Order Virtuti Militari
Z Wikipedii
Krzyż Wielki Orderu Virtuti Militari (wz. 1992)
Gwiazda orderowa
1
z Orderem Virtuti Militari
Mostek
udekorowany Orderem Virtuti Militari
Legitymacja orderu nadanego za
w Gdańsku
3
Krzyż Komandorski Orderu Virtuti Militari Jana Henryka Dąbrowskiego z 1808
Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari, nadany za kampanię
5
Krzyż Orderu Virtuti Militari z 1815
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari z przywróconym symbolem
, pochodzący z
ostatnich lat Księstwa Warszawskiego lub z czasów powstania listopadowego
Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari, gen.
Ambrożego Mikołaja Skarżyńskiego
powstania listopadowego, nadany w 1831
6
Kamień upamiętniający odznaczenie orderem Virtuti Militari artylerzystów konnych 3
sierpnia 1921 pod
Nadanie Orderów Virtuti Militari żyjącym weteranom
przez
na stokach
Order Virtuti Militari (
Cnocie wojskowej - (męstwu) dzielności żołnierskiej) –
), nadawane za wybitne zasługi bojowe.
Stanisława Augusta Poniatowskiego
dla uczczenia
, po rozpoczęciu
przeciwko
, w obronie
, wobec groźby interwencji wojsk
. Order był nadawany w okresie
. Po utworzeniu
order przy zachowaniu statutu otrzymał nazwę Order Wojskowy Polski.
Po odzyskaniu niepodległości w
wskrzesił order nadając mu
nazwę Orderu Wojskowego Virtuti Militari. Obecnie Order Virtuti Militari może być
nadawany, podczas wojny lub 5 lat po jej zakończeniu, przez prezydenta Polski na wniosek
Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari
, na czele której stoi gen. bryg. w st. spocz.
Spis treści
•
o
o
o
o
7
o
o
o
Pozbawienie Orderu Virtuti Militari
•
o
o
o
o
•
•
•
•
Historia
Okres 1792-1794
ustanowił order Virtuti Militari w
przeciwko
, w obronie
i interwencji wojsk carycy
. W raporcie pisanym do króla po
1792, dowodzący nią książę
zażądał szybkiego wprowadzenia nowego orderu wojennego. Król zareagował
natychmiast, ponieważ już od jakiegoś czasu nosił się z zamiarem ustanowienia takiego
odznaczenia. Pierwsze nadania miały miejsce
1792, a wręczenie medali nastąpiło
, gdzie znajdował się obóz wojsk
Udekorowano nimi 15 oficerów i żołnierzy biorących udział w bitwie pod Zieleńcami, którzy,
po ustanowieniu statutu, mieli stworzyć pierwszy skład kapituły orderu.
Miał on wtedy dwie klasy:
•
złotą – dla generałów i oficerów;
•
srebrną – dla podoficerów i szeregowych.
Prawdopodobnie na przełomie sierpnia i września 1792, gdy do Warszawy powrócił ks.
, ustanowiono statut orderu, jednocześnie zmieniono jego kształt na formę krzyża
(forma ta z pewnymi zmianami utrzymała się do dziś). Statut orderu został opracowany na
podstawie statutu austriackiego
Orderu Wojskowego Marii Teresy
. Order miał dzielić się na
pięć klas:
I klasa – Krzyż Wielki z Gwiazdą,
II klasa – Krzyż Komandorski,
III klasa – Krzyż Kawalerski,
IV klasa – Medal Złoty,
V klasa – Medal Srebrny.
8
Podział na klasy zachował się do dziś. W myśl statutu order miał być nadawany przez
kapitułę orderu, w której skład mieli wejść kawalerowie tego orderu w kolejności ich nadania.
Pierwszy jej skład mieli stanowić odznaczeni po bitwie pod Zieleńcami:
1.
3. gen. mjr
4. gen. mjr
5. brygadier ks.
8. gen. mjr
12. por.
13. por.
14. szef
W 1792 r. statut orderu nie został zastosowany w praktyce, gdyż po przystąpieniu króla do
konfederacja targowicka ogłosiła
zakazujący noszenia orderu pod groźbą surowych
kar, włącznie z utratą rang wojskowych, oraz zażądała jego zwrotu.
uchylił uniwersał konfederacji i przywrócił order jako odznaczenie wojskowe,
r. – na skutek presji
Rosji
unieważniła order i zakazała jego noszenia.
r. zostało odznaczonych medalami złotymi 63 oficerów i generałów, a
medalami srebrnymi – 290 podoficerów i szeregowych. Łącznie za panowania Stanisława
Augusta Poniatowskiego odznaczono 526 osób:
•
Krzyżem Komandorskim – 1,
•
Krzyżem i Medalem Złotym – 85,
•
Krzyżem i Medalem Srebrnym – 440.
Okres 1806-1815
rozpoczął starania o przywrócenie w
oddziałach polskich walczących w
polskiego orderu wojennego.
Miano go rozpocząć nadawać za udział w kampaniach włoskiej, francuskiej i polskiej w
latach
dekret króla saskiego i księcia
warszawskiego
otworzył drogę do jego nadawania. Wówczas to
ostatecznie ustalił się obowiązujący do dziś podział orderu:
I klasa – Krzyż Wielki (z gwiazdą),
II klasa – Krzyż Komandorski,
III klasa – Krzyż Kawalerski,
IV klasa – Krzyż Złoty,
V klasa – Krzyż Srebrny.
9
W myśl statutu order otrzymał nazwę „Order Wojskowy Księstwa Warszawskiego”. Statut
początkowo określał, że ordery wyższych klas otrzymywali automatycznie
zależności od rangi. Krzyż Komandorski (II klasa) otrzymywał generał dywizji, Krzyż
Kawalerski (III klasa) – generał brygady, pułkownik i major. Poszczególni dowódców mogli
przyznawać określone ordery swoim oficerom i żołnierzom – były to krzyże III, IV i V klasy.
Dowódcy otrzymali: dowódcy Legii – 6 Krzyży Kawalerskich, 3 Krzyże Złote, pułku
piechoty – 4 Krzyże Kawalerskie, 4 Krzyże Złote, 6 Krzyży Srebrnych, dowódca batalionu
artylerii – 2 Krzyże Kawalerskie, 2 Krzyże Złote, 3 Krzyże Srebrne. Ponadto minister wojny
miał w dyspozycji 6 Krzyży Kawalerskich i 6 Krzyży Złotych.
Również Fryderyk August jako książę warszawski mógł nadawać order bez żadnych
ograniczeń. Po pierwszym okresie nadawania orderu ten sposób nadawania orderów niejako
automatycznie został zmieniony i od rozkazu z
ministra wojny Księstwa
Warszawskiego, ks. Józefa Poniatowskiego, zaczęto go nadawać za konkretne jednostkowe
czyny bohaterskie na polu walki.
został wydany w sprawie orderu
ostatni dekret, w myśl którego każdy podoficer i szeregowy odznaczony Krzyżem Złotym lub
Srebrnym miał prawo pobierać roczną pensję, do czasu awansu na oficera, lub w przypadku
zwolnienia ze służby wojskowej – dożywotnio.
W okresie Księstwa Warszawskiego wykształcił się również sposób nadawania i wręczania
orderu jako szczególnej uroczystości odbywającej się przed frontem jednostki, w której służy
odznaczony żołnierz.
W sumie w okresie Księstwa Warszawskiego nadano łącznie 2569 orderów Virtuti Militari, w
tym:
•
I klasy – Krzyż Wielki – 2,
•
II klasy – Krzyż Komandorski – 10,
•
III klasy – Krzyż Kawalerski – 504,
•
IV klasy – Krzyż Złoty – 23,
•
V klasy – Krzyż Srebrny – 1130.
Krzyżem Wielkim odznaczono:
Józefa Antoniego Poniatowskiego
Krzyżem Komandorskim odznaczono:
(data nieustalona).
10
, sierż. piechoty z 4 kompanii 2 batalionu
, była
pierwszą kobietą, która została odznaczona orderem Virtuti Militari. Otrzymała ona
odznaczenie V klasy – Medal Srebrny za udział w szturmie
w dniach
Okres 1815-1831
na mocy Konstytucji Królestwa Polskiego order przy
zachowaniu statutu otrzymał nazwę Order Wojskowy Polski. W myśl jego statutu nadawano
ten order uczestnikom kampanii
. Wnioski w sprawie orderów rozpatrywała
specjalna Komisja Rządowa Wojny. Na mocy dekretu z
utrzymano przywilej
dożywotniej pensji dla podoficerów i szeregowych a dodatkowo oficer odznaczony tym
medalem nabywał prawo do uzyskania
. W sumie nadano 1213 orderów, a proces
nadawania zakończono około roku
wznowiono nadawanie orderu, który otrzymał uchwałą
nazwę Order Virtuti Militari. Pierwsze nadanie orderu nastąpiło
1831, a ostatnie najprawdopodobniej w październiku 1831, bo ostatni naczelny
dowódca powstania listopadowego gen. dyw.
nadawał ordery na emigracji
już po upadku powstania. Po klęsce powstania
Rosji
zniósł order, ustanawiając
Polski Znak Honorowy, którego odznaka była kopią Orderu Virtuti Militari,
lecz nie było to odznaczenie w rozumieniu orderu wojennego, a już na pewno nie polskie.
Ustanowiony przez Mikołaja I po upadku powstania listopadowego
noszony był na wstędze orderowej Polskiego Znaku
Honorowego
W okresie powstania listopadowego uhonorowano ogółem 3863 osoby, w tym:
•
II klasy – Krzyżem Komandorskim – 1
•
III klasy – Krzyżem Kawalerskim – 105
•
IV klasy – Krzyżem Złotym – 1794
•
V klasy – Krzyżem Srebrnym – 1963
Jedyny Krzyż Komandorski otrzymał gen. dyw.
za
. Uhonorowano także dwie kobiety Krzyżami Srebrnymi (V klasy):
– st. asystenta chirurga
, (późniejszą secundo voto
Józefę Daniel z Mazurkiewiczów Rostkowską
– kadeta z
Order otrzymał także m.in. syn
Okres 1918-1939
Po odzyskaniu niepodległości w
Rzeczypospolitej Polskiej ustawą
wskrzesił order ustanowiony w 1792 przez króla Polski
, nadając mu nazwę Orderu Wojskowego Virtuti Militari. Zgodnie z ustawą
przywrócone zostało dawne znaczenie orderu jako nagrody [...] czynów wybitnego męstwa i
odwagi, dokonanych w boju i połączonych z poświęceniem się dla dobra Ojczyzny[...].
Restytuowany order zachował dawny, wprowadzony w okresie Księstwa Warszawskiego,
podział na pięć klas oraz ich nazwy. W ustawie określono podstawowe parametry orderu,
11
zasady jego noszenia, kwalifikacje czynów, za które żołnierze mogli otrzymać poszczególne
klasy orderu oraz prawa i przywileje odznaczonych.
W ustawie ustalono, że żołnierz mógł otrzymać order poszczególnej klasy za następujące
czyny:
•
Krzyż Wielki z Gwiazdą – I klasy –
za zwycięstwo w walnej bitwie,
zakończonej zupełną porażką nieprzyjaciela lub za bohaterską obronę, która
rozstrzygnęła o losach operacji strategicznych;
•
Krzyż Komandorski – II klasy –
za zwycięstwo taktyczne lub mężną i
skuteczną obronę trudnej pozycji;
•
Krzyż Kawalerski – III klasy –
lub szeregowy, posiadający już Krzyż
Złoty (IV klasy) za umiejętne kierowanie oddziałem, połączone z czynem wybitnego
męstwa i z narażeniem życia;
•
Krzyż Złoty – IV klasy – oficer, za umiejętne dowodzenie oddziałem, połączone z
osobistym czynem wybitnego męstwa i z narażeniem życia lub podoficer względnie
szeregowy, posiadający już Krzyż Srebrny (V klasy) za czyn wybitnego męstwa,
połączony z narażeniem życia;
•
Krzyż Srebrny – V klasy – oficer, podoficer lub szeregowy za czyn wybitnego
męstwa, połączony z narażeniem życia.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej
postanowił m.in., że każdy kawaler orderu (bez względu na
klasę i inne pobory otrzymywane z tytułu wykonywanej pracy) będzie otrzymywał
dożywotnio roczną
orderową w wysokości 300 zł. Ponadto przyznano im przywilej
pierwszeństwa przy przydziale ziemi, przy obejmowaniu posad rządowych, przy
przyjmowaniu do zakładów dla inwalidów oraz uzyskiwaniu dla dzieci miejsc stypendialnych
w rządowych placówkach oświatowych i zakładach wychowawczych. Kawalerowie orderu
Virtuti Militari mieli także prawo do honorów ze strony wojskowych równych stopniem, a nie
posiadających orderu. Podoficerowie i szeregowi odznaczeni tym Krzyżem mieli prawo
awansowania na stopień oficerski, o ile posiadali odpowiednie kwalifikacje. Awansowani na
tych warunkach podoficerowie i szeregowi zachowywali wszystkie prawa oficerów służby
czynnej. Jednakże byli zobowiązani w ciągu roku po zakończeniu wojny złożyć stosowny
egzamin na stopień oficera rezerwy.
Wszyscy odznaczeni Orderem Virtuti Militari tworzyli zgodnie z ustawą braterski zespół pod
nazwą
Zgromadzenie Kawalerów Orderu Virtuti Militari
z Kanclerzem Orderu i Kapitułą na
czele. Kapitułę tworzyło dwunastu najstarszych kolejnością kawalerów czterech klas
starszych (po trzech z każdej klasy). Przewodniczącym Kapituły z tytułem Kanclerza mógł
być najstarszy klasą i kolejnością kawaler orderu (był nim marszałek
, jako
jedyny Polak odznaczony Krzyżem Wielkim z Gwiazdą). Decyzja o nadaniu orderu od
należała do
, przy czym I, II i III klasę nadawał on na wniosek Kapituły, a
klasę IV i V – na wniosek dowództwa dywizji (
szczebla
taktycznego). Ustawa z 1919 ustanowiła Święto Orderu na dzień
Naczelnik Państwa i Wódz Naczelny
powołał pierwszą
Tymczasową Kapitułę Orderu, w skład której weszli:
1.
– przewodniczący,
Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański
12
w rocznicę wybuchu
odbyła się pierwsza dekoracja
Krzyżami Srebrnymi, uhonorowano nimi wtedy wszystkich członków kapituły. Najmłodszym
kawalerem tego orderu został wówczas pośmiertnie 13-letnie
. Następne nadania odbywały się w kolejnych latach. Ostatecznie w
przyznawanie orderów zakończono.
powołano nową Kapitułę Orderu w składzie:
, odznaczony orderem I, II i V klasy,
, odznaczony orderem II i V klasy,
, odznaczony orderem II i V klasy,
, odznaczony orderem II i V klasy,
, odznaczony orderem II i V klasy,
, odznaczony orderem II i V klasy,
, odznaczony orderem II i V klasy,
, odznaczony orderem III, IV i V klasy,
, odznaczony orderem III, IV i V klasy,
, odznaczony orderem IV i V klasy,
, odznaczony orderem IV i V klasy,
12. sierż. Kazimierz Sipika, odznaczony orderem IV i V klasy,
13. st. sierż. Stanisław Jakubowicz, odznaczony IV i V klasy.
Po
r. odznaczeni musieli nosić pełne odznaki orderu, nawet na mundurze polowym.
RP uchwalił nową ustawę o Orderze Virtuti Militari, którą ogłoszono
tegoż roku. Ustawa przeniosła Święto Orderu na
oraz zmieniła jego nazwę
na Order Wojenny Virtuti Militari (a nie jak dotychczas: „Wojskowy”). Wprowadzone zostały
zmiany w wyglądzie odznak orderowych, precyzyjniej określono warunki przyznawania
poszczególnych klas orderu, uzależnione od funkcji odznaczonego i kwalifikacji czynu.
Poszczególne klasy orderu mogły być przyznawane w następujący sposób:
•
Krzyż Wielki – I klasa – mógł otrzymać naczelny wódz za zwycięską wojnę,
wyjątkowo już po jej zwycięskim zakończeniu dowódca armii lub wyższy dowódca za
całokształt pracy wojennej przy wykazaniu się wybitnymi wynikami w
poszczególnych kampaniach;
•
Krzyż Komandorski – II klasa – mógł otrzymać dowódca armii albo wyższy dowódca,
wyjątkowo dowódca grupy, dywizji lub równorzędny, za śmiałe i pełne inicjatywy
prowadzenie operacji wojennej, mając duże znaczenie dla przebiegu wojny jak
również oficerowi, który przyczynił się wybitnie do rozstrzygającego zwycięstwa;
•
Krzyż Kawalerski – III klasa – mógł być nadany dowódcy oddziału do dowódcy armii
włącznie za nadzwyczajne czyny bojowe lub wybitną inicjatywę, połączoną z
13
umiejętnym i skutecznym dowodzeniem, a wyjątkowo mógł być przyznany oficerowi
sztabu za współpracę z dowódcą, jeżeli ta współpraca przyczyniła się do
rozstrzygającego zwycięstwa w bitwie;
•
Krzyż Złoty – IV klasa – mógł być nadany żołnierzowi, który posiadał już Krzyż
Srebrny (w wyjątkowych przypadkach ten warunek mógł być pominięty) za umiejętne
i skuteczne dowodzenie oddziałem do dywizji włącznie lub za wybitną inicjatywę,
zapewniającą duży sukces bojowy;
•
Krzyż Srebrny – V klasa – mógł być nadany dowódcy za śmiały i pełen inicjatywy
czyn bojowy połączony ze skutecznym i umiejętnym dowodzeniem, a także
żołnierzowi, który swoim przykładem wpłynął na towarzyszy, doprowadzając ich do
wybitnego czynu bojowego lub sam dał przykład niezwykłego męstwa. Krzyżem
Srebrnym mogły być także odznaczane za niezwykłe męstwo osoby cywilne,
oddziały, miasta i inne zbiorowości.
Prawo nadawania orderu w czasie wojny przysługiwało Wodzowi Naczelnemu, a po zawarciu
pokoju byłemu Naczelnemu Wodzowi, przy czym I, II i III klasa miała być przyznana na
wniosek Kapituły Orderu, a klasa IV i V na wniosek dowódców oddziałów. Kapitułę pod
przewodnictwem Kanclerza, mieli tworzyć kawalerowie II, III, IV i V klasy w liczbie
dwunastu (po trzech z każdej klasy), powoływani w czasie pokoju przez generalnego
inspektora sił zbrojnych, a w czasie wojny przez Naczelnego Wodza. Do składu Kapituły
wchodzili z urzędu także wszyscy kawalerowie I klasy. Kapituła Orderu miała być w 1/3
części odnawiana co dwa lata. Funkcję Kanclerza Orderu powierzono kawalerowi I lub II
klasy Orderu, mianowanego w czasie wojny przez Naczelnego Wodza, a w czasie pokoju
przez generalnego inspektora sił zbrojnych.
Kawalerowie Orderu – obywatele polscy – tworzyli, jak poprzednio, "braterski zespół" pod
nazwą
Zgromadzenie Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari
. Przysługiwały im, bez
względu na klasę, te same uprawnienia, jakie nadano w ustawie z
, z tym że podoficer
odznaczony Krzyżem Złotym mógł być mianowany do stopnia
, a szeregowiec
rozszerzała ponadto zakres przywilejów. Kawalerowie Orderu Virtuti
Militari otrzymali dodatkowo uprawnienia do 80% zniżki kolejowej oraz leczenia na koszt
skarbu państwa, jeżeli choroba była skutkiem służby wojskowej w czasie wojny. Państwo
polskie było zobowiązane również dostarczyć im pracy, zapewniającej godne utrzymanie,
natomiast niezdolni do pracy i nie mający odpowiednich warunków materialnych
otrzymywali zaopatrzenie jak dla osób szczególnie zasłużonych. Ponadto od 1933 roczna
pensja orderowa w wysokości 300 zł była zwolniona od wszelkich podatków i nie mogła być
zajęta sądownie.
Ogółem w II Rzeczypospolitej (do
) nadano 6589 Orderów Wojennych
Virtuti Militari, w tym:
•
Krzyży Wielkich z gwiazdą (I klasy) – 6 (w tym 5 cudzoziemcom),
•
Krzyży Komandorskich (II klasy) – 19 (w tym 7 cudzoziemcom),
•
Krzyży Kawalerskich (III klasy) – 14 (w tym 11 cudzoziemcom),
•
Krzyży Złotych (IV klasy) – 50 (w tym 43 cudzoziemcom),
•
Krzyży Srebrnych (V klasy) – 6500 (w tym 187 cudzoziemcom i 1800 pośmiertnie).
Między innymi, do
odznaczeni zostali: Krzyżem Wielkim (I klasy):
14
1.
– marszałek Polski,
2.
– marszałek
i Polski,
3.
Ferdynand I Hohenzollern-Sigmaringen
4.
– król Belgii,
5.
– król Serbów, Chorwatów i Słoweńców,
6.
Krzyżem Komandorskim (II klasy) zostali odznaczeni
Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański
(generał armii francuskiej),
16. marszałek Włoch
ks. Della Vittoria (13.III.1925),
Emanuel Filibert Sabaudzki ks.
(13.III.1925, generał armii włoskiej),
18. gen. por.
(13.III.1925, generał armii włoskiej),
(17.VII.1925, b. głównodowodzący
Krzyżem Kawalerskim (III klasy) zostali odznaczeni:
•
oraz 11 cudzoziemców;
Krzyżem Złotym (IV klasy) zostali odznaczeni:
5. st. sierż. Kazimierz Sipika,
6. sierż. Stanisław Jakubowicz,
7. rtm. Stanisław Radziwiłł (pośmiertnie)
•
oraz 43 cudzoziemców.
15
Krzyży Srebrnych (V klasy) nadano łącznie 8300, w tym odznaczono dwa miasta
, a także następujące oddziały wojskowe:
56 Pułk Piechoty Wielkopolskiej
57 Pułk Piechoty Wielkopolskiej
81 Pułk Strzelców Grodzieńskich
, Oddział
oraz 12 baterii i dywizjonów artylerii.
Okres 1939-1945
Po utworzeniu we Francji Polskich Sił Zbrojnych rozkazem Naczelnego Wodza gen. dyw.
ogłoszonym w Dzienniku Rozkazów nr 1 w styczniu
przywrócono nadawanie Orderu Virtuti Militari z zachowaniem przepisów obowiązujących w
ustawie z 25 marca
. Także sposób nadawania został zachowany, tzn. był nadawany
przez Naczelnego Wodza. Po zakończeniu wojny na mocy dekretu Prezydenta RP z
ustalono, że Order Virtuti Militari klasy I, II i III będzie nadawał
na wniosek Kapituły Orderu, a klasy IV i V – na wniosek Naczelnego Wodza.
nadano w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie łącznie 5573 ordery,
w tym:
•
Krzyży Komandorskich (II klasy) – 3,
•
Krzyży Kawalerskich (III klasy) – 6,
•
Krzyży Złotych (IV klasy) – 201,
•
Krzyży Srebrnych (V klasy) – 5363.
Krzyżem Komandorskim (II klasy) zostali odznaczeni:
Michał Tadeusz Tokarzewski-Karaszewicz
Krzyżem Kawalerskim (III klasy) zostali odznaczeni:
Orderem Virtuti Militari (V klasy) odznaczono także
pozytywnie zaopiniowało umieszczenie odznaczenia w herbie
Warszawy.
Okres 1943-1989
16
Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego
uznał Order Virtuti
Militari za odznaczenie wojskowe w Polsce Ludowej. Należy tu dodać, że już
gen.
(wówczas dowódca
1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR
wydał rozkaz, w którym uhonorował 16 żołnierzy
1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza
Krzyżami Srebrnymi (V klasy) Orderu Virtuti Militari za bohaterstwo wykazane
. Krzyże Srebrne były nadawane do czasu wydania dekretu. W
myśl dekretu order był nadawany przez Prezydium
, a tylko order
V klasy był nadawany przez Naczelnego Dowódcę WP. Dekret zachowywał postanowienia z
ustawy z
– zniósł jednak postanowienia o zgromadzeniu kawalerów orderu,
ich kanclerza i kapituły oraz pensji.
Po
wszelkie uprawienia do nadawania Orderu otrzymał Prezydent RP, a później Rada
o orderach i odznaczeniach, zastępując
dotychczasowe przepisy, nadała orderowi nazwę Order Virtuti Militari. Ustawa ta nie
zawierała szczegółowych kryteriów nadawania orderu, określając jedynie, że jest on orderem
wojennym, stanowiącym nagrodę za wybitne zasługi bojowe. W
w proteście przeciw
orderem Virtuti
Militari I klasy przedwojenni dowódcy wojskowi zorganizowali uroczystość złożenia na
swoich orderów Virtuti Militari.
nadano łącznie 5167 orderów, w tym:
•
Krzyży Wielkich (I klasy) – 13,
•
Krzyży Komandorskich (II klasy) – 18,
•
Krzyży Kawalerskich (III klasy) – 57,
•
Krzyży Złotych (IV klasy) – 227,
•
Krzyży Srebrnych (V klasy) – 4852.
Krzyżem Wielkim (I klasy) zostali odznaczeni:
4. gen. płk
(ZSRR),
(pośmiertnie),
Krzyżem Komandorskim (II klasy) zostali odznaczeni m.in.:
17
Krzyżem Kawalerskim (III klasy) zostali odznaczeni m.in.:
Krzyżem Złotym (IV klasy) został odznaczony
oraz
1 Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki
Jednostki wojskowe udekorowane Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (V klasy):
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
24 Drezdeński Pułk Artylerii Pancernej
9.
27 Sudecki Pułk Artylerii Pancernej
10.
28 Saski Pułk Artylerii Pancernej
11.
12.
4 Pomorski Samodzielny Pułk Czołgów Ciężkich
13.
6 Drezdeński Pułk Czołgów Ciężkich
14.
9 Dnowsko - Łużycki Pułk Czołgów Średnich
15.
1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego "Warszawa"
16.
2 Pułk Lotnictwa Bombowego "Kraków"
17.
18.
19.
20.
8 Kołobrzeski Samodzielny Batalion Saperów
21.
9 Kołobrzeski Samodzielny Batalion Saperów
22.
13 Kołobrzeski Batalion Saperów
23.
1 Kołobrzeski Batalion Samochodowy
24.
2 Kołobrzeski Batalion Samochodowy
Srebrnym Orderem Virtuti Militari (V klasy):
w Gdańsku udekorowane zostało Koło Gdańsk 1
Zawodowego Pracowników Poczty i Telekomunikacji
jako jedyna organizacja
cywilna.
2. por.
(nr krzyża: 12798)
Okres po 1989
Order Wojenny Virtuti Militari po
nie był nadawany.
Sejm uchwalił ustawę, na mocy której orderowi nadano ponownie
nazwę Order Wojenny Virtuti Militari. Została przywrócona Kapituła Orderu Wojennego
Virtuti Militari, a nadawany ma być przez Prezydenta RP. Określono również podobne
18
szczegółowe kryteria nadawania, jak w ustawie z
. Dodano również, że order
może być nadany tylko w czasie wojny lub nie później niż przez pięć lat od zakończenia
wojny.
Pozbawienie Orderu Virtuti Militari
prezydent RP
uchylił uchwałę Rady
w sprawie nadania
Krzyża Wielkiego
Orderu Wojennego Virtuti Militari.
prezydent RP
uchylił uchwałę
w części dotyczącej nadania generałowi broni
Krzyża IV klasy Orderu Virtuti Militari.
prezydent RP
, nadanego na mocy rozkazu Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego z
. Powodem tej decyzji były prześladowania działaczy niepodległościowych.
Romanowski m.in. znęcał się nad więźniem
, za co został w
skazany wyrokiem sądu na 1,5 roku więzienia.
Opis oznaki
Okres 1792-1831
Ustanowiony przez króla Polski
Stanisława Augusta Poniatowskiego
order posiadał
początkowo formę owalnego krążka, wykonanego ze złota i srebra, dla poszczególnych klas.
Oznaka miała wymiary ok. 43 x 34 mm i ważyła odpowiednio: dla złotych orderów ok. 25
gramów a dla srebrnych ok. 19 gramów. Na awersie widniał monogram królewski SAR (
Stanislaus Augustus Rex) zwieńczony koroną królewską, a pod monogramem znajdowały się
dwie gałązki palmowe. Na rewersie był umieszczony dwuwierszem napis VIRTUTI
MILITARI (Cnocie wojskowej - dzielności żołnierskiej), poniżej gałązki palmowe jak na
awersie. Początkowo był noszony na wstążce jak
czyli czerwonej
z dwoma wąskimi białymi paskami po bokach. Później używano wstążki takiej jak obecnie
ciemnoniebieskiej z dwoma czarnymi paskami po bokach. Taki wygląd posiadały tylko
ordery wręczone w okresie czerwiec – sierpień
, było ich około 160 z tego 30 złotych i
100 srebrnych.
Po opracowaniu statutu w sierpniu
oznaka otrzymała formę krzyża równoramiennego,
awers emaliowany na czarno w środku umieszczono na złotej tarczy otoczonej emaliowanymi
na zielono liśćmi wawrzynu emaliowanego na biało orła – na ramionach napis VIRTUTI
MILITARI na rewersie w środku otoczony liśćmi wawrzynu znak
) pod nim data
Rex Poloniae). Krzyże wykonywane były ze złota dukatowego i miały wymiary ok. 42 x 42
mm, wymiary były zmienne gdyż wykonywano je w różnych zakładach złotniczych. Taka
forma oznaki utrzymała się również w okresie Księstwa Warszawskiego i Królestwa
Polskiego – do czasu upadku powstania listopadowego, z niewielkimi zmianami, np. w
usunięto z rewersu znak Pogoni umieszczając w to miejsce napis REX ET PATRIA (
Króla i Ojczyznę), choć zdarzały się ordery gdzie nadal na rewersie był umieszczony znak
Pogoni.
19
Typowa oznaka Orderu Virtuti Militari z tego okresu miała następujący wygląd:
•
I klasa – Krzyż Wielki – zwieńczony złotą ażurową koroną.
Awers: czarno emaliowane ramiona krzyża, a na ramionach widniał złoty rozłożony
napis na poziomych ramionach VIRTUTI, a na pionowych MILITARI. W środku złota
tarcza z biało emaliowanym orłem.
Rewers: złoty, bez emalii, a na ramionach rozłożone litery po jednej na każdym
ramieniu S-A-R-P. Na złotej tarczy napis REX ET PATRIA (
poniżej data 1792. Krzyż Wielki noszony był na wielkiej wstędze barwy niebieskiej z
czarnymi paskami wzdłuż obu boków (szerokość ok. 110 mm), przełożonej przez
prawe ramię do lewego boku. Do odznaki należała także gwiazda srebrna, złożona z
ośmiu pęków promieni, a na niej nałożony krzyż Virtuti Militari czarno emaliowany
bez korony. Gwiazdę noszono na lewej piersi. Nie udało się ustalić wymiarów krzyża
gdyż nie zachował się order tej klasy. Natomiast zachowana w Muzeum Narodowym
w Krakowie Gwiazda orderu ma średnicę 85 mm.
•
II klasa – Krzyż Komandorski – ma wygląd taki sam jak Krzyż Wielki, tylko jest
mniejszy. Zachowany egzemplarz ma wymiary 41 x 41 mm , a wieńcząca go korona
30 x 30 mm. Noszono go na węższej wstędze o szerokości 55 mm na szyi.
•
III klasa – Krzyż Kawalerski – taki jak Krzyż Komandorski, lecz mniejszy, bez
wieńczącej korony, noszony na lewej piersi. Wymiary ok. 38 x 38 mm, wykonany ze
blachy złotej
•
IV klasa – Krzyż Złoty – taki jak Krzyż Kawalerski, mniejszy, złoty, bez emalii.
Wymiary 30 x 30 mm – wykonany z jednego kawałka blachy złotej próby 870-890.
Orzeł na tarczy emaliowany na biało, także łapy, jabłko i berło, korona orła złota.
•
V klasa – Krzyż Srebrny – taki jak Krzyż Złoty, z tym że wykonany ze srebra, tylko
tarcza z orłem złota.
Ordery Virtuti Militari wykonywane były w różnych warsztatach złotniczych i wersjach stąd
niewielkie różnice w wykonaniu i w wymiarach. Należy przy tym dodać, że były one
wykonywane zarówno na polecenie władz jak i poszczególnych osób odznaczonych. Te
wykonywane na życzenie osób odznaczonych były wykonane staranniej i miały więcej
szczegółów.
Okres po 1919
Oznaka orderu Virtuti Militari po
roku opierała się na wzorach wcześniejszych, choć z
rewersu usunięto inicjały króla oraz umieszczono napis Honor i Ojczyzna.
– to krzyż typu kawalerskiego zakończony na rogach ramion
kulkami. Na ramionach poziomych umieszczono napis VIR – TUTI, a na pionowych
MILI – TARI. Ramiona na awersie w klasach I, II i III pokryte są czarną emalią z
obramowaniem złoconym, na rewersie bez emalii, złocone z wypukłym obrzeżem wzdłuż
ramion krzyża. W klasie IV krzyż jest złocony po obu stronach, a w klasie V – srebrzony,
wzdłuż ramion krzyża IV i V klasy umieszczone są radełkowane prążki. Napisy w klasach I,
II i III są złocone, w klasie IV i V z czarnej emalii, także brzegu krzyża tych klas są pokryte
czarną emalią. Na środku krzyża wszystkich klas znajduje się złocona okrągła tarcza z
umieszczonym na niej orłem z białej emalii, orzeł posiada koronę ze złota oraz złote berło i
20
jabłko, otoczony jest wieńcem wawrzynowym zielono emaliowanym. Na tarczy na rewersie
jest napis HONOR I OJCZYZNA, a poniżej data
Krzyż I i II klasy jest zwieńczony złotą koroną królewską. Do klasy I należy także srebrna
gwiazda o średnicy 100 mm, składająca się z ośmiu srebrnych pęków promieni, na nich
nałożony jest emaliowany na czarno awers odznaki Orderu Virtuti Militari o średnicy 60 mm,
z tą różnicą, że ramiona krzyża nie mają kulek, a wokół orła na czarno emaliowanym otoku
jest złocony napis HONOR I OJCZYZNA.
Wymiary krzyży w poszczególnych odznakach wynoszą odpowiednio:
•
I klasa – 62 x 62 mm; korona 30 x 36 mm,
•
II klasa – 54 x 54 mm; korona 23 x 33 mm,
•
III klasa – 44 x 44 mm,
•
IV klasa – 39 x 39 mm,
•
V klasa – 38 x 38 mm.
Wstęga orderu I klasy wykonana jest z jedwabnej mory, ciemnoniebieskiej, szerokości
100 mm, z czarnymi paskami o szerokości 20 mm wzdłuż brzegów (zakładana przez prawe
ramie do lewego boku), w klasie II – szerokości 40 mm z paskami o szerokości 10 mm po
bokach (noszona na szyi), w klasie III, IV i V – szerokości 35 mm z paskami o szerokości
9 mm (noszone na piersi).
Krzyże były produkowane wykonywane były w kilku zakładach grawerskich na terenie
Warszawy, były wykonywane najczęściej z tombaku lub miedzi i srebrzone. Część medali
produkowana była na życzenie osób odznaczonych wtedy były czasami wykonywane ze
srebra i złocone. Także krzyże dla cudzoziemców były wykonane ze srebra.
Krzyże nadawane przez Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie początkowo
pochodziły z zapasów wywiezionych z Polski po kampanii wrześniowej, a następnie
produkowane na terenie Włoch i Wielkiej Brytanii. Miały one identyczne kształty i wymiary
jak orderu nadawane w Polsce przed
Okres powojenny
Po wyzwoleniu części Polski z okupacji niemieckiej na podstawie dekretu z dnia
Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego
uznano Order Virtuti Militari jako
odznaczenie wojskowe dla wyróżniania za wojenne zasługi. Oznaka orderu nieznacznie
różniła się od oznaki z
. Różnice dotyczą wymiarów krzyża I, II, III i IV klasy wynosząc
odpowiednio: 64 mm, 55 mm, 45 mm, 38 mm. Także usunięto koronę w klasach I i II
wprowadzając w to miejsce zawieszkę w postaci owalnego złotego krążka otoczonego
wieńcem laurowym z napisem RP (później po
, ponadto orzeł na tarczy w środku
orderu nie posiada korony) o wymiarach dla klasy I – 26 x 32 mm , dla klasy II – 24 x 29 mm.
Ponadto na rewersie klas I, II i III ramiona krzyża są emaliowane na czarno.
Wstążka orderowa dla I klasy jest ciemnoniebieska o szerokości 115 mm, z czarnymi paskami
po bokach szerokości 15 mm, dla klasy II noszonego na szyi szerokości 50 mm, z czarnymi
paskami po bokach szerokości 10 mm. Wstążki orderu klas III, IV i V są szerokości 40 mm, z
czarnymi paskami o szerokości 9 mm.
21
III Rzeczpospolita
przywróciła wygląd Orderu Virtuti Militari sprzed II wojny
światowej, z tym że zamiast korony w klasach I i II jest przywieszka z napisem RP, pozostałe
elementy są zgodnie z ustawą z
Baretka Krzyża
Wielkiego
Baretka Krzyża
Komandorskiego
Baretka Krzyża
Kawalerskiego
Baretka Krzyża
Złotego
Baretka Krzyża
Srebrnego
odznaka żołnierza rannego trzykrotnie
Kawalerowie Virtuti Militari, którzy odnieśli rany w boju, nad baretką Virtuti Militari noszą
baretkę w postaci wąskiej poziomej niebiesko-czarnej wstążki z naszytymi na niej srebrnymi
gwiazdkami, których liczba zależy od liczby bitew w których odnieśli rany.
Przypisy
1.
МЕДАЛЬ ЗА ВЗЯТИЕ ПРИСТУПОМ ВАРШАВЫ В 1831 году
2.
H. Sadowski (Ordery i oznaki zaszczytne w Polsce, Warszawa, 1904, str. 159-160) słusznie wymienia
dwie a nie trzy kobiety odznaczone Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari. Józefa Kluczycka wyszła
później (secundo voto) za kapitana Daniela Rostkowskiego. Występuje więc we Francji jako Józefa
Rostkowska, (H. Musielak, Polonica w Archiwum Północnej Francji w Lille. Archeion, t. LXII,
Warszawa, 1975, str. 130).
3.
Liczba porządkowa odpowiada numerowi krzyża, w nawiasie data nadania orderu.
4.
Dekret Prezydenta RP z 19.12.1923 r. w sprawie nadania krzyży komandorskich Orderu Wojskowego
Virtuti Militari (Nr 9-13) w: Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 4 z 18.01.1924 r.
5.
W II Rzeczypospolitej baretki Orderu Virtuti Militari nie były stosowane, regulamin nakazywał
noszenie pełnego odznaczenia
Bibliografia
Ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 roku o ustanowieniu orderu
wojskowego "Virtuti Militari" (
•
z dnia 22 grudnia 1944 roku o orderach, odznaczeniach oraz medalach
Dz. U. z 1944 r. Nr 17, poz. 91
•
Ustawa z dnia 16 października 1992 roku o orderach i odznaczeniach (
z późn. zm.)
•
z dnia 10 listopada 1992 roku w sprawie opisu,
materiału, wymiarów, wzorów rysunkowych oraz sposobu i okoliczności noszenia
odznak orderów i odznaczeń (
Dz. U. z 1992 r. Nr 90, poz. 452
22
•
Stanisław Łoza Order Virtuti Militari wyd. Warszawa 1920
•
Andrzej Lipka Virtuti Militari 1792-1830 wyd. OKO (Obyczaje, Kultura,
Osobliwości) Kraków 1975
•
Wanda Bigoszewska Polskie ordery i odznaczenia, wyd. Interpress Warszawa 1989
•
Zdzisław Wesołowski "The Order of Virtuti Militari and its cavaliers 1792-1992"
1992
•
Tadeusz Jeziorowski Order wojenny Virtuti Militari, Poznań, wyd. Muzeum
Narodowe 1993;
•
Bogusław Polak Virtuti Militari 1919-1997: wybór źródeł, Koszalin, Wydawnictwo
Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999;
•
, Dorota Kromp, Maria Biernacka Słownik biograficzny kobiet
odznaczonych Orderem Wojennym Virtuti Militari Toruń, Archiwum i Muzeum
Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek, 2004;
Zobacz też
Odznaczeni Orderem Virtuti Militari
•
Jednostki polskie odznaczone orderem Virtuti Militari
•
•
•
•
•
Linki zewnętrzne
Zobacz zbiór multimediów na Wikimedia Commons:
•
Lista Kawalerów Orderu Virtuti Millitari 1792-1992
•
Historia Orderu Virtuti Militari
•
Kawalerowie Orderu Virtuti Militari
•
Xięga Pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830; zawierająca spis
23
Document Outline
- Order Virtuti Militari
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Order Virtuti Militari
D19190409 Ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 r orderu wojskowego Virtuti Militari
Bocheński De Virtute Militari zarys etyki wojskowej
De virtute militari
De virtute militari Zarys etyki wojskowej
030 Lista jednostek odznaczonych Orderem VIRTUTI MILITARI
2013 05 03 Ubeckie Virtuti Militari
D19200383 Ustawa z dnia 6 lipca 1920 r w przedmiocie niektórych zmian w ustawie orderu wojskowego V
Bochenski De virtute militari
001 Lista nazwisk osób odznaczonych Orderem VIRTUTI MILITARI
D19190409 Ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 r orderu wojskowego Virtuti Militari
zagro enia militarne i niemilitarne
000 Alfabetyczny indeks zawodów do KZiS (Dz U 28 08 14,poz 1145)st 22 12 2014
AD Order Of Battle
[wydawnictwo militaria no032] samochody panzerne 6x4 GDVO5X7433UOLBB4Y6SCYQFBWO3MFUWLXFXB6FY
BASIC MILITARY REQUIREMENTS 24
000 Cykliczny konkurs czytelniczy scenariusz
więcej podobnych podstron