i wykresu.

2.5. W zakresie rozwiązywania problemów przez skorzystanie z bazy danych

Cele uszczegółowione
W wyniku zorganizowanego procesu kształcenia uczeń będzie umiał:

‒ wykonywać operacje na istniejącej lub założonej przez siebie prostej bazie danych, a w

szczególności:

‒ definiować strukturę bazy danych.
‒ wprowadzać, aktualizować i przeglądać zawartość bazy danych (formularze, zapytania).
‒ wyszukać oraz wydrukować potrzebną informację z bazy danych (raporty).
‒ porządkować informacje w bazie.

Treści kształcenia
 Zasady budowy baz danych – modele baz danych, zdefiniowanie rekordu przykładowej bazy

danych.

 Podstawowe funkcje systemu zarządzania bazami danych – wprowadzanie i aktualizacja infor-

macji, porządkowanie informacji, przeglądanie informacji, wyszukiwanie informacji, usuwanie
informacji.

 Drukowanie potrzebnych informacji.

2.6. W zakresie przedstawienia aktualnych zagadnień związanych z rozwojem technik infor-
macyjnych

Cele uszczegółowione
W wyniku zorganizowanego procesu kształcenia uczeń będzie umiał:

‒ przedstawić podstawowe korzyści i zagrożenia wynikające z pracy w sieci.
‒ posługiwać się różnymi metodami wyszukiwania i korzystania z informacji (3).
‒ zastosować komputer w nauczaniu innych przedmiotów
‒ przedstawić najważniejsze zastosowania oraz dostrzegane tendencje w rozwoju technik in-

formacyjnych.

7

Treści kształcenia

3

 Podstawowe wiadomości o sieciach lokalnych.
 Komunikacja między komputerami przez sieć telefoniczna – Internet.

 Multimedia – nowa metoda przekazu informacji.

 Tendencje rozwojowe sprzętu komputerowego i zastosowania.

3. WYMAGANIA PROGRAMOWE

Wyrażone odpowiedzią na pytanie: co uczeń będzie umiał?

Wymaganie w zakresie posługiwania się podstawowymi pojęciami oraz środkami informatyki

Podstawowe

Rozszerzające

Dopełniające

‒ omówić przeznaczenie podstawo-

wych elementów systemu kompu-
terowego

‒ przedstawić w najprostszy sposób

działanie komputera

‒ zdefiniować jednostki informacji

stosowane w informatyce

‒ przygotować komputer do pracy
‒ korzystać z podstawowych urzą-

dzeń komputera: klawiatury, my-
szy, monitora, stacji dysków

‒ wykorzystywać funkcje systemu

operacyjnego w zakresie formato-
wania dyskietki, uruchamiania pro-
gramów organizowania zapisu in-
formacji na dysku, wyświetlania
drzewa katalogów i katalogów dys-
kowych, kopiowania plików, usu-
wania plików

‒ uruchomić program
‒ zakończyć działanie programu
‒ stosować profilaktykę antywiruso-

wą

‒ zastosować program antywirusowy
‒ stosować podstawowe normy

etyczne w zakresie prawa autor-
skiego

‒ przeprowadzić konwersję liczby

dziesiętnej na system dwójkowy i
szesnastkowy i odwrotnie

‒ wskazać na zalety powłok syste-

mowych pracujących w środowisku
tekstowym oraz środowisku gra-
ficznym – skorzystać z nich

‒ korzystać z wbudowanego do pro-

gramu systemu pomocy

‒ zdefiniować własne środowisko

programowe

‒ przeprowadzić kompresję oraz

dekompresję plików

‒ wykonać instalację programów

3

W przypadku, gdy komputery nie będą pracowały w sieci, brak będzie komputera multimedialnego, a szkoła nie bę-

dzie podłączona do Internetu, warto mimo wszystko o tym opowiedzieć: przeczytać z dostępnych czasopism informa-
tycznych, pokazać na video, zaprosić zawodowego informatyka, zorganizować wycieczkę na wystawę lub do firmy
komputerowej. W takich sytuacjach należy zachować ostrożność w stawianiu uczniom określonych wymagań progra-
mowych.

8

Wymaganie w zakresie rozwiązywania problemów oraz stosowanie podstawowych technik

algorytmicznych

Podstawowe

Rozszerzające

Dopełniające

‒ podać przykłady algorytmów z różnych

dziedzin i przedmiotów szkolnych i z
życia praktycznego

‒ zdefiniować proste sytuacje proble-

mowe poprzez wyodrębnienie danych,
celu do osiągnięcia oraz wskazanie do-
datkowych warunków, które musi
spełnić rozwiązanie

‒ omówić podstawowe elementy budo-

wy algorytmów: sekwencja, selekcja,
iteracja

‒ stosować najważniejszy zestaw instruk-

cji oraz podstawowe struktury danych
wybranego (strukturalnego) języka
programowania (3)

‒ wprowadzić tekst programu w wersji

źródłowej (3)

‒ uruchamiać program korzystając z

systemu programowania (3)

‒ zamienić słowny opis prostych algo-

rytmów na jedną z postaci bardziej
sformalizowanych, np. ciąg kroków,
schemat blokowy, opis w pseudojęzyku
programowania (przynajmniej jedna z
tych postaci)

‒ sprawdzić poprawność algorytmów

metodą testowania

‒ korzystać z podstawowych technik

algorytmicznych poprzez określenie w
programie tych fragmentów, które po-
winny być wyrażone za pomocą proce-
dur lub funkcji (3)

‒ analizować i testować proste programy

(3)

‒ porównać własności algorytmów:

poprawność, skończoność, złożoność

‒ dobierać odpowiednie struktury da-

nych w zależności od rodzaju większo-
ści występujących w algorytmach i wy-
konywanych na nich operacji (3)

Wymaganie w zakresie rozwiązywania problemów przez skorzystanie w edytora tekstu i grafiki

Podstawowe

Rozszerzające

Dopełniające

‒ napisać dowolny tekst, poruszając się

po nim i poprawiając go

‒ zdefiniować stronę: format, układ

strony, marginesy

‒ dzielić tekst na akapity
‒ wyrównywać akapity
‒ korzystać z różnych czcionek i ich kro-

jów

‒ wyszukać w tekście błędy i poprawić je

(sprawdzanie pisowni)

‒ korzystać ze schowka: usuwać, kopio-

wać, przesuwać wybrane fragmenty
tekstu

‒ przygotować dokument do wydruku
‒ zachować dokument na dysku
‒ odczytać dokument zapisany w pliku

dyskowym

‒ wprowadzać do tekstu tabele oraz

wypełniać je treścią

‒ zmieniać wygląd wyróżnionego frag-

mentu tekstu

‒ skorzystać ze skanera
‒ dołączać do tekstu grafikę
‒ dołączyć do tekstu inny dokument

zapisany w pliku dyskowym

‒ pracować jednocześnie z kilkoma do-

kumentami

‒ skorzystać z drukarki i wydrukować

dokument

‒ zdefiniować stronę: stopki, nagłówki,

numeracja stron

‒ rozróżniać grafikę bitową i wektorową
‒ odczytywać teksty (grafikę) zapisane za

pomocą innych edytorów

‒ zapisywać teksty (grafikę) w standar-

dach innych edytorów

‒ nadać dokumentowi estetyczną formę

poprzez wykorzystanie poznanych
funkcji edytorskich

Wymaganie w zakresie rozwiązywania problemów przez skorzystanie z arkusza kalkulacyjnego

Podstawowe

Rozszerzające

Dopełniające

‒ wprowadzać dane do arkusz i wykony-

wać proste obliczenia

‒ poruszać się po arkuszu i wprowadzać

zmiany w zawartości komórek

‒ zaplanować obliczenia realizujące

prosty algorytm

‒ odwoływać się do zawartości komórek

stosując różne wzory oraz metody ad-
resowania bezwzględnego i względne-
go

‒ kopiować zawartość komórki do wska-

zanej grupy komórek

‒ zachować wyniki obliczeń na dysku

‒ odwoływać się do zawartości komórek

stosując różne wzory (formuły) oraz
metodę adresowania mieszanego

‒ korzystać z funkcji występujących w

arkuszu

‒ wprowadzać zmiany w układzie arkusza

oraz w obliczeniach

‒ wyrazić wyniki obliczeń za pomocą

różnych rodzajów wykresów, opisywać
wykres

‒ skorzystać z drukarki i wydrukować

arkusz oraz wykres

‒ zabezpieczać zawartości tych komórek,

które nie mogą być modyfikowane

‒ wprowadzać do arkusza obiekty po-

chodzące z innych aplikacji

‒ odczytywać dane z plików tekstowych
‒ wstawiać wybrane fragmenty arkusza

do dokumentu tworzonego przez edy-
tor tekstu

‒ pracować z kilkoma arkuszami

9

Wymaganie w zakresie rozwiązywania problemów przez skorzystanie z bazy danych

Podstawowe

Rozszerzające

Dopełniające

‒ opisać sytuacje, w których skorzystamy

z bazy danych

‒ zdefiniować prostą strukturę bazy

danych

‒ wprowadzać, aktualizować, przeglądać

i wyszukiwać informacje w założonej
przez siebie bazie danych

‒ opracować formularz do wprowadzania

danych

‒ wyszukać dane posługując się zapyta-

niami

‒ porządkować dane

‒ zdefiniować prostą strukturę relacyjnej

bazy danych

‒ wydrukować potrzebną informację z

istniejącej bazy danych

Wymaganie w zakresie przedstawienia aktualnych zagadnień związanych z rozwojem technik

informacyjnych

Podstawowe

Rozszerzające

Dopełniające

‒ przedstawić podstawowe korzyści i

zagrożenia wynikające z pracy w sieci
lokalnej i rozleglej

‒ zastosować komputer w nauczaniu

innych przedmiotów

‒ omówić najważniejsze zastosowania

technik informacyjnych

‒ określić podstawowe uprawnienia

użytkowników sieci lokalnej

‒ przedstawić podstawowe usługi reali-

zowane w sieciach rozległych

‒ obsługiwać komputer multimedialny

‒ posługiwać się różnymi metodami

wyszukiwania i korzystania z informacji

‒ przedstawić dostrzegane tendencje w

rozwoju metod i środków technicznych
w informatyce