Astma oskrzelowa

niezbędne ABC

poradnik dla pacjentów

Astma

jest przewlekłym schorzeniem zapalnym dróg oddechowych
wywołanym alergenami, przewlekłymi zakażeniami
wirusowymi lub bakteryjnymi, czynnikami zawodowymi,
nietolerancją aspiryny lub innych niesterydowych leków
przeciwzapalnych.

Proces zapalny toczący się

w drogach oddechowych powoduje

•

napady duszności

•

uczucie ciężaru w klatce piersiowej

•

kaszel

•

świszczący oddech

Wymienione objawy ustępują samoistnie lub pod wpływem
leczenia.

Astmie towarzyszy także

nadreaktywność oskrzeli,

czyli nadmierna reakcja dróg oddechowych na bodziec
będący dla osoby zdrowej obojętny (np. kaszel, duszność
po wysiłku fizycznym lub kontakcie z czynnikami drażniącymi
oskrzela – zimne powietrze, zanieczyszczenia).

Czym jest astma

Zapalenie powoduje

1. Skurcz oskrzeli – mięśniówka oskrzeli kurczy się,

zmniejszając światło oskrzeli, przez które przedostaje się
mniej powietrza, dając uczucie duszności

2. Obrzęk ściany oskrzeli – wytworzony przez naciek

komórek zapalnych, które napłynęły do błony
śluzowej oskrzeli

3. Tworzenie czopów śluzowych – pobudzona błona

śluzowa wytwarza dużą ilość gęstej śluzowej wydzieliny

4. Przebudowę ściany oskrzeli – tzw. remodeling,

czyli zmiany zwyrodnieniowe będące wyrazem
przewlekającego się zapalenia

Czynniki wywołujące astmę

• alergeny (roztocza kurzu domowego, grzyby

pleśniowe, sierść zwierząt, pyłki, pokarmy)

• czynniki zawodowe (środki chemiczne, alergeny)
• częste zapalenia dróg oddechowych

Czynniki zaostrzające przebieg choroby

•

czynniki drażniące (dym tytoniowy, intensywne
zapachy, dymy, zanieczyszczenia powietrza)

•

czynniki fizyczne (śmiech, płacz, wysiłek, zimne powietrze)

•

zakażenia dróg oddechowych

•

czynniki emocjonalne

•

leki (b-blokery, niesterydowe leki przeciwzapalne)

•

inne (ciąża, choroby tarczycy)

Co to jest alergen i alergia?
Alergen

to substancja w zasadzie nieszkodliwa, powodująca jednak
u osób predysponowanych (uczulonych), alergiczną reakcję
immunologiczną organizmu.

Alergia

to stan, w którym alergeny (np. pyłki roślin, pokarmy,
odchody roztoczy, zarodniki pleśni, inne) wywołują reakcję
obronną organizmu, co powoduje powstanie objawów
i specyficznych dolegliwości tj.:

• katar

=

alergiczny nieżyt nosa

• łzawienie spojówek

=

alergiczne zapalenie spojówek

• kaszel, świsty przy

oddychaniu, duszność

=

astma

• swędzące zmiany skórne = zespół atopowego

zapalenia skóry

• objawy dyspeptyczne,

bóle brzucha, wymioty

Astma może powstać na tle alergicznym, mogą ją wywołać
przewlekające się infekcje bakteryjne lub wirusowe
albo może być związana z wykonywanym zawodem.

Astma alergiczna

Objawy ujawniają się przed 30 rokiem życia, najczęściej

w dzieciństwie.

Często towarzyszą jej inne choroby alergiczne tj.:

•

atopowe zapalenie skóry

•

alergiczny nieżyt błony śluzowej nosa

•

zapalenie spojówek oczu

Początkowo ma charakter napadowy z okresami remisji

objawów.

Wyniki alergicznych testów skórnych są dodatnie,

a w surowicy krwi można oznaczyć alergenowo swoiste

przeciwciała IgE.

Istotne znaczenie w leczeniu astmy alergicznej stanowi

profilaktyka antyalergiczna.

Astma niealergiczna

Zaczyna się zwykle po 30 roku życia.

Pierwsze objawy pojawiają się po przebytym zakażeniu

dróg oddechowych (wirusowym lub bakteryjnym).

Początkowo ma charakter napadowy.

Zbyt późno postawione rozpoznanie i zaniechanie leczenia

przyczynowego powoduje utrwalenie objawów. Prowadzi

do stałej duszności, zaostrzającej się w trakcie infekcji dróg

oddechowych.

Wyniki testów alergicznych są negatywne.

Chorym z astmą spowodowaną nadwrażliwością na kwas

acetylosalicylowy i inne niesterydowe leki przeciw zapalne

stawia się również rozpoznanie astmy niealergicznej.

Astma alergiczna

Podział astmy oskrzelowej

Obecnie leczenie astmy oskrzelowej nie stanowi problemu.
Stosując leki wziewne (przede wszystkim sterydy wziewne
i b2-mimetyki) chory może w ogóle nie odczuwać objawów
choroby. Chory prawidłowo leczony powinien zmierzać
do całkowitej kontroli choroby – czyli spełniać wszystkie
kryteria kontroli wg GINA 2008.

Stopnie kontroli astmy według GINA 2008

Kryterium

Kontrolowana

Spełnienie kryteriów

Częściowo kontrolowana

Spełnienie powyżej 1 kryterium

w ciągu tyg.

Niekontrolowana

Objawy dzienne

Nie występują

lub <2/tydz.

>2/tydz.

3 i więcej kryteria astmy

częściowo kontrolowanej

obecne w którymkolwiek

tygodniu

Ograniczenie

aktywności życiowej

Nie ma

Jakiekolwiek

Objawy nocne –

przebudzenia

Nie występują

Jakiekolwiek

Potrzeby leczenia

doraźnego

Nigdy

lub <2/tydz.

>2/tydz.

Czynność płuc

(PEF lub FEV1)

Prawidłowa

< 80% wartości należ-

nej lub maksymalnej

Zaostrzenia

Nie występują

Co najmniej jedno w roku

1 raz w każdym tygodniu

Każdy tydzień z zaostrzeniem astmy uważa się za tydzień z astmą niekontrolowaną.

Jeśli miałeś zaostrzenie astmy w tym roku lub czujesz,
że twoja aktywność życiowa jest ograniczona z powodu
choroby, skontaktuj się z lekarzem, być może wymagasz
zmiany dotychczasowego leczenia. W przypadku wystąpienia
duszności nocnej skontaktuj się z lekarzem w ciągu
następnego dnia – Twoja choroba jest niekontrolowana.
Jeśli używasz leków doraźnie znoszących duszność częściej
niż 2 x tydzień skontaktuj się z lekarzem. Jeśli używasz
tych leków codziennie odwiedź lekarza niezwłocznie.

Podział astmy

Postępowanie w „astmie aspirynowej”

Astma aspirynowa występuje u chorych nadwrażliwych
na aspirynę oraz inne niesterydowe leki przeciwzapalne.
Towarzyszą jej objawy przewlekłego zapalenia zatok
i błony śluzowej nosa.

Zaleca się unikania niesterydowych

leków przeciwzapalnych (NLPZ).

Kupując leki przeciwbólowe zawsze poinformuj farmaceutę
o nietolerancji NLPZ.

Leki dobrze tolerowane

w astmie aspirynowej

•

paracetamol

•

meloksykam

•

nimesulid

Monitorowanie przebiegu astmy
Test kontroli astmy (ACT)

Pięciopunktowy test do wykonania samemu lub pod opieką
pielęgniarki/lekarza, pozwalający sprawdzić czy astma jest
dobrze kontrolowana.

Jeśli osiągnąłeś

Leczenie astmy

• Obecnie terapia astmy nie stanowi problemu
•

Właściwie zastosowane leki powodują, że objawy
choroby zmniejszają się lub następuje całkowita remisja

• Podstawowymi i niezbędnymi lekami stosowanymi

w astmie są steroidy wziewne

Test kontroli astmy

WYNIK

Jak często w ciągu ostatnich 4 tygodni Pana(i) astma powstrzymywała Pana(nią)

od wykonywania zwykłych czynności w pracy, w szkole/na uczelni lub w domu?

Jak często w ciągu ostatnich 4 tygodni miał(a) Pan(i) duszności?

Jak często w ciągu ostatnich 4 tygodni budził(a) się Pan(i) w nocy lub rano, wcześniej

niż zwykle, z powodu objawów związanych z astmą (np. świszczący oddech, kaszel, duszności,

ucisk lub ból w klatce piersiowej)?

Jak często w ciągu ostatnich 4 tygodni używał(a) Pan(i) doraźnie szybko działającego leku

wziewnego?

Jak ocenił(a)by Pan(i) swoją kontrolę nad astmą w ciągu ostatnich 4 tygodni?

Zawsze

Bardzo

często

Czasami

Rzadko

Wcale

Częściej niż

raz dziennie

Raz

dziennie

3 do 6 razy

w tygodniu

Raz lub dwa

w tygodniu

Wcale

4 noce w tygo-

dniu lub częściej

2 do 3 nocy

w tygodniu

Raz

w tygodniu

Raz

lub dwa

Wcale

3 razy dziennie

lub częściej

1 lub 2 razy

dziennie

2 lub 3 razy

w tygodniu

Raz w tygodniu

lub rzadziej

Wcale

W ogóle nie

kontrolowana

Słabo

kontrolowana

Umiarkowanie

kontrolowana

Dobrze

kontrolowana

W pełni

kontrolowana

Pytanie 1

Pytanie 2

Pytanie 3

Pytanie 4

Pytanie 5

25 punktów

– pełna kontrola.

20-24 punktów – wynik zadowalający

<20 punktów – wynik niezadowalający wymaga nasilenia leczenia aktualnego

lub dodania nowych leków – zgłaszaj wyniki ACT lekarzowi

przy każdej wizycie

1

1

1

1

1

2

2

2

2

2

3

3

3

3

3

4

4

4

4

4

5

5

5

5

5

SUMA

Błona śluzowa oskrzeli
po leczeniu sterydami
wziewnymi

Błona śluzowa oskrzeli przed

leczeniem sterydami

wziewnymi

W terapii astmy stosujemy następujące leki:

przeciwzapalne kontrolujące przebieg choroby

• glikokortykosteroidy wziewne – podstawowe leki,

bez których nie uzyskamy pełnej kontroli astmy

– nie wolno ich odstawiać

• wziewne długodziałające leki rozszerzające oskrzela

• doustne leki antyleukotrienowe

• preparaty teofiliny długodziałające

• kromoglikany
rozszerzające oskrzela objawowe znoszą uczucie

duszności

• b2 mimetyki

• leki antycholinergiczne

• szybkodziałające preparaty teofiliny
- leki złożone przeciwzapalny + rozszerzający

oskrzela

• flutykazon + salmeterol

• budesonid +formoterol

• beclometason+formoterol

Najnowocześniejsza forma terapii – leczy stan zapalny

i rozszerza oskrzela – optymalne zestawienie

zapobiegające astmie.

Zaostrzenia astmy

zdarzają się pomimo najlepszej terapii przewlekłej.
Sposób postępowania w razie zaostrzenia ustal ze swoim
lekarzem prowadzącym. Ogólne zasady znajdziesz poniżej.

Skuteczne leczenie zaostrzenia jest możliwe, jeśli posiadasz:
1. przystawkę inhalacyjną (spejser) lub nebulizator
2. szybko działający lek rozszerzający oskrzela, zapas

sterydu w formie tabletek doustnych

Zaostrzenie przebiega w różny sposób - nie czekaj – zastosuj leki:

I. Objawy

kaszel, świsty przy oddychaniu, duszność
weź szybko działający lek rozszerzający oskrzela
2-4 dawki, stosując zasady prawidłowej aerozoloterapii

II. Objawy nie mijają po 20 minutach

weź szybko działający lek rozszerzający oskrzela
2-4 dawki, stosując zasady prawidłowej aerozoloterapii

III. Objawy nie mijają po kolejnych

20 minutach

weź szybko działający lek rozszerzający oskrzela
2-4 dawki, stosując zasady prawidłowej aerozoloterapii
oraz ewentualnie dodatkowo steryd doustny
Skontaktuj się z lekarzem lub wezwij pogotowie
ratunkowe lub udaj się do szpitala.

Zastosowanie się do tych zaleceń zmniejszy ryzyko

zagrożeń spowodowanych astmą oskrzelową.

Leczenie astmy

Pamiętaj:

leczenie jest skuteczne wtedy, gdy jest stosowane
regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza!

Poradnik

-Astma/2010

Autorem poradnika jest

dr med. Piotr Dąbrowiecki

prezes Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych

na Astmę, Alergię i POCHP

GSK Commercial Sp. z o.o.

ul. Rzymowskiego 53, 02-697 Warszawa

tel. [phone], fax [phone]

www.gsk.com.pl