1
19. MIA
OSIERNY SAMARYTANIN: JAK PATRZEĆ, BY DOSTRZEC SIOSTR
/BRATA? (A
K 10,25-37)
Cel
" świadomość potrzeby bycia bliz
nim wobec drugiego człowieka
" umiejętność  wyobraz
ni miłosierdzia
Metody
" kartka z pamiętnika
" zdania niedokończone
Materiały
" rola spojrzenia w byciu bliz
nim w ujęciu papieskim (zał.19.1): homilia Jana Pawła II z
krakowskich Błoni (18.08.2002)  fragment o  wyobraz
ni miłosierdzia ; encyklika Benedykta XVI
Deus caritas est  fragmenty numerów 15 i 31 mówiące o miłosiernym Samarytaninie
WPROWADZENIE BIBLIJNE
Dla uczonego w Prawie dyskusja nad sposobem osiągnięcia \
ycia wiecznego (A
k 10,25) miała
być jeszcze jedną polemiką doktrynalną z Jezusem, obliczoną na skompromitowanie Go w oczach
ludu. Jezus zmusza go, by sam sobie odpowiedział na postawione pytanie poprzez sięgnięcie do
Prawa (w.26). Przytoczone przez niego fragmenty Prawa nakładają na siebie wertykalny wymiar
miłości:  Będziesz miłował Pana, Boga swego... (Pwt 6,5) z horyzontalnym:  A bliz
niego swego
jak siebie samego (Kpł 19,18). Spór jest rozstrzygnięty, lecz uczony w Prawie, ratując swoją
twarz, pragnie usłyszeć od Jezusa doprecyzowanie pojęcia  bliz
ni . Dla śydów termin ten oznaczał
wpierw kogoś bliskiego, z tej samej rodziny czy rodu, a więc wykluczał tych, którzy byli nie-
Izraelitami. Jezus nie teoretyzuje, lecz opowiada przypowieść o miłosiernym Samarytaninie.
Narracja jest czytelna, jednoznacznie przemawiająca do słuchaczy, którzy na końcu wyciągają
właściwy wniosek.
Kontekst przypowieści
Sytuacja opisana przez Jezusa miała wielokrotnie miejsce na trakcie wiodącym z Jerozolimy do
Jerycha. 27 kilometrów drogi wiodło przez tereny skaliste i niezamieszkałe, stanowiąc przestrzeń
działania dla rabusiów i zbójców. W ich ręce musiał wpaść le\
ący przy drodze człowiek, pobity,
odarty, na pół umarły. Przechodzą tamtędy kapłan i lewita:  zobaczyli go i minęli ( o tym pierwszy
jest wręcz podkreślone, \
e  przeszedł obok po drugiej stronie , w.31). Znawcy Prawa, ludzie na
wskroś religijni, mający bezpośredni dostęp do świątyni, pozostają obojętni na nieszczęście drugie.
Nic ich nie tłumaczy, nawet powoływanie się na przepisy Prawa nakazujące im zachowanie
rytualnej czystości. Wracają ju\
ze słu\
by i dlatego kontakt z ciałem zmarłego, gdyby tak oceniali
sytuację, w \
aden sposób nie wykluczyłby ich z kultu.
Le\
ącym przy drodze pobitym śydem zainteresował się dopiero Samarytanin, człowiek
przynale\
ący do nacji skonfliktowanej z śydami (por. J 4,9).  Wzruszył się głęboko (u A
ukasza
czasownik ten opisuje reakcje Jezusa na widok wdowy z Nain opłakującej swego zmarłego syna 
7,13, oraz ojca na widok powracającego marnotrawnego syna  15,20), podszedł do niego i opatrzył
mu rany wykorzystując to, co miał pod ręką: wino jako środek dezynfekujący i oliwę jako środek
łagodzący ból. Następnie na swym mule przetransportował go do gospody i tam spędził przy
rannym całą noc. Rankiem ruszając dalej, powierzył gospodarzowi dwa denary (wartość równa
dwóm dniówkom pracy), by ten zaopiekował się chorym. Sam zaś zobowiązał się pokryć dalsze
koszty przy okazji swojego powrotu.
 2
Problem definicji osoby bliz
niego
Jezus nie prawi morałów ma temat miłości bliz
niego, lecz daje konkretny jej przykład. Ta
przypowieść jest bez wątpienia autoportretem Jezusa, a zarazem wezwaniem, by jej słuchacze
postępowali tak samo jak Jezus,
Punkt widzenia, jaki Chrystus proponuje na końcu narracji, jest zupełnie inny ni\
uczonego w
Prawie. Ten postawił pytanie obiektywne, a przy tym chłodne i wyrachowane:  Kto jest moim
bliz
nim? (w.29). Jezus odrzuca jego teoretyczną diatrybę i stawia jakościowo nowe pytanie,
wprawdzie subiektywne, ale zdecydowanie emocjonalne, spontaniczne i egzystencjalne:  Który z
tych trzech okazał się, według twego zdania, bliz
nim tego, który wpadł w ręce zbójców? (w.36).
Jezusowi nie chodzi zatem o przyklejanie etykietki  bliz
ni określonej tylko osobie czy grupie
osób. O wiele wa\
niejszym jest zapytanie się siebie, na ile ja jestem bliz
nim drugiego człowieka, na
ile ja zachowuję się jak bliz
ni. Przypowieść Jezusa przynosi bardzo konkretną odpowiedz
na
pytanie: w jaki sposób jest się i staje się bliz
nim innych?
KONSPEKT SPOTKANIA
I. Potrzeba bycia bliz
nim
" Głośne odczytanie A
k 10,25-37
" Interpretacja przypowieści poprzez dialog animowany przez prowadzącego
" Metoda  kartki z pamiętnika
" Identyfikacja z le\
ącym przy drodze pobitym człowiekiem
II. Potrzeba  wyobraz
ni miłosierdzia
" Metoda  niedokończonych zdań
" Rozpoznanie rzeczywistości  wyobraz
ni miłosierdzia
SCENARIUSZ SPOTKANIA
I. Potrzeba bycia bliz
nim
" Proklamacja A
k 10,25-37
" Dialog prowadzącego z uczestnikami
Pytania animujące rozmowę:
a) W jakich zdaniach pojawia się termin  bliz
ni .
b) Dlaczego dla uczonego w Prawie tak wa\
ną kwestią jest ustalenie
to\
samości  bliz
niego ?
c) Czego spodziewał się uczony w Prawie, gdy zapytał Jezusa:  kto jest moim
bliz
nim (w.27)?
d) Jak tymczasem Jezus odpowiada na jego pytanie? W jaki sposób jego
przypowieść jest odpowiedzią na pytanie uczonego w Prawie?
e) W jaki sposób Jezus zmienił pytanie uczonego, gdy na koniec
przypowieści zapytał się go:  który z tych trzech okazał się, według twego
zdania, bliz
nim tego, który wpadł w ręce zbójców (w.36)?
f) Jak nazwać postawę kapłana i lewity, którzy nie okazali miłosierdzia
le\
ącemu przy drodze człowiekowi?
 3
Sugestie dla prowadzącego
ad a)
Ww.27.29.36
ad b)
Związane jest to z przykazaniem miłości bliz
niego (w.27), a tym samym z problemem osiągnięcia
\
ycia wiecznego (por. w.25).
ad c)
Tak sformułowane pytanie oczekuje raczej jakiejś definicji, precyzyjnego wyjaśnienia terminu
 bliz
ni
ad d)
Jezus nie teoretyzuje, lecz daje przykład z \
ycia, poprzez który ka\
dy słuchający mo\
e sam odnalez
ć
odpowiedz

ad e)
Uczony pytał, kto jest jego bliz
nim, wobec którego miałby okazać miłość. Jezus natomiast pyta się,
czy ja jestem bliz
nim, a więc czy okazałem drugiemu miłość.
ad f)
Pomocą słu\
ą zdania, które w przypowieści opisują ich pierwszy kontakt z tym człowiekiem: kapłan
i lewita  zobaczyli go i minęli ; Samarytanin  zobaczył go, wzruszył się głęboko i podszedł do
niego . Ich postawa objawia ich obojętność na drugiego człowieka. Właśnie obojętność
dyskwalifikuje ich jako  bliz
nich . Samarytanin jest  bliz
nim , gdy\
jest zainteresowany drugim,
wczuwa się w jego sytuację, próbuje jej zaradzić.
" Identyfikacja z le\
ącym przy drodze pobitym człowiekiem
" Metoda  kartka z pamiętnika
Wprowadzenie
Lektura przypowieści o miłosiernym Samarytaninie uświadamia nam, i\
decydującą rolę w
naszym byciu bliz
nim odgrywa wra\
liwość na drugiego człowieka, otwarcie się na innych,
wczuwanie się w ich poło\
enie. Jezusowe pytanie zmienia perspektywę spojrzenia na problem. To
uczy nas, \
e w spotkaniu z drugim człowiekiem potrzeba spojrzenia z jego perspektywy. Temu te\

posłu\
y ćwiczenie metodą  kartka z pamiętnika .
Naszym zadaniem jest wczuć się w sytuację le\
ącego przy drodze pobitego mę\
czyzny i opisać,
co prze\
ywał, gdy był mijany przez kapłana i lewitę, co działo się w nim, gdy zbli\
ył się do niego
Samarytanin, itd.
II. Potrzeba  wyobraz
ni miłosierdzia
" Rozpoznanie rzeczywistości  wyobraz
ni miłosierdzia
" Metoda  niedokończonych zdań
Druga część spotkania podejmie ostatnią aktywność i skupi się na kwestii  wyobraz
ni
miłosierdzia , o której mówił Jan Paweł II 18 sierpnia 2002 roku na krakowskich Błoniach. Właśnie
miłosierne spojrzenie, miłosierna wyobraz
nia jest decydująca i rozstrzygająca o tym, na ile jesteśmy
 bliz
nim dla ludzi, których spotykamy w naszym \
yciu.
" Zadanie dla uczestników
Otrzymują oni dwa teksty papie\
y Jana Pawła II i Benedykta XVI, które mówią o roli spojrzenia
w realizowaniu przykazania miłości bliz
niego (zał.19.1). Po zapoznaniu się z nimi mają uzupełnić
trzy niedokończone zdania:
Być Samarytaninem to...
 Wyobraz
nia miłosierdzia polega na...
 Serce, które widzi , jest programem dobrego Samarytanina, gdy\
...
 4
" Rola spojrzenia w byciu bliz
nim
Jan Paweł II, homilia w Krakowie z 18.08.2002
Trzeba spojrzenia miłości, aby dostrzec obok siebie brata, który wraz z utratą
pracy, dachu nad głową, mo\
liwości godnego utrzymania rodziny,
wykształcenia dzieci, doznaje poczucia opuszczenia, zagubienia i beznadziei.
Potrzeba  wyobraz
ni miłosierdzia , aby przyjść z pomocą dziecku
zaniedbanemu duchowo i materialnie; aby nie odwracać się od chłopca czy
dziewczyny, którzy zagubili się w świecie ró\
norakich uzale\
nień lub
przestępstwa; aby nieść radę, pocieszenie, duchowe i moralne wsparcie tym,
którzy podejmują wewnętrzną walkę ze złem. Potrzeba tej wyobraz
ni wszędzie
tam, gdzie ludzie w potrzebie wołają do Ojca miłosierdzia:  Chleba naszego
powszedniego daj nam dzisiaj . Oby dzięki bratniej miłości tego chleba nikomu
nie brakowało!  Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią
(Mt 5,7).
Benedykt XVI, Encyklika Deus caritas est
Przypowieść o dobrym Samarytaninie prowadzi przede wszystkim do dwóch
wa\
nych wyjaśnień. Podczas gdy pojęcie  bliz
niego odnosiło się, a\
do
ówczesnego czasu, zasadniczo do rodaków i cudzoziemców, którzy osiedlili się
na ziemi Izraela, czyli do solidarnej wspólnoty danego kraju i danego ludu, teraz
to ograniczenie zostaje zniesione. Ktokolwiek mnie potrzebuje, a ja mogę mu
pomóc, jest moim bliz
nim. Pojęcie bliz
niego zyskuje wymiar uniwersalny, a
jednak pozostaje konkretne. Pomimo rozszerzenia go na wszystkich ludzi, nie
ogranicza się ono do wyra\
enia miłości ogólnej i abstrakcyjnej, która sama w
sobie nie zobowiązuje, ale takiej, która wymaga mojego praktycznego
zaanga\
owania się tu i teraz (nr 15).
Mo\
emy mieć udział w kształtowaniu lepszego świata jedynie wtedy, gdy
spełniamy dobro teraz i osobiście, z pasją i wszędzie tam, gdzie mo\
emy,
niezale\
nie od strategii i programów partii. Program chrześcijański  program
dobrego Samarytanina, program Jezusa  to  serce, które widzi . Takie serce
widzi, gdzie potrzeba miłości i działa konsekwentnie (nr 31).
" Po zakończeniu prac nad zdaniami, uczestnicy odczytują je kolejno. Tu jest te\
miejsce na
komentarz, własne uwagi i reakcje na propozycje innych.
" Zakończenie
Prosimy uczestników, by dokończyli w domu jeszcze jedno zdanie:  Jestem dobrym
Samarytaninem w moim domu, gdy... .
Ono to mo\
e te\
stać się formą modlitwy prośby: ka\
dy w ciszy dokończy to zdanie, a następnie
we wspólnej modlitwie będziemy prosili o łaskę takiej postawy w naszym \
yciu.