Tytuł oryginału: Strategies of Genius, Volume Two

Tłumaczenie: Cezar Matkowski

ISBN: 978-83-246-3640-2

Copyright © 1994 by Meta Publications.
Printed in the United States of America. All rights reserved. This book or parts thereof
may not be reproduced in any form without written permission of the Publisher.

Polish edition copyright © 2012 by Helion S.A.
All rights reserved.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości
lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione.
Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie
książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie
praw autorskich niniejszej publikacji.

Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi
bądź towarowymi ich właścicieli.

Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte
w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej
odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne
naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION
nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe
z wykorzystania informacji zawartych w książce.

Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres
http://sensus.pl/user/opinie/strage
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.

Wydawnictwo HELION
ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
WWW: http://sensus.pl (księgarnia internetowa, katalog książek)

Printed in Poland.

•

Kup książkę

•

Poleć książkę

•

Oceń książkę

•

Księgarnia internetowa

•

Lubię to! » Nasza społeczność

Spis treci

Podzikowania

7

Przedmowa

9

Wprowadzenie

11

1. Epistemologia Einsteina

19

2. Makrostrategia modelowania Einsteina

41

3. Podstawowa struktura strategii mylenia Einsteina

55

4. Pogldy Einsteina na jzyk

65

5. Mikroanaliza procesu mylenia twórczego Einsteina

75

6. Teoria wzgldnoci

87

7. Psychologiczne implikacje teorii wzgldnoci

127

8. Zastosowania strategii Einsteina

145

9. Podsumowanie procesu mylowego Einsteina

165

10. Podsumowanie

169

Posowie

183

A. Podstawy i zaoenia NLP

185

B. Presupozycje NLP

199

C. Sowniczek poj NLP

203

Bibliografia

211

Kup książkę

Poleć książkę

6

Tytu ksiazki

Poleć książkę

Kup książkę

Rozdzia 3

Podstawowa struktura strategii

mylenia Einsteina

Chocia polem dziaania Einsteina bya fizyka, to zadania, które przyszo
mu rozwizywa w pracy naukowej, przypominaj do zudzenia problemy,
przed jakimi stajemy kadego dnia. Czsto bowiem nasze problemy przy-
bieraj posta pewnego objawu, którego przyczyny nie s postrzegalne
bezporednio czy to z powodu zoonoci systemu, czy te dlatego, e nie
zdajemy sobie sprawy ze wszystkich elementów skadajcych si na problem.
Poniej przedstawiam przykad procesu, o którym pisa Einstein w kon-
tekcie zjawisk fizycznych, ale który równie dobrze moe zosta przed-
stawiony w perspektywie pracy menedera:

Zarzdzasz fabryk „B”. Kierownik dziau napraw zarzdza sze-
cioma omioosobowymi zespoami, które nadzoruje szeciu bryga-
dzistów. Martwi ci jednak, e zespoy te nie pracuj szczególnie wydaj-
nie, gdy pracownicy robi tylko to, co ich zdaniem jest absolutnie
niezbdne, a to spowalnia prac caego dziau. Jedynym wyjtkiem od
tej reguy s sytuacje awaryjne, wymagajce natychmiastowego rozwi-
zania problemów. Ty wiesz jednak, e pracownicy s duo bardziej
kompetentni, ni si wydaje, i s w stanie pracowa duo efektywniej

.

Niezalenie od tego, czy jeste menederem, czy te nie, zastanów

si, jak mona rozwiza powyszy problem. Zanim jednak przejdziesz
dalej, zanotuj swoje pomysy ju teraz. Wrócimy bowiem do nich póniej
i sprawdzimy, czy Twoje podejcie do tego zagadnienia zmienio si na
skutek lektury niniejszego rozdziau.

Poleć książkę

Kup książkę

56

Strategie geniuszy. Myl jak Albert Einstein

By moe przez myl przeszo Ci pytanie: „A jak do tego problemu

podszedby taki geniusz jak Einstein?”. Do niedawna takie pytanie pozo-
stawaoby bez odpowiedzi, gdy przecitny czowiek mógby uzna, e
nie da si na nie odpowiedzie, albo e wymagaoby to wzicia pod uwag
zbyt duej liczby czynników. Jednake dziki technikom psychologicznego
modelowania NLP moemy uzyska wgld w schematy mylowe i procesy
lece u podstaw geniuszu Einsteina, dziki czemu bdziemy je wykorzy-
stywa sami. Odkrywajc takie drobne fragmenty strategii mylenia, moemy
lepiej zrozumie i lepiej zastosowa na wasny uytek twórcze zdolnoci
Einsteina.

Osobicie uwaam, e najlepiej bdzie zacz od przyjrzenia si temu,

jak sam Einstein rozumia „mylenie”, „postrzeganie” i „umys”. Chocia
by on fizykiem, a nie psychologiem, z pewnoci mona go nazwa do-
skonaym uytkownikiem procesów psychologicznych. Co wicej, wielki
fizyk nie by te cakowitym laikiem w dziedzinie psychologii, gdy czsto
by wypytywany o swoje odkrycia teoretyczne i wielokrotnie spotyka si
z najwybitniejszymi psychologami swojej epoki. Oprócz tego, e udziela
wywiadów Maksowi Wertheimerowi, twórcy teorii Gestalt, który wypytywa
go o „drobne szczegóy konkretnych zjawisk skadajcych si na jego proces
mylenia

”

1

, Einstein czsto korespondowa te z Sigmundem Freudem,

wymieniajc si z nim uwagami na temat podstawowych elementów psy-
chiki w skali indywidualnej i spoecznej, a take ich wpywu na moliwo
wprowadzenia pokoju na wiecie.

Poza tym, e umoliwiaj nam uzyskanie wgldu w pogldy Einsteina

na wiat, jego „myli o myleniu” mog take uatwi nam zrozumienie
procesów psychicznych lecych u podstaw jego geniuszu.

Gdy mylimy o Einsteinie, w pierwszej kolejnoci kojarz si nam

z nim skomplikowane wzory matematyczne, zrozumiae wycznie dla
wskiej grupy wtajemniczonych fizyków i niedostpne dla wszystkich po-
zostaych. Mimo to sam Einstein twierdzi, e jego proces mylenia twórcze-
go nie ma nic wspólnego z matematyk.

aden produktywny czowiek nie wierzy w tak papierowy sposób.
Sposób, w jaki dwa potrójne zespoy aksjomatów zostay sobie prze-
ciwstawione w ksice Einsteina i Infelda [powiconej wzgldnoci

1

Max Wertheimer, Productive Thinking, Greenwood Press, Westpoint 1959, s. 228.

Poleć książkę

Kup książkę

Podstawowa struktura strategii mylenia Einsteina

57

— RD], nie ma nic wspólnego z procesami mylowymi. Jest on bo-
wiem wycznie wynikiem póniejszego sformuowania tematu i prób
zapisu stworzonych idei. Aksjomaty wyraaj pewne podstawowe zasa-
dy w postaci skondensowanej. Kiedy ju dojdziemy do tak wanych
wniosków, ich zapisywanie staje si przyjemne, ale w omawianym
procesie [opracowywaniu teorii wzgldnoci — RD] wnioski takie
nie wyrastaj z manipulowania aksjomatami

2

.

Zamiast gloryfikowa swoje dokonania umysowe lub te ukrywa je

pod postaci zawiych wzorów matematycznych, Einstein utrzymywa, e
„caa nauka jest niczym wicej jak sublimacj codziennego mylenia”

3

.

Podobnie jak ma to miejsce w NLP, Einstein odnosi podstawowy

proces codziennego mylenia do stymulacji i reaktywacji dowiadczenia
zmysowego.

Nasze psychiczne dowiadczenia zawieraj barwne sekwencje dowiad-
cze zmysowych, ich wyobrae pamiciowych, obrazów i uczu.
W odrónieniu od psychologii fizyka odnosi si bezporednio wy-
cznie do wspomnianych dowiadcze zmysowych i „rozumienia”
powiza pomidzy nimi. Jednake koncepcja „prawdziwego wiata
zewntrznego” opartego na potocznym rozumowaniu zaley wy-
cznie od wrae zmysowych

4

.

Einstein odrónia nastpujce rzeczy:

a)

„dowiadczenia zmysowe” stanowice dane wejciowe
przychodzce z otoczenia;

b)

„wyobraenia pamiciowe”, czyli wraenia pozostawione
przez otrzymane dowiadczenia zmysowe;

2

Ibidem

, s. 228.

3

Albert Einstein, Physics and Reality, w: Ideas and Opinions, Crown Books, New
York 1954, s. 290.

4

Ibidem

, s. 290.

Poleć książkę

Kup książkę

58

Strategie geniuszy. Myl jak Albert Einstein

c)

„obrazy” (najprawdopodobniej pochodzenia wewntrznego
w odrónieniu od „dowiadcze zmysowych” pochodzcych
ze „wiata zewntrznego”);

d)

„uczucia” (które mog by naszymi subiektywnymi reakcjami
na dowiadczenia zmysowe, wspomnienia i obrazy).

Dla Einsteina te cztery kategorie tworzyy czn kompletn grup

dowiadcze, której elementy wybieramy i czymy w celu stworzenia
mylowych modeli otaczajcego nas wiata.

Z perspektywy NLP warto zauway, e powysza definicja ma

charakter silnie wzrokowy („barwne sekwencje”, „wyobraenia pamiciowe”,
„obraz”). Einstein wspomina te o uczuciach, ale cakowicie pomija przy
tym dwikowy i sowny system reprezentacji.

Powysze obserwacje s zgodne z uwagami samego Einsteina, który

wspomina, e w jego pracy nad najwaniejszymi odkryciami jzyk (sowny
i matematyczny) gra bardzo niewielk rol. W wywiadzie udzielonym
Maksowi Wertheimerowi i powiconym rozwojowi teorii wzgldnoci
Einstein utrzymywa, e:

„Takie myli nie przychodziy do mnie w postaci sownej. Bardzo
rzadko myl bowiem sowami. Na ogó w mojej gowie pojawia si
jaka myl, któr ja nastpnie staram si ubra w sowa”. Kiedy wspo-
mniaem, e wiele osób stwierdza, i myli przede wszystkim sowami,
Einstein tylko si zamia

5

.

Einstein myla nie sowami lub formuami matematycznymi, ale

przede wszystkim obrazami i uczuciami. W licie do Jacques’a Hadamarda,
psychologa poznawczego, wyjania:

Sowa lub jzyk, napisane bd wypowiedziane, nie wydaj si od-
grywa adnej roli w moim mechanizmie mylenia. Wraenia psy-
chiczne, suce jako elementy myli, wydaj si pewnymi znakami
oraz mniej lub bardziej wyranymi obrazami, które mog by „wia-
domie” odtwarzane i czone.

5

Max Wertheimer, Productive Thinking, s. 228.

Poleć książkę

Kup książkę

Podstawowa struktura strategii mylenia Einsteina

59

Oczywicie istnieje pewna wi pomidzy tymi elementami a odno-
szcymi si do nich koncepcjami logicznymi. Jest take jasne, e pra-
gnienie uzyskania powizanych ze sob logicznie koncepcji stanowi
emocjonaln podstaw do sabo zdefiniowanej zabawy wspomnia-
nymi wczeniej elementami. Jednake z perspektywy psychologicznej
ta gra w poczenia wydaje si jedn z podstawowych cech myli
twórczej, która si przejawia, zanim jeszcze dowolne logiczne po-
czenie sów lub innych znaków moe by przekazane innym.

W moim przypadku wspomniane elementy maj charakter przede
wszystkim wzrokowy i w niektórych sytuacjach take miniowy.
Konwencjonalne sowa i inne znaki pojawiaj si w mudnym pro-
cesie wtórnym, kiedy mechanizm wspomnianej zabawy w poczenia
jest ju ustalony i moe by odtwarzany wtedy, gdy bdzie to po-
trzebne… [Mój standardowy styl mylenia] ma charakter wzrokowy
i motoryczny. Na etapie, na którym pojawiaj si sowa, pojawia si
te kontrastujcy z poprzednimi stylami styl dwikowy, ale jak ju
wspomniaem wczeniej, styl ten wystpuje wycznie w póniejszym
etapie procesu mylenia

6

.

W powyszej wypowiedzi Einstein wyjania, e sowne lub mate-

matyczne reprezentacje jego myli pojawiaj si po zakoczeniu procesu
mylenia twórczego, które w jego przypadku wykorzystuje obrazy wzro-
kowe (oznaczane w NLP jako W

w

, od sowa Wzrokowy, wewntrzny)

oraz „motoryczne” lub „miniowe” wraenia kinestetyczne (oznaczane
w NLP jako K, od Kinestetyczny).

Po zakoczeniu ksztatowania obrazów s one tumaczone na wyra-

enia sowne lub matematyczne (oznaczane w NLP jako S

c

— Suchowy,

cyfrowy). Na uwag zasuguje fakt, e Einstein uywa sowa „kontrastu-
jcy”, podkrelajc obco tego stylu dla swoich typowych procesów my-
lowych.

Mona zatem powiedzie, e w strategii Einsteina organizacja i po-

szukiwanie informacji zachodz poprzez „zabaw w poczenia” obra-
zów wzrokowych i wrae cielesnych. System dwikowo-cyfrowy (tzn.

6

Albert Einstein, List do Jacques’a Hadamarda, w: Brewster Ghiselin (red.), The Creative
Process

, Mentor Books, New American Library, New York 1952, s. 43.

Poleć książkę

Kup książkę

60

Strategie geniuszy. Myl jak Albert Einstein

sowny) jest wykorzystywany przede wszystkim do oceny wyników teje
„zabawy” pod ktem „logicznych” zasad czenia elementów, a nastpnie
do wyraenia ich za pomoc ptli Wzrokowo —> Kinestetycznej.

Uczucia i emocje wytwarzane w umyle (oznaczane jako K

w

, czyli

Kinestetyczne, wewntrzne) wydaj si peni w strategii rol motywacyj-
nego róda dostpu i systemu prowadzcego mylenie, o czym Einstein
wyrazi si nastpujco: „

pragnienie

uzyskania powizanych ze sob logicznie

koncepcji stanowi

emocjonaln

podstaw do sabo zdefiniowanej zabawy

”.

Uczucia takie wydaj si te dostarcza informacji o wzgldnej „wizi”
(a take o jej braku) pomidzy wzrokow i kinestetyczn „zabaw” a po-
siadajcymi bardziej logiczny charakter modelami sownymi i matema-
tycznymi.

Einstein wyjania rol tych wewntrznych uczu w sposób nieco bar-

dziej szczegóowy, piszc:

Przez wszystkie te lata miaem poczucie podania w kierunku czego
konkretnego. Oczywicie uczucie takie bardzo trudno jest wyrazi so-
wami, ale jestem pewien, e wanie tak byo, i stan ten róni si dia-
metralnie od racjonalnego ksztatu rozwiza, do których doszed
w procesie mylenia. Nie mam przy tym wtpliwoci, e za takim po-
czuciem ukierunkowania musi kry si jaki logiczny mechanizm, ale
sam postrzegam go w sposób wzrokowy, niczym szkic albo plan

7

.

Einstein wyjania w ten sposób, e jego „poczucie podania w okrelo-

nym kierunku” byo zgodne z pewnego rodzaju „obrazem caoci” (który
sam okrela mianem „szkicu”). Proces dajcy si opisa jako przejcie od

7

Max Wertheimer, Productive Thinking, s. 228.

Poleć książkę

Kup książkę

Podstawowa struktura strategii mylenia Einsteina

61

„szkicu” do „poczucia podania w okrelonym kierunku” nie tylko znajduje
si pomidzy procesami „zabawy w poczenia” i „koncepcji logicznych”,
ale stoi take ponad „zabaw w poczenia” i w pewnym sensie wpywa na
ni na wyszym poziomie, podobnie jak lalkarz wpywa na ruchy mario-
netki. Niszy poziom zabawy elementami wzrokowymi oraz „miniowymi”
lub „motorycznymi” s zawiadowane poprzez wyszy i szerszy w swoim
spektrum wzrokowy „szkic” oraz odczuwane w caym ciele poczucie ukie-
runkowania. Wertheimer podsumowa to nastpujco:

W gr wchodz tu dwa kierunki: uzyskiwanie spójnego obrazu caoci
oraz postrzeganie tego, czego caa struktura wymaga od swoich czci

8

.

Poniszy wykres przedstawia w syntetycznej formie wszystko to, co do

tej pory powiedzielimy o strategii Einsteina:

Rysunek pokazujcy podstawow strategi mylenia Einsteina

Einstein daje nam do bezporedni opis tego, jak „zabawa w po-

czenia” wykorzystuje obrazy w celu stworzenia obrazu caoci:

8

Ibidem

, s. 212.

Poleć książkę

Kup książkę

62

Strategie geniuszy. Myl jak Albert Einstein

Co dokadnie oznacza mylenie? Etap przyjmowania wrae zmy-
sowych, na którym w myli pojawiaj si obrazy, nie jest jeszcze
myleniem. Podobnie etap, na którym takie obrazy tworz cigi i ich
kolejne elementy przywoywane s przez elementy ju istniejce —
te jeszcze nie jest do koca myleniem. Kiedy jednak w tak utworzo-
nych cigach zacznie si pojawia jeden obraz, wówczas — dokadnie
poprzez takie powtórzenia — staje si on porzdkujcym elementem
tyche cigów, które bez niego nie s w aden sposób poczone. Taki
element staje si zatem pewnym narzdziem, koncepcj

9

.

Einstein zgadza si z Arystotelesem, mówic, e ani dane zmysowe,

ani wewntrzna replikacja tych danych przyjmujcych posta „wyobrae
pamiciowych”, ani nawet czenie wrae zmysowych w procesie aso-
cjacji nie wystarczaj do wyczerpujcego opisania procesu mylenia. Dla
Einsteina elementem decydujcym o istnieniu „mylenia” bya „koncepcja”,
czyli „element porzdkujcy” pojawiajcy si dziki zauwaeniu czego,
co powtarza si w wielu rónych dowiadczeniach. Proces ten Arystoteles
nazywa „indukcj”. W NLP taki element porzdkujcy, który czy seri
dowiadcze w jedn cao, okrelamy mianem „wzorca”.

„Koncepcja” jest „elementem porzdkujcym”

czcym serie dowiadcze

W tej chwili moemy wic powiedzie, e mamy ogóln wizj tego,

jak Einstein wykorzystywa podstawowe procesy psychiczne, które sam
uwaa za niezbdne dla codziennego mylenia (tj. „dowiadczenia zmy-
sowe”, „wyobraenia pamiciowe”, „obrazy”, „uczucia” i „jzyk”).

9

Albert Einstein, Physics and Reality, s. 291.

Poleć książkę

Kup książkę

Podstawowa struktura strategii mylenia Einsteina

63

1.

Dowiadczenia zmysowe s dla strategii danymi wejciowymi

(W

z

, S

z

, K

z

).

2.

Dowiadczenia zmysowe zostawiaj wyobraenia pamiciowe

(W

r

), które w procesie „zabawy w poczenia” wykorzystuj stwo-

rzone w jej wyniku obrazy (W

k

) w procesie asocjacji stymulowa-

nej dziaaniem motorycznym i miniowym (K

e

).

3.

Liczne cigi obrazów, bdce wynikiem „zabawy”, cz si w wik-

szy „wzrokowy szkic” (W

i

) poprzez „koncepcje”, które byy od-

kryte w sposób intuicyjny poprzez dostrzeganie powtarzajcych si
obrazów stanowicych „elementy porzdkujce” lub wzorzec -
czcy wczeniej cakowicie od siebie niezalene obrazy.

4.

Uczucie (K

w

) wskazujce stopie „kompletnoci” lub „wizi”

pomidzy elementami zapewnia informacj zwrotn i wzmoc-
nienie, które su równie ukierunkowaniu i ksztatowaniu „za-
bawy w poczenia”.

5.

Koncepcje wzrokowe wynikajce z interakcji „zabawa w poczenia”

—> koncepcja —>

uczucie s nastpnie wizane z logicznymi

(matematycznymi lub sownymi) koncepcjami, które s oceniane
i wyraane poprzez logiczne modele jzyka (S

c

).

Poleć książkę

Kup książkę

64

Strategie geniuszy. Myl jak Albert Einstein

Poleć książkę

Kup książkę