Przykladowy arkusz PP Geografia

Za rozwiàzanie

wszystkich zadaƒ

mo˝na otrzymaç

∏àcznie

50 punktów

PRZYK¸ADOWY ARKUSZ

EGZAMINACYJNY Z GEOGRAFII

POZIOM PODSTAWOWY

Czas pracy: 120 minut

Instrukcja dla zdajàcego

1. Sprawdê, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 13 stron (zada-

nia 1–25). Ewentualne braki zg∏oÊ przewodniczàcemu zespo∏u
nadzorujàcego egzamin.

2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym.
3. Pisz czytelnie. U˝ywaj d∏ugopisu/pióra tylko z czarnym tu-

szem/atramentem.

4. Nie u˝ywaj korektora, a b∏´dne zapisy wyraênie przekreÊl.
5. Pami´taj, ˝e zapisy w brudnopisie nie podlegajà ocenie.
6. Podczas egzaminu mo˝esz korzystaç z o∏ówka, gumki (wy∏àcznie

do rysunków) oraz linijki.

˚yczymy powodzenia!

Autor: Bernard Stark

Arkusz przygotowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON na wzór oryginalnego arkusza maturalnego.

Geografia. Poziom podstawowy

Do rozwiàzania zadaƒ 1–7. wykorzystaj za∏àczonà barwnà map´ fragmentu Parku Narodo-
wego „UjÊcie Warty” oraz w∏asnà wiedz´.

Zadanie 1. (2 pkt)

Korzystajàc ze skali mapy, oblicz odleg∏oÊç rzeczywistà (w km) w linii prostej mi´dzy le-
Êniczówkami w Czarnowie i Chartowie.

Miejsce na obliczenia

Odpowiedê: .................................................................................................................................

Zadanie 2. (1 pkt)

W jakim kierunku nale˝y wyjechaç ze S∏oƒska, aby dostaç si´ do Kostrzyna nad Odrà?

Odpowiedê: .................................................................................................................................

Zadanie 3. (2 pkt)

Na podstawie mapy wykonaj poni˝sze zadania.

a) Odszukaj najwy˝sze wzniesienie znajdujàce si´ na mapie i podaj jego wysokoÊç.

WysokoÊç wzniesienia: .................................

b) Znajdê poziomic´ o najni˝szej wysokoÊci znajdujàcà si´ w kwadracie, gdzie jest najwy˝-
sze wzniesienie, i oblicz ró˝nic´ wysokoÊci mi´dzy nimi.

Miejsce na obliczenia

Odpowiedê: ..............................................................................................................................

w w w. o p e r o n . p l

Zadanie 4. (2 pkt)

Na podstawie analizy treÊci mapy oraz w∏asnej wiedzy podaj, jakie elementy Êrodowiska
przyrodniczego zadecydowa∏y o utworzeniu Parku Narodowego „UjÊcie Warty”.

1. ………………………………………………………………………………………………

2. ………………………………………………………………………………………………

3. ………………………………………………………………………………………………

Zadanie 5. (1 pkt)

PodkreÊl w∏aÊciwà odpowiedê.

Dominujàcà dzia∏alnoÊcià rzeêbotwórczà charakterystycznà dla biegu Warty na terenie
przedstawionym na mapie jest:

a) erozja wg∏´bna,

b) erozja boczna,

c) erozja wsteczna,

d) akumulacja rzeczna.

Zadanie 6. (2 pkt)

Porównaj kwadraty A4 i D5, wskazujàc trzy ró˝nice mi´dzy nimi dotyczàce elementów
Êrodowiska przyrodniczego.

1. ………………………………………………………………………………………………

2. ………………………………………………………………………………………………

3. ………………………………………………………………………………………………

Zadanie 7. (1 pkt)

Podaj dwie formy ochrony przyrody wyst´pujàce na obszarze przedstawionym na mapie.

1. ………………………………………………………………………………………………

2. ………………………………………………………………………………………………

Geografia. Poziom podstawowy

w w w. o p e r o n . p l

Geografia. Poziom podstawowy

Zadanie 8. (2 pkt)

PodkreÊl odpowiedzi, w których mowa jest o:

– typie ˝yznych gleb, które powstajà na obszarach zarastajàcych bagien,
– nazwie lasów liÊciastych wyst´pujàcych w strefie podmok∏ej, okresowo zalewanej lub

mocno wilgotnej dolin rzecznych.

A. czarnoziemy

E. bory

B. mady

F. ∏´gi

C. r´dziny

G. olsy

D. czarne ziemie

H. gràdy

Zadanie 9. (1 pkt)

OkreÊl po∏o˝enie geograficzne punktu A, zakreÊlajàc odpowiednià odpowiedê.

a) m – 85°N; { – 45°W

b) m – 85°E; { – 45°S

c) m – 85°S; { – 45°E

d) m – 85°W; { – 45°N

Zadanie 10. (2 pkt)

SpoÊród podanych elementów (stref klimatycznych, roÊlinnych oraz charakterystycznych
dla nich gleb) wybierz w∏aÊciwe i uzupe∏nij tabel´.

Strefa klimatyczna: równikowa, podrównikowa, zwrotnikowa, podzwrotnikowa, umiarko-
wana ciep∏a, polarna

Strefa roÊlinna: sawanna, makia, step, las mieszany, tajga, tundra

Gleby: laterytowe, szaroziemy, buroziemy, brunatne, bielice, tundrowe

w w w. o p e r o n . p l

90°

80°

70°

50°

40°

30°

Zadanie 11. (2 pkt)

Na podstawie danych w tabeli wykonaj diagram ko∏owy oraz sformu∏uj wniosek dotyczà-
cy ukszta∏towania powierzchni Afryki.

Wniosek:

…………………………………………………………………………………………………..

Geografia. Poziom podstawowy

w w w. o p e r o n . p l

Strefy klimatyczne

Strefy roÊlinne

Gleby

las deszczowy (d˝ungla)

umiarkowana ch∏odna

czarnoziemy

subpolarna

Lp.

WysokoÊç

[m n.p.m.]

Powierzchnia

[mln km

]

Powierzchnia

[%]

do 300

6,7

22,5

300–1000

16,6

55,7

powy˝ej 1000

6,5

21,8

29,8

100

Geografia. Poziom podstawowy

Zadanie 12. (2 pkt)

Napisz, jaka jest zale˝noÊç mi´dzy atmosferà a litosferà, podajàc przyk∏ady.

Przyk∏ad wp∏ywu atmosfery na litosfer´:

…………………………………………………………………………………………………..

Przyk∏ad wp∏ywu litosfery na atmosfer´:

…………………………………………………………………………………………………..

Zadanie 13. (2 pkt)

Do ka˝dego z podanych opisów form polodowcowych wpisz w∏aÊciwà nazw´ spoÊród po-
danych poni˝ej.

Formy polodowcowe: ozy, moreny czo∏owe, drumliny, mutony, kemy, sandry.

a) pagórki, o wysokoÊci od kilkunastu centymetrów do kilkudziesi´ciu metrów, powstajà-
ce w wyniku egzaracji pod∏o˝a skalnego przez poruszajàcy si´ po nich lodowiec

………………………….

b) rozleg∏e, p∏askie sto˝ki nap∏ywowe zbudowane ze ˝wirów i piasków osadzonych i wy-
p∏ukanych przez wody pochodzàce z topnienia làdolodu

………………………….

c) owalne wzgórza, u∏o˝one prostopadle do czo∏a làdolodu, o pod∏u˝nym, asymetrycznym
profilu (bardziej stromy stok wyst´puje od strony, z której nasuwa∏ si´ làdolód)

………………………….

d) wa∏y, silnie wyd∏u˝one pagórki o wysokoÊci najcz´Êciej kilkunastu metrów i d∏ugoÊci
nawet kilkudziesi´ciu kilometrów, wyniesione wskutek osadzania piasku i ˝wiru przez wo-
dy p∏ynàce pod lodowcem w rynnach

………………………….

w w w. o p e r o n . p l

Zadanie 14. (3 pkt)

Zagro˝enia mokrade∏

Obszary wodno-b∏otne retencjonujà i oczyszczajà wod´, przeciwdzia∏ajà powodziom, za-

pobiegajà po˝arom i majà niewymierne znaczenie ekologiczne, tworzàc jedne z najbardziej
produktywnych ekosystemów na Êwiecie wraz z ich zespo∏ami roÊlinnymi i zwierz´cymi.

Zanieczyszczenie wód jest zwykle postrzegane przez spo∏eczeƒstwo jako najwi´ksze za-

gro˝enie ekosystemów wodnych. Jednak du˝o wi´kszym zagro˝eniem dla obszarów wod-
no-bagiennych jest obecnie ich odwodnienie. Dotychczas osuszano tysiàce obszarów b∏ot-
nych, przede wszystkim torfowisk, chcàc je „uproduktywniç” dla celów rolniczych
i „zoptymalizowaç ich stosunki wodne”. Poczàwszy od XVIII wieku przez prawie trzy stu-
lecia w Europie Ârodkowej dominowa∏o dà˝enie do „uproduktywnienia nieu˝ytecznych
bagien”. Najcz´Êciej oznacza∏o to ich odwodnienie. Takie postrzeganie mokrade∏ zdomi-
nowa∏o europejskie rolnictwo i leÊnictwo, a nawet utrwali∏o si´ w ówczesnej literaturze.
W rezultacie prawie wszystkie torfowiska na ziemiach obecnej Polski poci´to siecià ro-
wów odwadniajàcych. Ochrona mokrade∏ pozostaje te˝ w konflikcie z eksploatacjà torfu,
a problem ten mo˝na co najwy˝ej z∏agodziç, ale nie w pe∏ni rozwiàzaç.

Niektóre ekosystemy mokrad∏owe zwiàzane sà z okreÊlonymi formami ich u˝ytkowania

gospodarczego. Chodzi tu przede wszystkim o obszary rolnicze: wilgotne ∏àki i pastwiska
oraz ekstensywne koszenie i wypas. Tradycyjny rytm umiarkowanego u˝ytkowania jest
nieroz∏àcznie wpisany w ich charakter, jest warunkiem ich istnienia i zachowania zwiàza-
nej z nim ró˝norodnoÊci biologicznej. Na przyk∏ad wilgotne pastwiska w dolinach rzecz-
nych sà biotopami licznych gatunków ptaków. Rozmaite typy wilgotnych ∏àk gromadzà
cennà flor´, z licznymi gatunkami storczyków i mieczykami. W zwiàzku z intensyfikacjà
metod chowu byd∏a zmniejszy∏o si´ zapotrzebowanie na turzyce i trawy o niskiej wartoÊci
paszowej, tradycyjnie u˝ywane jako Êció∏ka. Doprowadzi∏o to do ca∏kowitego ju˝ niemal
zaniku ∏àk jednokoÊnych, na których nast´puje obecnie szybka sukcesja roÊlinnoÊci. Po-
dobnie zaprzestaje si´ te˝ pastwiskowego u˝ytkowania nieurodzajnych siedlisk, których
unikalne flora i fauna by∏y uzale˝nione od prowadzenia ekstensywnego wypasu.

Unia Europejska w ramach swojej polityki rolnej, zabiega o utrzymanie tradycyjnych,

ekstensywnych form gospodarki rolnej, m.in. po to, by chroniç zwiàzanà z pó∏naturalny-
mi ekosystemami ró˝norodnoÊç biologicznà.

Opracowanie w∏asne na podstawie:

W. Dembek, P. Pawlaczyk, J. Sienkiewicz, P. Dzier˝a,

Obszary wodno-b∏otne w Polsce, 2004.

a) Sformu∏uj g∏ówny problem, jaki zosta∏ przedstawiony w powy˝szym tekÊcie.

………………………………………………………………………………………………

Geografia. Poziom podstawowy

w w w. o p e r o n . p l

Geografia. Poziom podstawowy

b) Na podstawie tekstu êród∏owego przedstaw dwie korzyÊci ekonomiczne i dwa rodzaje
zagro˝eƒ ekologicznych, jakie wynikajà z osuszania terenów bagiennych.

KorzyÊci ekonomiczne:

1. ………………………………………………………………………………………………

2. ………………………………………………………………………………………………

Zagro˝enia ekologiczne:

1. ………………………………………………………………………………………………

2. ………………………………………………………………………………………………

Zadanie 15. (1 pkt)

PodkreÊl w∏aÊciwà odpowiedê – przyczyn´ braku lasów w zachodniej cz´Êci Sudetów.

A. KwaÊne deszcze powstajàce w wyniku dzia∏alnoÊci przemys∏owej (m.in. elektrowni

spalajàcych w´giel brunatny) w przygranicznej strefie Polski, Czech i Niemiec.

B. Niesprzyjajàce warunki klimatyczne (zbyt krótki okres wegetacji) oraz s∏abe gleby gór-

skie.

C. Rabunkowa gospodarka leÊna prowadzona w okresie powojennym, polegajàca na nad-

miernym wycinaniu lasów.

D. Nasilona erozja gleb wywo∏ana przez obfite opady i cz´ste powodzie b´dàce wynikiem

nasilajàcego si´ „efektu cieplarnianego”.

Zadanie 16. (2 pkt)

Gleba jest tworem przyrody stanowiàcym powierzchniowà warstw´ làdów globu ziem-
skiego. Zaspokaja potrzeby roÊlin na sk∏adniki pokarmowe i wod´ oraz zaopatruje ich ko-
rzenie w niezb´dnà iloÊç powietrza (tlenu) i ciep∏a, umo˝liwiajàc im normalny rozwój.
Ulega jednak cz´stej degradacji przez niew∏aÊciwe lub zbyt intensywne sposoby prowa-
dzenia gospodarki rolnej.

Utwórz model przyczynowo-skutkowy procesu niszczenia gleby w wysoko rozwini´tym
paƒstwie europejskim o intensywnej uprawie ziemi. Zastosuj poni˝sze okreÊlenia.

A. zaburzenie równowagi chemicznej gleby

B. stosowanie Êrodków ochrony roÊlin

C. zmniejszenie ˝yznoÊci

D. nadmierne nawo˝enie

w w w. o p e r o n . p l

PRZYCZYNY

SKUTKI

Zadanie 17. (2 pkt)

W podanych grupach ska∏ wyszukaj i skreÊl b∏´dnie podany przyk∏ad ska∏y.

a) ska∏y osadowe: piaskowiec, wapieƒ, zlepieniec, andezyt

b) ska∏y magmowe: granit, bazalt, gnejs, porfir

c) ska∏y metamorficzne: gabro, marmur, ∏upek krystaliczny, kwarcyt

Zadanie 18. (3 pkt)

Na podstawie tabeli znajdê w∏aÊciwà odpowiedê.

Urodzenia i zgony w Polsce na 1000 mieszkaƒców w latach 1950–2005.

a) Rok, w którym odnotowano najwy˝szy przyrost naturalny:

………………………………………...

b) WielkoÊç przyrostu naturalnego w 2003 roku:

………………………………………...

Sformu∏uj wniosek dotyczàcy tendencji zmian przyrostu naturalnego w latach 1985–2003.

…………………………………………………………………………………………………..

Geografia. Poziom podstawowy

w w w. o p e r o n . p l

1950

1955

1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2003

2005

Urodzenia

30,7

29,1

22,6

17,4

16,6

18,9

19,5

18,2

14,3

11,2

9,9

9,2

9,6

Zgony

11,6

9,6

7,6

7,4

8,1

8,7

9,9

10,3

10,2

9,6

9,7

Geografia. Poziom podstawowy

Zadanie 19. (2 pkt)

PodkreÊl tylko cechy starzejàcego si´ spo∏eczeƒstwa:

a) malejàcy wiek zawierania ma∏˝eƒstw

b) rosnàca stopa bezrobocia

c) wysoki odsetek ludnoÊci w wieku poprodukcyjnym

d) niski odsetek ludnoÊci w wieku przedprodukcyjnym

e) wysoki przyrost rzeczywisty

f) niska stopa urodzeƒ i zgonów

g) wysoki odsetek dzieci i m∏odzie˝y

Zadanie 20. (4 pkt)

Na podstawie danych z tabeli, przedstawiajàcej zbiory i plony zbó˝ w 2003 roku, wybierz
po dwa przyk∏ady paƒstw, w których dominuje intensywny i ekstensywny model gospo-
darki rolnej. Przedstaw trzy ró˝nice mi´dzy tymi formami gospodarki.

1. Paƒstwa prowadzàce intensywnà gospodark´ rolnà:

a) ………………………………..

b) ………………………………..

2. Paƒstwa prowadzàce ekstensywnà gospodark´ rolnà:

a) ………………………………..

b) ………………………………..

w w w. o p e r o n . p l

Paƒstwa

Zbiory [mln t]

Plony [dt/ha]

Francja

54,9

61,3

Japonia

10,8

54,5

Kanada

50,2

27,4

Polska

23,4

28,7

Ukraina

19,6

17,5

3. Ró˝nice mi´dzy gospodarkà intensywnà a ekstensywnà:

…………………………………………………………………………………………………..

Zadanie 21. (2 pkt)

Wymieƒ po dwa pozytywne i negatywne skutki inwestycji zagranicznych dla gospodarki
Polski.

Skutki pozytywne:

1. ………………………………………………………………………………………………

2. ………………………………………………………………………………………………

Skutki negatywne:

1. ………………………………………………………………………………………………

2. ………………………………………………………………………………………………

Zadanie 22. (1 pkt)

Podaj, jaki jest g∏ówny cel restrukturyzacji górnictwa w´gla kamiennego w Polsce.

………………………………………………...……………………………………………

Geografia. Poziom podstawowy

w w w. o p e r o n . p l

Geografia. Poziom podstawowy

Zadanie 23. (4 pkt)

Na mapie konturowej Êwiata zaznaczono literami A, B, C, D, E, F, G wybrane okr´gi
przemys∏owe Êwiata.

a) SpoÊród zaznaczonych na mapie okr´gów wypisz trzy, w których rozwinà∏ si´ przemys∏
wysokich technologii.

…………………………………………………………………………………………………..

b) Podaj nazw´ procesu przemiany tradycyjnych okr´gów przemys∏owych w tak zwane
technopolie.

…………………………………………………………………………………………………..

c) Wymieƒ dwa czynniki decydujàce o lokalizacji przemys∏ów wysokich technologii.

…………………………………………………………………………………………………..

w w w. o p e r o n . p l

Zadanie 24. (2 pkt)

Dopasuj odpowiednio skróty nazw agend Organizacji Narodów Zjednoczonych do poda-
nych zadaƒ, które wykonujà te organizacje.

Agendy ONZ: UNESCO, IMF, UNICEF, UNHCR, FAO, WHO, ILO

Nazwa agendy

Opis zadaƒ

………………………. – organizowanie pomocy ˝ywnoÊciowej dla ludnoÊci z krajów do-

tkni´tych skutkami g∏odu i niedo˝ywienia; dba∏oÊç o rozwój rol-
nictwa, leÊnictwa i rybo∏ówstwa

………………………. – zapewnienie pomocy humanitarnej dla uchodêców, bezpieczeƒ-

stwa i ochrony w krajach, w których przebywajà

Zadanie 25. (2 pkt)

Konflikty mi´dzynarodowe na tle narodowoÊciowym i separatystycznym powstajà na sku-
tek dà˝eƒ niektórych narodów do uzyskania niepodleg∏oÊci.

Do podanych nazw narodowoÊci dopisz nazw´ paƒstwa, z którym walczà.

Palestyƒczycy – ……………………………….

Tybetaƒczycy – ……………………………….

Czeczeƒcy –

……………………………….

Baskowie –

……………………………….

Kurdowie –

……………………………….

Geografia. Poziom podstawowy

w w w. o p e r o n . p l