ZAOCZNA POLICEALNA SZKOŁA COSINUS W WARSZAWIE


Kierunek: Technik rachunkowości, semestr I

Przedmiot: Działalność gospodarcza w branży ekonomicznej

Temat: Prawo pracy. Prawo ubezpieczeniowe

Zagadnienia:

1.

Przedmiot i źródła prawa pracy

2.

Stosunek pracy i jego cechy

3.

Zasady prawa pracy

4.

Rodzaje umów o pracę i ich charakterystyka

5.

Odpowiedzialność materialna i porządkowa pracowników

6.

Przedmiot i źródła prawa ubezpieczeniowego

7.

Istota ubezpieczeń społecznych

8.

Istota ubezpieczeń gospodarczych

Prawo pracy normuje te stosunki pracy, przy których praca jest świadczona przez jedną
osobę (pracownika) na rzecz innego podmiotu (pracodawcy) z reguły za
wynagrodzeniem. Pracodawca organizuje proces pracy i ponosi związane z tym ryzyko.
W takim stosunku pracy pracownik podporządkowany jest pracodawcy. Prawo pracy
zawiera zatem normy regulujące stosunki społeczne pracy podporządkowanej oraz
stosunki związane z jej wystąpieniem. W zakres prawa pracy wchodzą więc normy
regulujące powstanie i ustanie stosunku pracy, obowiązki i uprawnienia pracownika i
pracodawcy, czas pracy, urlopy, ochronę pracy, bezpieczeństwo i higienę pracy,
rozstrzyganie sporów ze stosunku pracy itp.

Źródłami prawa pracy są:
1. przepisy kodeksu pracy;
2. przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki
pracowników i pracodawców;
3. postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień
zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku
pracy.

Stosunek pracy jest to wieź prawna łącząca pracownika i pracodawcę.
Cechy stosunku pracy:
1. podporządkowanie pracownika kierownictwu pracodawcy,
2. odpłatność wykonywanej pracy,
3. praca wykonywana jest osobiście przez pracownika
4. powtarzalność czynności w określonych odcinkach czasowych;
5. ryzyko ekonomiczne, socjalne i gospodarcze procesu produkcyjnego,
6. praca wykonywana jest w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę

Zasady prawa pracy:

1.

zasada prawa do pracy – państwo powinno zachować się aktywnie i pomóc obywatelowi
w znalezieniu pracy,

2.

zasada wolność pracy – państwo nie ma obowiązku zapewnić obywatelowi pracy, nie
ingeruje w działania pracodawców, obowiązują zasady gospodarki rynkowej; nie
stanowi źródła domagania się zatrudnienia, oznacza natomiast prawo do podjęcia pracy
w ogóle, prawo wyboru rodzaju pracy oraz miejsca jej wykonywania,

3.

zasada swobody nawiązania stosunku pracy– oznacza, że bez względu na podstawę
prawną każdy stosunek pracy wymaga złożenia zgodnych oświadczeń woli;

4.

zasada prawa do gwarantowanego przez państwo najniższego wynagrodzenia za pracę –
oznacza, że poniżej minimalnego wynagrodzenia nie wolno zatrudniać pracowników w
pełnym wymiarze czasu pracy;

5.

zasada prawa do poszanowania godności (jako poczucia własnej wartości, ocenę siebie
jako człowieka) i innych dóbr osobistych pracownika – oznacza, że każdy pracownik
jako indywidualna jednostka powinien być traktowany przez pracodawcę z szacunkiem i
zachowaniem zasad kultury;

6.

zasada równości praw pracowniczych– oznacza, że pracownik posiadający identyczne
(zbliżone) kwalifikacje, doświadczenie, wykonujący zbliżoną pracę powinien być
traktowany tak samo i otrzymywać podobne wynagrodzenie za swoją pracę;

7.

zasada prawa do godziwego wynagrodzenia za pracę – oznacza, że pracownik powinien
otrzymywać wynagrodzenie stosownie do posiadanych kwalifikacji i umiejętności,
uwzględniające rodzaj wykonywanej pracy i wkład pracy – ilość i jakość świadczonej
pracy, tj. na poziomie zapewniającym zadawalające warunki życia pracownika i jego
rodziny;

8.

zasada prawa do wypoczynku – sprowadza się ono do prawa do urlopu
wypoczynkowego, dni wolnych od pracy i przerw w pracy; zasadę tę rozwijają
szczegółowo przepisy o czasie pracy, urlopach wypoczynkowych w kodeksie pracy,
aktach wykonawczych, porozumieniach zbiorowych, regulaminach i statutach.

9.

zasada zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy –
obejmuje całokształt warunków pracy otaczających pracownika, które w sposób
bezpośredni lub pośredni wpływają na jakość pracy (normy sanitarne, branżowe,
techniczne itp.); obowiązek ten ciąży na wszystkich pracodawcach w stosunku do
wszystkich pracowników bez względu na podstawę prawną nawiązania stosunku pracy;

10.

zasada obowiązku zaspokojenia potrzeb bytowych, socjalnych i kulturalnych
pracowników – odnosi się do szeroko pojętego funkcjonowania funduszu świadczeń
socjalnych, który powinien wspomagać pracowników; szczegółowe zasady w tym
zakresie określa ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych;

11.

zasada obowiązku ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych –
szczególne obowiązki w tej dziedzinie nakładają na pracodawcę postanowienia kodeksu
pracy dotyczące pracowników młodocianych; szczegółowe zasady oraz warunki
podnoszenia kwalifikacji przez dorosłych określają przepisy rozporządzenia MEN oraz
MPiPS.

Rodzaje umów o pracę i ich charakterystyka

1.

umowa na czas nieokreślony – w umowie na czas nieokreślony strony nie
określają z góry terminu, do którego stosunek pracy ma trwać, wyrażając tym
samym zamiar trwałego związania się ze sobą;

2.

umowa na czas określony (w tym na zastępstwo) – umowa o pracę na czas
określony oraz umowa na czas wykonania określonej pracy z góry ustalają termin
zakończenia stosunku pracy. W umowie na czas określony powinna być podana
data kalendarzowa lub inne zdarzenie przyszłe, którego nadejście powoduje
zakończenie stosunku pracy;

3.

umowa na czas wykonania określonej pracy – umowę o pracę na czas wykonania
określonej pracy nawiązuje się przez wskazanie pracy, do której realizacji
zatrudnia się pracownika i której ukończenie powoduje ustanie stosunku pracy;

4.

umowa na okres próbny – umowa na okres próbny ma na celu sprawdzenie
przydatności pracownika przed zatrudnieniem go na stałe lub na dłuższy czas
oznaczony z tego względu zawarcie jej następuje z reguły z inicjatywy
pracodawcy. Maksymalny czas trwania to 3 miesiące.

Odpowiedzialność materialna pracowników za szkody wyrządzone pracodawcy
polega na obowiązku zapłaty odszkodowania w celu naprawienia szkody wyrządzonej
pracodawcy przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku ze stosunku
pracy. Odpowiedzialność materialna pracownika jest w każdym przypadku oparta na
następujących koniecznych przesłankach:

1.

niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku ze stosunku pracy,

2.

wina pracownika,

3.

związek przyczynowy miedzy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem
obowiązku pracownika, a powstaniem szkody.

Prawo ubezpieczeniowe, wg polskiej nauki prawa ogół norm prawnych regulujących
organizację i zasady działalności zakładów ubezpieczeń oraz prawa i obowiązki stron
stosunków ubezpieczeniowych w dziedzinie ubezpieczeń gospodarczych i społecznych.
Tak szeroko ujmowane prawo ubezpieczeniowe jest złożoną dziedziną prawa, na którą
składają się normy prawa cywilnego, administracyjnego, finansowego i prawa pracy; w
praktyce akademickiej prawo ubezpieczeń gospodarczych jest elementem prawa
handlowego, a prawo ubezpieczeń społecznych prawa pracy; w niektórych krajach
zakres prawa ubezpieczeniowego ogranicza się do dziedziny ubezpieczeń
gospodarczych, normy regulujące ubezpieczenia społeczne są zaliczane na ogół do tzw.
prawa socjalnego (np. we Francji, Włoszech); w Polsce źródłami prawa
ubezpieczeniowego są: kodeks cywilny, kodeks morski, ustawa o działalności
ubezpieczeniowej oraz ustawy regulujące ubezpieczenia społeczne (organizacje,
finansowanie, emerytury, renty, zasiłki).

Ubezpieczenia społeczne - w myśl art. 67 ust. 1 Konstytucji RP każdy obywatel ma
prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na:
chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zgodnie z art. 67 ust.
2 Konstytucji RP obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych
ś

rodków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego którego zakres i formy

określa ustawa. Konstytucja RP gwarantuje jedynie prawo do zabezpieczenia
społecznego oraz wskazuje ryzyko zabezpieczeniowe. Sama materialno-prawna
podstawa roszczeń w tym zakresie i te roszczenia mogą być dochodzone w drodze
ustawy zwykłej. O zabezpieczeniu społecznym mówi również Europejska Karta
Społeczna wydana w 1961r.

Ubezpieczenia gospodarcze - funkcjonują w sferze procesów gospodarczych i mimo iż
spełniają rolę społeczną są celowo powołaną instytucją, wyodrębnioną organizacyjnie i
prawnie, do zaspokajania określonych potrzeb ludności i przedsiębiorstw. Są to
wszystkie rodzaje ubezpieczeń poza ubezpieczeniem społecznym.
Zakres zdarzeń objętych ubezpieczeniami gospodarczymi jest bardzo szeroki. Można
wyróżnić tyle rodzajów ubezpieczeń, ile istnieje rodzajów ryzyka, od których zakłady
ubezpieczeniowe ubezpieczają.
Ubezpieczenia gospodarcze ze względu na przedmiot ubezpieczenia dzielą się na:
- ubezpieczenia majątkowe – przedmiotem ubezpieczenia może być mienie, jak też
mogąca powstać odpowiedzialność cywilna ubezpieczającego;
- ubezpieczenia osobowe – przedmiotem ubezpieczenia jest śmieć ubezpieczonego bądź
dożycie przez niego określonego wieku.

Pytania egzaminacyjne:

1.

Co to jest prawo pracy?

2.

Jakie są źródła prawa pracy w Polsce?

3.

Czym jest stosunek pracy i jakie cechy posiada?

4.

Wymień i omów zasady prawa pracy.

5.

Wymień i omów rodzaje umów o pracę.

6.

Na czym polega odpowiedzialność materialna i porządkowa pracowników?

7.

Co jest przedmiotem prawa ubezpieczeniowego?

8.

Jakie są źródła prawa ubezpieczeniowego w Polsce?

9.

Co wchodzi w zakres ubezpieczeń społecznych?

10.

Co wchodzi w zakres ubezpieczeń gospodarczych?

Literatura:

J. Ablewicz – Funkcjonowanie przedsiębiorstw. Podstawy prawa, WSiP, 2013 r.
M. Wajgner, R. Tylińska – Podstawy ekonomiczne i prawne, REA, 2007 r.
J. Lewandowski – Elementy prawa, WSiP, 2012 r.