I Wojna �łwiatowa



Plany i dzia�łania wojenne na froncie wschodnim w 1914r.



Plany wojny





Ka�żda z istniej�ących koalicji zawar�ła porozumienie w sprawie wspólnych dzia�ła�ą wojennych. Jednak�że uzgodnienia dotyczy�ły tylko kierunków dzia�ła�ą i ustala�ły iloœciowy udzia�ł poszczególnych pa�ąstw. Tak na przyk�ład Rosja mia�ła w razie wybuchu wojny wystawi�Ś przeciwko Niemcom 700-800.000 armiê w 15 dniu mobilizacji, a Francja w 10 dniu mobilizacji 1.300.000 ludzi i natychmiast rozpocz�ą�Ś dzia�łania wojenne. Anglia mia�ła wysadzi�Ś na kontynencie Europejskim jedynie niewielk�ą armiê ekspedycyjn�ą. Niemcy zaœ przyrzek�ły dopomóc Austro-W�ągrom uderzeniem z Prus Wschodnich na wojska rosyjskie w kierunku Siedlec. Dzia�łania uczestników koalicji nie by�ły jednak skoordynowane w czasie, nie opracowano wspó�łdzia�łania operacyjnego miêdzy armiami sojuszniczymi. Ka�żda armia dzia�ła�ła samodzielnie i ani Ententa ani Trójprzymierze nie mia�ły wspólnego dowództwa. Ka�żde z pa�ąstw posiada�ło te�ż w�łasne plany wojny, opracowywane du�żo wczeœniej i wielokrotnie zmieniane, w zale�żnoœci od sytuacji miêdzy narodowej i polityki zagranicznej poszczególnych pa�ąstw.

Austro-wêgierski Sztab Generalny musia�ł planowa�Ś wojnê na dwa fronty: przeciwko Rosji oraz Serbii i Czarnogórze. W zwi�ązku z tym jego plan przewidywa�ł utworzenie trzech grup wojsk:

Przeciwko Rosji - 28 1/2 dywizji piechoty, 21 brygad pospolitego ruszenia, 10 dywizji kawalerii. Si�ły te wchodzi�ły w sk�ład czterech armii ( 1,2,3,4 ) i mia�ły by�Ś rozwiniête we wschodniej Galicji.

Przeciwko Serbii i Czarnogórze ( "minimalna grupa ba�łka�ąska" ) - 7 dywizji piechoty oraz 7 brygad pospolitego ruszenia ( 5 i 6 Armia ). Trzecia grupa sk�łada�ła siê z 12 dywizji piechoty, 6 brygad pospolitego ruszenia oraz 1 dywizji kawalerii. By�ła to grupa odwodowa przeznaczona do wzmocnienia "minimalnej grupy ba�łka�ąskiej" na wypadek wojny tylko z Serbi�ą i Czarnogór�ą - natomiast w czasie wojny z Rosj�ą ta grupa mia�ła by�Ś u�żyta przeciw niej.

W myœl planu, zadaniem 1 i 4 Armii austro-wêgierskiej by�ło wykonanie natarcia przeciwko Rosjanom miedzy Bugiem a Wis�ł�ą, w kierunku na Lublin. Niemiecki Sztab Generalny obieca�ł przy tym wykona�Ś uderzenie si�łami swych wojsk z Prus Wschodnich na Siedlce. W ten sposób wojska austro-wêgierskie i niemieckie mia�ły w wyniku wspólnych dzia�ła�ą rozgromi�Ś wojska rosyjskie koncentruj�ące siê w królestwie polskim. Zadaniem 2 i 3 Armii by�ło opanowanie rejonu Dubno, Równe, �Łuck. Ogólnie bior�ąc austro-wêgierski plan wojny s�łu�ży�ł celom Niemiec, poniewa�ż armia austro-wêgierska mia�ła wi�ąza�Ś du�że si�ły armii rosyjskiej tak d�ługo jak d�ługo Niemcy bêd�ą prowadzi�ły dzia�łania przeciwko Francji.

Rosyjski plan wojny powstawa�ł pod wp�ływem sprzecznych nacisków. Interesy rosyjskie wymaga�ły wykonania g�łównego uderzenia przeciwko Austro-W�ągrom, poniewa�ż po ich wykonaniu Rosja mog�łaby zagarn�ą�Ś Galicjê, wkroczy�Ś na Ba�łkany i dotrze�Ś do Bosforu i Dardaneli. Równoczeœnie armia rosyjska mog�łaby uderzy�Ś na Niemcy od po�łudnia (na ty�ły). W myœl konwencji francusko- rosyjskiej Rosja mia�ła jednak wykona�Ś g�łówne uderzenie przeciwko Niemcom. Dlatego rosyjski sztab generalny opracowa�ł plan bêd�ący swojego rodzaju kompromisem. Przewidywa�ł on równoczesne natarcie przeciwko Niemcom i Austro-Wêgrom.

Stosownie do tego zosta�ły podzielone si�ły rosyjskie. Przeciwko Niemcom na linii Szaki, Kowno, Niemen, Biebrza, Narew, Bug rozwinê�ły siê wojska frontu Pó�łnocno - Zachodniego sk�ładaj�ące siê z 1 i 2 Armii ( 30 dywizji piechoty i 9 1/2 dywizji kawalerii ). Zadaniem tych wojsk by�ło prowadzenia natarcia od wschodu i po�łudniowego wschodu na Prusy Wschodnie. Przeciwko Austro-Wegrom na rubie�ży Dêblin, Lublin, Che�łm, Dubno, Proskurow rozwinê�ły siê wojska frontu Po�łudniowo - Zachodniego w sk�ładzie 3,4,5,i 8 Armii ( 48 1/2 dywizji piechoty i 18 1/2 dywizji kawalerii ). Zadaniem tych wojsk by�ło wykonanie natarcia na po�łudnie i na zachód, odciêcie armii austro-wegierskiej dróg odwrotu i zniszczenie jej. Nastêpnie przewidywano natarcie na Berlin, Wiede�ą, Budapeszt. Nale�ży doda�Ś tutaj, �że Rosja po przegranej wojnie z Japonia rozpoczê�ła gwa�łtowna modernizacje swojej armii staj�ąc siê powoli potêga militarn�ą i zagro�żeniem dla pa�ąstw Europy Centralnej.

Niemiecki plan dzia�łania przewidywa�ł wojnê na dwóch frontach - przeciwko Francji i jednoczeœnie przeciwko Rosji, dokonuj�ąc jednak g�łównego natarcia na Francjê. Kwestia pozostawienia Prus Wschodnich na pastwê losu zosta�ł przes�ądzona.

Plan dzia�łania wojsk niemieckich w Prusach Wschodnich by�ł stosunkowo prosty. Pa�ąstwo te pozostawiono jedynie z 8 Armia. Zadaniem tej armii by�ło jak najd�łu�żej nie da�Ś przeciwnikowi zmusi�Ś siê do defensywy, a ewentualnie liczono siê z koniecznoœci�ą wycofania wojsk a�ż za Wis�łê.

We wszystkich pa�ąstwach panowa�ła opinia, �że wojna bêdzie krótkotrwa�ła i zako�ączy siê w ci�ągu 4 - 6 miesiêcy. Id�ąc za tym tokiem myœlenia sztaby generalne ogranicza�ły siê do okreœlenia strategicznych form prowadzenia wojny, opracowania operacji pocz�ątkowych, skalkulowania niezbêdnych do tego si�ł i ich rozwiniêcia. Operacje pocz�ątkowe zaplanowane zosta�ły jako bitwy generalne w wyniku których zamierzano zako�ączy�Ś wojnê. Spowodowa�ło to ugrupowania wojsk w jednym rzucie. Odwodów, potrzebnych do potêgowania uderzenia w ci�ągu d�łu�ższego czasu nie tworzono.



Dzia�łania na froncie wschodnim w 1914 roku





Zgodnie z zawartym ostatnimi uzgodnieniami przed wybuchem wojny zobowi�ązuj�ącymi Rosjê do podjêcia dzia�ła�ą "zaraz po 15 dniach po rozpoczêciu mobilizacji" wojska rosyjskie 17 sierpnia w iloœci 6 1/2 dywizji piechoty i 5 dywizji kawalerii przekroczy�ły granicê z Prusami. Celem operacji rosyjskiej w Prusach Ksi�ą�żêcych by�ło zniszczenie znajduj�ących siê tam wojsk niemieckich i zapewnienie t�ą drog�ą bezpiecze�ąstwa Królestwu i armii rosyjskiej dzia�łaj�ącej przeciwko Austro-Wêgrom. Dalszym celem by�ło u�łatwienie Francuzom odparcia ataku niemieckiego na zachodzie. Do pierwszych walk dosz�ło w dniu 20 sierpnia pod G�ąbinem. Niemiecka próba okr�ą�żenia rosyjskiego prawego skrzyd�ła i sko�ączy�ła siê niepowodzeniem , a ciê�żkie straty zadane przez Rosjan spowodowa�ły odwrót wojsk Niemieckich. Sytuacja zosta�ła jednak opanowana. W dniach pomiêdzy 23 i 29 sierpnia armia rosyjska ponownie spotka�ła siê z wojskami niemieckimi, tym razem pod Tannenbergiem, gdzie ponios�ła zupe�łn�ą klêskê. Wiêksza jej czêœ�Ś - oko�ło 120.000 �żo�łnierzy dosta�ło siê do niewoli. Znaczenie tej bitwy dla obydwu stron by�ło ogromne. By�ła to klêska nie tylko dla Rosji, ile dla caratu. Kampania pruska dla wojsk niemieckich by�ła w pewnym stopniu przyczyn�ą klêski niemieckiej we Francji. �łci�ągniête z odsiecz�ą wojska 2 korpusów i dywizji piechoty przyby�ły ju�ż po bitwie, a na zachodzie opóŸni�ły os�łabi�ły niemieck�ą.

Nad Prusami Ksi�ą�żêcymi wisia�ła nadal groŸba inwazji rosyjskiej, u jej granic sta�ła nadal 1 Armia. G�łównodowodz�ący si�łami niemieckimi w Prusach genera�ł Moltke wyda�ł rozkaz 31 sierpnia oczyszczenia Prus z wojsk nieprzyjacielskich i œcigania pobitej 2 Armii rosyjskiej w kierunku Warszawy z uwagi na mo�żliwoœ�Ś ataku rosyjskiego na �łl�ąsk. Rosjanie wielkimi si�łami ruszyli istotnie do ataku, ale na Austriaków.

4 wrzeœnia rozpoczêli marsz ku wschodowi. Kolejna bitwa trwaj�ąca od 8 do 15 wrzeœnia by�ła zupe�łn�ą klêsk�ą dla wojsk rosyjskich. Straty rosyjskie siêga�ły oko�ło 70.000 tysiêcy rannych i zabitych. Te oddzia�ły, które wycofa�ły siê za Niemen znajdowa�ły siê w stanie zupe�łnego chaosu.

Nad Prusami Ksi�ą�żêcymi przesta�ło wisie�Ś niebezpiecze�ąstwo inwazji. Niemcy mogli iœ�Ś z pomoc�ą Austriakom.

Pierwszym zwiastunem zbli�żaj�ącej siê wojny by�ło og�łoszenie 25 lipca 1914 r. stanu wojennego w Twierdzy Osowiec. W zwi�ązku z tym odwo�łano oficerów z urlopów, rozpoczêto powo�łanie rezerwistów. 27 lipca do Osowca przerzucono czêœ�Ś 4 DK, której zadaniem mia�ła by�Ś os�łona granicy z Prusami Wschodnimi w czasie mobilizacji. W twierdzy mobilizowa�ł siê jej garnizon i stacjonuj�ący tu 61 W�łodzimierski pu�łk piechoty. Wszystkie oddzia�ły zako�ączy�ły mobilizacjê w przeci�ągu 4-6 dni od jej og�łoszenia. Ponadto jeszcze w sierpniu forteczna kompania aeronautyczna zosta�ła wzmocniona drug�ą eskadr�ą lotnicz�ą, utworzon�ą przez Cesarski Aeroklub Petersburski pod dowództwem kpt. mar. pil. Miko�łaja Jacuka.

Po wybuchu wojny przyst�ąpiono do ewakuacji wsi le�ż�ących na przedpolu, na prawym brzegu Biebrzy. Ewakuowany obszar wynosi�ł 1650 ha .

Po uko�ączeniu mobilizacji i ewakuacji ludnoœci skupiono siê na przygotowaniach do wojny. Obszar twierdzy podzielono na trzy pozycje obronne: g�łówn�ą - od folwarku Klewiana do Fortu IV ( w jej sk�ład wchodzi�ło piê�Ś punktów oporu: Goni�ądz, Fort I, Góra Skobielewa, Forty III i IV, oraz ufortyfikowane przedpole ), zarzeczn�ą ( Fort II i Fort Zarzeczny ) i nowobudowan�ą soœnie�ąsk�ą. Na prze�łomie wrzeœnia i paŸdziernika na uzbrojeniu twierdzy by�ły 133 dzia�ła ciê�żkie, a ponadto w kaponierach i pó�łkaponierach by�ły 43 armaty kaliber 57 mm, oraz 24 armaty 76 mm w trzech bateriach artylerii wypadowej. Poza tym w twierdzy znajdowa�ły siê armaty przeciwszturmowe i polowe innych wzorów.

Jako pierwsza spoœród za�łogi twierdzy akcje bojow�ą wykona�ła forteczna eskadra lotnicza, która w odwecie za obrzucenie granatami rêcznymi lotniska polowego przez samoloty niemieckie zbombardowa�ła koszary w E�łku. Podczas tego nalotu zginê�ło 60 �żo�łnierzy. Mimo protestu niemieckiego, powo�łuj�ącego siê na konwencjê hask�ą. Rosjanie jednak jeszcze kilkukrotnie bombardowali obiekty wojskowe w E�łku.

W po�łowie wrzeœnia wojska rosyjskie 1 i 2 Armii po klêsce pod Tannenbergiem i na Jeziorach Mazurskich cofnê�ły siê na liniê Niemna, Biebrzy i Narwi. W tym czasie Twierdza Osowiec od 26 do 29 sierpnia 1914 r. sta�ła siê jednym z centrów koncentracji nowotworzonej 10 Armii, która mia�ła za zadanie wype�łni�Ś lukê miêdzy cofaj�ącymi siê armiami. W tym samym czasie przyby�ła tu II Brygada 8 Dywizji Syberyjskiej z III Korpusu Syberyjskiego. Twierdza dla tworz�ącej siê armii pe�łni�ła rolê bazy zaopatrzeniowej i wêz�ła komunikacyjnego.

Wojska niemieckie, prowadz�ące poœcig za wycofuj�ącymi siê armiami rosyjskimi w po�łowie wrzeœnia dotar�ły na dalekie przedpola Twierdzy Osowiec, zdobywaj�ąc w krótkich walkach Grajewo i Szczuczyn. 17 wrzeœnia gen. Paul von Hindenburg wyda�ł Dywizji Landwery rozkaz ataku na twierdzê. 19 wrzeœnia komendant twierdzy gen. lejtn. A.A. Szulman zgodnie z otrzymanym rozkazem og�łosi�ł w twierdzy stan oblê�żenia. Tego samego dnia nad twierdz�ą pojawi�ły siê samoloty niemieckie, które prowadzi�ły rozpoznanie fortyfikacji. 21 wrzeœnia dosz�ło do pierwszych star�Ś garnizonu twierdzy z nacieraj�ący przeciwnikiem. Dwa dni póŸniej w nocy z 23 na 24 wrzeœnia oddzia�ły garnizonu przeprowadzi�ły na wszystkich kierunkach rozpoznanie walk�ą, dziêki czemu rozpoznano niemieckie ugrupowanie. 25 wrzeœnia skoncentrowana w lesie bia�łoszewskim niemiecka artyleria oblê�żnicza rozpoczê�ła bombardowanie twierdzy, w tym armatami 210 mm sprowadzonymi z Królewca. Od nastêpnego dnia Niemcy prowadzili ostrza�ł twierdzy przez ca�ł�ą dobê. Pocz�ątkowo artyleria forteczna mia�ła du�że trudnoœci w zwalczaniu baterii oblê�żniczych, gdy�ż brak by�ło rozpoznania stanowisk baterii wroga. Jednak dziêki wysi�łkom kompanii aeronautycznej i obserwatorów artylerii mog�ła przyst�ąpi�Ś do równorzêdnej walki. 28 wrzeœnia niemiecka piechota ruszy�ła do szturmu, który za�łama�ł siê w ogniu zaporowym artylerii fortecznej.

Natarcie 10 Armii Rosyjskiej w lasach augustowskich zmusi�ło Niemców 29 wrzeœnia do rozpoczêcia wycofywania wojsk spod Twierdzy Osowiec. W czasie odwrotu Niemców za�łoga twierdzy dokona�ła udanego wypadu, w wyniku którego oddzia�ły rosyjskie zdoby�ły zapasy materia�łów i sprzêtu wojskowego, zgromadzonego przez nieprzyjaciela oraz kilka ciê�żkich dzia�ł. Dalsze natarcie wojsk rosyjskiej 10 Armii w ostatnich dniach wrzeœnia i na pocz�ątku paŸdziernika odrzuci�ły oddzia�ły Niemców na odleg�łoœ�Ś kilkudziesiêciu kilometrów od twierdzy.

30 wrzeœnia przyjecha�ła poci�ągiem sanitarnym Wielka Ksiê�żna Wiktoria Fiodorowna. Dwa dni póŸniej w jej obecnoœci odprawiono mszê �ża�łobn�ą za poleg�łych i mszê dziêkczynn�ą. Kilka dni póŸniej 8 paŸdziernika twierdzê odwiedzi�ł car Miko�łaj II. Imperator po obejrzeniu twierdzy i wys�łuchaniu mszy w cerkwi odznaczy�ł 25 obro�ąców Krzy�żem �łw. Jerzego i Medalami. Komendantowi twierdzy nada�ł Order Krzy�ża �łw. Jerzego 4 stopnia. Jeszcze tego samego dnia w�ładca odjecha�ł do Bia�łegostoku.



Turcja





Niemcy od razu na pocz�ątku wojny zapisali na swoim koncie politycznym niew�ątpliwy sukces: Turcja przyst�ąpi�ła do wojny po ich stronie. Turcja nie mia�ła personelu przygotowanego do prowadzenia wojny, wa�żniejsze stanowiska w sztabach, w artylerii, w wojskach technicznych i w marynarce znajdowali siê Niemcy. Armia turecka przed rozpoczêciem dzia�ła�ą wojennych liczy�ła oko�ło 200.000 �żo�łnierzy. We wrzeœniu 1914 roku zarz�ądzono mobilizacje, a stan armii wzrós�ł do 800.000 �żo�łnierzy. Przed œwitem 29 paŸdziernika 1914 roku okrêty tureckie podp�łynê�ły do portów rosyjskich Odessy, Sewastopola, Noworosyjska, Teodozji i otworzy�ły ogie�ą. Rosjanie zapisali na swoim k�ącie znaczne straty - zatopiona kanonierka, zatopiony stawiacz min, wzniecone po�żary w sk�ładach portowych i kolejach, w zbiornikach ropy naftowej. Zasadnicze znaczenie wyst�ąpienia Turcji polega�ło na przerwaniu komunikacji pomiêdzy Rosj�ą i jej sojusznikami zachodnimi droga przez Morze Czarne i Cieœniny. Rosja zmuszona do sprowadzania sprzêtu wojennego, amunicji z fabryk Francji, Anglii, Stanów Zjednoczonych mog�ła utrzymywa�Ś jedynie transporty do Archangielska, zamarzaj�ącego na pó�ł roku portu, Ÿle powi�ązanego z wnêtrzem kraju i jego centrami. Pod wzglêdem militarnym nie mog�ła Turcja jednak odegra�Ś znaczniejszej roli.





Kampania serbska





Myœl�ą przewodni�ą g�łównodowodz�ącego armi�ą Austriacka Conrada by�ło unikniêcie wojny na dwa fronty. Liczy�ł, �że mobilizacja w Rosji przebiega�Ś bêdzie powoli i nie bez trudnoœci, a to da czas Austriakom do zgniecenia Serbii. Planowano szybkie zwyciêstwo w kampanii serbskiej, a wiêkszoœ�Ś wojsk austro - wegierskich u�żytych w tych walkach bêdzie mog�ło uderzy�Ś na Rosje i wespó�ł z Niemcami zada�Ś jej decyduj�ący cios. Austriacy wojny z Serbi�ą nigdy dot�ąd nie prowadzili, Serbów nie doceniali i lekcewa�żyli - mia�ło to ich drogo kosztowa�Ś. Wojnê zaczêli Austriacy od "ekspedycji karnej". 12 sierpnia 5 i 6 armia austriacka rozpoczê�ły ofensywê i przekroczy�ły Sawê i Drinê. Serbowie stawili zaciek�ły opór i po za�żartych walkach odrzucili Austriaków na zachód od Driny. Straty Austriaków wynios�ły 38.000 �żo�łnierzy, Serbów 18.000 �żo�łnierzy. Wkrótce 7 wrzeœnia Austriacy wznowili atak nad œrodkow�ą Drin�ą usi�łuj�ąc obejœ�Ś lewe skrzyd�ło serbskie. I tym razem spotka�ło ich niepowodzenie. Znaczne si�ły austriackie dosta�ły siê w zasadzkê. 15 wrzeœnia walki zako�ączy�ły siê pora�żk�ą Austriaków. Pierwsza próba zniszczenia armii serbskiej zawiod�ła. Serbowie wszak�że nie mieli mo�żliwoœci wyzyskania swego zwyciêstwa Armia serbska cierpia�ła na dotkliwy brak amunicji, odczuwa�ła to szczególnie artyleria serbska.





Walki na froncie rosyjsko - austriackim





Zadanie jakie postawiono przed wojskiem austro - wêgierskim by�ło rozbicie Rosjan pomiêdzy Bugiem a Wis�ł�ą. Dowództwo rosyjskie d�ą�ży�ło zaœ do zdobycia najpierw jednego z najwa�żniejszych oœrodków Galicji - Lwowa. Armia rosyjska wykona�ła uderzenie jako pierwsza. Cztery armie rosyjskie ( 4,5,3,8 ) rozwiniête na ogromnym 450 - kilometrowym �łuku od Lublina przez Che�łm, Kowel, �Łuck, Dubno, Proskurow, do Kamie�ąca Podolskiego star�ły siê z czterema armiami austro - wêgierskimi ( 1,4,3 2 ). Wojska austriackie dzia�łaj�ące przeciwko 4 i 5 Armii rosyjskiej zajmowa�ły dogodne pozycje operacyjne zmuszaj�ąc je pocz�ątkowo do odwrotu i po krwawych bitwach pod Kraœnikiem i Komarowem zajê�ły Lubelszczyznê. Nie mog�ło to jednak zapobiec sukcesu wojsk dowodzonych przez genera�ła Brosi�łowa w Galicji Wschodniej. 3 i 8 Armia rosyjska wtargnê�ły do Galicji od strony Proskurowa w kierunku na Lwów i w bitwach nad rzekami Z�łota i Gni�ła Lipa pokona�ły wojska austriacko - rosyjskie odrzucaj�ąc je na zachód. 3 wrzeœnia Rosjanie zajêli opuszczony przez Austrików Lwów. W dniach od 23 sierpnia do 12 wrzeœnia 1914 roku stoczona zosta�ła w Galicji bitwa, która przynios�ła zwyciêstwo Rosjanom. Decyduj�ący starciem by�ła bitwa pod Lwowem i Raw�ą Rusk�ą trwaj�ąca od 8 do 12 wrzesnia.

W wyniku dzia�ła�ą na froncie wojska austriackie ponios�ły klêskê i 11 wrzeœnia Austriackie naczelne dowództwo wyda�ło rozkaz oderwania siê od nieprzyjaciela i wycofania siê na liniê Sanu. Rosjanie odnieœli wielki sukces militarny, którego do ko�ąca nie wykorzystali. Poœcig za przeciwnikiem nastrêcza�ł szeregu trudnoœci, gdy�ż znacznie oderwali siê od swoich baz zaopatrzeniowych. �Żo�łnierze byli wyczerpani, strat siêga�ły oko�ło 80.000 zabitych, rannych i zaginionych. Sytuacjê utrudnia�ł fakt, �że g�łówn�ą liniê kolejow�ą na tym kierunku blokowa�ła twierdza przemyska. Dodatkowo dzia�łania wojenne utrudnia�ła pogoda; ulewne deszcze uniemo�żliwia�ły poruszanie siê po drogach artylerii, która grzêz�ła po osie w b�łocie, a przybór wody na Sanie u�łatwi�ł wycofanie siê wojak austriackich. 6 paŸdziernika odzdzia�ły 3 armii austriackiej porwa�ły siê do ataku. W wyniku tych walk wojska rosyjskie wycofa�ły siê spod Przemyœla. Radoœc miasta nie trwa�ła jednak d�ługo. Kolejna ofensywa wojsk rosyjskich na ca�łym froncie z dnia 27 paŸdziernika doprowadzia�ła do ponownego zamkniêcia pierœcienia wokó�ł twierdzy Przemyœl. Kontratak wojsk austro - wêgierskich i bitwa pod Limanow�ą w dniach 5 - 7 grudnia zatrzyma�ła wojska rosyjskie pr�ące do Krakowa. Front siê ustabilizowa�ł. Nast�ąpi�ła wojna pozycyjna.





Podsumowanie roku 1914 na froncie wschodnim





Bilans roku 1914 nie by�ł pomyœlny dla �żadnej ze stron. Niemcy ani na wschodzie, ani na zachodzie nie odnieœli decyduj�ącego zwyciêstwa, przegrali na Marn�ą, przegrali wyœcig ku morzu. Jednak wojska niemieckie sta�ły wszêdzie na obcym terytorium, a nieprzyjaciel, który w pierwszych tygodniach wojny wdar�ł siê w granice Rzeszy, w Alzacji i w Prusach Wschodnich, musia�ł pod naporem niemieckim wycofa�Ś siê z dotkliwymi stratami. Niemcy zachowali inicjatywê strategiczn�ą, ale nie zdo�łali wygra�Ś wojny krótkiej, B�łyskawicznej. Musieli z wolna przestawi�Ś zarówno gospodarkê, jak i prowadzenie dzia�ła�ą wojennych na wojnê d�ług�ą, na wojnê na przetrwanie.

W gorszej sytuacji znajdowa�ły siê Austro - Wêgry. Ju�ż pierwsze miesi�ące wojny pokaza�ły ich s�łaboœ�Ś. Wielkie imperium Habsburgów nie zdo�ła�ło pokona�Ś ma�łego, ale groŸnego przeciwnika - Serbii. Zajêcie Galicji Wschodniej przez wojska rosyjskie oraz groŸba sforsowania Karpat i wdarcia siê Rosjan na Wêgry wzmaga�ły, pogarsza�ły trudn�ą sytuacjê. Uzale�żnienie monarchii od niemieckiego sojusznika w dziedzinie zarówno militarnej, jak i politycznej ros�ło w sposób zastraszaj�ący.

Sukcesów nie mog�ła zapisa�Ś na swoim k�ącie równie�ż Turcja. By�ło spraw�ą coraz bardziej jasn�ą, �że bez pomocy ze strony Niemiec Turcja nie bêdzie w stanie prowadzi�Ś wojny na d�łu�ższ�ą metê, a pomoc niemiecka, przede wszystkim w materiale wojennym, mog�ła nadejœ�Ś tylko w przypadku pokonania Serbii i zajêcia Ba�łkanów przez wojska Pa�ąstw Centralnych.

Rosjanie s�ławili swoje zwyciêstwa na g�łównym wrogiem, nad Austro - Wêgrami, ale niepowodzenia doznane w walkach z Niemcami powa�żnie os�łabi�ły znaczenie zwyciêstw w Galicji Wschodniej. Bardzo bolesne by�ły szczególnie straty w Prusach Wschodnich, zw�łaszcza poœród oficerów zawodowych i w szeregach gwardii. Bitwy pod Tannenbergiem, nad Jeziorami Mazurskimi zdziesi�ątkowa�ły zastêpy wiernie oddanych carowi zawodowych wojskowych. Silnie dawa�ł siê we znaki armii rosyjskiej brak amunicji.

Rok 1914 pokaza�ł, �że w�ładze zarówno cywilne, jak i wojskowe pa�ąstw, które stanê�ły do walki, ne rozumia�ły, nie zdawa�ły sobie sprawy z tego, czym jest wojna nowoczesna, jakie musi wyzwoli�Ś si�ły, jak g�łêbokie przemiany w �życiu ludzkoœci przyniesie, ile ofiar poch�łonie, jak d�ługo trwa�Ś bêdzie.