1

1

Czytanie rysunku

technicznego

Zapis konstrukcji

(rzuty, wymiary, spawy)

2

Zagadnienia do omówienia:

I.

Rysunek techniczny - pojęcia podstawowe

II.

Rzuty – widoki i przekroje

III. Wymiarowanie

IV. Tolerowanie wymiarów, kształtu i położenia

V.

Oznaczenia chropowatości

VI. Oznaczenia i wymiarowanie spawów

VII. Połączenia gwintowe

VIII. Inne (masy elementów)

2

3

I. Rysunek techniczny

• Jednoznaczny język porozumiewania się

techników z różnych branż

• Graficzny zapis konstrukcji, zawierający

informacje konieczne i wystarczające (3 zasady:
jednoznaczności, niesprzeczności i
zupełności);

• Przedstawienie cech geometrycznych detalu

(rysunek wykonawczy) lub elementów w
złożeniu (rysunek złożeniowy) za pomocą
rzutowania prostokątnego lub
aksonometrycznego

4

II. Rzutowanie prostokątne

• Umożliwia wierne odwzorowanie

przestrzennego (3D) obiektu na dwuwymiarowej
płaszczyźnie (2D)

• Liczba rzutów koniecznych do jednoznacznego i

czytelnego przedstawienia konstrukcji powinna
być ograniczona do minimum (1,2,3 … 6 lub
więcej, tzw. szczegóły)

• Należy właściwie dobrać rzut główny (z przodu),

gdyż dostarcza on najwięcej informacji o detalu i
usytuowuje detal w położeniu użytkowym lub
wytwórczym (zabiegowym)

3

5

Metoda europejska rzutowania (E)

• Obiekt jest w wyobrażalnym prostopadłościanie,

którego ściany tworzą rzutnie z rysunkami
(rzutami) detalu

• Obserwator jest przed detalem i rysuje rzuty na

rzutniach za detalem, na kolejne ściany
prostopadłościanu

• Rzutnie są rozkładane na płaszczyźnie rysunku,

tworząc kolejne rzuty prostokątne

• Rzuty można rozmieszczać dowolnie na

rysunku, oznaczając kolejne rzuty strzałkami i
dużymi literami

6

Aksonometria i rzuty prostokątne

4

7

Rodzaje rzutów

1. Widoki – przedstawiają widoczną część

przedmiotu, z rysowanymi liniami grubymi
zarysami i krawędziami

2. Przekroje – prezentują wnętrze wydrążonych

detali, po ich przecięciu płaszczyzną tnącą i
odrzuceniu części obiektu przed płaszczyzną

3. Kłady – przekroje jedną płaszczyzną, bez

pokazywania zarysu przedmiotu za
płaszczyzną przekroju

8

Rzut obrócony, rozwinięty i

symetryczny

• znak rzutu obróconego -
• znak rzutu rozwiniętego -
• przedmioty symetryczne –

można rysować do osi symetrii
jako tzw. półwidoki
(ćwierćwidoki), a na końcach
osi należy umieścić dwie
prostopadłe do osi krótkie kreski

• dopuszcza się zaznaczanie

symetrii detalu poprzez
przeciągnięcie linii zarysu poza
oś symetrii

5

9

Przerwania i urwania oraz widoki

cząstkowe i szczegóły

• Przerwanie – usunięcie części środkowej

przedmiotu długiego i ograniczenie pozostałych
fragmentów linią falistą lub zygzakową (przekrój
– tylko linie kreskowania)

• Urwanie – pominięcie części końcowej

przedmiotu długiego o niezmiennym zarysie i
ograniczenie urwania linią falistą lub zygzakową
(przekrój – tylko linie kreskowania)

• WidWyrwanie – pokazanie na widoku detalu

jego fragmentu wewnętrznego (przekroju) i
ograniczenie go linią falistą

10

Przekroje

• Oznaczenie przekroju:

położenie i oznaczenie
płaszczyzny przekroju
(kreski i litery) oraz
kierunku rzutowania
(strzałki)

• Kreskowanie przekroju:

linie cienkie pod kątem 45
stopni (30, 60) o różnej
odległości (gęstości)

6

11

Przekrój stopniowy i łamany

12

Półwidok – półprzekrój

(ćwierćwidok – ćwierćprzekrój)

• Rzut przedmiotu symetrycznego

przedstawiający jego kształt
zewnętrzny i wewnętrzny

• Gdy krawędź jest na osi symetrii

to widok od przekroju oddziela
się linią falistą

• Przekrój cząstkowy (wyrwanie)

przedstawia częściową budowę
wewnętrzną detalu i jest
ograniczony linią falistą, ale nie
ma oznaczenia i opisu

7

13

Kłady

• Kład miejscowy – rysowany

linią cienką na widoku detalu

• Kład przesunięty – rysowany

linią grubą poza rzutem obiektu
(kierunek rzutowania: od prawej
lub od dołu)

14

Zadanie – wykonać rysunek

izometryczny z 6 rzutów detalu

8

15

III. Wymiarowanie

• Wymiar składa się z:

– linii wymiarowej (z grotami: strzałki, ukośne

kreski, kropki),

– pomocniczej linii wymiarowej
– liczb wymiarowych (z ewentualnymi

odchyłkami),

Liczby wymiarowe określają wartość wymiaru w

milimetrach (bez podawania symbolu mm).

Wymiary kątowe podaje się w stopniach,

minutach i sekundach (np. 35

o

12’30” )

16

Zasady wymiarowania

Wymiarowanie powinno być czytelne, a więc należy

unikać:

– podawania wymiarów bezpośrednio na detalu
– przecinania się linii wymiarowych (poza średnicami) oraz

pomocniczych linii z wymiarowymi

– umieszczania wymiarów długich bliżej rzutu (przy wymiarach

równoległych)

– wpisywania liczb wymiarowych na liniach przekroju i liniach

krawędziowych

Wymiar podkreślony – niezgodny z podziałką
Wymiar w nawiasie – orientacyjny, np. zamykający łańcuch

wymiarów

Wymiar w ramce – nominalny (teoretyczny), bez tolerancji

9

17

Znaki (symbole) wymiarowe

• ∅

∅

∅

∅ - średnica okręgu

• R - promień łuku lub okręgu
• S∅

∅

∅

∅- średnica powierzchni kulistej

• SR - promień powierzchni kulistej
• □ - bok kwadratu
• nÛ

Û

Û

Û

b – wielokąt o parzystej liczbie boków (b -

odległość przeciwległych ścian n-kąta)

• x – grubość (np. x 6) lub przekrój prostokątny
•

- długość łuku (znak nad liczbą wymiarową)

•

– zbieżność: (D-d)/L

•

– pochylenie: (D-d)/2L

18

Przykłady użycia oznaczeń

10

19

Wymiarowanie powtarzających się

elementów:

n x wymiar = (wynik)

(5x20)

20

Zadanie - zwymiarować płytkę, z wykorzystaniem

przekroju stopniowego przez otwory

11

21

IV. Tolerowanie wymiarów

• Tolerowanie wymiaru polega na podaniu

wymiaru teoretycznego (nominalnego N) i
odchyłek (górnej G i dolnej D)

N

+

+

G

D

• Wymiar graniczny:

– maksymalny: MAX = N+G
– minimalny: MIN = N+D

• Tolerancja wymiaru: T=MAX-MIN=G-D>0

22

Tolerowanie swobodne i normalne

• Tolerowanie swobodne stosuje konstruktor przy

wymiarach długości i średnic między różnymi
powierzchniami i przy dużym luzie

• Tolerowanie normalne polega na doborze

odchyłek wymiarów z 19 klas dokładności (IT01,
IT0, IT1,…,IT17), a niższa klasa oznacza
dokładniej wykonany wymiar (mniejszą tolerancję)

• Wymiary nietolerowane wykonuje się w tzw.

tolerancji warsztatowej (IT14-IT16)

12

23

Pasowania

• Pasowanie uzyskuje się poprzez

skojarzenie współpracujących części o
jednakowym wymiarze nominalnym:
otworu (wymiaru wewnętrznego) i wałka
(wymiaru zewnętrznego)

• Luz – występuje gdy wałek jest mniejszy

od otworu

• Wcisk – występuje gdy wałek jest większy

od otworu

24

Rodzaje pasowań

• pasowanie luźne – zawsze występuje luz

• pasowanie mieszane – może być luz lub wcisk

• pasowanie ciasne – zawsze występuje wcisk

• sposoby uzyskania pasowań:

– zasada stałego otworu (oznaczone H, gdy D=0 i G>0)

– zasada stałego wałka (oznaczone h, gdy G=0 i D<0)

13

25

Normalny układ pasowań

• Oznaczenie rodzaju pasowań literami,

które określają położenie pola tolerancji
względem wymiaru mominalnego:

– dla otworów (od A do Z)

– dla wałków (od a do z)

26

Oznaczenie pasowań na rysunkach

• Pasowanie zawiera (np. ∅

∅

∅

∅25H8/f7):

– wartość nominalną wymiaru np. ∅

∅

∅

∅25

– symbol i klasę dokładności otworu np. H8

– symbol i klasę dokładności wałka np. f7, po

kresce ułamkowej (/)

• Na rysunkach wykonawczych podaje się

także wartości odchyłek wymiarów (w mm)
w tabelce umieszczonej w rogu rysunku.

14

27

Zadanie – wyjaśnić poniższe

informacje o pasowaniu

28

Tolerancje kształtu – symbole

Tolerancja kształtu - maksymalna dopuszczalna odchyłka
rzeczywistego kształtu od jego teoretycznego wzorca.

15

29

Tolerancje położenia - symbole

•

Tolerancja położenia - maksymalna dopuszczalna odchyłka rzeczywistego
położenia i usytuowania elementu lub jego osi od elementu teoretycznego.

Tolerancja symetrii – określa największą dopuszczalną odchyłkę rzeczywistej symetrii dwóch linii
lub powierzchni

30

Tolerancje złożone kształtu i

położenia (bicie)

16

31

Przykłady oznaczeń tolerancji kształtu i położenia

32

V. Chropowatość powierzchni

Oznaczenie chropowatości obejmuje:

– znak chropowatości (symbol trójkąta z odnośnikiem)

– wartość chropowatości (w

µm) z prefiksem Ra lub Rz

– inne dane:

b - rodzaj obróbki

c - odcinek elementarny

d - kierunkowość struktury

e - naddatek na obróbkę

f - falistość

17

33

Symbole chropowatości - 5 znaków z wartościami

liczbowymi Ra albo Rz (lub bez wartości)

34

Przykłady użycia znaków

chropowatości

18

35

VI. Połączenia spawane

• Połączenia spawane należą do grupy

połączeń nierozłącznych (obok połączeń
zgrzewanych, lutowanych, nitowanych, itp.)

• Spoiny dzielimy na czołowe (powierzchnie

równoległe) lub pachwinowe (powierzchnie
prostopadłe)

• W przekroju spoinę zaczernia się, a w

widoku oznacza się krótkimi łukami

36

Oznaczenia spawów

Oznaczenie spoiny zawiera poniższe elementy:

• linia odniesienia (odnośnik i strzałka)

• linia identyfikacyjna (linia kreskowa pod „półką”)

• znak spoiny (a)

• wymiary: grubość (b), długość i odstęp (c)

• znaki dodatkowe (d, e, f)

• wymiary końców (g) i inne dane (h)

19

37

Wymiarowanie spawów

38

Przykład elementu spawanego

20

39

Zadanie - wyjaśnić symbole

i oznaczenia spawów z rysunku: a) i b)

40

VII. Połączenia gwintowe

• Połączenia gwintowe (śrubowe) są

połączeniami rozłącznymi, realizowanymi
przez gwint zewnętrzny i gwint
wewnętrzny

• Gwinty rysuje się w uproszczeniu, poprzez

pokazanie zarysu gwintu w postaci linii
ciągłej (grubej-kontur i cienkiej-dno gwintu)

21

41

Oznaczenia gwintów

• Oznaczenie gwintu zawiera:

– rodzaj gwintu (M-metryczny, R-rurowy, itp.)

– średnicę zewnętrzną gwintu

– skok gwintu, dla gwintu drobnozwojnego

– tolerancję (klasę szeregu oraz oznaczenie pola)

• Przykłady:

– M10x1-6H (metryczny drobnozwojny o średnicy

zewnętrznej 10mm i 6 szeregu w polu tolerancji H)

– Rc 1” (rurowy stożkowy o średnicy 1 cala)

– Oznaczenie gwintu zawiera:

42

Oznaczenie śruby lub wkrętu zawiera:

• średnicę gwintu i długość trzpienia
• klasę własności mechanicznych
• klasę dokładności wykonania (A, B lub C)
• ew. symbol Ms dla śrub z mosiądzu

Klasa własności mechanicznych jest
oznaczona dwoma liczbami rozdzielonymi
kropką, z których pierwsza stanowi 1% Rm, a
druga wartość dziesiętną stosunku Re/Rm, a
więc dla 5.8 Rm=500MPa, a Re=400

Przykład: Śruba M5x40 - 5.6 - B

22

43

Widoki i przekroje gwintów

44

Wymiarowanie gwintów