Kapica (Kapitza) Jan (1866-1930), proboszcz, działacz społeczny
i polityczny.

Urodzony 2 II 1866 w Miedźnej (pow. pszczyński), najstarszy syn Jana
i Anny z d. Janyg. Naukę elementarną pobierał w Miedźnej, potem
u sióstr boromeuszek w Pszczynie. Od 1879 r. uczęszczał do gimnazjum
najpierw w Bielsku, potem w Pszczynie. Maturę zdał 9 III 1880, a 28 IV
tego roku rozpoczął studia teologiczne we Wrocławiu. Po pierwszym
semestrze odbył obowiązkową służbę wojskową. 15 VI 1892 r. otrzymał
święcenia kapłańskie. Do 1898 r. był wikarym w Gierałtowicach
i Siemianowicach, gdzie, jako prezes reaktywował Towarzystwo św.
Alojzego, skupiające młodzież męską. Kapica deklarował się, jako Polak,

budząc tym niechęć niektórych konfratrów, jak też niemieckich urzędników Huty Laura.
W rezultacie bp J. Kopp w VIII 1894 przeniósł go do par. św. Jadwigi w Berlinie. Dał się poznać,
jako niepospolity mówca. Chciał powrócić w rodzinne strony, najpierw zgłaszając się do pracy
w parafii w Jankowicach. Dzięki protekcji kanclerza, księcia Hohenlohe-Schillingfursta został
w 1898 r. proboszczem w Tychach. Tam też zaczął organizować ruch abstynencki, nawiązując do
tradycji trzeźwości ks. J. Ficka. Do akcji na rzecz trzeźwości proponował włączyć ambonę,
konfesjonał, prasę katolicką, broszury i ulotki. Za konieczne uważał tworzenie towarzystw
wstrzemięźliwości. W latach 1900-1903 przeprowadził na Opolszczyźnie w 40 kościołach misje
trzeźwości. Ich wynikiem było powstanie ok. 100 bractw trzeźwości i znaczny spadek spożycia
alkoholu. Po I wojnie światowej, w Polsce przewodniczył Lidze Przeciwalkoholowej. Uczył
parafian czytania i pisania po polsku, zakładał polskie biblioteki. Rozgłos, jaki przyniosła Kapicy
działalność kaznodziejska, duszpasterska i społeczna, otworzyła mu drogę do polityki. Przed
wyborami do parlamentu niemieckiego w l907 r. Kapica podpisał odezwę Polskiego Komitetu
Wyborczego, przyjmując z jego ramienia kandydaturę na posła w okręgu toszecko-gliwicko-
lublinieckim. Pod naciskiem J. Koppa w I 1907 zrezygnował z kandydowania. Wspólnie
z A. Napieralskim dążył do kompromisu polsko-centrowego przed wyborami do sejmu pruskiego
w 1908 r. Na wiecach przedwyborczych głosił, że strona polska nie walczy z Niemcami, lecz
z systemem politycznym w Prusach, dyskryminującym Polaków w życiu publicznym. W wyborach
16 VI 1908 uzyskał mandat i wszedł do Koła Polskiego. Na forum sejmu pruskiego z rezerwą
odnosił się do polskich aspiracji narodowych. Członkom Koła Polskiego w sejmie pruskim zarzucał
zbytni radykalizm. Jego stanowisko spotkało się z krytyką strony polskiej. W rezultacie 18 VI 1912
K. wystąpił z Koła Polskiego i złożył mandat poselski. W odpowiedzi na ten krok kard. J. Kopp
w 1912 r. mianował go dziekanem mikołowskim. Biskupowi wrocławskiemu A. Bertramowi
i władzom rejencji opolskiej sugerował zasadniczą zmianę polityki niemieckiej wobec Polaków,
uznanie ich odrębności narodowej w zamian za rezygnację z przynależności do państwa polskiego.
Domagał się m.in. dwujęzycznej administracji na terenach mieszanych językowo, zgody na
używanie publiczne języka polskiego, publikowanie ustaw i zarządzeń w obu językach, wolności
stowarzyszeń i zebrań polskich. W VI 1919 r. po podpisaniu traktatu wersalskiego, gdy było
wiadomo, iż sprawę przynależności państwowej Śląska rozstrzygnie plebiscyt rozpoczął
propagandę za oddawaniem głosów na Polskę, mimo proniemieckiego stanowiska kurii
wrocławskiej. Wówczas zaczął się podpisywać: Kapica, a nie jak dotąd: Kapitza. Wielki autorytet
Kapicy był atutem w pracy Polskiego Komitetu Plebiscytowego, w którym pełnił funkcje: mówcy
wiecowego, agitatora prasowego i zastępcy komisarza na powiat pszczyński. Słynne były jego
przemówienia polityczne w Rydułtowach, Starej Wsi, Urbanowicach i Chełmie (w pow.
pszczyńskim), w wyniku, których ludność wypędziła orgeszów, tj. zwolenników utworzenia
niemieckiego Śląska. Jego zaangażowanie w pracę plebiscytową było powodem licznych w l. 1920-

1921 skarg, donosów i paszkwili pisanych przez Niemców do biskupa wrocławskiego. Kapica
przygotowywał zjazdy katolików śląskich w Królewskiej Hucie (Chorzów) – 1923 i Katowicach
– 1924. Wygłaszał kazania podczas ważnych uroczystości diecezjalnych. Napisał odezwę
w sprawie budowy katedry katowickiej. W radiu ogólnopolskim wygłosił cykl audycji na temat
światopoglądów. Władze duchowne mianowały go dziekanem konsultorów diecezjalnych,
członkiem Rady Administracyjnej, w

1926 pierwszym prepozytem Kapituły Katedralnej

w Katowicach, a w 1930 r. pronotariuszem apostolskim z prawem infuły. Z okazji 25-lecia pracy
w Tychach został odznaczony papieskim orderem Pro Ecclesia et Pontiffice (1923), za działalność
plebiscytową odznaczono go Gwiazdą Górnośląską (1928). Zmarł 10 IX 1930 r. w Tychach.

Źródło: Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. M. Pater,
Katowice 1996