28

www.elektro.info.pl

3/2002

systemy

monitoringu

w elektrowniach wodnych

Niniejszy artyku³ zawiera ogólny

opis specyfiki infrastruktury

i topologii obiektów, jakimi s¹

elektrownie wodne, pod k¹tem

projektowania i wdra¿ania

dedykowanych systemów

monitoruj¹cych. Przedstawiono

w nim tak¿e opis rozproszonego

systemu monitoruj¹cego obiekty

elektrownii wodnych, dzia³aj¹cego

w oparciu o ³¹cznoœæ

bezprzewodow¹ GSM, zbudowanego

w Elektrowniach Wodnych

S³upsk Sp. z o.o.

Obiekt, jakim jest elektrow-

nia wodna, do swojego prawid-
³owego dzia³ania, wymaga
sterowania w oparciu o szereg
sygna³ów pomiarowych: po-
ziom wody górnej, moce pracu-
j¹cych generatorów (poœredni

pi³a w obiekcie oddalonym.
Wszystkie obiekty oddalone
wyposa¿one s¹ jedynie w zasi-
lanie napiêciem przemiennym
220 V. Dodatkowo, ukszta³to-
wanie terenu i stopieñ jego za-
lesienia znacznie ogranicza,
a czasami wrêcz wyklucza, za-
stosowanie specjalizowanych
radiolinii teletransmisyjnych.

ratury, napiêcia sieci zasilania
awaryjnego. Z uwagi na fakt,
¿e zespó³ elektrownii wod-
nych znajduj¹cych siê na jed-
nej rzece to nie tylko zespó³
punktów wytwarzaj¹cych ener-
giê elektryczn¹, ale równie¿

pomiar przep³ywu wody przez
elektrowniê), poziom wody dol-
nej, moce czynne oraz bierne li-
nii przesy³owych ³¹cz¹cych
elektrowniê z systemem elek-
troenergetycznym. W codzien-
nym funkcjonowaniu elektrow-
ni przydatne jest tak¿e nadzo-
rowanie wielu innych sygna-
³ów pomocniczych, tj. tempe-

skomplikowany system hydro-
techniczny, istnieje potrzeba
ci¹g³ego nadzoru centralnego
wspomnianych wczeœniej wiel-
koœci. Jest to wymóg warunku-
j¹cy bezpieczeñstwo przeciw-
powodziowe regionu oraz racjo-
naln¹ gospodarkê zasobami
wodnymi rzeki.

Dotychczas akwizycja takich

danych odbywa³a siê przez
wzrokowy odczyt danych z ³ a t
zamontowanych w miejscach
pomiaru wody. Brak automaty-
zacji tego procesu oraz znacz-
ne odleg³oœci pomiêdzy obiek-
tem macierzystym i jednostka-
mi oddalonymi, czyni³y te po-
miary uci¹¿liwymi.

Ze wzglêdu na brak infra-

struktury telemetrycznej, jako
medium poœrednicz¹ce w tran-
smisji danych pomiarowych
wybrano ³¹cznoœæ bezprzewo-
dow¹ opart¹ na systemie tele-
fonii komórkowej GSM/DCS. Za
rozwi¹zaniem tym przema-
wia³a:

t

uniwersalnoϾ i mnogoϾ
potencjalnych mo¿liwoœci
konfiguracyjnych po³¹czeñ

Z

e wzglêdu na swój za-
bytkowy charakter
obiekty nale¿¹ce do

grupy Elektrownii Wodnych
S³upsk sp. z o.o. w chwili swo-
jego powstania nie mog³y
w swojej architekturze i budo-
wie uwzglêdniaæ istnienia spe-
cjalistycznych systemów moni-
toruj¹cych zdalnie stan wszys-
tkich urz¹dzeñ. Bardzo czêsto
s¹ to budowle bardzo rozleg³e
zajmuj¹ce obszar kilku kilo-
metrów kwadratowych. Prawie
wszystkie znajduj¹ siê na tere-
nach s³abo zaludnionych, nie
posiadaj¹cych infrastruktury
teletransmisyjnej. Nadzorowa-
nie urz¹dzeñ rozlokowanych
na tak du¿ym obszarze i pracu-
j¹cych w takich warunkach
nastrêcza wiele trudnoœci.

Najczêœciej spotykanym

problemem jest znaczna odleg-
³oœæ pomiêdzy obiektem ma-
cierzystym elektrowni, a jego
wysuniêt¹ jednostk¹, np. zasu-
wa na pobliskim jeziorze. Nie
istnieje pomiêdzy nimi ¿adne
okablowanie teletechniczne,
umo¿liwiaj¹ce transmisjê da-
nych, których akwizycja nast¹-

mgr in¿. Anatol Dubniak

mgr in¿.

Mariusz Wiœniewski

29

3/2002

www.elektro.info.pl

pomiêdzy jednostkami sys-
temu monitoruj¹cego;

t

³atwoœæ implementacji na
podstawie terminala
GSM/DCS firmy Siemens;

t

zdecydowanie ni¿sze koszty
w odniesieniu do systemu
dedykowanych linii lub ra-
diolinii telemetrycznych;

t

gotowoœæ do u¿ycia istnie-
j¹cego systemu – krótszy
termin wdra¿ania systemu;

t

po³o¿enie punktu central-
nego systemu nadzoruj¹ce-
go ograniczone jedynie za-
siêgiem sieci GSM.
Ze wzglêdu na przejrzys-

toϾ systemu i zapewnienie
mu pewnoœci dzia³ania, nada-
no mu strukturê drzewiast¹.
Oznacza to, ¿e posiada on
punkt centralny, tzw. centralê,
która za pomoc¹ ³¹cza telefo-
nicznego GSM (modu³ termi-
nala lub telefon komórkowy)
³¹czy siê z nadzorowanymi
obiektami (elektrowniami).
Komputer z odpowiednim op-

rogramowaniem, który stanowi
ten¿e punkt, mo¿e odczytaæ
z systemu wszystkie dane oraz
konfigurowaæ pracê poszcze-
gólnych systemów. Wszystkie
stany alarmowe mierzonych
wielkoœci i awarie nadzorowa-
nych urz¹dzeñ mog¹ byæ syg-
nalizowane krótkimi wiado-
moœciami tekstowymi SMS,
zawieraj¹cymi informacjê na
temat zaistnia³ych anomalii,
które zostan¹ rozes³ane na do-
woln¹ liczbê telefonów komór-
kowych pracowników obs³ugi.
Z kolei, ka¿dy nadzorowany
obiekt (elektrownia wodna),
z racji swojego po³o¿enia
i stopnia rozleg³oœci, mo¿e
posiadaæ jedn¹ lub wiêcej jed-
nostek pomiarowych oddalo-
nych. Jednostka taka to auto-
nomiczny system, wyposa¿ony
w modu³ GSM/DCS, który
z jednostk¹ macierzyst¹ komu-
nikuje siê o zadanych godzi-
nach, transmituj¹c wyniki po-
miarów. Tak pozyskane dane

system znajduj¹cy siê w elek-
trowni przekazuje dalej do cen-
trali z dodatkow¹ informacj¹
o dacie i godzinie odczyta-
nia pomiaru z jednostki odda-
lonej.

W przypadku, gdy w ramach

jednej elektrowni istnieje infra-
struktura umo¿liwiaj¹ca sku-
pienie wszystkich pomiarów
w jednym punkcie, stosowanie
jednostek pomiarowych odda-
lonych nie jest konieczne.

Ogólny schemat blokowy

systemu monitoruj¹cego opar-
tego o ³¹cznoœæ GSM/DCS
przedstawia rysunek 1.

W tak skonfigurowanym sys-

temie, ze wzglêdu na strukturê
drzewiast¹, informacja ma od-
powiednio d³u¿sz¹ drogê do
przebycia, w stosunku do uk-
³adu o hierarchii typu gwiazda
lub „ka¿dy z

ka¿dym”.

W przypadku, gdy obiekt nad-
zorowany znajduje siê w stanie
dla niego normalnym, prêd-
koœæ ta jest wystarczaj¹ca.
Jednak w przypadku zaistnie-
nia sytuacji alarmowych, mo¿e
siê ona okazaæ niewystarczaj¹-
ca i zachodzi koniecznoϾ
wprowadzenia procedury awa-
ryjnego powiadamiania nadzo-
ru o zaistnieniu alarmu. W³aœ-
ciwoœci systemu GSM/DCS
umo¿liwiaj¹ komunikacjê
w trybie „ka¿dy z ka¿dym”.
Zadanie szybkiego powiada-
miania o alarmach obs³ugi
i nadzoru spe³niaj¹ krótkie
wiadomoœci tekstowe SMS,
które docieraj¹ w okreœlone
miejsce natychmiast po wyst¹-
pieniu alarmu z pominiêciem
jednostek poœrednich. Wiado-
moœæ taka zawiera datê, go-
dzinê, nazwê wielkoœci powo-
duj¹cej alarm oraz jej wartoœæ.
Alarm taki jest ponawiany co
okreœlony okres czasu, a¿ do
skasowania go odpowiednio
sformu³owan¹ wiadomoœci¹
zwrotn¹, zawieraj¹c¹ numer

alarmu i kod autoryzacyjny.
Centralny punkt systemu (kom-
puter nadzoruj¹cy) ma mo¿li-
woϾ archiwizacji, filtrowania
i przegl¹dania odebranych da-
nych. Mo¿liwe jest tak¿e
przedstawienie danych w for-
mie wykresów lub raportów,
generowanych wed³ug zada-
nych kryteriów. Oprogramowa-
nie komputera centralnego jest
przystosowane do ³atwej roz-
budowy systemu przez dodanie
kolejnych obiektów nadzorowa-
nych bez potrzeby ingerencji
w kod Ÿród³owy programu.
W sytuacjach alarmowych ma
on dodatkowo mo¿liwoœæ bez-
poœredniej ³¹cznoœci z ka¿-
dym elementem systemu wy-
posa¿onym w

modu³

GSM/DCS bezpoœrednio, co
znacznie zwiêksza szybko œ æ
odczytu danych z odleg³ych (w
sensie opisanej wczeœniej
struktury drzewiastej) obiek-
tów.

Dodatkow¹ funkcj¹ zwiêk-

szaj¹c¹ poprawnoœæ i pew-
noϾ funkcjonowania systemu
jest mechanizm powiadamiaj¹-
cy obs³ugê o braku komunika-
cji z jednostk¹ nadrzêdn¹. Zre-
alizowane jest to za pomoc¹
wiadomoœci SMS generowanej
przez urz¹dzenie, które nie zos-
ta³o „odpytane” z wyników
przez zadany okres czasu. Sy-
tuacja taka mo¿e nast¹piæ za-
równo w przypadku awarii ele-
mentu systemu nadzoru, jak
i przy awarii lub przeci¹¿eniu
sieci GSM/DCS. Na podstawie
opisanego modelu systemu
nadzoru, pilota¿owo zaprojek-
towano i wdro¿ono dedykowa-
ny system nadzoru trzech
z osiemnastu elektrownii wod-
nych w Elektrowniach Wod-
nych S³upsk Sp. z o.o. Wszys-
tkie monitorowane obiekty
znajduj¹ siê na rzece S³upi
w nastêpuj¹cej kolejnoœci, li-
cz¹c zgodnie z biegiem rzeki:

Rys. 1 Ogólny schemat

blokowy systemu nadzoru

elektrownii wodnych

F

30

www.elektro.info.pl

3/2002

Rys. 5 Synoptyka zbiorcza EW S³upsk

Ga³êŸnia Ma³a, Strzegomino,
Krzynia. Rolê obiektu prowa-
dz¹cego w tym uk³adzie przy-
dzielono elektrowni wodnej
w Ga³êŸni Ma³ej, ze wzglêdu
na najwiêksz¹ moc zainstalo-
wan¹ i liczebnoœæ obs³ugi
obiektu. W nim w³aœnie
umiejscowiono komputer cent-
ralny nadzoruj¹cy pracê pozos-
ta³ych obiektów. Mimo ¿e
znajduje siê on blisko nadzoro-
wanego systemu, komunikuje
siê on z nim za pomoc¹ ³¹cza
GSM. Dodatkowe oparcie apli-
kacji tego punktu o komputer
przenoœny uniezale¿nia go od
miejsca, w jakim siê on znaj-
duje.

W trakcie prac nad projek-

tem zaistnia³a potrzeba umiej-
scowienia w centrali Elektrow-
nii Wodnych S³upsk Sp. z o.o.
drugiego komputera centralne-
go, realizuj¹cego równolegle
funkcje monitorowania syste-
mu. Jest to ju¿ komputer sta-
cjonarny bez mo¿liwoœci prze-
noszenia. Rysunek 2 przedsta-
wia schematyczn¹ strukturê
systemu bez wyszczególnionej
struktury wewnêtrznej posz-
czególnych elementów wcho-
dz¹cych w jej sk³ad.

Ka¿dy z trzech obiektów, ze

wzglêdu na swoj¹ specyfikê,

posiada odmienn¹ strukturê
wewnêtrzn¹. Ró¿ni¹ siê one
swoj¹ topologi¹ oraz iloœci¹
i rodzajem wykonywanych po-
miarów. Rysunek 3 przedsta-
wia strukturê systemu nadzo-
ru elektrowni wodnej w EW
Krzyni.

Jest to obiekt o najmniej-

szym stopniu z³o¿onoœci
struktury systemu monitoruj¹-
cego. Sk³ada siê z jednego
modu³u, znajduj¹cego siê
w budynku elektrowni. Ze
wzglêdu na niewielkie odleg-
³oœci dziel¹ce czujniki i jed-
nostkê centraln¹, nie ma tam
potrzeby budowania oddziel-
nych jednostek oddalonych.
Jednostka centralna sk³ada siê
z dwóch po³¹czonych ze sob¹
jednostek nadzoruj¹cych SAN
4-20 i modu³u GSM. Praca uk-
³adu polega na ci¹g³ym wyko-
nywaniu pomiarów, tj. moce
generatorów, temperatury, po-
ziom wody górnej i dolnej, na-
piêcia w instalacjach elektrow-
ni, i udostêpnianiu ich w przy-
padku przychodz¹cego po³¹-
czenia GSM. Istnieje tak¿e
mo¿liwoœæ lokalnego przegl¹-
dania danych za pomoc¹ kla-
wiatury i wyœwietlacza alfanu-
merycznego LCD uk³adu.
W przypadku, gdy jeden lub

wiêcej pomiarów przekroczy
okreœlone wczeœniej progi alar-
mowe uk³ad automatycznie
wysy³a wiadomoœci tekstowe
SMS pod zdefiniowane numery
telefonu. CzynnoϾ ta jest po-
nawiana a¿ do skasowania
alarmu wiadomoœci¹ zwrotn¹
z zawartym kodem alarmu
i kluczem autoryzacyjnym.

Uk³ad wygeneruje wiado-

moœæ alarmow¹ SMS tak¿e
w przypadku, gdy jednostka

nadrzêdna nie po³¹czy³a siê
z nim przez zdefiniowany okres
czasu i nie odczyta³a wykony-
wanych pomiarów.

Obiektem o strukturze nieco

bardziej z³o¿onej jest elekt-
rownia wodna Strzegomino.
Oprócz praktycznie takiej samej
pod wzglêdem sprzêtu jednos-
tki centralnej, zawiera on tak¿e
jedn¹ oddalon¹ jednostkê od-
powiedzialn¹ za pomiar pozio-
mu wody górnej. Znajduje siê

Rys. 2 Struktura dedykowanego systemu nadzoru EW S³upsk Sp. z o.o.

Rys. 3 Struktura systemu nadzoru w EW Krzynia

31

3/2002

www.elektro.info.pl

Rys. 4 Struktura systemu nadzoru w EW Ga³êŸnia Ma³a

Rys. 6 Synoptyka EW Ga³êŸnia Ma³a

ona oko³o 1000 m od elekt-
rowni. Sk³ada siê z jednostki
nadzoruj¹cej SAN 4-20 i mo-
du³u GSM. W zdefiniowanych
przez u¿ytkownika godzinach
³¹czy siê z ni¹ jednostka cen-
tralna z budynku elektrowni
w Strzegominie i odczytuje da-
ne. Tak samo, jak w przypadku
ka¿dej jednostki centralnej,
powstanie alarmu powoduje
wys³anie wiadomoœci SMS do
obs³ugi. Tak¿e przekroczenie
maksymalnego czasu, w któ-
rym nie nast¹pi³a komunika-
cja, spowoduje powiadomienie
obs³ugi. Nadrzêdna wobec
niej jednostka centralna w bu-
dynku elektrowni, odczytane
dane przesy³a dalej do kompu-
tera centralnego systemu ra-
zem z dat¹ i godzin¹ wykona-
nia po³¹czenia.

Najbardziej skomplikowa-

nym obiektem w ca³ym syste-
mie monitoruj¹cym, jest nad-
zór obiektu wiod¹cego w Ga-
³êŸni Ma³ej. W odró¿nieniu

od elektrowni w Strzegominie,
posiada ona ju¿ dwie jednost-
ki oddalone. S³u¿¹ one do po-
miarów wykonywanych na Je-
ziorze G³êbokim i na zamku
wlotowym do ruroci¹gu elekt-
rowni. Ich sposób dzia³ania
jest identyczny z jednostk¹ od-
dalon¹ w EW Strzegomino.
Jednostka centralna systemu
w Ga³êŸni Ma³ej ma nato-
miast dodatkowo wbudowany
algorytm odczytu danych
z dwóch jednostek oddalonych.
Tak pozyskane dane s¹ przeka-
zywane przez ni¹ dalej razem
z datami i godzinami wykona-
nia ostatniego odczytu z obiek-
tu „Jezioro” i „Zamek”

Ka¿dy z komputerów cen-

tralnych wyposa¿ony jest w te-
lefon komórkowy i specjalizo-
wany program s³u¿¹cy do od-
bioru, archiwizacji i wizualiza-
cji danych oraz zmiany nastaw
konfiguracyjnych systemu. Kie-
dy znajduje siê on w podstawo-
wym dla niego trybie ³¹cznoœ-

Rys. 7 Synoptyka EW Strzegomino

F

ci z obiektami, przegl¹danie
czytanych danych mo¿liwe jest
w dwojaki sposób: graficzny
i tekstowy. Podstawowym spo-
sobem ilustracji stanu ca³e-
go systemu jest synoptyka
zbiorcza.

Symbolizuje ona ogólny stan

wszystkich obiektów wchodz¹-
cych w sk³ad systemu. Z tego
poziomu istnieje mo¿liwoœæ
uszczegó³owienia interesuj¹-
cych u¿ytkownika danych po-
przez wybór konkretnego
obiektu. Do wizualizacji naj-
wa¿niejszych danych, zwi¹za-
nych z konkretn¹ elektrowni¹,

s³u¿y synoptyka indywidualna
obiektu.

Synoptyka elektrowni w Ga-

³êŸni Ma³ej zawiera dane do-
tycz¹ce poziomów wody w ró¿-
nych punktach systemu hydro-
technicznego elektrowni oraz
moce poszczególnych genera-
torów. Podobny wygl¹d maj¹
tablice synoptyczne elektrownii
wodnych Strzegomino i Krzy-
nia. Ró¿ni¹ siê one jedynie
iloœci¹ hydrogeneratorów
i schematycznym rysunkiem
symbolizuj¹cym system hydro-
techniczny elektrowni.

Na wszystkich synoptykach

widoczne jest okienko o nazwie

32

www.elektro.info.pl

3/2002

„ELEKTROWNIA”, które sym-
bolizuje najgorszy stan pomia-
ru w ramach danego obiektu.

Umo¿liwia ono przejœcie do

trybu tekstowego przegl¹dania
odczytywanych danych. W try-
bie tym mo¿liwe jest przegl¹-
danie wszystkich dokonywa-
nych przez obiekt pomiarów
wraz z ich statusami. Wszystkie
obiekty w systemie przedsta-
wiane s¹ w taki sam sposób.
Okna poszczególnych elektrow-
nii ró¿ni¹ siê jedynie list¹ po-
miarów i oznaczeniem pomia-
rów pochodz¹cych z jednostek
oddalonych.

Odrêbnym modu³em prog-

ramu nadzoruj¹cego jest czêœæ
umo¿liwiaj¹ca przegl¹danie
i analizê zarchiwizowanych da-
nych. Umo¿liwia on generowa-
nie graficznych raportów, które
powstaj¹ wed³ug okreœlonych
przez u¿ytkownika kryteriów.

Dostêpna jest tak¿e opcja

eksportu wybranych danych do
arkusza kalkulacyjnego lub ge-
nerowania raportu w postaci
tekstowej.

Opcja tekstowej reprezenta-

cji danych umo¿liwia dodatko-
wo wyszukiwanie wartoœci
alarmowych, ekstremalnych
i obliczanie œrednich z wybra-

Rys. 8 Okno programu z raportem graficznym

nego przez u¿ytkownika zakre-
su czasowego. Raport dodatko-
wo mo¿na zapisaæ na dysku
w postaci pliku tekstowego.
Obie funkcje – tekstowa i gra-
ficzna – maj¹ mo¿liwoœæ wy-
prowadzenia efektów swojego
dzia³ania na drukarkê.

Projektowanie i wdra¿anie

dedykowanych systemów nad-
zoru elektrownii wodnych poz-
wala na odci¹¿enie kadry tech-
nicznej tych obiektów przez
zmniejszenie liczby koniecz-
nych kontroli. Dodatkow¹ zale-
t¹ systemu jest mo¿liwoœæ
kontrolowania du¿ej iloœci ró¿-
norodnych parametrów ze zmi-
nimalizowanym ryzykiem po-
my³ki przy odczycie. System
jest w stanie samodzielnie oce-
niæ stan nadzorowanego obiek-
tu wed³ug zadanych kryteriów
i szybko zawiadomiæ obs³ugê
w przypadku powstania alar-
mu. Mo¿liwoœæ archiwizacji
danych pozwala na ocenê sta-
nu obiektów na przestrzeni
d³ugiego okresu czasu, w³¹-
czaj¹c w to wyliczenia statys-
tyczne. Ze wzglêdu na zastoso-
wanie ³¹cznoœci GSM, ka¿dy
element systemu ma tak¿e
mo¿liwoœæ ³¹czenia siê z do-
wolnym innym, bez wzglêdu
na strukturê organizacyjn¹ sys-
temu. Przyk³adowo w sytuacji
alarmowej (awaria sieci GSM
w danym rejonie, przerwa
w zasilaniu obiektu), komputer
centralny mo¿e komunikowaæ
siê bezpoœrednio z dowoln¹
jednostk¹ systemu, wyposa¿o-
n¹ w modu³ GSM z pominiê-
ciem wy³¹czonych z dzia³ania
elementów systemu. Dowolna
struktura po³¹czeñ w sieci
GSM warunkuje tak¿e ³atwe
rozszerzanie systemu na kolej-
ne obiekty bêd¹ce czêœci¹
zespo³u elektrownii bez potrze-
by budowy lub modyfikacji inf-
rastruktury teletechnicznej
w monitorowanych obiektach.

Rys. 9 Okno programu z raportem tekstowym

Œcis³a integracja systemu
z komputerem centralnym i sie-
ci¹ GSM u³atwia tak¿e wdro-
¿enie kolejnego projektu,
umo¿liwiaj¹cego zdalny dos-
têp do pozyskanych przez sys-
tem danych przez medium, ja-
kim jest lokalna sieæ kompute-
rowa LAN lub po odpowiednim
sprecyzowaniu kryteriów dos-
têpu, sieæ rozleg³a INTERNET.
Przyk³adowo, mo¿liwa jest ap-
likacja generuj¹ca serwis
WWW lub WAP, na podstawie
danych odczytanych przez sys-
tem. W szczególnych przypad-
kach mo¿e okazaæ siê celow¹
implementacja internetowej us-
³ugi e-mail.

Dalszy rozwój rozleg³ych

systemów nadzoruj¹cych nas-
t¹pi z pewnoœci¹ wraz z roz-
wojem i redukcj¹ kosztów
u¿ytkowania sieci teletransmi-
syjnej. Czy bêd¹ to kolejne mo-
dyfikacje systemu GSM/DCS,
czy pojawienie siê d³ugo wy-
czekiwanego systemu UMTS –
poka¿e przysz³oœæ.

&

literatura

1. Firmowy serwis internetowy Elek-

trowni Wodnych S³upsk sp. z o.o.

2. Bugyi Rafa³, Dr¹¿kiewicz Jacek,

„Rozbudowane komputerowe

systemy nadzoru urz¹dzeñ zasila-

j¹cych pr¹du sta³ego i zmienne-

go”, Materia³y IV Miêdzynarodo-

wej Konferencji Naukowo-Tech-

nicznej „Nowoczesne urz¹dzenia

zasilaj¹ce w energetyce”, War-

szawa 2001.

3. TC35T Hardware Interface Des-

cription, SIEMENS AG 2001.

4. System automatycznego nadzoru

SAN4-20 Nadzór systemów zasi-

laj¹cych i innych urz¹dzeñ prze-

mys³owych. Opis techniczny i in-

strukcja obs³ugi, APS Energia

sp. z o.o. 2001.

5. System automatycznego nadzoru.

Instrukcja obs³ugi, APS Energia

sp. z o.o. 2002.