Ekonomia dla bystrzakow Wydanie II

background image
background image

Tytuł oryginalny: Economics For Dummies®, 2nd Edition

Tłumaczenie: Arkadiusz Romanek

ISBN: 978-83-246-7276-9

Original English language edition Copyright © 2011 John Wiley and Sons, Ltd, Chichester, West Sussex, England
All rights reserved including the right of reproduction in whole or in part any form.
This translation published by arrangement with Wiley Publishing, Inc.

Oryginalne angielskie wydanie © 2011 John Wiley and Sons, Ltd, Chichester, West Sussex, England
Wszelkie prawa, włączając prawo do reprodukcji całości lub części w jakiejkolwiek formie, zarezerwowane.
Tłumaczenie opublikowane na mocy porozumienia z Wiley Publishing, Inc.

Translation copyright © 2014 by Helion S.A.

Wiley, the Wiley Publishing logo, For Dummies, the Dummies Man logo, A Reference for the Rest of Us!,
The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com, Making Everything Easier,
and related trade dress are trademarks or registered trademarks of John Wiley and Sons, Inc. and/or it
affiliates in the United States and/or other countries. Used under License.

Wiley, the Wiley Publishing logo, For Dummies, the Dummies Man logo, A Reference for the Rest of Us!,
The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com, Making Everything Easier
i związana z tym szata graficzna są markami handlowymi John Wiley and Sons, Inc. i/lub firm
stowarzyszonych w Stanach Zjednoczonych i/lub innych krajach. Wykorzystywane na podstawie licencji.

Polish language edition published by Wydawnictwo Helion.
Copyright © 2014.

All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means,
electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage retrieval system,
without permission from the Publisher.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji
w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także
kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich
niniejszej publikacji.

Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były
kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym
ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również
żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.

Fotografia na okładce została wykorzystana za zgodą Shutterstock.

Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres
http://dlabystrzakow.pl/user/opinie/ekoby2
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.

Wydawnictwo HELION
ul. Kościuszki 1c, 44-100 Gliwice
tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63
e-mail: dlabystrzakow@dlabystrzakow.pl
WWW: http://dlabystrzakow.pl

Printed in Poland.

Kup książkę

Poleć książkę

Oceń książkę

Księgarnia internetowa

Lubię to! » Nasza społeczność

background image

Spis treĂci

O autorach ....................................................................................................................13

PodziÚkowania od autorów ...........................................................................................15

WstÚp ............................................................................................................................17

O ksiÈĝce .........................................................................................................................................18
Konwencje zastosowane w ksiÈĝce ......................................................................................................19
Czego nie czytaÊ? ..............................................................................................................................19
Naiwne zaïoĝenia ..............................................................................................................................20
Jak podzielona jest ksiÈĝka? ...............................................................................................................20

CzÚĂÊ I: Ekonomia — nauka o tym, jak ludzie radzÈ sobie z niedoborem .........................................20
CzÚĂÊ II: Makroekonomia — nauka o wzroĂcie gospodarczym i równowadze ....................................21
CzÚĂÊ III: Mikroekonomia — nauka o zachowaniach konsumentów i przedsiÚbiorstw ........................21
CzÚĂÊ IV: Dekalogi ......................................................................................................................21

Ikony uĝyte w ksiÈĝce .........................................................................................................................21
Co dalej? ..........................................................................................................................................22

CzÚĂÊ I. Ekonomia — nauka o tym,
jak ludzie radzÈ sobie z niedoborem ........................ 23

Rozdziaï 1. Czym zajmuje siÚ ekonomia i dlaczego powinno nas to obchodziÊ ............25

Krótkie rozwaĝania o historii ekonomii ................................................................................................26

Rozwaĝania o tym, jak wredne, brutalne i krótkie byïo dawniej ludzkie ĝycie .....................................26
Instytucje, które odpowiadajÈ za wzrost standardu ĝycia ..................................................................27
PatrzÈc w przyszïoĂÊ .....................................................................................................................28

Odesïanie makroekonomii i mikroekonomii do przeciwnych naroĝników ................................................28
Ekonomia jako nauka o niedoborze ....................................................................................................29
Z oddalenia i caïoĂciowo — makroekonomia ......................................................................................30

Analiza stanu gospodarki ..............................................................................................................30
Rozpoznawanie przyczyn recesji ....................................................................................................30
Zwalczanie recesji za pomocÈ polityki fiskalnej i polityki pieniÚĝnej ..................................................31

Kup książkę

Poleć książkę

background image

6

Ekonomia dla bystrzaków

Z bliska i osobiĂcie — mikroekonomia ...............................................................................................31
Równowaĝenie podaĝy i popytu .........................................................................................................32
Rozwaĝania o zaletach konkurencji ....................................................................................................32

Analiza problemów zwiÈzanych z brakiem konkurencji ....................................................................32
Reformowanie praw wïasnoĂci .......................................................................................................33
Sposoby radzenia sobie z innymi czÚstymi przypadkami zawodnoĂci rynku .......................................33

ZrozumieÊ, w jaki sposób ekonomiĂci wykorzystujÈ wykresy i modele ....................................................34

Abstrahowanie od rzeczywistoĂci jest rzeczÈ dobrÈ ..........................................................................34
Twój pierwszy model: krzywa popytu .............................................................................................34
Rysowanie wïasnej krzywej popytu .................................................................................................36

Rozdziaï 2. Lody czy ciastka? — Ăledzenie wyborów konsumenckich ........................ 39

Rozwaĝania o modelu ludzkich zachowañ ...........................................................................................39
Celem jest maksymalny poziom szczÚĂcia ............................................................................................40

Wykorzystanie uĝytecznoĂci do pomiaru poziomu szczÚĂcia ..............................................................41
UwzglÚdnienie altruizmu i hojnoĂci ................................................................................................41
Wïasny interes moĝe prowadziÊ do wspólnego dobra .......................................................................42

Czerwone Ăwiatïo — analiza wïasnych ograniczeñ ...............................................................................42

OgraniczonoĂÊ zasobów ................................................................................................................43
Ograniczenia technologiczne .........................................................................................................43
Ograniczenia czasowe ...................................................................................................................44
Koszt utraconych korzyĂci — nieuniknione ograniczenie ..................................................................44

Dokonywanie ostatecznego wyboru .....................................................................................................45
Analiza ograniczeñ i niedoskonaïoĂci ekonomicznego modelu wyboru ...................................................47

Zrozumienie procesu decyzyjnego w sytuacji braku peïnej wiedzy .....................................................47
RacjonalnoĂÊ w obliczu nieracjonalnoĂci .........................................................................................48

Rozdziaï 3. WïaĂciwa droga do maksymalizacji ludzkiego zadowolenia
to produkcja wïaĂciwych dóbr ..................................................................................... 51

SiÚgniÚcie szczytu: okreĂlenie moĝliwoĂci produkcyjnych ......................................................................52

Klasyfikacja zasobów wykorzystywanych w produkcji ......................................................................53
Im wiÚcej, tym gorzej — malejÈce korzyĂci ......................................................................................54
TrochÚ tu, trochÚ tam — alokacja zasobów ....................................................................................55
Graficzna prezentacja moĝliwoĂci produkcyjnych ............................................................................56
PrzesuniÚcie krzywej GMP dziÚki lepszej technologii ......................................................................59

Co powinniĂmy produkowaÊ? ............................................................................................................60

Ocena wad i zalet systemu rynkowego i interwencjonizmu pañstwowego ...........................................62
Gïos za gospodarkÈ mieszanÈ ........................................................................................................67

Pobudzanie innowacji i rozwoju technologii ........................................................................................70

Kup książkę

Poleć książkę

background image

Spis treĂci

7

CzÚĂÊ II. Makroekonomia — nauka
o wzroĂcie gospodarczym i równowadze ................... 73

Rozdziaï 4. Analiza makroekonomiczna
— w jaki sposób ekonomiĂci ĂledzÈ niemal wszystko ................................................75

PKB jako narzÚdzie Ăledzenia stanu gospodarki ..................................................................................76

Czego PKB nie uwzglÚdnia? ........................................................................................................77
Co skïada siÚ na PKB? ................................................................................................................77
Przepïyw dochodów i aktywów ......................................................................................................78
Obieg pieniÈdza ...........................................................................................................................80
UwzglÚdnianie w PKB produktów i usïug, kiedy zostaïy wyprodukowane,

a nie kiedy zostaïy sprzedane .....................................................................................................82

Dobry, zïy i brzydki — wszystko zwiÚksza PKB .............................................................................82

Równanie PKB ................................................................................................................................83

C jak konsumpcja .........................................................................................................................84
I jak inwestycje kapitaïowe .............................................................................................................86
G jak pañstwo ..............................................................................................................................87
NX jak eksport minus import ........................................................................................................88

Handel miÚdzynarodowy i jego wpïyw na gospodarkÚ ..........................................................................89

Deficyt handlowy moĝe byÊ korzystny! ...........................................................................................90
UwzglÚdnienie aktywów — liczy siÚ nie tylko gotówka ....................................................................91
Wykorzystywanie przewagi komparatywnej .....................................................................................92

Rozdziaï 5. Frustracja inflacyjna
— dlaczego wiÚksza iloĂÊ pieniÚdzy nie zawsze jest dobra ........................................95

KupiÊ inflacjÚ — ryzyko zwiÈzane z nadmiarem pieniÚdzy w obiegu .....................................................96

Równowaĝenie podaĝy pieniÈdza i popytu na pieniÈdz ...................................................................96
Uleganie pokusie inflacji ...............................................................................................................98
Podsumowanie konsekwencji inflacji ............................................................................................103

Pomiary inflacji — indeksy cenowe ..................................................................................................105

Tworzenie wïasnego koszyka dóbr ...............................................................................................106
Obliczanie tempa inflacji .............................................................................................................106
Ustalanie indeksu cen .................................................................................................................107
OkreĂlanie faktycznego poziomu ĝycia za pomocÈ indeksu cen .......................................................108
Problemy zwiÈzane z indeksami cen .............................................................................................109

WyceniÊ przyszïoĂÊ — nominalne i realne stopy procentowe ..............................................................110

Równanie Fishera ......................................................................................................................111
¥wiadomoĂÊ niedoskonaïoĂci prognoz ..........................................................................................111

Rozdziaï 6. ZrozumieÊ przyczyny recesji ......................................................................113

Analiza cyklu koniunkturalnego .......................................................................................................114
Produkcja w warunkach peïnego zatrudnienia ...................................................................................115
Powrót do poziomu Y* — naturalna konsekwencja dostosowania siÚ poziomu cen ..............................116
Reakcja na wstrzÈs gospodarczy — krótko- i dïugookresowe skutki .....................................................117

Kup książkę

Poleć książkę

background image

8

Ekonomia dla bystrzaków

Definicja kilku kluczowych terminów ............................................................................................117
Istota P — dostosowywanie siÚ cen w dïuĝszej perspektywie czasowej ............................................119
WstrzÈs dla systemu — dostosowanie siÚ do zmiany poziomu popytu zagregowanego ......................120
Sztywne ceny w perspektywie krótkookresowej ..............................................................................121
Zïoĝenie perspektyw krótko- i dïugookresowej ...............................................................................124

Droga do recesji — lepkoĂÊ cen .......................................................................................................125

Obniĝka wynagrodzeñ lub poziomu zatrudnienia ..........................................................................126
Sumowanie kosztów wynagrodzeñ i zysków ..................................................................................126
Powrót do Y* a interwencja ze strony pañstwa .............................................................................127

Powrót do równowagi przy lepkich cenach — model Keynesa ............................................................128

Dostosowanie poziomu zapasów zamiast poziomu cen ...................................................................130
Pobudzanie wzrostu PKB zgodnie z modelem Keynesa ................................................................137

Rozdziaï 7. Zwalczanie recesji za pomocÈ polityki pieniÚĝnej i fiskalnej ................... 141

Pobudzanie popytu w celu zakoñczenia recesji ..................................................................................142

Cel: poziom produkcji w warunkach peïnego zatrudnienia .............................................................142
PrzesuniÚcie krzywej AD w prawo — przywrócenie ludzi do pracy ................................................144

Generowanie inflacji — ryzyko nadmiernej stymulacji ........................................................................144

mwiczenie z bezcelowoĂci — próba zwiÚkszenia poziomu produkcji ponad Y* ................................145
Chwilowy wzrost — zmiany poziomu pïac realnych ......................................................................146
Nieudana stymulacja — co siÚ dzieje, gdy ludzie siÚ jej spodziewajÈ? .............................................148

Arkana polityki fiskalnej ..................................................................................................................151

Wzrost wydatków pañstwowych w celu przyspieszenia koñca recesji ...............................................152
Kwestia deficytu .........................................................................................................................153

Polityka pieniÚĝna rozebrana na czynniki pierwsze ............................................................................155

KorzyĂci z pieniÈdza fiducjarnego ................................................................................................155
Moĝna mieÊ za duĝo pieniÚdzy! ...................................................................................................157
Kilka sïów o obligacjach ..............................................................................................................159
ZwiÈzki cen obligacji i stóp procentowych ....................................................................................160
Zmiana poziomu podaĝy pieniÈdza w celu zmiany poziomu stóp procentowych ..............................161
Obniĝenie poziomu stóp procentowych w celu pobudzenia gospodarki ...........................................162
Racjonalne oczekiwania a ograniczenia polityki pieniÚĝnej .............................................................163

CzÚĂÊ III. Mikroekonomia — nauka
o zachowaniach konsumentów i przedsiÚbiorstw ......167

Rozdziaï 8. Podaĝ i popyt ïatwo i przyjemnie .............................................................. 169

Sensownie o rynkach .......................................................................................................................170
Istota popytu ...................................................................................................................................170

WyjaĂnienie kilku terminów .........................................................................................................170
Wykres krzywej popytu ...............................................................................................................171
Koszty utraconych korzyĂci — przebieg krzywej popytu ................................................................174
ElastycznoĂÊ cenowa popytu ........................................................................................................175

Kup książkę

Poleć książkę

background image

Spis treĂci

9

O podaĝy sïów kilka ........................................................................................................................177

Ilustracja krzywej podaĝy .............................................................................................................177
Skrajne przypadki podaĝy ...........................................................................................................180

Interakcja podaĝy i popytu w poszukiwaniu równowagi rynkowej ........................................................182

Poszukiwanie równowagi rynkowej ..............................................................................................182
StabilnoĂÊ równowagi rynkowej ...................................................................................................183

Dostosowywanie siÚ do nowych poziomów równowagi, gdy zmienia siÚ podaĝ lub popyt ......................185

Reakcja na wzrost popytu ............................................................................................................186
Reakcja na obniĝenie podaĝy .......................................................................................................187

Wprowadzanie utrudnieñ dla równowagi rynkowej ............................................................................188

Wprowadzenie puïapu cenowego .................................................................................................188
Wprowadzenie ceny minimalnej ...................................................................................................190

Rozdziaï 9. Homo economicus — konsument maksymalizujÈcy uĝytecznoĂÊ ............193

Optymalizacja w warunkach ograniczeñ ............................................................................................194
UĝytecznoĂÊ — uniwersalna skala pomiaru szczÚĂliwoĂci ...................................................................194
Im wiÚcej, tym mniej — malejÈca uĝytecznoĂÊ krañcowa ....................................................................195
Wybór miÚdzy wieloma moĝliwoĂciami w sytuacji dysponowania ograniczonym budĝetem ....................198

Jak najwiÚcej uĝytecznoĂci (krañcowej) .........................................................................................198
Alokacja pieniÚdzy miÚdzy dwa dobra w celu maksymalizacji uĝytecznoĂci caïkowitej ......................200
Wyrównywanie uĝytecznoĂci krañcowej nabytej

za jednostkÚ pieniÈdza dla wszystkich produktów i usïug ............................................................202

Wyprowadzanie krzywych popytu z malejÈcej uĝytecznoĂci krañcowej .................................................205

Wpïyw zmian cen na wielkoĂÊ popytu ..........................................................................................206
Wykres zmian cen i iloĂci w celu stworzenia krzywej popytu ...........................................................207

Rozdziaï 10. Esencja kapitalizmu — przedsiÚbiorstwo maksymalizujÈce zysk ..........211

Maksymalizacja zysku jest celem przedsiÚbiorstwa .............................................................................212
W obliczu konkurencji .....................................................................................................................213

Warunki zaistnienia konkurencji doskonaïej ..................................................................................213
Biorcy cen, ale wytwórcy iloĂci .....................................................................................................214
Zyski ksiÚgowe a zyski ekonomiczne .............................................................................................216

Analiza struktury kosztów przedsiÚbiorstwa .......................................................................................217

Jednostkowe koszty produkcji .......................................................................................................218
Analiza Ărednich kosztów zmiennych ............................................................................................219
Spadek Ărednich kosztów staïych ..................................................................................................220
¥ledzenie zmian Ărednich kosztów caïkowitych ..............................................................................221
Koncentracja na kosztach krañcowych ..........................................................................................222
Punkty przeciÚcia siÚ krzywej MC z krzywymi AVC i ATC .........................................................222

Przychody krañcowe a koszty krañcowe ............................................................................................224

Magiczny wzór: tam, gdzie MR = MC .......................................................................................225
Ilustracja zysków .........................................................................................................................227
Ilustracja strat .............................................................................................................................229

WyciÈgniÚcie wtyczki — gdy najlepszym rozwiÈzaniem jest zaprzestanie produkcji ..............................231

Warunek wstrzymania produkcji w krótkim okresie:

gdy koszty zmienne przewyĝszajÈ przychody caïkowite ...............................................................231

Kup książkę

Poleć książkę

background image

10

Ekonomia dla bystrzaków

Warunek wstrzymania produkcji w dïugim okresie:

gdy koszty caïkowite przewyĝszajÈ przychody caïkowite ..............................................................233

Na ïasce ceny rynkowej ...............................................................................................................233

Rozdziaï 11. Dlaczego ekonomiĂci kochajÈ wolne rynki i konkurencjÚ? .................... 235

PiÚkno konkurencyjnych wolnych rynków: gwarancja przewagi korzyĂci nad kosztami ..........................236

Analiza warunków niezbÚdnych dla prawidïowego funkcjonowania rynków .....................................236
Analiza efektywnoĂci wolnych rynków ..........................................................................................238
Wykorzystanie caïkowitej nadwyĝki do pomiaru uzyskiwanych korzyĂci ...........................................240

Gdy wolne rynki tracÈ wolnoĂÊ — zbÚdne straty spoïeczne .................................................................246

Puïapy cenowe a zbÚdne straty spoïeczne .....................................................................................246
ZbÚdne straty spoïeczne spowodowane podatkiem ........................................................................247

Znaki szczególne konkurencji doskonaïej: zerowe zyski i najniĝsze moĝliwe koszty ...............................250

Przyczyny i konsekwencje konkurencji doskonaïej ..........................................................................251
Konkurencja doskonaïa pod lupÈ .................................................................................................252
Graficzne przedstawienie zaleĝnoĂci miÚdzy zyskami

a wchodzeniem firm na rynek i wychodzeniem z niego ...............................................................253

Rozdziaï 12. Monopole — jak daleko byĂ siÚ posunÈï,
gdybyĂ nie miaï konkurencji? ..................................................................................... 259

Analiza maksymalizujÈcych zysk monopoli ........................................................................................260

Problemy powodowane przez monopole .......................................................................................260
½ródïo problemu: malejÈce przychody krañcowe ...........................................................................260
Wybór poziomu produkcji maksymalizujÈcego zysk .......................................................................265

Porównanie monopolistów i firm konkurencyjnych .............................................................................269

WielkoĂÊ produkcji i poziom cen ..................................................................................................269
ZbÚdne straty spoïeczne — obliczanie szkód spowodowanych przez monopole ...............................271
Skupienie siÚ na efektywnoĂci ......................................................................................................271

Przykïady dobrych monopoli ............................................................................................................272

Patenty zachÚtÈ do innowacji i inwestycji ......................................................................................272
Ograniczanie nadmiernej liczby konkurentów ...............................................................................273
Utrzymywanie niskiego poziomu kosztów dziÚki monopolom naturalnym ........................................274

Regulowanie monopoli ....................................................................................................................274

Subsydiowanie monopolisty w celu zwiÚkszenia jego produkcji .......................................................274
Narzucanie minimalnych poziomów produkcji ..............................................................................275
Regulowanie cen monopolisty ......................................................................................................276
Rozbicie monopolu na kilka konkurujÈcych firm ............................................................................278

Rozdziaï 13. Oligopol i konkurencja monopolistyczna — warianty poĂrednie .......... 279

Konkurencja czy zmowa? ................................................................................................................280

Strategiczne dziaïania w ramach oligopolu ....................................................................................280
Konsekwencje zmowy i konkurencji ..............................................................................................281

Kartele — próba naĂladowania monopolistów ...................................................................................281

Koordynacja dziaïañ kartelu to ciÚĝka praca .................................................................................282
OPEC jako przykïad trudnoĂci zwiÈzanych ze zmowÈ ..................................................................282

Kup książkę

Poleć książkę

background image

Spis treĂci

11

Dylemat wiÚěnia .............................................................................................................................283

Analiza dylematu wiÚěnia ...........................................................................................................284
Omerta rozwiÈzaniem dylematu wiÚěnia .......................................................................................287

Dylemat wiÚěnia na przykïadzie kartelu ............................................................................................288

OPEC uwikïana w dylemat wiÚěnia ............................................................................................290
Wykorzystanie straszaka, aby zmusiÊ czïonków OPEC do przestrzegania kwot produkcyjnych .........290

Regulacja oligopoli ..........................................................................................................................291

PostÚpowanie z dominujÈcÈ firmÈ ................................................................................................292
Ustawodawstwo antytrustowe ......................................................................................................292

Wariant hybrydowy: konkurencja monopolistyczna ............................................................................293

KorzyĂci ze zróĝnicowania produktu ............................................................................................293
W obliczu ograniczonego poziomu zysków ....................................................................................294

Rozdziaï 14. Prawa wïasnoĂci i ich wady ...................................................................299

PozwoliÊ rynkom na przynoszenie spoïecznie optymalnych rezultatów .................................................300
Efekty zewnÚtrzne — odczuwane przez innych koszty

i korzyĂci zwiÈzane z jednostkowymi dziaïaniami ............................................................................301

Pozytywne i negatywne efekty zewnÚtrzne .....................................................................................302
Konsekwencje negatywnych efektów zewnÚtrznych ........................................................................302
Zapotrzebowanie na dodatnie iloĂci negatywnych efektów zewnÚtrznych .........................................304
Przeciwdziaïanie negatywnym efektom zewnÚtrznym .....................................................................305
Konsekwencje pozytywnych efektów zewnÚtrznych ........................................................................306

Tragedia wspólnego pastwiska .........................................................................................................308

MieÊ krowÚ — zadeptanie wspólnego pastwiska ...........................................................................308
Wymieranie gatunków z powodu kiepsko okreĂlonych praw wïasnoĂci .............................................309

Rozdziaï 15. ZawodnoĂÊ rynku — asymetria informacji i dobra publiczne ................311

W obliczu asymetrii informacji .........................................................................................................312

Asymetria informacji ogranicza handel .........................................................................................312
O kwaskowatoĂci cytryn sïów kilka — rynek samochodów uĝywanych ............................................313
Ubezpieczanie klientów, gdy nie ma moĝliwoĂci ich odróĝnienia ....................................................317

Dobra publiczne .............................................................................................................................320

Opodatkowanie w celu sfinansowania dóbr publicznych ................................................................321
Zaangaĝowanie filantropów w finansowanie dóbr publicznych .......................................................322
Finansowanie dobra publicznego poprzez sprzedaĝ powiÈzanego dobra prywatnego ........................322
Nowa technologia jako dobro publiczne .......................................................................................323

CzÚĂÊ IV. Dekalogi ............................................... 327

Rozdziaï 16. (Okoïo) dziesiÚciu sïawnych ekonomistów ............................................329

Adam Smith ...................................................................................................................................329
David Ricardo ................................................................................................................................330
Karol Marks ...................................................................................................................................330
Alfred Marshall ..............................................................................................................................331
John Maynard Keynes .....................................................................................................................331

Kup książkę

Poleć książkę

background image

12

Ekonomia dla bystrzaków

Kenneth Arrow i Gerard Debreu .....................................................................................................332
Milton Friedman ............................................................................................................................332
Paul Samuelson ..............................................................................................................................333
Robert Solow .................................................................................................................................333
Gary Becker ...................................................................................................................................334
Robert Lucas .................................................................................................................................334

Rozdziaï 17. DziesiÚÊ atrakcyjnych bïÚdnych tez ekonomicznych .............................. 337

BïÚdna koncepcja staïej iloĂci pracy ..................................................................................................337
¥wiat doĂwiadcza problemu przeludnienia ........................................................................................338
Mylenie nastÚpstwa z przyczynowoĂciÈ .............................................................................................339
Protekcjonizm najlepszym rozwiÈzaniem dla zagranicznej konkurencji .................................................339
BïÈd uogólniania .............................................................................................................................340
JeĂli coĂ jest warte, by to zrobiÊ, zróbmy to w stu procentach ...............................................................340
Wolne rynki sÈ niebezpiecznie niestabilne .........................................................................................341
Niskie pïace za granicÈ oznaczajÈ, ĝe bogate kraje nie sÈ w stanie konkurowaÊ .....................................342
Stawki podatkowe nie wpïywajÈ na wkïadany w pracÚ wysiïek ............................................................343
Zapominanie o niezamierzonych konsekwencjach dziaïañ politycznych ...............................................343

Rozdziaï 18. DziesiÚÊ koncepcji ekonomicznych drogich naszym sercom ................. 345

Spoïeczeñstwo jest zamoĝniejsze, jeĂli wszyscy dÈĝÈ do realizacji swoich wïasnych interesów .................345
Wolne rynki wymagajÈ regulacji .......................................................................................................346
Wzrost gospodarczy zaleĝy od postÚpu technologicznego ...................................................................346
WolnoĂÊ i demokracja czyniÈ nas bogatszymi ....................................................................................346
Edukacja podnosi standard ĝycia ......................................................................................................346
Ochrona prawa wïasnoĂci intelektualnej sprzyja innowacjom ..............................................................347
½le zaprojektowane prawa wïasnoĂci sÈ przyczynÈ wszelkich problemów ekologicznych ........................347
MiÚdzynarodowy handel jest korzystny .............................................................................................348
Prywatne przedsiÚbiorstwa nie sprawdzajÈ siÚ w produkcji dóbr publicznych .......................................348
Zapobieganie inflacji jest proste .......................................................................................................349

Dodatek A. Sïownik .................................................................................................... 351

Skorowidz ................................................................................................................... 359

Kup książkę

Poleć książkę

background image

Rozdziaï 1: Czym zajmuje siÚ ekonomia i dlaczego powinno nas to obchodziÊ

25

Rozdziaï 1

Czym zajmuje siÚ ekonomia

i dlaczego powinno nas

to obchodziÊ

W tym rozdziale:

Ź

PrzeglÈd historii ekonomii.

Ź

Jak ludzie radzÈ sobie z niedoborem?

Ź

Makro- i mikroekonomia.

Ź

Pobudzanie wzrostu gospodarczego i unikanie recesji.

Ź

Zachowania osób i przedsiÚbiorstw.

Ź

ParÚ sïów o wykresach i modelach, których ekonomiĂci uwielbiajÈ uĝywaÊ.

konomia to nauka, która bada, jak ludzie i spoïeczeñstwa dokonujÈ wyborów

pozwalajÈcych im na odniesienie maksymalnych korzyĂci z wykorzystania

ograniczonych zasobów. A poniewaĝ kaĝde pañstwo, kaĝde przedsiÚbiorstwo

i kaĝda osoba musi siÚ liczyÊ z ograniczeniami i przeszkodami, ekonomia ma wpïyw

dosïownie na kaĝdy aspekt ĝycia ludzkiego.

MógïbyĂ na przykïad nie czytaÊ teraz tej ksiÈĝki, tylko robiÊ coĂ innego. mwiczyÊ.

OglÈdaÊ film. RozmawiaÊ z przyjacielem. JedynÈ przyczynÈ, dla której powinieneĂ

czytaÊ ten rozdziaï, jest to, ĝe jego lektura jest najlepszym moĝliwym sposobem

wykorzystania Twojego ograniczonego czasu.

Podobnie powinieneĂ mieÊ nadziejÚ, ĝe papier i tusz uĝyte do wydrukowania tej ksiÈĝki

zostaïy optymalnie wykorzystane i ĝe kaĝda zïotówka pochodzÈca z podatków jest

wydawana przez rzÈd w najlepszy moĝliwy sposób, a nie roztrwaniana na podrzÚdne

projekty.

Ekonomia dociera do sedna tych zagadnieñ, analizujÈc zachowania konsumentów

i przedsiÚbiorstw, a takĝe instytucji spoïecznych i politycznych, aby siÚ przekonaÊ,

na ile wïaĂciwie spoĝytkowujÈ one ograniczone zasoby ludzkoĂci, by zapewniÊ

ludziom towary i usïugi najlepiej zaspokajajÈce ich potrzeby.

E

Kup książkę

Poleć książkę

background image

26

CzÚĂÊ I: Ekonomia — nauka o tym, jak ludzie radzÈ sobie z niedoborem

Krótkie rozwaĝania o historii ekonomii

Aby lepiej zrozumieÊ dzisiejszÈ sytuacjÚ ekonomicznÈ i to, jaki rodzaj polityki i zmian

instytucjonalnych moĝe przynieĂÊ najwiÚkszÈ poprawÚ, konieczne jest spojrzenie na

historiÚ ekonomii, która pokaĝe nam, w jaki sposób ludzkoĂÊ znalazïa siÚ na obecnym

etapie rozwoju. Zostañ z nami: uczynimy to doĂwiadczenie moĝliwie najmniej bolesnym

dla kaĝdego historiofoba.

Rozwaĝania o tym, jak wredne, brutalne

i krótkie byïo dawniej ludzkie ĝycie

Przez wiÚkszÈ czÚĂÊ dziejów ludzkoĂci naszym przodkom niezbyt dobrze wychodziïo

efektywne wykorzystywanie ograniczonych zasobów. Standard ĝycia byï niski, ludzie

wiedli ĝywot krótki, ubogi i raczej bolesny. Przypomnijmy kilka statystyk, które ulegïy

zmianie dopiero kilka wieków temu:

9

Oczekiwana Ărednia dïugoĂÊ ĝycia czïowieka wynosiïa okoïo 25 lat.

9

Ponad 30 noworodków nie doĝywaïo swoich piÈtych urodzin.

9

Prawdopodobieñstwo Ămierci przy porodzie wynosiïo 10%.

9

WiÚkszoĂÊ ludzi osobiĂcie doĂwiadczaïa straszliwych chorób i (lub) gïodu.

9

Standard ĝycia kolejnych pokoleñ nie byï wyĝszy niĝ poprzednich. Z wyjÈtkiem

szlachetnie urodzonych niemal wszyscy przez kolejne stulecia ĝyli na poziomie

minimum egzystencji.

W ciÈgu ostatnich 250 lat wszystko zaczÚïo siÚ zmieniaÊ. Ludzka innowacyjnoĂÊ

doprowadziïa do wynalezienia i wykorzystywania elektrycznoĂci, silników,

skomplikowanych maszyn, komputerów, radia, telewizji, biotechnologii, naukowo

wspomaganego rolnictwa, antybiotyków, lotnictwa i mnóstwa róĝnych technologii.

Nowe wynalazki pozwalaïy lepiej wykorzystywaÊ ograniczone zasoby powietrza,

wody i ziemi dane ludziom na naszej planecie.

W efekcie doszïo do diametralnej poprawy standardu ĝycia, wzrostu oczekiwanej

dïugoĂci ĝycia do ponad 60 lat na caïym Ăwiecie oraz tego, ĝe wiele osób moĝe sobie

dzisiaj pozwoliÊ na mieszkanie, odzieĝ i jedzenie znacznie lepsze niĝ to, o którym

kilkaset lat temu zwykli ludzie mogli tylko pomarzyÊ. OczywiĂcie wciÈĝ jeszcze nie

moĝna mówiÊ o sytuacji idealnej. Duĝe obszary nÚdzy sÈ nadal smutnÈ rzeczywistoĂciÈ

w wielu rejonach Ăwiata i nawet najbogatsze narody muszÈ radziÊ sobie z problemami

ekonomicznymi takimi jak bezrobocie oraz z brakiem dostÚpu do zasobów.

Jednak pozostaje niezaprzeczalnym faktem, ĝe spoïeczeñstwo siÚ bogaci i ĝe udaïo

nam siÚ podtrzymaÊ wzrost gospodarczy wiÚkszoĂci narodów, co oznacza, iĝ standard

ĝycia z kaĝdym rokiem wzrasta.

Kup książkę

Poleć książkę

background image

Rozdziaï 1: Czym zajmuje siÚ ekonomia i dlaczego powinno nas to obchodziÊ

27

Instytucje, które odpowiadajÈ

za wzrost standardu ĝycia

OczywistÈ przyczynÈ wyĝszego standardu ĝycia, który caïy czas roĂnie, jest to, ĝe

ludzie dopiero niedawno odkryli wiele nowych technologii i ciÈgle odkrywajÈ kolejne.

Ale jeĂliby pogrzebaÊ gïÚbiej, zaczniesz siÚ zastanawiaÊ, dlaczego technologicznie

innowacyjne spoïeczeñstwo nie powstaïo wczeĂniej.

Staroĝytni Grecy wymyĂlili prostÈ maszynÚ parowÈ i maszynÚ sprzedajÈcÈ na monety.

Opracowali nawet podstawy do stworzenia programowalnego komputera. Ale jakoĂ nie

udaïo im siÚ spowodowaÊ rewolucji przemysïowej i wejĂÊ na ĂcieĝkÚ trwaïego rozwoju

gospodarczego.

I pomimo faktu, ĝe w kaĝdym spoïeczeñstwie na Ziemi zdarzali siÚ bardzo bystrzy

osobnicy, dopiero w XVIII wieku w Anglii rozpoczÚïa siÚ w rewolucja przemysïowa

i dopiero wówczas standard ĝycia wielu narodów znaczÈco wzrósï i do dziĂ z kaĝdym

rokiem roĂnie.

A wiÚc jakie to poïÈczone czynniki spowodowaïy tak radykalne przyspieszenie tempa

wzrostu gospodarczego pod koniec XVIII wieku? Krótka odpowiedě brzmi: staïo siÚ tak,

bo doszïo do naïoĝenia siÚ na siebie efektów wynikajÈcych z istnienia nastÚpujÈcych

instytucji i zjawisk:

9

Demokracja — Owszem, moĝna przeceniÊ znaczenie demokracji dla rozwoju

ekonomicznego. Jednak caïkiem rozsÈdne jest zaïoĝenie, ĝe jesteĂ bardziej

skïonny do inwestowania, gdy Twoje inwestycje sÈ chronione przez przepisy

prawne, niĝ byïbyĂ, gdyby zaleĝaïy wyïÈcznie od kaprysu tyrana. Równieĝ

przedstawiciele wïadzy epoki demokracji zaczÚli liczyÊ siÚ z opiniÈ kupców

i producentów, którzy odpowiadajÈ za bogacenie siÚ spoïeczeñstwa.

9

Spóïki z ograniczonÈ odpowiedzialnoĂciÈ — DziÚki tej strukturze

biznesowej inwestorzy ponoszÈ odpowiedzialnoĂÊ tylko do wysokoĂci swojego

wkïadu, a nie za dïugi spóïki, których nie jest ona w stanie uregulowaÊ. Ograniczona

odpowiedzialnoĂÊ znacznie zredukowaïa ryzyko inwestowania i w konsekwencji

spowodowaïa wzrost liczby inwestycji.

9

Prawo patentowe chroniÈce wynalazców — Przed uregulowaniem prawnym

kwestii patentów pomysïy byïy zazwyczaj kradzione, zanim przyniosïy twórcom

jakiekolwiek pieniÈdze. DajÈc wynalazcom wyïÈcznoĂÊ na sprzedaĝ ich pomysïów

na rynku, patenty staïy siÚ finansowÈ motywacjÈ dla wielu róĝnych wynalazców.

W efekcie pojawili siÚ „peïnoetatowi” wynalazcy — ludzie ĝyjÈcy z wymyĂlania

wynalazków.

9

Powszechne wykorzenienie analfabetyzmu i krzewienie oĂwiaty

Nowe technologie nie powstanÈ bez wyksztaïconych wynalazców. Natomiast

bez wyedukowanej siïy roboczej nie moĝe byÊ mowy o rozpoczÚciu produkcji

na duĝÈ skalÚ. Dlatego teĝ decyzja wielu pañstw o wprowadzeniu obowiÈzku

szkolnego, najpierw na poziomie podstawowym, a potem równieĝ Ărednim,

utorowaïa drogÚ do gwaïtownego i staïego wzrostu gospodarczego.

Wymienione powyĝej rozwiÈzania i zmiany w polityce przyniosïy wzrost gospodarczy,

daïy ludziom nowe szanse i zapewniïy dostatek, o jakim wczeĂniej nie sïyszano.

Kup książkę

Poleć książkę

background image

28

CzÚĂÊ I: Ekonomia — nauka o tym, jak ludzie radzÈ sobie z niedoborem

Spoïeczeñstwa zaczÚïy korzystaÊ z dobrobytu na tak wielkÈ skalÚ, ĝe najwiÚkszym

wyzwaniem stojÈcym przed sïuĝbÈ zdrowia wielu krajów staïo siÚ rozwiÈzanie

problemu otyïoĂci.

PatrzÈc w przyszïoĂÊ

LudzkoĂÊ ma przed sobÈ wiele wyzwañ. Niektóre z nich sÈ negatywnÈ konsekwencjÈ

sukcesów, inne dotyczÈ rozciÈgniÚcia pozytywnych zmian na wiÚkszÈ rzeszÚ ludzi.

WĂród tych pierwszych problemów jest radzenie sobie z potencjalnymi zmianami

klimatu oraz zdefiniowanie wïaĂciwych procedur, które powinniĂmy wdroĝyÊ w reakcji

na te zmiany. W grupie tych drugich wymienia siÚ problem podniesienia standardu ĝycia

ludzi dotkniÚtych ubóstwem bez ryzykowania negatywnych zmian Ărodowiskowych.

Niektóre problemy, takie jak ubóstwo, moĝna rozwiÈzaÊ poprzez rozszerzenie na

uboĝsze spoïeczeñstwa dziaïania instytucji, które pomogïy rozwiniÚtym spoïeczeñstwom

w osiÈgniÚciu wysokich standardów ĝycia. Jednak inne problemy, takie jak

zanieczyszczenie Ărodowiska i zuĝywanie zasobów, zwiÈzane z dziaïaniem struktur

instytucjonalnych powstajÈcych w bogatszych pañstwach, wymagajÈ nowych

wynalazków i nowych instytucji.

I dlatego uwaĝamy, ĝe istniejÈ dwa bardzo dobre i wzajemnie ze sobÈ powiÈzane

powody, które powinny skïoniÊ CiÚ do przeczytania tej ksiÈĝki i poznania tajników

ekonomii:

9

Dowiesz siÚ, jak funkcjonujÈ wspóïczesne gospodarki. To pozwoli Ci nie tylko

zrozumieÊ, dlaczego tak znacznie wzrósï standard ĝycia, ale i dowiedzieÊ siÚ,

gdzie istnieje jeszcze sporo miejsca dla potencjalnych udoskonaleñ.

9

ZdobÚdziesz gruntownÈ wiedzÚ na temat fundamentalnych zasad ekonomii,

która pozwoli Ci oceniÊ propozycje polityków (miÚdzy innymi) dotyczÈce polityki

gospodarczej. Po lekturze tej ksiÈĝki bÚdziesz umieÊ oddzieliÊ ziarno od plew.

Odesïanie makroekonomii

i mikroekonomii do przeciwnych

naroĝników

Wiedza zawarta w tej ksiÈĝce zostaïa podzielona tak, abyĂmy mogli przekazaÊ Ci jak

najwiÚcej materiaïu tak szybko i bezboleĂnie, jak to moĝliwe. StaraliĂmy siÚ równieĝ,

aby tekst byï ĝywy i dowcipny. Angielski poeta Thomas Carlyle nazwaï ekonomiÚ

„posÚpnÈ naukÈ” (sam byï niezïym kawalarzem…), ale my jesteĂmy zdania,

ĝe to nieprawda. Zamierzamy uczyniÊ, co w naszej mocy, abyĂ i Ty nie zgodziï siÚ

z poglÈdem Carlyle’a.

Gïównym kryterium, wedle którego podzieliliĂmy materiaï zawarty w tej ksiÈĝce,

jest rozbicie ekonomii na dwa dziaïy:

Kup książkę

Poleć książkę

background image

Rozdziaï 1: Czym zajmuje siÚ ekonomia i dlaczego powinno nas to obchodziÊ

29

9

Makroekonomia zajmuje siÚ gospodarkÈ jako organicznÈ caïoĂciÈ, koncentrujÈc siÚ

na ogólnoekonomicznych czynnikach, takich jak stopy procentowe, inflacja

i bezrobocie. Obejmuje równieĝ rozwaĝania na temat wzrostu gospodarczego

i tego, jak rzÈd wykorzystuje politykÚ fiskalnÈ i politykÚ pieniÚĝnÈ do

minimalizowania konsekwencji recesji.

9

Mikroekonomia skupia siÚ na pojedynczych osobach i na pojedynczych

przedsiÚbiorstwach. W przypadku tych pierwszych wyjaĂnia, jak siÚ zachowujÈ

w sytuacjach, gdy muszÈ wydaÊ pieniÈdze lub zainwestowaÊ oszczÚdnoĂci,

natomiast w przypadku tych drugich — jak zachowujÈ siÚ na rynku firmy dÈĝÈce

do zmaksymalizowania swojego zysku, zarówno rozpatrywane indywidualnie,

jak i w kontekĂcie konkurowania z innymi.

U podstaw zarówno mikro-, jak i makroekonomii leĝÈ te same zasady, takie jak

niedobór (rzadkie wystÚpowanie zasobów) i zasada malejÈcych korzyĂci

1

. Z tego

powodu zanim przejdziemy do zgïÚbiania makroekonomii w czÚĂci II, a mikroekonomii

w czÚĂci III, resztÚ czÚĂci I poĂwiÚcamy na wyjaĂnienie tych zasad.

WiÚkszoĂÊ pozostaïych treĂci tego rozdziaïu sïuĝy jako zachÚta do lektury dalszych

czÚĂci ksiÈĝki, tak wiÚc jeĂli wolisz byÊ zaskakiwany, najlepiej przewróÊ od razu kilka

kartek i przejdě do kolejnego rozdziaïu. WyjÈtkiem jest ostatnia czÚĂÊ rozdziaïu, gdzie

omawiamy kwestie wykorzystywania przez ekonomistów wykresów i grafów. Jeĝeli

uwaĝasz, ĝe przyda Ci siÚ powtórka z odczytywania wykresów, zapoznaj siÚ z tÈ czÚĂciÈ

przed rozpoczÚciem lektury kolejnych rozdziaïów.

Ekonomia jako nauka o niedoborze

Niedobór jest fundamentalnym i nieuniknionym zjawiskiem leĝÈcym u podstaw

potrzeby nauki ekonomii. Bez niedoboru czasu, zasobów, informacji, dóbr

konsumpcyjnych, pokoju i dobrej woli na Ziemi ludziom niczego by nie brakowaïo.

To z powodu niedoboru nie moĝesz mieÊ wszystkiego, nawet jeĂli jesteĂ najbogatszym

czïowiekiem na Ăwiecie. Nawet gdyby nie brakowaïo Ci pieniÚdzy, nigdy nie bÚdziesz

mieÊ za duĝo czasu i/lub siï fizycznych. Na jakimĂ poziomie kiedyĂ trzeba bÚdzie

zdecydowaÊ siÚ na pewne wybory dotyczÈce tego, na co wydasz swoje pieniÈdze.

Ekonomista pierwszy chÚtnie zwróci Ci uwagÚ, ĝe nie moĝesz mieÊ wszystkiego!

Na nasze nieszczÚĂcie niedobór jest faktem. Nie ma wystarczajÈcej iloĂci czasu i zasobów,

aby zaspokoiÊ wszystkie zachcianki, a wiÚc ludzie sÈ zmuszeni dokonywaÊ trudnych

wyborów dotyczÈcych tego, co produkowaÊ i konsumowaÊ, aby — skoro nie mogÈ

mieÊ wszystkiego — mogli chociaĝ mieÊ to, co najlepsze w danych okolicznoĂciach.

W rozdziale 2. zajmiemy siÚ kwestiÈ niedoboru i kompromisów, do jakich niedobór

zmusza ludzi.

W rozdziale 3. wykorzystujemy informacje zawarte w rozdziale 2., pokazujÈc, jak

ekonomiĂci analizujÈ decyzje podejmowane przez ludzi w celu zmaksymalizowania

szczÚĂliwoĂci w Ăwiecie niedoboru. Proces ten okazuje siÚ blisko zwiÈzany z zasadÈ

1

Ang. diminishing returns — Zasada, zgodnie z którÈ kaĝda kolejna jednostka nakïadów

prowadzi do coraz mniejszego przyrostu korzyĂci — przyp. red.

Kup książkę

Poleć książkę

background image

30

CzÚĂÊ I: Ekonomia — nauka o tym, jak ludzie radzÈ sobie z niedoborem

malejÈcych korzyĂci, opisujÈcÈ smutny fakt, ĝe kaĝda dodatkowa iloĂÊ zasobu

wprowadzona do procesu produkcyjnego przynosi coraz mniejsze efekty.

Podobnie jak niedobór, tak zmniejszanie siÚ korzyĂci jest nieuniknione, dlatego

w rozdziale 3. wyjaĂniamy, jak ludzie bardzo mÈdrze radzÈ sobie z tym zjawiskiem

w celu jak najlepszego wykorzystania ograniczonych zasobów pozostajÈcych do ich

dyspozycji.

Z oddalenia i caïoĂciowo

— makroekonomia

W czÚĂci II zajmujemy siÚ makroekonomiÈ, ujmujÈcÈ gospodarkÚ jako zunifikowanÈ

caïoĂÊ. Studia makroekonomiczne niosÈ ze sobÈ wiele korzyĂci, poniewaĝ okreĂlone

czynniki, takie jak stopy procentowe czy polityka fiskalna, majÈ wpïyw na caïÈ

gospodarkÚ, a ponadto gdy gospodarka przechodzi okres recesji lub gwaïtownego

oĝywienia, efekty sÈ odczuwane przez kaĝdÈ osobÚ i firmÚ.

Analiza stanu gospodarki

W rozdziale 4. objaĂniamy, jak ekonomiĂci mierzÈ produkt krajowy brutto (PKB), czyli

wartoĂÊ wszystkich dóbr i usïug wytworzonych w gospodarce w danym okresie, zwykle

na przestrzeni kwartaïu lub roku. Pomiar ten jest niezbÚdny, gdyĝ jeĂli nie umiemy

zmierzyÊ, jak radzi sobie gospodarka, nie jesteĂmy w stanie powiedzieÊ, czy polityka

rzÈdu majÈca na celu wzrost gospodarczy speïnia swoje zadanie, czy wrÚcz przeciwnie.

Inflacja to miara tego, jak zmienia siÚ w czasie poziom cen. Temat ten, któremu

poĂwiÚcamy rozdziaï 5., jest kluczowy, poniewaĝ wysoki poziom inflacji zwykle

ïÈczy siÚ z wielkimi problemami gospodarczymi, takimi jak gïÚbokie recesje czy

niewypïacalnoĂÊ pañstw.

Studia nad inflacjÈ sÈ waĝne równieĝ dlatego, ĝe kiepska polityka rzÈdowa jest na ogóï

gïównym winowajcÈ wysokiej inflacji — co oznacza, ĝe odpowiedzialnoĂÊ za wysokÈ

inflacjÚ spada w caïoĂci na rzÈdy.

Rozpoznawanie przyczyn recesji

Recesje trwajÈ, gdyĝ czynniki instytucjonalne w gospodarce bardzo utrudniajÈ spadek

cen. Jak wyjaĂniamy w rozdziale 6., gdyby ceny mogïy spaĂÊ szybko i ïatwo, czas recesji

szybko dobiegïby koñca. Jednak poniewaĝ ceny nie mogÈ szybko i ïatwo spadaÊ,

ekonomiĂci muszÈ opracowywaÊ strategie przeciwdziaïajÈce recesji, aby wydobywaÊ

gospodarki z recesji najszybciej jak to moĝliwe.

Kup książkę

Poleć książkę

background image

Rozdziaï 1: Czym zajmuje siÚ ekonomia i dlaczego powinno nas to obchodziÊ

31

Zwalczanie recesji za pomocÈ polityki

fiskalnej i polityki pieniÚĝnej

Powstanie strategii przeciwdziaïania recesji zawdziÚczamy przede wszystkim brytyjskiemu

ekonomiĂcie Johnowi Maynardowi Keynesowi, który w 1936 roku napisaï ksiÈĝkÚ

poĂwiÚconÈ makroekonomii i zagadnieniu zwalczaniu recesji. W rozdziale 6.

prezentujemy jego model ekonomii, pokazujÈc, w jaki sposób uwzglÚdnia on explicite

fakt, ĝe ceny nie mogÈ szybko i ïatwo spaĂÊ, aby zakoñczyÊ recesjÚ. Poniewaĝ model

bierze ten fakt pod uwagÚ, jest on najlepszym sposobem zilustrowania dwóch rzeczy,

które mogÈ pomóc w wyděwigniÚciu gospodarki z recesji.

Te dwie rzeczy to polityka fiskalna i polityka pieniÚĝna, omówione szczegóïowo

w rozdziale 7.

9

Polityka pieniÚĝna wykorzystuje zmiany w podaĝy pieniÈdza do zmiany stóp

procentowych, aby stymulowaÊ aktywnoĂÊ gospodarczÈ. JeĂli na przykïad rzÈd

decyduje siÚ na obniĝkÚ stóp procentowych, konsumenci poĝyczÈ wiÚcej pieniÚdzy,

aby kupowaÊ domy i samochody, a to pobudzi aktywnoĂÊ gospodarczÈ i pomoĝe

gospodarce szybciej siÚ rozwijaÊ.

9

Polityka fiskalna odnosi siÚ do zastosowania wyĝszych wydatków rzÈdowych

lub niĝszych stawek podatkowych w celu zwalczania recesji. Na przykïad jeĂli

rzÈd kupuje wiÚcej usïug i dóbr, zwiÚksza siÚ aktywnoĂÊ gospodarcza. Podobnie

jeĂli rzÈd obniĝa podatki, rosnÈ dochody konsumentów (po opodatkowaniu),

a ta nadwyĝka, jeĝeli zostanie wydana, napÚdza gospodarkÚ.

W pierwszych dekadach po ich zastosowaniu pomysïy Keynesa na przeciwdziaïanie

recesji wydawaïy siÚ funkcjonowaÊ bez zarzutu. Jednak w latach siedemdziesiÈtych

przestaïy siÚ tak dobrze sprawdzaÊ i staïo siÚ jasne, ĝe polityka fiskalna i polityka

pieniÚĝna, choÊ sÈ potÚĝnymi narzÚdziami zwalczania recesji, majÈ teĝ swoje ograniczenia.

Z tego powodu w rozdziale 7. opisujemy równieĝ czynniki ograniczajÈce efektywnoĂÊ

polityki pieniÚĝnej i polityki fiskalnej. KluczowÈ koncepcjÈ sÈ racjonalne oczekiwania.

WyjaĂniajÈ one, jak racjonalnie postÚpujÈcy ludzie czÚsto w reakcji na zmiany polityki

zmieniajÈ swoje zachowania w sposób, który ogranicza efektywnoĂÊ tych zmian.

TÚ koncepcjÚ musimy zrozumieÊ, jeĂli chcemy móc wyrobiÊ sobie zdanie na temat

aktualnego stanu debat o polityce makroekonomicznej.

Z bliska i osobiĂcie — mikroekonomia

Podczas gdy makroekonomia zajmuje siÚ politykÈ rzÈdu majÈcÈ na celu wzrost caïej

gospodarki, mikroekonomia pochyla siÚ nad najmniejszymi trybikami w ekonomicznej

maszynie, zajmujÈc siÚ podstawowymi podmiotami sprawczymi, a mianowicie

konsumentami i przedsiÚbiorstwami.

Kup książkę

Poleć książkę

background image

32

CzÚĂÊ I: Ekonomia — nauka o tym, jak ludzie radzÈ sobie z niedoborem

Równowaĝenie podaĝy i popytu

We wspóïczesnej gospodarce przedsiÚbiorstwa i konsumenci produkujÈ i konsumujÈ

wszystko, co zostaje wytworzone. Tak wiÚc opis mikroekonomii w czÚĂci II rozpoczyna

siÚ od rozdziaïu 8., w którym to pokazujemy, w jaki sposób podaĝ i popyt determinujÈ

ceny i poziom produkcji na konkurencyjnych rynkach. To logiczny punkt wyjĂcia,

poniewaĝ producenci determinujÈ podaĝ, a konsumenci popyt, natomiast ich

wzajemne relacje rynkowe okreĂlajÈ, co zostaje wytworzone i ile kosztuje.

W rozdziale 9. przedstawiamy schematy decyzyjne konsumentów dotyczÈce decyzji

ekonomicznych, które majÈ na celu zmaksymalizowania ich szczÚĂliwoĂci przy

ograniczonych dochodach. Te decyzje ksztaïtujÈ krzywe popytu, które wpïywajÈ na ceny

i poziom produkcji na rynku.

W podobny sposób decyzje majÈce na celu maksymalizacjÚ zysku podejmowane przez

przedsiÚbiorstwa ksztaïtujÈ krzywe podaĝy wpïywajÈce na sytuacjÚ rynkowÈ. W rozdziale 10.

wyjaĂniamy, jak to siÚ dzieje. Mówimy teĝ o tym, jak przedsiÚbiorstwa dÈĝÈce do

maksymalizacji zysku faktycznie realizujÈ swoje cele. JeĂli nie masz zbyt dobrego

zdania o kapitalizmie, w tym rozdziale staniesz oko w oko z wrogiem.

Rozwaĝania o zaletach konkurencji

Moĝesz nie byÊ wielkim zwolennikiem firm dÈĝÈcych do maksymalizacji zysku, jednak

ekonomiĂci je kochajÈ — przynajmniej dopóki funkcjonujÈ one w konkurencyjnych

gaïÚziach gospodarki. Przyczyna tej sytuacji jest taka, ĝe zmuszone do konkurencji

przedsiÚbiorstwa speïniajÈ dwa cudowne warunki:

9

Po pierwsze, konkurencyjne przedsiÚbiorstwa sÈ alokacyjnie efektywne, co oznacza

po prostu, ĝe produkujÈ towary i usïugi najbardziej poĝÈdane przez

konsumentów.

9

Po drugie, sÈ one produkcyjnie efektywne, co oznacza, ĝe produkujÈ te towary

i usïugi po najniĝszych moĝliwych kosztach.

Te dwa fakty zwiÈzane z konkurujÈcymi ze sobÈ firmami sÈ kluczem do zrozumienia

koncepcji niewidzialnej rÚki Adama Smitha, gïoszÈcej, ĝe w warunkach ograniczeñ

narzucanych przez konkurencjÚ przejawiana przez kaĝde przedsiÚbiorstwo ĝÈdza zysku

skïania je do dziaïania w spoïecznie optymalny sposób, tak jakby byïo kierowane przez

niewidzialnÈ rÚkÚ i dziÚki temu robiïo to, co naleĝy. TÚ koncepcjÚ (i wiele innych korzyĂci

pïynÈcych z konkurencji) omawiamy w rozdziale 11.

Analiza problemów zwiÈzanych

z brakiem konkurencji

Niestety nie wszystkie przedsiÚbiorstwa funkcjonujÈ w warunkach konkurencji.

A gdy tak siÚ dzieje, nie dziaïajÈ one w spoïecznie optymalny sposób.

Najbardziej ekstremalnym przypadkiem jest monopol, czyli sytuacja, gdy w jednej

branĝy funkcjonuje tylko jedno przedsiÚbiorstwo — co oznacza absolutny brak

konkurencji. Jak wyjaĂniamy w rozdziale 12., monopoliĂci zachowujÈ siÚ bardzo ěle,

Kup książkę

Poleć książkę

background image

Rozdziaï 1: Czym zajmuje siÚ ekonomia i dlaczego powinno nas to obchodziÊ

33

ograniczajÈc produkcjÚ, aby podnieĂÊ ceny i zwiÚkszyÊ swoje zyski. Te dziaïania,

szkodliwe dla konsumentów, nie majÈ koñca, dopóki rzÈd nie podejmie kroków

majÈcych na celu regulacjÚ zachowañ danego przedsiÚbiorstwa.

Mniej skrajnym przypadkiem braku konkurencji jest oligopol, czyli sytuacja, gdy

w danej branĝy jest tylko kilka firm. W takich przypadkach czÚsto dochodzi pomiÚdzy

tymi firmami do zmowy, tak aby nie musiaïy konkurowaÊ ze sobÈ i dziÚki temu mogïy

utrzymaÊ wysoki poziom cen oraz zwiÚkszaÊ zyski.

W rozdziale 13. szczegóïowo omawiamy przypadki oligopolu. WyjaĂniamy nie tylko,
dlaczego postÚpowanie oligopolistów jest zïe, ale równieĝ fakt, ĝe trudno takim firmom
dotrzymywaÊ warunków umowy o wzajemnym niekonkurowaniu w celu utrzymania
wysokich cen i zwiÚkszania zysków. Oznacza to, ĝe koñczy siÚ na tym, iĝ oligopoliĂci
jednak ze sobÈ konkurujÈ, pomimo swoich wielkich wysiïków, aby tego nie czyniÊ.
Z tego powodu nie zawsze konieczne sÈ regulacje narzucane przez pañstwo.

Reformowanie praw wïasnoĂci

Na zdolnoĂci rynków i konkurencji do przynoszenia efektów korzystnych z punktu

widzenia spoïeczeñstwa moĝna polegaÊ tylko pod warunkiem stworzenia przez

spoïeczeñstwo dobrego sytemu praw wïasnoĂci. Niemal wszystkie przypadki

zanieczyszczania Ărodowiska i wymierania gatunków sÈ bezpoĂredniÈ pochodnÈ

kiepsko zdefiniowanych praw wïasnoĂci generujÈcych zachÚty do robienia zïych rzeczy.

EkonomiĂci bardzo powaĝnie podchodzÈ do tego problemu i usilnie siÚ starajÈ

zreformowaÊ prawa wïasnoĂci, tak aby zmniejszyÊ zanieczyszczenie i zatrzymaÊ

wymieranie gatunków. Omawiamy te kwestie w rozdziale 14.

Sposoby radzenia sobie z innymi czÚstymi
przypadkami zawodnoĂci rynku

Monopole, oligopole i kiepsko zdefiniowane prawa wïasnoĂci prowadzÈ do czegoĂ, co

ekonomiĂci nazywajÈ zawodnoĂciÈ rynku — sytuacji, w której rynki generujÈ spoïecznie

nieoptymalne efekty. Dwa inne, czÚste powody zawodnoĂci rynku to asymetria

informacji i dobra publiczne.

9

Asymetria informacji ma miejsce wówczas, gdy kupujÈcy wie wiÚcej niĝ sprzedajÈcy
o jakoĂci dobra, którego zakup negocjuje, albo w sytuacji odwrotnej, czyli gdy
sprzedajÈcy wie wiÚcej niĝ kupujÈcy. Z powodu tej nierównoĂci pozycji stron
i spowodowanych niÈ podejrzeñ wiele potencjalnie korzystnych transakcji
ostatecznie nie zostaje zawartych.

9

Dobra publiczne to produkty lub usïugi, których nie moĝna zaoferowaÊ tylko
jednej osobie. Zaoferowanie ich jednej osobie powoduje koniecznoĂÊ
zaoferowania ich wszystkim. (Przykïadem niech bÚdzie pokaz sztucznych ogni).
Problemem jest to, ĝe wiÚkszoĂÊ ludzi stara siÚ czerpaÊ korzyĂci bez pïacenia.

Obie te sytuacje i sposoby radzenia sobie z nimi omawiamy w rozdziale 15.

Kup książkę

Poleć książkę

background image

34

CzÚĂÊ I: Ekonomia — nauka o tym, jak ludzie radzÈ sobie z niedoborem

ZrozumieÊ, w jaki sposób ekonomiĂci
wykorzystujÈ wykresy i modele

EkonomiĂci lubiÈ byÊ logiczni i precyzyjni, dlatego czÚsto posïugujÈ siÚ algebrÈ

i matematykÈ. LubiÈ równieĝ prezentowaÊ swoje pomysïy w ïatwy do przyswojenia

i intuicyjny sposób, co wyjaĂnia, dlaczego tak czÚsto wykorzystujÈ wykresy. Aby uniknÈÊ

paniki wywoïanej widokiem licznych wykresów zamieszczonych w tej ksiÈĝce,

zdecydowaliĂmy siÚ poĂwiÚciÊ kilka stron na zapoznanie Czytelnika z tym, co napotka

w kolejnych rozdziaïach. Weě gïÚboki oddech — obiecujemy, ĝe nie bÚdzie bolaïo.

Abstrahowanie od rzeczywistoĂci
jest rzeczÈ dobrÈ

Wykresy wykorzystywane przez ekonomistów sÈ niemal zawsze wizualizacjami modeli

ekonomicznych. Model ekonomiczny jest matematycznym uproszczeniem rzeczywistoĂci,

pozwalajÈcym skupiÊ siÚ na tym, co prawdziwie istotne, i ominÈÊ masÚ niepotrzebnych

szczegóïów.

Na przykïad ekonomiczny model popytu konsumenckiego skupia siÚ na tym, jak ceny

wpïywajÈ na iloĂÊ dóbr i usïug, które chcÈ nabyÊ ludzie. OczywiĂcie inne elementy,

takie jak zmienne style i indywidualne gusta, równieĝ wpïywajÈ na poziom popytu,

jednak kluczowe znaczenie ma cena. Weěmy na przykïad sok pomarañczowy. Jego

cena ma zasadniczy wpïyw na to, jakÈ iloĂÊ soku kupiÈ ludzie. (I niewaĝne, jaka dieta

jest akurat na topie — jeĂli sok pomarañczowy bÚdzie kosztowaï 200 zï za litr,

znajdziesz sobie prawdopodobnie innÈ dietÚ). Z tego powodu pomocne jest

abstrahowanie od innych czynników i skupienie siÚ na tym, jak cena soku

pomarañczowego wpïywa na iloĂÊ, jakÈ chcÈ zakupiÊ ludzie.

Twój pierwszy model: krzywa popytu

Wyobraěmy sobie, ĝe ekonomiĂci ruszajÈ w teren i zaczynajÈ przepytywaÊ konsumentów,

ile litrów soku pomarañczowego kupiliby miesiÚcznie przy zaïoĝeniu wystÈpienia

trzech hipotetycznych cen: 10 zïotych, 5 zïotych i 1 zïoty za litr. Wyniki takiego

hipotetycznego sondaĝu prezentuje tabela 1.1.

Tabela 1.1. IloĂÊ litrów soku pomarañczowego, jakÈ chcÈ zakupiÊ konsumenci

Cena

Litry

10 zïotych

1

5 zïotych

6

1 zïoty

10

Kup książkę

Poleć książkę

background image

Rozdziaï 1: Czym zajmuje siÚ ekonomia i dlaczego powinno nas to obchodziÊ

35

EkonomiĂci mówiÈ o iloĂciach, jakie byliby skïonni nabyÊ konsumenci przy okreĂlonych

cenach, jako o wielkoĂci popytu czy teĝ po prostu o popycie. Gdy spojrzysz na tabelÚ 1.1,

stwierdzisz, ĝe cena i wielkoĂÊ popytu sÈ do siebie odwrotnie proporcjonalne, co oznacza,

ĝe gdy jedna roĂnie, to druga spada.

Poniewaĝ ta odwrotna zaleĝnoĂÊ ceny i wielkoĂci popytu jest tak bardzo uniwersalna

i sprawdza siÚ w przypadku niemal wszystkich produktów i usïug, ekonomiĂci nazywajÈ

prawem popytu. Ale szczerze mówiÈc, prawo popytu staje siÚ o wiele bardziej

zrozumiaïe i interesujÈce, jeĂli na nie spojrzysz, a nie tylko sobie je wyobrazisz.

Wykorzystanie danych do tworzenia krzywej popytu

Najlepszym sposobem prezentacji danych z tabeli 1.1 jest naniesienie ich na wykres.

Na rysunku 1.1 zaznaczyliĂmy trzy punkty, nadajÈc im nazwy A, B i C. Na osi poziomej

na rysunku 1.1 znajduje siÚ informacja o iloĂci litrów soku, na jakÈ wĂród konsumentów

wystÚpuje popyt w ciÈgu miesiÈca przy róĝnych poziomach cen. Na osi pionowej

umieĂciliĂmy ceny.

Punkt A reprezentuje dane z górnego wiersza tabeli 1.1. Mówi on nam tyle, ĝe przy

cenie 10 zïotych za litr ludzie bÚdÈ skïonni do kupienia miesiÚcznie zaledwie 1 litra

soku pomarañczowego. Podobnie punkt B oznacza wielkoĂÊ popytu wynoszÈcÈ 6 litrów

soku miesiÚcznie przy cenie 5 zïotych za litr, podczas gdy punkt C wskazuje, ĝe przy

cenie w wysokoĂci 1 zïotego za litr ludzie bÚdÈ skïonni nabyÊ 10 litrów soku miesiÚcznie.

Rysunek 1.1.

Popyt

na sok poma-

rañczowy

Zauwaĝ, ĝe poïÈczyliĂmy punkty A, B i C liniÈ. ZrobiliĂmy to dlatego,

ĝe przeprowadzajÈcy badanie ekonomiĂci zaproponowali respondentom tylko

trzy hipotetyczne ceny. Gdyby dysponowali budĝetem pozwalajÈcym zapytaÊ

Kup książkę

Poleć książkę

background image

36

CzÚĂÊ I: Ekonomia — nauka o tym, jak ludzie radzÈ sobie z niedoborem

konsumentów o ich skïonnoĂÊ do zakupu przy kaĝdej moĝliwej cenie (na przykïad

8 zïotych i 46 groszy za litr, 2 zïote i 23 grosze za litr itd.), to na wykresie mielibyĂmy

nieskoñczonÈ liczbÚ kropek. Poniewaĝ jednak tego nie zrobiono, dokonujemy

interpolacji, wykreĂlajÈc prostÈ liniÚ. Powinna ona umoĝliwiaÊ w miarÚ dobre

oszacowanie wielkoĂci popytu przy cenach, o które bezpoĂrednio nie zapytano

w trakcie sondaĝu.

Linia prosta ïÈczÈca punkty na rysunku 1.1 to krzywa popytu. Wiemy, ĝe wcale nie jest

krzywa, jednak dla uproszczenia ekonomiĂci uĝywajÈ tego terminu w odniesieniu

do wszelkich naniesionych na wykres zaleĝnoĂci miÚdzy cenÈ a wielkoĂciÈ popytu,

bez wzglÚdu na to, czy przyjmujÈ one ksztaït linii prostej czy krzywej. (Ta konwencja

pozostaje nie bez zwiÈzku z faktem, ĝe ekonomiĂci sÈ zarazem jajogïowi

i kwadratowogïowi).

Prosta czy krzywa, ale pozwala wizualizowaÊ odwrotnie proporcjonalnÈ zaleĝnoĂÊ miÚdzy

cenÈ a wielkoĂciÈ popytu. ZaleĝnoĂÊ odwrotnie proporcjonalna oznacza, ĝe krzywe

popytu opadajÈ. Moĝna dziÚki temu dostrzec, ĝe gdy cena siÚ zwiÚksza, popyt maleje.

Wykorzystanie krzywej popytu do prognozowania

Graficzne przedstawienie krzywej popytu znacznie zwiÚksza równieĝ moĝliwoĂÊ

dokonywania szybkich prognoz. Linia prosta na rysunku 1.1 moĝe byÊ na przykïad

podstawÈ do stwierdzenia, ĝe przy cenie 9 zïotych za litr ludzie byliby skïonni do

zakupu okoïo 2 litrów soku pomarañczowego miesiÚcznie. ZaznaczyliĂmy to miejsce

na wykresie jako punkt E.

Zaïóĝmy, ĝe nie miaïbyĂ moĝliwoĂci zobaczyÊ rysunku 1.1 i widziaïbyĂ tylko zawartoĂÊ

tabeli 1.1. Czy wówczas mógïbyĂ szybko oszacowaÊ, ile soku miesiÚcznie byliby skïonni

nabyÊ ludzie, gdyby jego cena wynosiïa 3 zïote za litr? PatrzÈc na drugi i trzeci wiersz

tabeli 1.1, musiaïbyĂ stwierdziÊ, ĝe byliby skïonni nabyÊ 6 – 10 litrów soku. Ale

dokïadniejsze wskazanie iloĂci wymagaïoby sporo czasu i denerwujÈcej algebry.

Wystarczy jeden rzut oka na rysunek 1.1, aby ïatwo oceniÊ, ile soku miesiÚcznie byliby

skïonni nabyÊ ludzie przy okreĂlonej cenie. Zaczynamy od ceny 3 zïote na osi pionowej

i przesuwamy wzrok poziomo w prawo aĝ do punktu F na krzywej popytu, który

znajduje siÚ na wysokoĂci odpowiadajÈcej 8 litrom nabywanym miesiÚcznie. (Aby lepiej

to unaoczniÊ, na wykresie narysowaliĂmy przerywane linie od obu osi do punktu F).

Jak widaÊ, wykorzystanie wykresu zamiast tabeli pozwala na znacznie prostsze

prognozowanie w oparciu o model.

Rysowanie wïasnej krzywej popytu

Aby siÚ upewniÊ, ĝe korzystanie w wykresów nie sprawia Ci trudnoĂci, zachÚcamy

do wykonania prostego Êwiczenia, w ramach którego trzeba wyznaczyÊ kilka punktów

i poïÈczyÊ je liniami. To nie takie trudne, prawda?

Wyobraěmy sobie, ĝe rzÈd zaprezentowaï raport badawczy, w którym zawarto

informacje, ĝe picie soku pomarañczowego powoduje obniĝenie ciĂnienia krwi,

zmniejsza ryzyko zawaïu serca i wpïywa na poprawÚ jakoĂci ĝycia seksualnego.

Kup książkę

Poleć książkę

background image

Rozdziaï 1: Czym zajmuje siÚ ekonomia i dlaczego powinno nas to obchodziÊ

37

Co powinno siÚ w takim razie staÊ z popytem na sok pomarañczowy? OczywiĂcie

powinien wzrosnÈÊ.

Aby zweryfikowaÊ tÚ hipotezÚ, nasza dzielna grupa ekonomistów po raz kolejny rusza

w teren, aby przeprowadziÊ sondaĝ i zapytaÊ ludzi, jakÈ iloĂÊ soku pomarañczowego

bÚdÈ skïoni zakupiÊ w takiej sytuacji miesiÚcznie przy trzech hipotetycznych cenach:

10 zïotych, 5 zïotych i 1 zïoty, podobnie jak w tabeli 1.1. Wyniki tego nowego sondaĝu

prezentuje tabela 1.2.

Tabela 1.2. IloĂÊ litrów soku pomarañczowego, jakÈ byliby by skïonni miesiÚcznie nabyÊ
konsumenci po opublikowaniu raportu rzÈdowego

Cena

Litry

10 zïotych

4

5 zïotych

9

1 zïoty

13

JeĂli zdecydujesz siÚ wykonaÊ zalecane Êwiczenie, Twoje zadanie bÚdzie polegaïo na

naniesieniu tych odpowiedzi na wykres z rysunku 1.1, a nastÚpnie poïÈczeniu ich liniÈ

prostÈ. (Tak, moĝesz pisaÊ po ksiÈĝce!).

WïaĂnie narysowaïeĂ nowÈ krzywÈ popytu. Odzwierciedla ona preferencje

konsumentów zmienione po opublikowaniu raportu rzÈdowego. ZwiÚkszony popyt

znajduje wyraz w fakcie, ĝe w kaĝdym przypadku ludzie sÈ teraz skïonni kupiÊ wiÚcej

soku niĝ wczeĂniej. Na przykïad przy cenie 10 zïotych za litr byliby teraz skïonni

zakupiÊ 4 litry miesiÚcznie, a nie 1 litr jak poprzednio.

Nadal oczywiĂcie mamy do czynienia z odwrotnie proporcjonalnym stosunkiem ceny

i wielkoĂci popytu, co oznacza, ĝe pomimo nowo odkrytych zalet zdrowotnych soku

pomarañczowego, które wpïywajÈ na wzrost skïonnoĂci do jego zakupu, poziom jego

ceny nadal ma wpïyw na iloĂÊ, jakÈ skïonni byliby nabyÊ konsumenci. Wzrost ceny

nadal oznacza spadek wielkoĂci popytu i krzywa popytu nadal opada.

Czy jesteĂ gotowy na ostatnie Êwiczenie przed przejĂciem do kolejnych rozdziaïów?

Wykorzystaj swojÈ nowo narysowanÈ krzywÈ popytu, aby oszacowaÊ, jakÈ iloĂÊ soku

konsumenci byliby skïonni nabyÊ miesiÚcznie przy cenie rzÚdu 7 i 2 zïotych za litr.

Oszacowanie tego tylko na podstawie tabeli 1.2 moĝe byÊ trudne, jednak przy uĝyciu

nowej krzywej popytu z wykresu powinno byÊ znacznie ïatwiejsze.

Kup książkę

Poleć książkę

background image

38

CzÚĂÊ I: Ekonomia — nauka o tym, jak ludzie radzÈ sobie z niedoborem

Kup książkę

Poleć książkę

background image

Skorowidz

A

AD, aggregate demand, 118
administracja pañstwowa, 341
aktywa, 79, 91
alokacja zasobów, 55, 64
altruizm, 41
amortyzacja, 351
analfabetyzm, 27
analiza

cyklu koniunkturalnego, 114
dylematu wiÚěnia, 284
efektywnoĂci wolnych rynków, 238
makroekonomiczna, 75
ograniczeñ, 47
stanu gospodarki, 30
struktury kosztów, 217
Ărednich kosztów zmiennych, 219
wïasnych ograniczeñ, 42

Arrow Kenneth, 332
asymetria informacji, 33, 311, 351

B

bank centralny, 164
barter, 97
Becker Gary, 334
bezrobocie frykcyjne, 116
bimetalizm, 102
bïÚdne koncepcje ekonomiczne

konkurowanie bogatych krajów, 342
koszt bezpieczeñstwa, 340
mylenie nastÚpstwa z przyczynowoĂciÈ, 339
niestabilnoĂÊ rynków, 341
niezamierzone konsekwencje, 343
problem przeludnienia, 338
protekcjonizm, 339
staïa iloĂÊ pracy, 337
uogólnienia, 340
zwiÚkszanie stawek podatkowych, 343

bïÚdy logiczne, 337
bïÚdy w ocenie kosztów i korzyĂci

koszty caïkowite, 49
koszty utopione, 48
wartoĂÊ korzyĂci, 49

brak

konkurencji, 32
peïnej wiedzy, 47

budĝet zrównowaĝony, 87

C

cena, 36, 97, 171

minimalna, 188, 190, 351
nominalna, 108, 351
obligacji, 160
pieniÈdza, 161
realna, 108, 351
równowagi, 255
rynkowa, 233, 252
sprzedaĝy, 263
sztywna, 121

CPI, Consumer Price Index, 105
cykl koniunkturalny, 114

ekspansja, 114
recesja, 114
zmienny poziom cen, 116

czynniki produkcji, 351

D

dÈĝenie do szczÚĂcia, 41
Debreu Gerard, 332
decyzje prywatne i publiczne, 61
deficyt, 153

budĝetowy, 87
handlowy, 90–92

deflacja, 105, 351
demokracja, 27
dïug, 154

Kup książkę

Poleć książkę

background image

360

Ekonomia dla bystrzaków

dïug publiczny, 153
dobra

niĝszego rzÚdu, 171
publiczne, 33, 320, 351

finansowanie, 321, 322
nowe technologie, 323
przeksztaïcanie w dobra prywatne, 324

substytucyjne, 209

dochód, 79
doskonale

elastyczna podaĝ, 182
nieelastyczna podaĝ, 180, 181

dostosowanie

poziomu zapasów, 130, 136
do popytu, 120
cen, 116, 119

drukowanie pieniÚdzy, 154
dylemat wiÚěnia, 283, 351

okreĂlanie strategii, 285
omerta, 287
OPEC, 290
zachowania karteli, 288

E

efekt

elastycznoĂci

cenowej popytu, 208
krzyĝowej popytu, 208

substytucji, 206
zewnÚtrzny, 352

negatywny, 302
pozytywny, 302

dochodowy, 207
zewnÚtrzny

negatywny, 304
pozytywny, 306

efektywnoĂÊ

alokacyjna, 52, 60, 352
produkcyjna, 52, 58, 63, 355

ekonomia, 25, 39
ekonomia tradycyjna, 352
ekonomiczny model wyboru, 45, 48
ekspansja, 114
eksport netto, NX, 88, 133
elastycznoĂÊ

cenowa popytu, 175
rynku, 341

F

faza

spadkowa gospodarki, 114
wzrostowa gospodarki, 114

fiat money, 100
finansowanie dobra publicznego, 322
Friedman Milton, 332

G

generowanie inflacji, 144
GMP, granica moĝliwoĂci produkcyjnych,

56–60, 63, 352

gospodarka

mieszana, 67
nakazowa, 67, 352
rynkowa, 64, 352
tradycyjna, 68

gwarancja zysków, 267

H

handel, 312
handel miÚdzynarodowy, 89, 91, 348
hazard moralny, 319
hiperinflacja, 95, 99, 352

I

iloĂciowa teoria pieniÈdza, 352
iloĂÊ

dóbr, 132
pieniÚdzy, 96, 98

indeks

cen, 105–108
CPI, 105, 110, 352
RPI, 352
RPI-X, 105

inflacja, 95, 101–106, 154, 349
interakcja podaĝy i popytu, 182
interwencjonizm pañstwowy, 62, 65, 69, 127
inwestycje, 352
inwestycje kapitaïowe, 86

Kup książkę

Poleć książkę

background image

Skorowidz

361

J

jakoĂÊ dóbr, 109
jednostkowe dziaïania, 301
jednostkowy koszt pracy, 342

K

kapitaï, 352
kapitaï ludzki, 53, 352
kartel, 281, 353

dylemat wiÚěnia, 283
kwoty produkcyjne, 282
podziaï zysków, 282

kategorie wydatków, 84
Keynes John Maynard, 331
klasyfikacja zasobów, 53
koncepcja niewidzialnej rÚki, 32
koncepcje ekonomiczne, Patrz takĝe bïÚdne

koncepcje ekonomiczne
nieskrÚpowany rozwój, 346
niewidzialna rÚka, 345
ochrona prawa wïasnoĂci intelektualnej, 347
otwarcie na handel miÚdzynarodowy, 348
pañstwowe finansowanie dóbr

publicznych, 349

regulacje wolnych rynków, 346
rozwój nauk Ăcisïych i technicznych, 347
wprowadzanie systemów praw wïasnoĂci, 348
zaleĝnoĂÊ wzrostu od postÚpu, 346
zapobieganie inflacji, 349

konkurencja, 32, 213

doskonaïa, 213, 251, 257, 353
monopolistyczna, 280, 293, 353
niedoskonaïa, 213

konkurencyjne wolne rynki, 235
konsekwencje inflacji, 103
konsumpcja, 84, 133

niekonkurencyjnoĂÊ, 321
niewykluczalnoĂÊ, 321

koszty

ekonomiczne, 216, 353
jednostkowe produkcji, 218
krañcowe, 222–224, 353
pracy

godzinowe, 342
jednostkowe, 342

produkcji, 178
staïe, 217, 220, 353

utopione, 48
utraconych korzyĂci, 44, 58, 174, 216, 353
wynagrodzeñ, 126
zmienne, 217, 219, 353

zwiÚkszonych wydatków pañstwa, 152

koszyk dóbr, 106, 109, 353
Krajowy UrzÈd Statystyczny, 76

krañcowa skïonnoĂÊ do konsumpcji, 85

krzywa

GMP, 56, 59, 66

kosztów krañcowych, MC, 265, 303
podaĝy zagregowanej

dïugookresowa, LRAS, 118, 124, 143
krótkookresowa, SRAS, 121, 124, 143

popytu zagregowanego, AD, 118, 124, 144

przychodów krañcowych, MR, 262, 265, 267
Ărednich kosztów caïkowitych, ATC, 265, 268

krzywe

kosztów, 222, 253
podaĝy, 177, 179, 353

popytu, 34–37, 171–174, 186, 207, 241,

262, 295, 353

L

lepkoĂÊ

cen, 125, 149, 353
pïac, 149

leseferyzm, 68
liczba konkurentów, 273
linia

planowanych wydatków, 134
trendu, 115

LRAS, long-run aggregate supply, 118
Lucas Robert, 334

M

macierz korzyĂci, 285
majÈtek, 80
makroekonomia, 29, 73, 353

makroekonomia Keynesa, 83
maksymalizacja

caïkowitej nadwyĝki, 239

caïkowitej uĝytecznoĂci, 200, 202, 208
ludzkiego zadowolenia, 51
zysku, 225, 265

firmy konkurencyjnej, 270
monopolu, 260
przedsiÚbiorstwa, 211

Kup książkę

Poleć książkę

background image

362

Ekonomia dla bystrzaków

maksymalny rozmiar produkcji, 115
malejÈca uĝytecznoĂÊ krañcowa, 198, 205, 357
malejÈce

korzyĂci, 52, 54, 357
przychody krañcowe, 260

Marks Karol, 330
Marshall Alfred, 331
mikroekonomia, 29, 31, 167, 353
minimalizacja strat, 225
model

ekonomiczny, 34, 354
Keynesa, 128
krzywa popytu, 34
ludzkich zachowañ, 39
makroekonomiczny, 118
podejmowania decyzji, 45
popytu i podaĝy, 169
wyboru, 45, 47

monopol naturalny, 274, 354
monopole, 213, 259

analiza korzyĂci, 272
analiza kosztów, 260
ignorowanie popytu, 261
konkurencja, 293
koszt produkcji, 265, 274
maksymalizowanie zysku, 260
narzucone ceny, 276
narzucone poziomy produkcji, 275
niska efektywnoĂÊ, 271
patenty, 272, 274
porównanie z firmami konkurujÈcymi, 269
przychód caïkowity, 262, 264
przychód krañcowy, 261
spoïeczna szkodliwoĂÊ, 260, 271
subsydiowanie, 274
wielkoĂÊ produkcji, 269
wybór poziomu produkcji, 265
zyski, 267

moĝliwoĂci produkcyjne, 52, 56

malejÈce korzyĂci, 52
ograniczone zasoby, 52

N

nadprodukcja dóbr, 303
nadwyĝka

caïkowita, 240, 245, 351
handlowa, 90
konsumenta, 241, 354

podaĝy, 184
popytu, 185
producenta, 241, 243, 354

negatywne

efekty zewnÚtrzne, 303–305
konsekwencje monopolu, 260

negatywny wstrzÈs popytowy, 120, 123
niedobór, 29, 39
niekonkurencyjnoĂÊ, 321
niepewnoĂÊ, 48
niewidzialna rÚka rynku, 32, 354
niewykluczalnoĂÊ, 321
NIPA, 75
nominalna stopa procentowa, 158, 354
nowe technologie, 323

O

obieg pieniÈdza, 80
obliczanie

nadwyĝki konsumenta, 242
PKB, 77, 84
poziomu planowanych wydatków, 132
tempa inflacji, 106

obligacje, 159, 160
obniĝanie

pïac, 126
podaĝy, 187
poziomu stóp procentowych, 162

oczekiwania inflacyjne, 163
odgórna lepkoĂÊ pïac, 149
ograniczenia

czasowe, 44
handlu, 312
nieuniknione, 44
polityki pieniÚĝnej, 163
technologiczne, 43

ograniczone zasoby, 39, 43, 52
ograniczony poziom zysków, 294
okreĂlanie ceny uĝytecznoĂci, 199, 200
oligopol, 279, 291, 354
omerta, 288
opadajÈca krzywa popytu, 294, 295
OPEC, 282, 290
operacje otwartego rynku, 162, 354
optymalizacja

poziomu zysku, 295
w warunkach ograniczeñ, 194

Kup książkę

Poleć książkę

background image

Skorowidz

363

optymalne

poziomy produkcji, 226, 239, 301, 356
rezultaty rynków, 300

oszczÚdzanie, 153

P

pañstwo, 87
parytet zïota, 102, 156
patenty, 70, 272, 324
peïne zatrudnienie, 115, 127
perspektywa

dïugookresowa, 117, 125
krótkookresowa, 117, 121, 125

pewnoĂÊ wpïywów podatkowych, 153
pieniÈdz, 80, 96, 103
pieniÈdz fiducjarny, fiat money,155, 157
PKB, 76, 129, 355

eksport netto, NX, 84
metoda sumowania wydatków, 84
nowo wyprodukowane dobra, 82
obliczanie wartoĂci produktów i usïug, 77
pañstwowe zakupy, G, 84
wydatki inwestycyjne, I, 84
wydatki konsumpcyjne, C, 84
wzrost wartoĂci, 76

pïace

nominalne, 147, 354
realne, 146, 354

pobudzanie

gospodarki, 162
innowacji, 70
popytu, 142
wzrostu PKB, 137

podatek, 248, 249, 321
podatek inflacyjny, 104
podaĝ, 32, 169, 177, 180, 354

doskonale elastyczna, 182
doskonale nieelastyczna, 180
pieniÈdza, 96, 161, 163
zagregowana, 113, 118, 355
wykres krzywej, 177

podnoszenie pïac nominalnych, 147
podwyĝka cen, 150
podwyĝszanie podatków, 343
podziaï Ărodków

kapitaï, 53
praca, 53
ziemia, 53

polityka

fiskalna, 31, 141, 151, 355
inflacyjna, 101
pieniÚĝna, 31, 141, 155, 163

pomiar

aktywnoĂci gospodarczej, 75
inflacji, 105
nadwyĝki caïkowitej, 245
nadwyĝki konsumenta, 241
nadwyĝki producenta, 243
poziomu szczÚĂcia, 41

popyt, 32, 35, 169, 175, 354

elastycznoĂÊ cenowa, 175
na pieniÈdz, 96, 158
wpïyw zmiany cen, 206
wykres krzywej, 171
zagregowany, 113, 118, 355

porównanie monopoli i firm

konkurencyjnych, 269

postÚp technologiczny, 323
poziom

cen, 116
cen zrównowaĝony, 118
dochodu, 171
dyktowanej ceny, 267
konsumpcji, 133
kosztów monopoli naturalnych, 274
PKB, 129
pïac realnych, 146, 147
popytu, 171
popytu zagregowanego, 120
produkcji, 131, 142, 145, 239, 263, 266, 301,

304

produkcji monopolisty, 266
produkcji równowagi, 138
produkcji w gospodarce, 81
równowagi, 158, 183, 185
równowagi nominalnej stopy procentowej, 161
stóp procentowych, 164
szczÚĂcia, 41
zapasów, 130, 131
zatrudnienia, 126
ĝycia, 108

pozytywne efekty zewnÚtrzne, 306
poĝyczanie, 153
prawo

autorskie, 70
malejÈcych przychodów, 53
niezamierzonych konsekwencji, 343

Kup książkę

Poleć książkę

background image

364

Ekonomia dla bystrzaków

prawo

patentowe, 27, 70
popytu, 355
wïasnoĂci, 33, 299, 309, 347

proces decyzyjny, 47, 61, 193
produkcja, 115, 231

dóbr i usïug, 60
nieefektywna, 297
rynkowa, 355

produkt krajowy brutto, PKB, 76, 129, 355
prognozy, 36, 111
próg rentownoĂci, 216
przedsiÚbiorstwo

alokacyjnie efektywne, 32
analiza struktury kosztów, 217
koszt wynagrodzeñ, 126
maksymalizacja zysków, 211, 225
minimalizacja strat, 225
optymalny poziom produkcji, 226
produkcyjnie efektywne, 32
strata, 229, 253, 256
wielkoĂÊ produkcji, 256
wstrzymanie produkcji, 231
zróĝnicowanie produktu, 295
zysk, 215, 227, 254, 256

przeksztaïcanie dóbr publicznych, 324
przemieszczenie krzywej

podaĝy, 187
popytu, 186

przepisy antytrustowe, 355
przepïyw

dochodów i aktywów, 78
towarów i usïug, 77

przesuniÚcie krzywej

AD, 144
GMP, 60, 61
popytu, 172, 296

przewaga

absolutna, 94
komparatywna, 92, 93, 355

przewidywanie stymulacji, 149
przychód

caïkowity, 262, 264
krañcowy, 224, 261

przyczyny

bogactwa narodów, 42
recesji, 113

puïap cenowy, 188, 247, 355
punkt równowagi rynkowej, 135, 186

R

rachunek dochodu i produktu narodowego, 75
racjonalne oczekiwania, 31, 150, 355
realne stopy procentowe, 356
realny poziom PKB, 129
recesja, 113, 125, 129, 141, 356

rozpoznawanie przyczyn, 30
zwalczanie, 31

reformowanie praw wïasnoĂci, 33
regulacja

cen monopolisty, 276
oligopoli, 291
wolnych rynków, 346

restrykcje wobec handlu miÚdzynarodowego, 92
Ricardo David, 330
rodzaje aktywów, 157
rolowanie dïugu, 154
rozbijanie monopolu, 278
rozwiÈzanie

dylematu wiÚěnia, 287
problemu cytryn, 315

rozwój technologii, 70
równanie

Fishera, 111
PE, 132
PKB, 83, 89, 133

równowaga, 128, 135, 158, 182, 188, 296
równowaga stabilna, 158
równowaĝenie podaĝy i popytu, 32
RPI-X, Retail Price Index, 105
rynek, 170, 356, Patrz takĝe wolne rynki

asymetria informacji, 311, 312
czynników produkcji, 80
finansowy, 80, 356
konkurencyjny, 63, 356
samochodów uĝywanych, 313

gwarancja, 316
opinia eksperta, 317
reputacja, 316
ubezpieczenia, 317

zawodnoĂÊ, 313

rynkowa krzywa

podaĝy, 214
popytu, 214

rzadkoĂÊ zasobów, 356

Kup książkę

Poleć książkę

background image

Skorowidz

365

S

Samuelson Paul, 333

schemat obiegu zamkniÚtego, 78, 81

selekcja negatywna, 319

skïadanie perspektyw, 124

Smith Adam, 329

Solow Robert, 333

sondaĝ, 37

spïata

dïugu, 154
obligacji, 154

spóïki z ograniczonÈ odpowiedzialnoĂciÈ, 27
SRAS, short-run aggregate supply, 121

stabilnoĂÊ równowagi rynkowej, 183
stagflacja, 165

standard ĝycia, 27
stopa

bazowa, 161
procentowa, 110, 158–164, 356

nominalna, 110
realna, 110

zwrotu, 157

malejÈca, 219
rosnÈca, 218

straszak ekonomiczny, 291

strata, 216, 229, 256

struktura aktywów, 91

strumieñ, 80

stymulacja, 148

stymulacja gospodarki, 101

subsydiowanie

badañ, 324
dóbr, 208, 307
monopolisty, 274

symbol Y*, 116
system

cenowy, 64
fiducjarny, 100

rynkowy, 62
wolnorynkowy, 64

szkodliwoĂÊ monopoli, 260, 271
szkody spoïeczne, 308

¥

Ăledzenie stanu gospodarki, 76

Ărednie koszty

caïkowite, ATC, 221, 228
staïe, AFC, 220
zmienne, AVC, 220

T

technologia, 70, 178
technologia biznesowa, 70
tempo inflacji, 106
tempo inflacji oczekiwane, 110
tezauryzacja, 103
tragedia wspólnego pastwiska, 308, 356
transakcje barterowe, 96
trust, 292
tworzenie

konkurencji, 278
krzywej popytu, 35, 207

U

ubezpieczenia, 317–319
usïugi wytworzone w kraju, 89
ustawodawstwo antytrustowe, 292
utracone korzyĂci, 44
uĝytecznoĂÊ, 194, 356

caïkowita, 46, 196, 200
kardynalna, 194
krañcowa, 45, 195–197, 202, 356
porzÈdkowa, 194

W

wady

interwencjonizmu pañstwowego, 66
systemu wolnorynkowego, 64

wartoĂci kosztu i korzyĂci

krañcowe, 49
Ărednie, 49

wartoĂÊ

importu, 89
pieniÈdza, 97
PKB, 76
produkcji, 135

warunek

wstrzymania produkcji, 232, 234
zaprzestania produkcji, 356

weryfikowanie hipotezy, 37
wielkoĂÊ

popytu, 35, 170, 206, 352
produkcji, 256, 300, 357

wïasna krzywa popytu, 36
wïasny koszyk dóbr, 106

Kup książkę

Poleć książkę

background image

366

Ekonomia dla bystrzaków

wolne rynki, 235

analiza efektywnoĂci, 238
gwaïtownoĂÊ zmian, 341
optymalny poziom produkcji, 239
regulacje, 346
rodzaje ingerencji, 246
spoïecznie optymalne rezultaty, 300
warunki funkcjonowania, 236
zbÚdne straty spoïeczne, 246

wpïywy podatkowe, 153
wskaěnik, Patrz takĝe indeks

cen detalicznych, 105
cen towarów i usïug, 105
inflacji, 357

wstrzÈs popytowy, 120, 143
wybory

konsumenckie, 39
nieracjonalne, 48
racjonalne, 48

wybór poziomu produkcji, 265
wydatki

budĝetowe, 88
faktyczne, 132
inwestycyjne, 86, 87
konsumpcyjne, 85
na dobra wytworzone w kraju, 89
na produkty i usïugi, PE, 133
na towary i usïugi, 89
pañstwa, 152
planowane, 132

wykorzystanie krzywej popytu, 36
wykres, 34
wymuszanie poziomu produkcji monopolu, 275
wynagrodzenie, 126
wypracowywanie zysku, 216
wyprowadzanie krzywych popytu, 205
wyrównywanie uĝytecznoĂci krañcowej, 202
wyznaczenie krzywej przychodów

krañcowych, 261

wzrost

gospodarczy, 30, 70, 357
kosztów produkcji, 179
PKB, 83, 137
pïac realnych, 147

podaĝy pieniÈdza, 161
popytu, 173, 186
popytu zagregowanego, 149
poziomu zadowolenia, 83
standardu ĝycia, 27
wydatków pañstwowych, 138, 152

Z

zachowania konsumenckie, 39
zalety interwencjonizmu pañstwowego, 65
zaleĝnoĂÊ miÚdzy cenÈ a wielkoĂciÈ popytu, 36
zaïoĝenia polityki pieniÚĝnej, 164
zapasy, 130
zapobieganie inflacji, 349
zasada malejÈcych korzyĂci, 29
zatrudnienie, 126
zawodnoĂÊ rynku, 33, 311, 313, 357

asymetria informacji, 33
dobra publiczne, 33

zbÚdne straty spoïeczne, 246, 248, 249, 251,

269, 357

zerowy poziom zysków, 256
zmiana

cen, 178
kosztów, 179
poziomu pïac realnych, 146
poziomu podaĝy pieniÈdza, 161

zmowa oligopolistyczna, 280, 281, 282
zróĝnicowanie produktu, 295
zwalczanie recesji, 141, 152
zwiÚkszanie

podaĝy pieniÈdza, 163
popytu zagregowanego, 144, 145
poziomu produkcji, 145

zysk

przedsiÚbiorstwa, 126, 215, 227
monopolisty, 267

zyski

ekonomiczne, 216, 357
ksiÚgowe, 216

Kup książkę

Poleć książkę

background image
background image

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Ekonomia dla bystrzakow Wydanie II
Ekonomia dla bystrzakow Wydanie II ekoby2
Ekonomia dla bystrzakow Wydanie II ekoby2
Ekonomia dla bystrzakow Wydanie II ekoby2
Ekonomia dla bystrzakow Wydanie II ekoby2
biznes i ekonomia zarzadzanie dla bystrzakow wydanie ii bob nelson ebook
Elektronika dla bystrzakow Wydanie II
Instrumenty klawiszowe dla bystrzakow Wydanie II pianby
Chemia dla bystrzakow Wydanie II chemb2
Grillowanie dla bystrzakow Wydanie II grilby
Grillowanie dla bystrzakow Wydanie II
Pilhofer M Teoria muzyki dla bystrzaków Wydanie II
Elektronika dla bystrzakow Wydanie II
Zarzadzanie dla bystrzakow Wydanie II zazbys
Efektywne zarzadzanie czasem dla bystrzakow Wydanie II
Zarzadzanie dla bystrzakow Wydanie II

więcej podobnych podstron