Archives of Foundry,
Year 2005, Volume 5, ! 15
41/15
Archiwum O dlewnictwa,
Rok 2005, Rocznik 5, Nr 15
PAN  Katowice PL ISSN 1642-5308
MONITOROWANIE PRODUKCJI I KONTROLA JAKOÅšCI
STOPÓW ODLEWNICZYCH Z WYKORZYSTANIEM
METODY ATD
S. PIETROWSKI1, G. GUMIENNY2, B. PISAREK3, R. WA
ADYSIAK4
Katedra Systemów Produkcji, Politechnika A
ódzka,
ul. Stefanowskiego 1/15, 90-924 A
ódz

STRESZCZENIE
W pracy przedstawiono możliwości wykorzystania metody ATD do budowy pro-
gramów komputerowych kontroli produkcji wysokojakościowych stopów odlewniczych
aluminium oraz żelaza.
Key words: crystallization, thermal derivative analysis, cast steel, cast iron, silumin
1. WST
P
Prowadzone od szeregu lat badania nad identyfikacją krystalizujących w różnych
stopach faz z wykorzystaniem metody analizy termicznej i derywacyjnej (ATD) wyka-
zały taką możliwość. Najprostszą identyfikacją z wykorzystaniem metody ATD jest
krystalizacja eutektyki gð + grafit lub gð + Fe3C w żeliwach niestopowych i Al-Si (að + bð)
w siluminach. W przypadku krystalizacji innych eutektyk lub faz, np. w żeliwach sto-
powych, siluminach wieloskładnikowych oraz staliwach, identyfikacja poszczególnych
efektów cieplnych na krzywej krystalizacji [dt/dtð = f (tð)] wymaga analizy odpowied-
nich wykresów równowagi fazowej, badań metalograficznych i dyfrakcji rentgenow-
skiej. W pracach [1 ¸ð 15] wykazano identyfikacjÄ™ faz, kolejność, temperaturÄ™ poczÄ…tku
oraz końca ich krystalizacji metodą ATD w: staliwie niestopowym i stopowym, żeliwie:
chromowym, Ni-resist z grafitem płatkowym, wermikularnym i sferoidalnym oraz si-
1
prof. dr hab. inż., [e-mail]
2
dr inż., [e-mail]
3
dr inż., [e-mail]
4
dr inż., [e-mail]
311
luminach stopowych. Przedstawiono również, że zabiegi rafinacji oraz modyfikacji
stopów znajdują swoje odzwierciedlenie w charakterystyce przebiegu krzywej krystali-
zacji. Wynika stad, że kształt tej krzywej jest funkcją składu chemicznego i stanu fizy-
kochemicznego stopu, a więc i jego mikrostruktury. Ze względu na to, że własności
mechaniczne stopu zależą od jego mikrostruktury, można je opisać charakterystycznymi
wielkościami krzywych ATD, tzn. występują pomiędzy nimi określone zależności sta-
tystyczne. Opracowanie ich stanowi podstawę budowy algorytmów programów komp u-
terowych kontroli produkcji i jakości stopów. Ich istotną zaletą jest krótki, nie przekra-
czający 6 min czas kontroli mikrostruktury i wynikających z niej własności mechanicz-
nych: Rm, Rp0,2, A5, HB i KC stopów. Umożliwia to korektę ciekłego metalu przed wla-
niem go do form. Powala to na likwidację braków odlewów spowodowanych niewła-
ściwą jakością stopu. Autorskie programy komputerowe kontroli produkcji i jakości
stopów opracowane zostały dla różnych gatunków staliwa, żeliwa, siluminów i wdrożo-
ne w odlewniach tych stopów [2, 5 ¸ð 7, 9, 14, 15]. W niniejszej pracy przedstawiono
wybrane przykłady możliwości monitorowania produkcji i kontroli jakości różnych
stopów za pomocą autorskich programów komputerowych zbudowanych z wykorzysta-
niem metody ATD.
2. METODYKA BADAC

Reprezentatywne dla warunków laboratoryjnych i produkcyjnych stan owisko
kontroli stopów z wykorzystaniem metody ATD przedstawiono na rysunku 1.
Składa się ono z: Cristalldigraphu, próbnika ATD z termoelementem (PtRh10-Pt
lub NiCr-Ni), komputera i drukarki. Po przygotowaniu ciekłego stopu wlewany jest on
do próbnika ATD. Z termoelementu sygnał przekazywany jest do przetwornika,
a z niego do komputera, który rejestruje krzywe ATD i ich charakterystyczne wielkości.
W programie następuje obliczenie określonych właściwości stopu, które przedstawiane
sÄ… na ekranie monitora i drukowane. Po uzyskaniu informacji pozytywnej o stopie, na
ekranie pojawia się napis:  Stop zgodny z technologią. Można zalewać formy . Jeżeli
stop jest niewłaściwy pojawia się napis:  Korekta i podany jest jej rodzaj. Po jej doko-
naniu kontrolÄ™ stopu przeprowadza siÄ™ ponownie.
Weryfikacja w warunkach produkcyjnych kontroli mikrostruktury i własności
mechanicznych stopów programem komputerowym z wykorzystaniem metody ATD
i badaniami metalograficznymi oraz wytrzymałościowymi próbek stopów aluminium
i żelaza wykazała prawie 100% zgodności wyników.
312
Rys. 1. Stanowisko kontroli stopów z wykorzystaniem metody ATD
Fig. 1. Control stand of alloys with make use of TDA method
3. WYNIKI BADAC

Na rysunkach 2 ¸ð 7 (a, b), 8 (a ¸ð c) oraz 9, 10 (a, b) przedstawiono krzywe ATD
i mikrostrukturę następujących stopów:
 staliwa niestopowego gatunku GC40 (L40) (0,48% C, 0,46% Si, 0,69% Mn,
rys. 2 a, b),
 staliwa stopowego gatunku GX20Cr56 (LH14) (0,24% C, 12,00% Cr,
rys. 3 a, b),
 staliwa stopowego gatunku GXCrNi72-36 (LH18N9) (0,17% C, 17,93% Cr,
9,81% Ni, rys. 4 a, b),
 żeliwa wermikularnego (3,61% C, 2,63% Si, 0,36% Mn, rys. 5 a, b),
 żeliwa sferoidalnego gatunku EN-GJS-400-15 (3,57% C, 2,56% Si,
0,14% Mn, rys. 6 a, b),
313
 żeliwa sferoidalnego gatunku EN-GJS-700-2 (3,14% C, 2,62% Si,
0,44% Mn, rys. 7 a, b),
 żeliwa chromowo-niklowo-molibdenowego (3,2% C, 2,1% Si, 10,8% Cr,
6,7% Ni, 2,8% Mo, rys. 8 a ¸ð c),
 żeliwa Ni-resist (2,55% C, 2,03% Si, 1,12% Mn, 1,27% Cr, 13,82% Ni,
5,27% Cu, rys. 9 a, b),
 siluminu wieloskładnikowego AlSi18Mg1,2Cu4Cr0,5Mo0,4 (rys. 10 a, b).
Na krzywych derywacyjnych zaznaczono minimum i maksimum efektów cieplnych
od krystalizacji faz lub ich mieszaniny. Szczegółową interpretację efektów cieplnych na
krzywych krystalizacji poszczególnych stopów opisano w pracach [1 ¸ð 15].
Z przedstawionych na rys. 2 ¸ð 10 (a) danych wynika, że każdy stop charakteryzuje
się określonym przebiegiem krzywych stygnięcia i krystalizacji wynikającym z jego
składu chemicznego i przeprowadzonych zabiegów metalurgicznych. Proces krystaliza-
cji stopów opisany jest wielkościami wyznaczonymi z charakterystycznych punktów
krzywej derywacyjnej, takimi jak: t  temperatura, [°ðC], tð - czas od poczÄ…tku pomiaru,
[s], K  szybkość zmian temperatury, [°ðC/s], Z  intensywność zmian temperatury (tan-
gens kÄ…ta nachylenia efektu cieplnego), [°ðC/s2]. PomiÄ™dzy tymi wielkoÅ›ciami, a wÅ‚asno-
ściami mechanicznymi stopu występują zależności statystyczne. Przykładowo, dla st a-
liwa stopowego gatunku GX20Cr56 (LH14) przedstawiają się one następująco:
Rm =ð 1636,9 +ð 0,62485 ×ð tA -ð 0,77701×ð tC -ð 0,60335 ×ð tD +ð
(1)
-ð 18,45 ×ð KA -ð 35,90 ×ð KD
parametry statystyczne:
Rms = 746,7MPa; dRm = 1,07%; R = 0,93; F = 10,75; W = 4,48
Rp0 ,2 =ð 1354,7 -ð 2,43857 ×ð tA +ð 3,06702 ×ð tB -ð 1,48994 ×ð tC +ð
(2)
+ð 37 ,88 ×ð KA +ð 34,69 ×ð KC -ð 150,87 ×ð KD
parametry statystyczne:
Rp0,2s = 511,1MPa; dRp0,2 = 2,86%; R = 0,94; F = 9,96; W = 4,84
A5 =ð 13,45 -ð 0,019094 ×ð tA +ð 0,063388 ×ð tB -ð 0,029968 ×ð tC +ð
(3)
-ð 0,0183088 ×ð tD -ð 1,03 ×ð KC -ð 1,10 ×ð KD
parametry statystyczne:
A5s = 14,0%; dA5 = 1,54%; R = 0,95; F = 12,05; W = 5,73
314
HB =ð 214,6 +ð 0,33543 ×ð tA -ð 0,61898 ×ð tB +ð 0,10488 ×ð tC +ð
(4)
+ð 0,22453 ×ð tD +ð 12,58 ×ð KA +ð 16,65 ×ð KC
parametry statystyczne:
HBs = 246,5; dHB = 1,01%; R = 0,94; F = 9,32; W = 4,57
C =ð 0,548 +ð 0,0026935 ×ð tB -ð 0,0013901×ð tC -ð 0,0016671×ð tD +ð
(5)
-ð 0,0773 ×ð KA +ð 0,0811×ð KB -ð 0,0643 ×ð KC -ð 0,0324 ×ð KD
parametry statystyczne:
Cs = 0,254%; dC = 5,30%; R = 0,95; F = 9,10; W = 5,05
Cr =ð 10,19 +ð 0,003798 ×ð tA +ð 0,759 ×ð KA +ð 1,580 ×ð KB +ð
(6)
+ð 0,591×ð KC
parametry statystyczne:
Crs = 12,74%; dCr = 2,43%; R = 0,86; F = 6,84; W = 2,67
Si =ð 2,966 +ð 0,0058280 ×ð tA -ð 0,0096973 ×ð tB +ð 0,0018264 ×ð tC +ð
(7)
-ð 0,1783 ×ð KA -ð 0,1094 ×ð KB -ð 0,1150 ×ð KD
parametry statystyczne:
Sis = 0,587%; dSi = 5,75%; R = 0,95; F = 13,67; W = 6,07
Mn =ð 2,550 +ð 0,0189511×ð tA -ð 0,0080853 ×ð tB +ð
(8)
-ð 0,0063275 ×ð tC -ð 0,0066445 ×ð tD +ð 0,3886 ×ð KA +ð
+ð 0,3474 ×ð KB -ð 0,0913 ×ð KC -ð 0,1212 ×ð KD
parametry statystyczne:
Mns = 0,565%; dMn = 9,94%; R = 0,94; F = 5,31; W = 3,46
315
a)
1500 1.0
A B E J
1450
0.0
1400
-1.0
1350
1300
dt/d = f '( )
tð tð
-2.0
1250
Oznaczenie efektów cieplnych
krystalizacji:
AB - perytektyki
-3.0
1200
BEJ - austenitu
J - koniec krystalizacji
t = f( )
tð
1150
-4.0
1100
0 50 100 150 200 250 300 350 400
tð
, s
b)
40mm
mikrostruktura: ferryt, perlit, wtrÄ…cenia niemetalowe
Rys. 2. Krzywe ATD (a) i mikrostruktura (b) staliwa gatunku GC40 (L40)
Fig. 2. TDA curves (a) and the microstructure (b) of GC40 cast steel
o
o
tð
t , C
dt/d , C/s
316
a)
1500 1.0
A B E J
1450
0.0
1400
-1.0
1350
1300
dt/d = f '( )
tð tð
-2.0
Oznaczenie efektów cieplnych
1250
krystalizacji:
AB - ferrytu
-3.0
BEJ - austenitu
1200
J - koniec krystalizacji
t = f( )
tð
1150
-4.0
1100
0 50 100 150 200 250 300 350 400
tð
, s
b)
40mm
mikrostruktura: martenzyt, austenit szczątkowy, węgliki,
wtrÄ…cenia niemetalowe
Rys. 3. Krzywe ATD (a) i mikrostruktura (b) staliwa gatunku GX20Cr56 (LH14)
Fig. 3. TDA curves (a) and the microstructure (b) of GX20Cr56 cast steel
o
o
tð
t , C
dt/d , C/s
317
a)
1500 1.0
A BE J
1450
0.0
1400
-1.0
1350
1300
dt/d = f '( )
tð tð
-2.0
Oznaczenie efektów cieplnych
1250
tð
t = f( )
krystalizacji:
AB - ferrytu
-3.0
BEJ - austenitu
1200
J - koniec krystalizacji
1150
-4.0
1100
0 50 100 150 200 250 300 350 400
tð
, s
b)
40mm
mikrostruktura: austenit, węgliki, wtrącenia niemetalowe
Rys. 4. Krzywe ATD (a) i mikrostruktura (b) staliwa gatunku GXCrNi72-36 (LH18N9)
Fig. 4. TDA curves (a) and the microstructure (b) of GXCrNi72-36 cast steel
o
o
tð
t , C
dt/d , C/s
318
a)
1300 1.0
A E J
1250
0.0
1200
-1.0
dt/d = f '( )
tð tð
1150
-2.0
1100
-3.0
Oznaczenie efektów cieplnych
krystalizacji:
1050
A - austenitu
E - eutektyki: austenit + grafit wermikularny
-4.0
J - koniec krystalizacji
t = f( )
tð
1000
0 50 100 150 200 250 300 350 400
tð
, s
b)
20mm
mikrostruktura: grafit wermikularny, ferryt, perlit, wtrÄ…cenia niemetalowe
Rys. 5. Krzywe ATD (a) i mikrostruktura (b) żeliwa wermikularnego ferrytyczno-perlitycznego
Fig. 5. TDA curves (a) and the microstructure (b) of ferritic-paerlitic vermicular cast iron
o
o
tð
t , C
dt/d , C/s
319
a)
1350 1.0
A E J K M L
1300
0.0
1250
-1.0
1200
dt/d = f '( )
tð tð
-2.0
1150
Oznaczenie efektów cieplnych
krystalizacji:
A - grafitu
E - eutektyki: austenit + grafit
1100
-3.0
J - koniec krystalizacji
KML - spowodowany zmniejszeniem
przewodnictwa cieplnego
1050
tð
t = f( ) przez grafit kulkowy
-4.0
1000
0 50 100 150 200 250 300 350 400
tð
, s
b)
40mm
mikrostruktura: grafit kulkowy, ferryt, wtrÄ…cenia niemetalowe
Rys. 6. Krzywe ATD (a) i mikrostruktura (b) żeliwa sferoidalnego gatunku EN-GJS-400-15
Fig. 6. TDA curves (a) and the microstructure (b) of EN-GJS-400-15 ductile cast iron
o
o
tð
t , C
dt/d , C/s
320
a)
1300 1.0
A E JK M L
1250
0.0
1200
dt/d =f '( )
tð tð
-1.0
1150
-2.0
Oznaczenie efektów cieplnych
krystalizacji:
1100
A - grafitu
-3.0
E - eutektyki: austenit + grafit
J - koniec krystalizacji żeliwa
KML - spowodowany zmniejszeniem
t = f( )
tð
1050
przewodnictwa cieplnego
przez grafit kulkowy
-4.0
1000
0 50 100 150 200 250 300 350 400
tð
, s
b)
20mm
mikrostruktura: grafit kulkowy, perlit, wtrÄ…cenia niemetalowe
Rys. 7. Krzywe ATD (a) i mikrostruktura (b) żeliwa sferoidalnego gatunku EN-GJS-700-2
Fig. 7. TDA curves (a) and the microstructure (b) of EN-GJS-700-2 cast iron
o
o
t , C
dt/d
tð
, C/s
321
a)
1300 1.0
E E' J
1250
0.0
dt/d = f '( )
tð tð
1200
-1.0
1150
-2.0
Oznaczenie efektów cieplnych
1100
krystalizacji:
-3.0
t = f( )
tð
E - krystalizacja eutektyki
(Cr,Fe,Mo) C +austenit,
7 3
E' - krystalizacja eutektyki
1050
(Cr,Fe,Mo) C +austenit,
23 6
J - koniec krzepnięcia żeliwa
-4.0
1000
0 50 100 150 200 250 300 350 400
tð
, s
b) c)
2,5mm
20mm
mikrostruktura: perlit, węgliki mikrostruktura: eutektyka: M23C6 + perlit,
M7C3, M23C6, eutektyka: M23C6 + perlit (skaning)
Rys. 8. Krzywe ATD (a) i mikrostruktura (b, c) żeliwa żeliwa chromowo-niklowo-
molibdenowego
Fig. 8. TDA curves (a) and the microstructure (b, c) of chromium-nickel-molybdenum cast iron
o
o
t , C
dt/d
tð
, C/s
322
a)
1300 1.0
A E R J
1250
0.0
1200
-1.0
dt/d = f '( )
tð tð
1150
-2.0
1100
-3.0
Oznaczenie efektów cieplnych
krystalizacji:
A - austenitu,
1050
E - eutektyki: austenit + grafit,
R - węglików pierwotnych
-4.0
(Fe,Cr,Mn) C
3
t = f( )
tð
J - koniec krystalizacji,
1000
0 50 100 150 200 250 300 350 400
, s
tð
b)
20mm
mikrostruktura: grafit płatkowy, węgliki pierwotne
(Fe,Cr,Mn)3C, austenit, wtrÄ…cenia niemetalowe
Rys. 9. Krzywe ATD (a) i mikrostruktura (b) żeliwa żeliwa Ni-resist
Fig. 9. TDA curves (a) and the microstructure (b) of Ni-resist cast iron
a)
o
o
tð
t , C
dt/d , C/s
323
750 1
A K D F G H J
700
0
650
-1
600
dt/dtð = f '( tð)
-2
550
Oznaczenie efektów cieplnych krystalizacji:
bð
500 A - fazy przedeutektycznej lub ;
að
-3
w siluminach okoÅ‚oeutektycznych nie wystÄ™puje t = f (tð )
K - perytektycznej pojedynczo ewentualnie
synergicznie faz Al(Si,Fe,Co,Cr,Mo,W)
að að
D - eutektyki: podwójnej + lub potrójnej +Al(SiFeCoCrMoW)+bð
bð
450
bð
F eutektyki: +Mg Si+
- að
2
að
G - eutektyki: +Al Cu
-4
2
að
H - eutektyki: +Al (CuNi)+Al(SiMgNiCuCoCrMoW)+ Mg Si
3 2
J - koniec krystalizacji
400
0 50 100 150 200 250 300 350 400
, s
tð
b)
20mm
20mm
mikrostruktura, fazy: að (Al), bð(Si), Al13Cr4Si4, Cr(AlSi)2,
AlSiMo, Mg2Si, Al2Cu, Al(SiMgCuCrMo)
Rys. 10. Krzywe ATD (a) i mikrostruktura (b) siluminu AlSi18Mg1,2Cu4Cr0,5Mo0,4
Fig. 10. TDA curves (a) and the microstructure (b) of AlSi18Mg1,2Cu4Cr0,5Mo0,4 silumin
t , C
dt/d
tð
, C/s
324
a)
b)
Rys. 11. Wydruk na monitorze krzywych ATD (a) oraz parametrów punktów charakterystycz-
nych i obliczonych przez algorytm własności określających poprawność przygotowania
ciekłego staliwa gatunku GX20Cr56 (LH14) (b)
Fig. 11. Computer screen display of TDA curves (a) and characteristic points parameters and
properties computed by algorithm, that determine correctness preparation of liquid
GX20Cr56 (LH14) cast steel (b)
325
a)
b)
Rys. 12. Wydruk na monitorze krzywych ATD (a) oraz parametrów punktów charakterystycz-
nych i obliczonych przez algorytm własności określających p oprawność przygotowania
ciekłego żeliwa gatunku EN-GJS 400-15 (b)
Fig. 12. Computer screen display of TDA curves (a) and characteristic points parameters and
properties computed by algorithm, that determine correctness preparation of liquid EN-
GJS 400-15 cast iron (b)
326
Zależności statystyczne stanowią podstawę budowy algorytmów autorskich progra-
mów komputerowych monitorowania produkcji i kontroli jakości stopów. Program
umożliwia wizualizację kreślenia krzywych ATD. Po zakończonym procesie krystaliza-
cji stopu przerywa siÄ™ pomiar. Na ekranie monitora pokazujÄ… siÄ™ wtedy wyznaczone
charakterystyczne temperatury np.: likwidus, solidus, końca krystalizacji; dla żeliwa:
stopień nasycenia eutektycznego Sc, zawartość węgla w eutektyce Ceut, eutektyczny
równoważnik wÄ™gla Ce i współczynnik að rozszerzalnoÅ›ci cieplnej; dla siluminów: za-
wartość wodoru H2 [ppm] i gÄ™stość rð oraz wÅ‚asnoÅ›ci mechaniczne: Rm, Rp02, A5, HB i
KCU. Pojawia się również konkluzja, czy stop przygotowany jest zgodnie z technolo-
gią, czy też niezgodnie. W tym ostatnim przypadku na monitorze wyświetlone są ko-
munikaty informujące o tym, jakie czynniki należy zmienić, aby uzyskać stop właściwy.
Na rysunkach 11 i 12 (a, b) przedstawiono przykładowe wydruki z monitora charaktery-
stycznych wielkości odpowiednio dla staliwa chromowego GX20Cr56 (LH14) oraz
żeliwa sferoidalnego EN-GJS-400-15. Uzyskane informacje z odlewni, w których
wdrożono przedstawiony system komputerowy monitorowania produkcji i kontroli
jakości stopów potwierdzają jego ciągłą stosowalność i pełną przydatność w warunkach
produkcyjnych. Okresowa kontrola doświadczalna wykonywana na próbkach kontro l-
nych potwierdza dane uzyskiwane z programów komputerowych.
4. WNIOSKI
Z przedstawionych w pracy danych wynikają następujące wnioski:
 metoda ATD jednoznacznie określa przebieg procesu krystalizacji stopów żela-
za i aluminium,
 stanowi ona podstawową bazę danych niezbędnych do budowy algorytmów
programów komputerowych kontroli produkcji i jakości stopów,
 zapewnia krótki czas kontroli stopu (około 6 min) co umożliwia jego korektę
przed zalaniem form,
 badania doświadczalne potwierdzają poprawność wyników obliczonych w pro-
gramie komputerowym.
LITERATURA
[1] Pisarek B.: Ocena metodÄ… analizy termiczno-derywacyjnej (ATD) procesu kry-
stalizacji, struktury i twardości żeliwa chromowego z dodatkami Ni i Mo, Praca
doktorska, IIMiTB PA
, 1996
[2] Pietrowski S., Władysiak R., Pisarek B.,  Wdrożenie w Wytwórni Sprzętu Komu-
nikacyjnego  PZL Gorzyce systemu kontroli i sterowania jakością siluminów
tłokowych metodą analizy termiczno-derywacyjnej (ATD). Projekt Celowy nr
77765 94C/2257, 1994-1996.
[3] Pietrowski S., Pisarek B., Władysiak R., Żeliwo stopowe z grafitem wermikular-
nym. Krzepnięcie Metali i Stopów, PAN, 1998, vol. 37, s. 105.
327
[4] Pietrowski S., WÅ‚adysiak R., Pisarek B., Crystallization, Structure and Proper-
ties of Silumins with Cobalt, Chromium, Molybdenum and Tungsten Admixtures.
Proceedings of Conference  Light Alloys and Composites 1999, p. 77.
[5] Pietrowski S., Pisarek B., Władysiak R., Zbadanie krystalizacji żeliwa z grafitem
wermikularnym oraz opisanie jej modelem analityczno  numerycznym. Projekt
Badawczy nr 7T08B 006 13, 1997-2000.
[6] Pietrowski S., Pisarek B., Władysiak R.,  Wdrożenie systemu kontroli i sterowa-
nia jakością żeliwa austenitycznego na wkładki tłokowe metodą ATD. Projekt
Celowy nr 7T08B 164 99 C/4261, 1999-2000.
[7] Pietrowski S., Pisarek B., Władysiak R., Wdrożenie w przedsiębiorstwie
METALEXPORT  Odlewnia Koluszki technologii wytapiania surówki nisk o-
manganowej, żeliwa sferoidalnego, wermikularnego i szarego o różnej mikro-
strukturze i ich kontroli metodÄ… ATD . Projekt Celowy nr 7T08B 227
2000C/4877, 2000-2002.
[8] Pietrowski S., Pisarek B., WÅ‚adysiak R., System komputerowy kontroli i stero-
wania jakością żeliwa z wykorzystaniem metody ATD. Archiwum Odlewnictwa,
PAN, 2002, vol. 4, s. 222.
[9] Pietrowski S., Władysiak R., Pisarek B.,  Wdrożenie w "Federal Mogul Gorzy-
ce" S.A. systemu kontroli i sterowania jakością siluminów na felgi samochod o-
we . Projekt Celowy nr 10T08 080 2001C/5426, 2001-2002.
[10] Pietrowski S., Pisarek B., WÅ‚adysiak R., System komputerowy kontroli i stero-
wania jakością siluminów przeznaczonych na koła samochodowe. Archiwum
Odlewnictwa, PAN, 2003, vol. 10, s. 112.
[11] Pietrowski S., Gumienny G., The Control of Ductile Iron Production. Inżynieria
Materiałowa AMT 2004, vol. 3, s. 422.
[12] Pietrowski S., Gumienny G., Ocena staliwa niestopowego metodÄ… ATD. Archi-
wum Odlewnictwa, PAN, 2004, vol. 12, s. 323.
[13] Pietrowski S., Gumienny G., Ocena staliwa GX20Cr56 metodÄ… ATD. Archiwum
Odlewnictwa, PAN, 2004, vol. 12, s. 315.
[14] Pietrowski S., Gumienny G., Pisarek B., Władysiak R.,  Wdrożenie systemu
kontroli i sterowania jakością staliwa gatunku: L20; 270 -480W; LH14;
LH18N9 . Projekt Celowy nr ROW-192-2003, 2003-2004.
[15] Pietrowski S., Gumienny G., Pisarek B., Władysiak R.,  Ocena jakości żeliwa
sferoidalnego metodÄ… analizy termicznej i derywacyjnej . Projekt Badawczy
nr 4T08B01322, 2002-2004.
PRODUCTION MONITORING AND QUALITY CONTROL OF CASTING
ALLOYS WITH TDA METHOD
SUMMARY
This paper presents potential of use of TDA method to create computer systems
of production control of advanced casting alloys of aluminium and iron.
Recenzował Prof. Józef Gawroński