Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

Centralna Komisja
Egzaminacyjna

publikacja współfinansowana

przez Europejski Fundusz Społeczny

Biologia

Aneks

Przykładowy arkusz

maturalny dla poziomu

rozszerzonego

Opracowanie: Lucyna Chłodny

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

Opracowanie: Lucyna Chłodny
Autor opracowania graficznego: Maja Chmura ([e-mail])

Redaktor z ramienia CKE: Lucyna Grabowska
Redaktor językowy: Magdalena Czerkawska
Redaktor techniczny: Stefan Drobner

Stan prawny na dzień 1 grudnia 2006 r.

Wydawca: Centralna Komisja Egzaminacyjna
Warszawa 2007

ISBN 83-7400-237-9

Łamanie tekstu:
Trzecie Oko S.C. ([e-mail])

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

Informacja o zmianach w systemie

egzaminów zewnętrznych

1. Rozdzielenie poziomów egzaminu maturalnego

a) maturzysta może zdawać przedmiot obowiązkowy albo na poziomie podstawowym albo

rozszerzonym,przedmiotdodatkowytylkonapoziomierozszerzonym,

b) zdającypoziompodstawowyrozwiązujezadaniazarkuszapoziomupodstawowego

jakdotychczas,natomiastzdającypoziomrozszerzonybędzierozwiązywałzadaniatylkozar-
kuszapoziomurozszerzonego,

c) wydłużonoczastrwaniaegzaminupisemnegonapoziomierozszerzonym,poszerzającegzamin

otreściitypyzadań,któredotejporywystępowałyjedynienapoziomiepodstawowym,

d) prógzaliczenianapoziomie30%(zdał/niezdał)obowiązujedlaegzaminówzprzedmiotów

obowiązkowych zdawanych zarówno na poziomie podstawowym, jakina poziomie
rozszerzonym,

e) w roku 2007 maturzyści, którzy przystępują do części pisemnej egzaminu maturalnego

napoziomierozszerzonym,będąmielinaświadectwiedojrzałościopróczwynikuzpoziomu
rozszerzonego(R)wpisanywynikegzaminunapoziomiepodstawowym(P),ustalonywedług
regułyprzedstawionejwzałącznikudorozporządzeniaMinistraEdukacjiNarodowejzdnia
8września2006r.(poz.1154),

f) przeliczenie wyników zostało wprowadzone ze względu na obowiązujące już w 2007 roku

wymaganiarekrutacyjneszkółwyższych.

2. Terminy złożenia deklaracji o wyborze przedmiotów i ich poziomu

Uczniowieklasmaturalnychmusząpodjąćdecyzjęowyborzeprzedmiotówegzaminacyjnychoraz
poziomu egzaminu i zgłosić ją dyrektorowi szkoły – decyzję wstępną do 30 września, decyzję
ostatecznądo20grudniadanegorokuszkolnego.

3. Zmiana warunku zdania egzaminu maturalnego

a) warunkiemzdaniaegzaminumaturalnegojestzdaniewszystkichegzaminówobowiązkowych,

lub

b) niezdanie jednego z nich i uzyskanie średniej co najmniej 30% punktów ze wszystkich

egzaminówobowiązkowych,

c) warunku wymienionego w pkt b) nie stosuje się do osób, którym unieważniono jeden

zegzaminówobowiązkowychorazdoosób,którenieprzystąpiłydojednegoznich.

Uwaga: W zamieszczonym arkuszu w większości zadań usunięto rubryki

przeznaczonenawpisanierozwiązanialubodpowiedzi.

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

Załącznik do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej

z dnia 8 września 2006 r. (poz. 1154)

Sposób ustalenia w roku szkolnym 2006/2007 wyniku

egzaminu maturalnego w części pisemnej

na poziomie podstawowym z przedmiotu,

który zdawany był w części pisemnej na poziomie

Rozszerzonym

Wynik

egzaminu na

poziomie

rozszerzonym

(w %)

Wynik

egzaminu na

poziomie

podstawowym

(w %)

Wynik

egzaminu na

poziomie

rozszerzonym

(w % 0

Wynik

egzaminu na

poziomie

podstawowym

(w %)

Wynik

egzaminu

na poziomie

rozszerzonym

(w %)

Wynik

egzaminu na

poziomie

podstawowym

(w %)

Wynik

egzaminu

na poziomie

rozszerzonym

(w %)

Wynik

egzaminu

na poziomie

podstawowym

(w %)

0

0

26

26

52

59

78

81

1

1

27

27

53

60

79

82

2

2

28

28

54

61

80

83

3

3

29

29

55

61

81

84

4

4

30

40

56

62

82

85

5

5

31

41

57

63

83

85

6

6

32

42

58

64

84

86

7

7

33

43

59

65

85

87

8

8

34

43

60

66

86

88

9

9

35

44

61

67

87

89

10

10

36

45

62

67

88

90

11

11

37

46

63

68

89

91

12

12

38

47

64

69

90

91

13

13

39

48

65

70

91

92

14

14

40

49

66

71

92

93

15

15

41

49

67

72

93

94

16

16

42

50

68

73

94

95

17

17

43

51

69

73

95

96

18

18

44

52

70

74

96

97

19

19

45

53

71

75

97

97

20

20

46

54

72

76

98

98

21

21

47

55

73

77

99

99

22

22

48

55

74

78

100

100

23

23

49

56

75

79

24

24

50

57

76

79

25

25

51

58

77

80

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

Zestawienie zmian na poziomie rozszerzonym

egzaminu maturalnego z biologii

POZIOM PODSTAWOWY

Bezzmian

POZIOM ROZSZERZONY

BYŁO

JEST

Czastrwania:120minut.

Czastrwania:150minut.

Maksymalnaliczbapunktów:50.

Maksymalnaliczbapunktów:60.

Liczbazadań:25-30.

Liczbazadań:30-40.

Prógzaliczenia–brak.

Tylkodlaprzedmiotuzdawanegojako
obowiązkowy–30%,czyli18pkt.

Zakres treści:
— komórka,
— energiaiżycie,
— różnorodnośćorganizmów,
— genetyka,
— ewolucjaorganizmów,
— ekologia,
— biologiastosowana.

Zakres treści:

— komórka,
— energiaiżycie,
— różnorodnośćorganizmów,
— genetyka,
— ewolucjaorganizmów,
— ekologia,
— biologiastosowana
oraztreści z zakresu podstawowego:
— budowaifizjologiaczłowieka

(zuwzględnieniemprzystosowań
poszczególnychstrukturdopełnienia
określonychfunkcjiorazzasadhigieny

iprofilaktykichorób),
— genetykaczłowieka(wybranezagadnienia),
— ekologiaiochronaśrodowiska(wybrane

zagadnienia).

Sprawdzaneumiejętnościzapisane
wwymaganiachdlapoziomurozszerzonego.

Sprawdzaneumiejętnościzapisane
wwymaganiachdlapoziomurozszerzonego
orazdlapoziomupodstawowego.

Struktura i forma egzaminu

Egzamin maturalny z biologii jest egzaminem pisemnym sprawdzającym wiadomości

iumiejętności określone w

Standardach wymagań egzaminacyjnych i polega na rozwiązaniu

zadańegzaminacyjnychzawartychwarkuszachegzaminacyjnych.

Opis egzaminu z biologii wybranej jako przedmiot

obowiązkowy

Biologia jako przedmiot obowiązkowy może być zdawana na poziomie podstawowym

lubrozszerzonym.Wyborupoziomuzdającydokonujewdeklaracjiskładanejdodyrektoraszkoły.

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

. Egzamin na

poziomie podstawowym trwa 0 minut i polega na rozwiązaniu zadań

egzaminacyjnych,sprawdzającychwiedzęiumiejętnośćzastosowaniatejwiedzywpraktyce;
zadaniaegzaminacyjneobejmujązakreswymagańegzaminacyjnychdlategopoziomu.

. Egzamin na

poziomie rozszerzonym trwa 0 minut i polega na rozwiązaniu zadań

egzaminacyjnych,sprawdzającychwiedzęiumiejętnośćzastosowaniatejwiedzywpraktyce
orazumiejętnośćzastosowaniapoznanychmetoddorozwiązywaniaproblemówdotyczących
treściobejmującychzakreswymagańegzaminacyjnychdlapoziomurozszerzonego.

Opis egzaminu z biologii wybranej jako przedmiot

dodatkowy

Biologiajakoprzedmiotwybranydodatkowozdawanajestnapoziomierozszerzonym.

Egzamin na

poziomie rozszerzonym trwa 0 minut i polega na rozwiązaniu zadań

egzaminacyjnych,sprawdzającychwiedzęiumiejętnośćzastosowaniatejwiedzywpraktyceoraz
umiejętność zastosowania poznanych metod do rozwiązywania problemów dotyczących treści
obejmującychzakreswymagańegzaminacyjnychdlapoziomurozszerzonego.

Ogólne zasady oceniania arkuszy egzaminacyjnych

. Rozwiązania poszczególnych zadań oceniane są na podstawie szczegółowych kryteriów

oceniania,jednolitychwcałymkraju.

. Obokkażdegozadaniapodanajestmaksymalnaliczbapunktów,którąmożnauzyskaćzajego

poprawnerozwiązanie.

. Zdający otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwiązania, precyzyjnie odpowiadające

poleceniomzawartymwzadaniach.Odpowiedziniezgodnezpoleceniem(nienatemat)są
traktowanejakobrakodpowiedzi.

. Zapisywbrudnopisieniepodlegająocenianiu.

Szczegółowezasadyocenianiaznajdująsięwschemacieocenianiaarkusza.

Wynik egzaminu

. Zdający zdał egzamin maturalny, jeżeli z przedmiotu obowiązkowego na poziomie

podstawowymalbonapoziomierozszerzonymotrzymałconajmniej0%punktówmożliwych
douzyskanianadanympoziomie.

. Zdającyotrzymujeświadectwodojrzałości,jeżeli:

a) zdałwszystkieegzaminyobowiązkowe,
b) lub nie zdał jednego z nich i uzyskał średnią co najmniej 0% punktów ze wszystkich

egzaminówobowiązkowych.

Warunku wymienionego w pkt b) nie stosuje się do osób, którym unieważniono jeden
zegzaminówobowiązkowychorazdoosób,którenieprzystąpiłydojednegoznich.

. Wynik egzaminu z przedmiotu dodatkowego nie ma wpływu na zdanie egzaminu

maturalnego.

. Wynikegzaminu–wyrażonywskaliprocentowej–odnotowanyjestnaświadectwiedojrzałości

wrazzzaznaczeniempoziomuegzaminu.

. Wynikegzaminuustalonyprzezkomisjęokręgowąjestostateczny.

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

Owoceiwarzywasązalecanewprawidłowymżywieniuczłowieka,ponieważstanowiąmiędzyinnymi
bogateźródłowitamin,kwasóworganicznych,solimineralnychibłonnika.

Określ,naczympolegarolabłonnikawfunkcjonowaniuukładupokarmowegoczłowieka.

Zadanie 2. (

1 pkt)

Na schemacie przedstawiono skutki różnych dawek promieniowania jonizującego (w jednostkach
umownych)dlaczłowiekaiwybranychgruporganizmów.

Na podstawie schematu oceń, czy wrażliwość człowieka na promieniowanie jonizujące jest

większa,czymniejszaniżinnychorganizmów.Uzasadnijodpowiedź.

Zadanie 3. (

2 pkt)

Naschemacieprzedstawionobudowęłożyskaczłowieka.

Zadanie 1. (

1 pkt)

Określfunkcjęłożyskaorazpodajjednącechęjegobudowyumożliwiającąmupełnienietej

funkcji.

Zadanie 4. (

3 pkt)

Naschemacieprzedstawionobudowęukładumoczowegoczłowieka.

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

Uzupełnijtabelę,podającnazwynarządówoznaczonychnaschemaciecyframi1i2orazokreśl

dlakażdegoznichfunkcję,jakąpełnitennarządworganizmieczłowieka.

Narząd

Nazwa narządu

Funkcja

1
2

Zadanie 5. (

2 pkt)

Odruch to reakcja efektora zachodząca przy udziale ośrodkowego układu nerwowego
wodpowiedzinabodziecdziałającynareceptor.Wyróżniasięwrodzoneodruchybezwarunkoweoraz
nabyte – warunkowe. Odruch wydzielania śliny w odpowiedzi na bodziec pierwotny jest odruchem
wrodzonym, natomiast odruch ten wytworzony pod wpływem bodźca obojętnego jest odruchem
warunkowym.

Porównajnaprzykładzieodruchuwydzielaniaślinyuczłowiekaodruchbezwarunkowyiwa-

runkowy,uzupełniająctabelę.

Cecha

Odruch bezwarunkowy

Odruch warunkowy

Bodziec

Receptor

Efektor

Gruczoły ślinowe

Zadanie 6. (

1 pkt)

Wodajestsubstancjąoszczególnychwłaściwościach.Jejgęstośćosiągawartośćmaksymalnąw4°C
i maleje wraz ze wzrostem temperatury. Tworząc lód podczas zamarzania, woda zwiększa swoją
objętość,copowoduje,żepowstającylódjestlżejszyodwody,zktórąsięstyka.

Wykaż,żedwaopisanepowyżejstanyskupieniawodymająistotneznaczeniedlażyciawzbior-

nikachwodnych.

Zadanie 7. (

2 pkt)

Wcytoplazmiekomórekeukariotycznychznajdujesięsiećstrukturbiałkowychtworzącaprzestrzenną
konstrukcjęzwanącytoszkieletem.

Przyporządkujkażdejzpodanychstrukturcytoszkieletu(1i2)wszystkieodpowiedniedlaniej

funkcjewybranespośródodAdoD.

1. Filamentyaktynowe.
2. Filamentypośrednie.

A. Wchodząwskładrzęsekiwici.
B. Odpowiadajązazmianękształtukomórki.
C. Pełniąistotnąrolęwpodzialekomórkowym.
D. Zapewniająkomórcewytrzymałośćmechaniczną.

1.…….....……2.………........…

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

Zadanie 8. (

1 pkt)

Narysunkuprzedstawionoschematbudowy–Aimodelprzestrzenny–Bpewnejstrukturykomórkowej,
zbudowanejzdwóchpodjednostek.

A

B

Podajnazwętejstrukturyorazfunkcję,jakąpełnionawkomórce.

Zadanie 9. (

1 pkt)

Narysunkachprzedstawionomechanizmotwieraniasięizamykaniaaparatówszparkowychuroślin.

NapodstawieanalizyrysunkówprzedstawzależnośćmiędzystężeniemjonówK

+

wkomórkach

szparkowychaotwieraniemizamykaniemaparatówszparkowych.

Zadanie 10. (

2 pkt)

Całytransportgazówoddechowych(tlenuidwutlenkuwęgla)dokonujesięprzyścisłymwspółdziałaniu
składnikówkrwi.

Dlakażdegozwymienionychgazówoddechowychpodajgłównysposóbjegotransportuwe

krwi,uwzględniającskładnikkrwiorazpostać,wjakiejjesttransportowany.

Zadanie 11. (

1 pkt)

Wtabeliprzedstawionoróżnicęmiędzyoddychaniemtlenowymibeztlenowym.

Proces

Zysk energetyczny z 1 cząsteczki glukozy

Oddychanietlenowe

38cząsteczekATP

Oddychaniebeztlenowe

2cząsteczkiATP

Zużycieenergiiwdwóchróżnychtypachkomórekwynosipo38tys.cząsteczekATPnasekundę
wkażdejkomórce.KomórkaAoddychatlenowo,komórkaBoddychabeztlenowo.

Napodstawieanalizypowyższychdanychustalipodaj,którazkomórek(AczyB)będziemieć

większezapotrzebowanienaglukozę.Swojąodpowiedźuzasadnijjednymargumentem.

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

0

Zadanie 12. (

1 pkt)

Glukozawwarunkachbeztlenowychulegaprzemianiewkwasmlekowy.

Napodstawieanalizyschematupodaj,czyjesttoprocesanabolicznyczykataboliczny.Odpo-

wiedźuzasadnijjednymargumentem.

Zadanie 13. (

3 pkt)

Naschemacieprzedstawionoprzepływenergiiwkomórceroślinnej.

a) Napodstawieanalizypowyższegoschematuuzupełnijnazwyzwiązkówchemicznychiproce-

sówoznaczonychliteramiodAdoD.

b) PodajprzykładwykorzystaniaprzezorganizmroślinnyenergiizgromadzonejwATP.

Zadanie 14. (

2 pkt)

Działającewprzewodziepokarmowymenzymymająróżnewłaściwości.

Podaj jedno podobieństwo i jedną różnicę między amylazą ślinową i amylazą trzustkową

wynikającezichwłaściwościenzymatycznych.

C

6

H

12

O

6

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

Zadanie 15. (

2 pkt)

Nitkowata skrętnica została oświetlona światłem rozszczepionym w pryzmacie na barwne widmo.
Następnie dodano do środowiska ruchliwe bakterie tlenowe, które zaczęły się skupiać wzdłuż jej
komórekwściśleokreślonychmiejscach,cozobrazowanonarysunkuwpostacidrobnychkreseczek.
Gdyusuwanoskrętnicęzwodybakterieniewykazywałytendencjidotakiegoskupianiasię.Rysunek
poniżejjestilustracjątegodoświadczenia.

Zakładając,żebakteriegromadziłysięwokolicy,gdzieuwalniałsiętlenzaznaczdwiehipotezy

badawczespośródodAdoE,którychpotwierdzeniemsąotrzymanewynikidoświadczenia.
A. Długośćfaliświatłaniemawpływunaintensywnośćprocesufotosyntezy.
B. Natężenieprocesufotosyntezyzależyoddługościfaliświatła.
C. Najskuteczniejszydlaprzebiegufotosyntezyjestzakreswidmawgranicach420–630nm.
D. Strefa światła o długościach fal w zakresie 400–450nm i 650–700nm jest wystarczającym

czynnikiemprzyciągającymbakterie.

E. Najbardziejefektywnedlaprzebiegufotosyntezyjestświatłoniebieskieiczerwone.

Zadanie 16. (

2 pkt)

Większośćtermitówodżywiasięroślinami,wtymniektóredrewnem.Sprzyjajątemuznajdującesię
wichprzewodziepokarmowymwiciowce.Sprawdzonoeksperymentalnie,żeusunięciewiciowców
zjelitatermitówpowodowałozawsześmierćtychowadów,mimożemiałypoddostatkiempokarmu.

a) Wyjaśnijprzyczynęśmiercitermitów.

b) Podajprzykładrodzajuzwierząt,uktórychzachodzipodobnazależność.

Zadanie 17. (

2 pkt)

Komórkanabłonkajelitadzielisięśrednioco12godzin.Po48godzinachhodowlikomóreknabłonka
jelitainvitrododanosubstancjęhamującąsyntezęDNA.

Przedstaw w postaci wykresu liniowego zmiany liczby komórek nabłonka jelita w ciągu 72

godzin,uwzględniającfakt,żewszystkieprzeżyłyiżepowstałypodczaspodziałumitotycznego

jednejkomórkimacierzystej.

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

Zadanie 18. (

2 pkt)

Naschemacieprzedstawionoprzemianępokoleńpewnejroślinyoliczbiechromosomów2n=8.

Uzupełnijschemat:

a) wpisując w każdy prostokąt odpowiednią liczbę chromosomów charakterystyczną dla

danegostadiumrozwojowego,

b) zaznaczającsymbolemR!momentzajściamejozy.

Zadanie 19. (

2 pkt)

Upszczółopróczdojrzałychpłciowosamcówisamicwystępująrównieżbezpłodnerobotnice.Rysunek
jestilustracjątegozjawiska.

a) Zaznaczprawidłowezestawieniedefinicjinajpełniejprzedstawiającejpowyższezjawiskozje-

gonazwą.

Definicja

Nazwa zjawiska

A

Zróżnicowaniegenetyczneprzedstawicielitegosamegogatunku
prowadzącedowyodrębnienianowychgatunków.

Dymorfizmpłciowy

B

Występowaniezróżnicowanychmorfologicznieifizjologicznieform
wobrębieprzedstawicielitegosamegogatunku.

Polimorfizm
funkcjonalny

C

Występowanieróżnicwbudowiemorfologicznejmiędzy
osobnikamimęskimiiżeńskimi.

Dymorfizmpłciowy

D

Występowaniewieluróżnychprzystosowańdożyciawokreślonych
warunkachśrodowiskawobrębietejsamejpopulacji.

Polimorfizm
funkcjonalny

b) Podajprzykładrodzajuzwierząt,uktóregowystępujepodobnezjawisko.

zarodniki

gametofit

gamety

zygota

sporofit

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

Zadanie 20. (

2 pkt)

Transportsubstancjidoizkomórkiodbywasięprzezjejbłonękomórkową.Narysunkuprzedstawiono
przykładorganizmujednokomórkowego(pełzaka).

Dlakażdejzwymienionychnarysunkusubstancjiustalkierunektransportu(wydalaniei/lub

wchłanianie),odpowiedniodorysowującstrzałkombrakującegroty.

Zadanie 21. (

3 pkt)

Naschemacieprzedstawionoukładsześciujednosteksystematycznychroślin.

1. ……………………..……….
2. ……………………..……….
3. ……………………..……….
4. ……………………..……….
5. ……………………..……….
6. ……………………..……….

Przyporządkujcyfromnaschemacie(od1do6)odpowiednie,wybranespośródwymienionych

niżej,przykładygrupsystematycznychrośliniwpiszjewewłaściwemiejscaobokschematu.

okrytonasienne,nagonasienne,iglaste,nasienne,trawy,miłorzębowe

Zadanie 22. (

3 pkt)

Zakładając, że klasyfikacja poprawnie oddaje filogenezę pięciu poniższych rodzajów ssaków,

przedstaw w postaci drzewa rodowego relacje pokrewieństwa ewolucyjnego między tymi

rodzajami.

1. rodzaj: jeleń, rodzina: jeleniowate, rząd: parzystokopytne, podgromada: łożyskowce, gromada:

ssaki.

2. rodzaj: sarna, rodzina: jeleniowate, rząd: parzystokopytne, podgromada: łożyskowce, gromada:

ssaki.

3. rodzaj: dzik, rodzina: świniowate, rząd: parzystokopytne, podgromada: łożyskowce, gromada:

ssaki.

4. rodzaj:kangur,rodzina:kangurowate,rząd:torbacze,podgromada:ssakiniższe,gromada:ssaki.

5. rodzaj: koń, rodzina: koniowate, rząd: nieparzystokopytne, podgromada: łożyskowce, gromada:

ssaki.

tlen

amoniak

glukoza

dwutlenekwęgla

woda

2

4 5

3

6

1

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

Zadanie 23. (

2 pkt)

Strunowcetotypzwierząt,doktóregonależyok.50tys.gatunków.Mająonewielecechwspólnych
świadczącychoichprzynależnościdotegotypu.

Zaznacz dwie cechy spośród od A do F, które nie są charakterystyczne dla wszystkich

przedstawicielistrunowcóworazpodajuzasadnieniewyborukażdejznich.
A. Położenieprzewodupokarmowegopostroniebrzusznej.
B. Wykształceniestałocieplności.
C. Obecnośćstrunygrzbietowejprzynajmniejwpewnymokresiecyklużyciowego.
D. Położenieukładunerwowegopostroniegrzbietowej.
E. Powstanieotworuodbytowegowmiejscupragęby.
F. Obecnośćbłonpłodowych.

Zadanie 24. (

2 pkt)

Naschemacieprzedstawionomutację,którajestprzyczynąmukowiscydozy–recesywnej,autosomalnej
chorobygenetycznejupośledzającejfunkcjonowaniepłuc,trzustkiiinnychnarządów.

Genprawidłowy

Numerkodonu

506

507

508

509

510

ŁańcuchDNA

ATC

ATC

TTT

GGT

GGT

Aminokwasy

Ile

Ile

Phe

Gly

Val

Genzmutowany

Numerkodonu

506

507

508

509

510

ŁańcuchDNA

ATC

AT-

-T

GGT

GGT

Aminokwasy

Ile

Ile

Gly

Val

Napodstawieschematu:

a) podaj,naczympolegamutacja,

b) określkonsekwencjętejmutacjidlapowstającegobiałka.

Zadanie 25. (

2 pkt)

Naschemacieprzedstawionoprzebiegpewnegoprocesu.

A.............................B...............................C.........................D...............................

a) Wpiszwodpowiedniemiejscapodschematemnazwystrukturpowstającychkolejnowtym

procesie(A,B,C,D),wybierającjezponiżejpodanych:

hybrydDNA–RNA,cząsteczkaDNA,pojedynczanićDNA,RNAwirusowy.

b)Podajnazwęprocesuprzedstawionegonaschemacie.

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

Zadanie 26. (

1 pkt)

Wtabeliprzedstawionodanedotycząceczęstościzachodzeniacrossing-overpomiędzytrójką(C,X,Y)
genówwystępującychwobrębiejednegochromosomu.

geny

częstość crossing-over (%)

C–Y

10

X–Y

6

C–X

4

Na podstawie analizy powyższych danych wpisz w zaznaczonych kreskami miejscach na

rysunkukolejnośćułożeniawszystkichwymienionychgenów(C,X,Y).

Zadanie 27. (

2 pkt)

ZasadniczabarwaoczuuczłowiekajestdeterminowanaprzezgenoallelachB,b.DominującyallelB
warunkujeoczyciemne,recesywnyboczyjasne.Naponiższymschemacieprzedstawionodziedziczenie
barwyoczuwpewnejrodzinie.

Na podstawie przedstawionego rodowodu podaj wszystkie możliwe genotypy osób ozna-

czonychliczbami1,2,3.

Zadanie 28. (

1 pkt)

Pewnapopulacjassakówżyławstrefieklimatuumiarkowanego,wmałozmieniającymsięśrodowisku.
Popewnymczasienastąpiłogwałtowneochłodzeniesięklimatu.Wpopulacjidoszłodostopniowego
wyginięciaosobnikówomałejmasie,aśredniamasaosobnikówwyraźniewzrosła.

Podajnazwęrodzajudoborunaturalnego,któryoddziaływałnapulęgenowątejpopulacji.

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

Zadanie 29. (

2 pkt)

Nawykresieprzedstawionokrzyweprzeżywaniadwóchrodzajówzwierząt.

1.łosoś
2.wróbel
3.człowiek
4.wilk

Przyporządkuj każdej krzywej (a i b) właściwy przykład zwierzęcia, wybierając go spośród

oznaczonychliczbamiod1do4.

Zadanie 30. (

1 pkt)

NawykresachAiBprzedstawionozmianyliczebnościdwóchpopulacji.

Podaj, który z wykresów A czy B przedstawia zmiany liczebności populacji drapieżnika.

Uzasadnijswójwybórjednymargumentem.

Zadanie 31. (

1 pkt)

Uzupełnij poniższe schematy, zaznaczając strzałką lub strzałkami na każdym z nich

kierunek lub kierunki przemieszczania się osobników, tak aby ilustrowały wymienione typy

rozprzestrzeniania.

migracjaemigracjaimigracja

OsOBNIkI

w POPulACjI

OsOBNIkI

w POPulACjI

OsOBNIkI

w POPulACjI

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

Zadanie 32. (

1 pkt)

Prawdziwym przysmakiem wydry morskiej są jeżowce. Jeżowce zjadają morskie glony, głównie
brunatnice,któretworząpodwodnezarośla.Sąonemiejscemrozwojuikryischronieniemdlanarybku
wielugatunkówryb.

Objęcie ochroną populacji wydry morskiej spowoduje wzbogacenie przybrzeżnych stad ryb północnego
Pacyfiku.

Oceńsłusznośćtegostwierdzenia,uzasadniającswojestanowiskojednymargumentem.

Zadanie 33. (

1 pkt)

RoślinyC

4

mająniejedno,jakroślinyC

3

,leczdwacentraasymilacjiCO

2

wdwóchróżnychtypach

komórek liścia. W dobie niedoboru żywności na świecie laboratoria genetyczne podjęły próby
wprowadzeniagenówwarunkującychfotosyntezętypuC

4

dogenomuroślinuprawnych(ofotosyntezie

typuC

3

).

Oceń, czy przedstawiony projekt badań stanowi właściwy kierunek rozwoju inżynierii

genetycznej.Uzasadnijswojestanowiskojednymargumentem.

Zadanie 34. (

3 pkt)

Narysunkachprzedstawionoszkieletyczłowiekaigoryla.

Napodstawieanalizyrysunkówwymieńtrzycechybudowyszkieletuczłowieka,świadczące

ojegoprzystosowaniudodwunożności.

Model odpowiedzi i schemat oceniania – poziom rozszerzony

Ocenianie

Poziom rozszerzony

Zasady oceniania

Zarozwiązaniezadańzarkuszamożnauzyskaćmaksymalnie0punktów.
Schemat oceniania uwzględnia jego zakres merytoryczny, ale

nie jest ścisłym wzorcem

sformułowania(pozaodpowiedziamijednowyrazowymiidozadańzamkniętych).

Zaodpowiedzidoposzczególnychzadańprzyznajesię

wyłączniepełnepunkty.

Zazadaniaotwarte,zaktóremożnaprzyznaćtylkojedenpunkt,przyznajesiępunkt

wyłącznie

zaodpowiedźwpełnipoprawną.

Zazadaniaotwarte,zaktóremożnaprzyznaćwięcejniżjedenpunkt,

przyznajesiętylepunktów,

ile prawidłowych elementów odpowiedzi, zgodnie z wyszczególnieniem wschemacie,

przedstawiłzdający.

Jeżelipodanowięcejodpowiedzi(argumentów,cechitp.)niżwynikatozpoleceniawzadaniu,

oceniepodlegatylekolejnychodpowiedzi(liczonychodpierwszej),ilejestwpoleceniu.

Jeżelipodanewodpowiedziinformacjeświadcząo

brakuzrozumieniaomawianegozagadnienia

izaprzeczająudzielonejprawidłowejodpowiedzilubzawierają

błądmerytoryczny,odpowiedź

takąnależyocenićnazeropunktów.

Uwagi do zapisu schematu oceniania:

Odpowiedzi alternatywne (

tylko jedna z nich podlega ocenie) oddzielone są od siebie

ukośnikami(/),np.:ruchkończyn/ruchi

woceniesąrównoważne.

Sformułowaniezapisanewnawiasach

niejestwymaganewodpowiedzi.Jegoumieszczenie

wodpowiedziniemawpływunaocenę.

Numer

zadania

sCHEMAT OCENIANIA

Maksymalna

punktacja za

zadanie

1.

Zapoprawneokreślenierolibłonnika–1pkt.
Przykładodpowiedzi:
Błonnikwzmagaperystaltykęjelita,ułatwiającopróżnianiejelitagrubego.

1

2.

Zapoprawnąocenęiuzasadnieniewrażliwościczłowieka
napromieniowanie–1pkt.
Przykładodpowiedzi:
Wrażliwośćczłowiekajestwiększaniżpozostałychorganizmów,ponieważ
najmniejszadawkapromieniowaniawywołujewidocznezmianyw
organizmie.

1

3.

Zapodanieprawidłowejfunkcjiłożyska–1pkt.
Przykładodpowiedzi:
Przezłożyskoodbywasięwymianasubstancjimiędzymatkąipłodem.
Zapoprawneprzedstawieniejednejadaptacyjnejcechybudowyłożyska
–1pkt.
Przykładyodpowiedzi:
—wypustki(kosmki)kosmówkizwiększająpowierzchnięwymiany

substancji,

—łożyskojestmocnounaczynione,coułatwiawymianęsubstancji.

2

Model odpowiedzi i schemat oceniania – poziom rozszerzony

4.

Zapodanieobuprawidłowychnazw–1pkt.
Zaprawidłoweokreśleniefunkcjikażdegozdwóchnarządówpo1pkt.
Przykładodpowiedzi:

3

5.

Zapoprawnewypełnieniekażdejzdwóchkolumntabelipo1pkt.
Przykładodpowiedzi:

2

6.

Zaprzedstawienietrafnegoprzykładuwskazującegonakonsekwencje
biologiczneróżnicywgęstościlubzmianachwobjętościwodyilodu–1pkt.
Przykładyodpowiedzi:
— Dziękitemu,żelódjestlżejszyodwody,zbiornikiwodnezamarzająodgóry,

natomiastwarstwyprzydennewodypozostająniezamarznięte,copozwala
przetrwaćpodlodemorganizmom.

— Ponieważwodamanajwiększągęstośćwtemperaturze+4

o

Copadanadno

zbiornikaitopozwalawzimieorganizmomprzetrwaćwtejwodzie.

1

7.

Zakażdezdwóchprawidłoweprzyporządkowanie–po1pkt.
Przykładodpowiedzi:
1.–B,2.–D.

2

8.

Zapodanieprawidłowejnazwywrazzokreśleniemfunkcji–1pkt.
Przykładodpowiedzi:
Rybosom–udziałwsynteziebiałek.

1

9.

ZaprzedstawienietrafnejzależnościmiędzystężeniemjonówK

+

,aotwieraniem

sięlubzamykaniemsięszparek–1pkt.
Przykładyodpowiedzi:
— WzroststężeniajonówK+wkomórkachaparatuszparkowegopowoduje

(zwiększenieciśnieniaturgorowegoi)otwieraniesięaparatówszparkowych.

— Spadekstężeniajonówpotasupowodujezamykaniesięszparki.

1

10.

Zawpełniprawidłoweprzedstawieniesposobutransportutlenuidwutlenku
węgla–po1pkt.
Przykładyodpowiedzi:
— Tlentransportowanyjestgłównieprzezkrwinkiczerwone/erytrocyty

nietrwalezwiązanyzhemoglobiną/wpostacioksyhemoglobiny.

— Dwutlenekwęglatransportowanyjestgłównieprzezosoczewpostaci

rozpuszczonej / jonów wodorowęglanowych / HCO

3

–

.

2

Cecha

Odruch bezwarunkowy

Odruch warunkowy

Bodziec

pokarm

światło/dźwięk

Receptor

kubki smakowe

siatkówka/komórki słuchowe

Narząd

Nazwa

Funkcja

1

nerka

wytwarzanie moczu/ oczyszczanie

krwi ze zbędnych i szkodliwych

substancji

2

pęcherz moczowy

(czasowe) gromadzenie moczu

Model odpowiedzi i schemat oceniania – poziom rozszerzony

0

11.

Zawskazaniekomórki:Bwrazpodaniemtrafnegoargumentu–1pkt.Przykład
odpowiedzi:
KomórkaB,ponieważdowytworzeniatakiejsamejilościenergiijakkomórkaA
musizużyćwięcejcząsteczekglukozy.

1

12.

Zastwierdzenie,żejesttoproceskatabolicznywrazzprawidłowym
uzasadnieniem–1pkt.
Przykładyodpowiedzi:
— Jesttoproceskatabolicznyponieważjestwnimwydzielanaenergia.
— Jesttoproceskataboliczny,ponieważsubstratjestzwiązkiembardziej

złożonymniżproduktkońcowy.

1

13.

a)Zaprawidłowewpisaniekażdejzdwóchparokreśleń–po1pkt.
A–woda,B–tlen(1pkt),
C–oddychanie(komórkowe),D–dwutlenekwęgla.(1pkt)
b)Zapodaniepoprawnegoprzykładuwykorzystaniaenergii–1pkt.
Przykładyodpowiedzi:
— transportaktywny,
— wzrostorganizmu,
— syntezametabolitówwtórnych.

3

14.

Zapodanieprawidłowejcechywspólnej–1pkt.
Przykładyodpowiedzi:
— Zarównoamylazaślinowajakitrzustkowatrawiącukry(skrobię).
— Obaenzymyhydrolizująwiązaniaglikozydowewskrobi.
Zapodanieprawidłowejcechyróżniącej–1pkt.
Przykładodpowiedzi:
Amylazaślinowajestaktywnawśrodowiskuobojętnymnatomiastamylaza
trzustkowawśrodowiskuzasadowym.

2

15.

Zaprawidłowezaznaczeniekażdejzdwóchhipotez–po1pkt.
B,E

2

16.

Zatrafnewyjaśnienie–1pkt.
Przykładodpowiedzi:
Usunięciewiciowcówzjelitapowodujeśmierćowadów,ponieważbłonnik
–podstawowyskładnikpożywienianiemożebyćtrawiony.
Zapodanietrafnegoprzykładu–1pkt.
Przykładodpowiedzi:
roślinożercy/korniki/krowa/zając

2

17.

Zaprawidłoweoznaczenieipodpisanieobuosi(ośX–liczbagodzin,ośY
–liczbakomórek)–1pkt.
ZawyskalowanieosiYinarysowanieprawidłowejkrzywejrozpoczynającej
wpunkcie1(od1komórki)–1pkt.
Przykładodpowiedzi:

2

Model odpowiedzi i schemat oceniania – poziom rozszerzony

18.

a)Zaprawidłowewpisaniewszystkichczterechliczbchromosomów–1pkt

–zarodniki:(1n=)4,gamety:(1n=)4,(1n=)4;zygota:(2n=)8.

b) ZaprawidłowewpisaniesymboluR!międzysporofitemazarodnikami
–1pkt.

2

19.

a)Zazaznaczenieprawidłowejodpowiedzi:B–1pkt.
b)Zapodanietrafnegoprzykładu–1pkt.Przykłady:mrówka/termit

2

20.

Zaprawidłowenarysowaniewszystkichkierunków(wchłaniane=dośrodka)dla
tlenu,glukozyiwody–1pkt.
Zaprawidłowenarysowaniewszystkichkierunków(wydalanie=odśrodka)dla
amoniaku,dwutlenkuwęglaiwody–1pkt.

2

21.

Zaprawidłoweprzyporządkowaniekażdejztrzechgruproślin–po1pkt.
Przykładodpowiedzi:
1–nasienne,2lub3–nagonasienne,3lub2–okrytonasienne(1pkt)
2–nagonasienne,4lub5–iglaste,5lub4–miłorzębowe(1pkt)
3–okrytonasienne,6–trawy(1pkt)

3

22.

Zapoprawnieskonstruowanyschematdrzewarodowegoorazwyraźne:
— wyróżnieniessakówniższychodssakówwyższych/łożyskowców–1pkt.
— oddzielenienieparzystokopytnychodparzystokopytnych–1pkt.
— oddzielenieświniowatychodjeleniowatych–1pkt.
Przykładodpowiedzi:

3

23.

ZazaznaczenieobuprawidłowychcechBiFwrazztrafnymwyjaśnieniem
wyborukażdejznich–po1pkt.
B–tylkodwiegromadykręgowcówsąstałocieplne(ptakiissaki)ainnenie.
F–obecnośćbłonpłodowychjestcechągadów,ptakówissakówanie
wszystkichstrunowców.

2

24.

a)Zapoprawnyopismutacji–1pkt.
Przykładodpowiedzi:
Jesttodelecja/wypadnięcietrzechnukleotydów;jednegozkodonu507
idwóchzkolejnegokodonu,
b)Zapodaniekonsekwencjimutacji–1pkt.
Przykładodpowiedzi:
Powodujewypadnięciejednegoaminokwasu/fenyloalaninyzbiałka.

1

25.

a)Zaprawidłowewpisaniewszystkichczterechnazw–1pkt.
Przykładodpowiedzi:
A–RNAwirusowy,B–hybrydDNA–RNA,C–pojedynczanićDNA,
D–cząsteczkaDNA
b)Zapodanieprawidłowejnazwy:odwrotnatranskrypcja–1pkt.

2

Model odpowiedzi i schemat oceniania – poziom rozszerzony

Zawpisaniewłaściwejkolejnościwszystkichtrzechgenów–1pkt.Geny:C,X,Y

1

27.

Zapodaniewszystkichczterechprawidłowychgenotypówdlatrzechosób
–2pkt.
Zapodanieprawidłowychgenotypówdladwóchosób–1pkt.
Przykładodpowiedzi:1–Bb,2–BblubBB,3–Bb

2

28.

Zapodanieprawidłowejnazwy:dobórkierunkowy/skierowany/odśrodkowy
–1pkt.

1

29.

Zakażdezdwóchprawidłoweprzyporządkowanie–po1pkt.
a–3,b–1

2

30.

ZawskazaniewykresuBwrazztrafnymuzasadnieniem–1pkt.Przykłady
odpowiedzi:
— Ponieważzmianyliczebnościdrapieżnikapodążajązazmianamiliczebności

ofiary/sąspóźnionewporównaniuzezmianamiliczebnościofiary.

— PonieważwzrostpopulacjidrapieżnikanawykresieBnastępujepóźniejniż

wzrostpopulacjiofiarynawykresieA.

1

31.

Zawszystkietrzyprawidłowonarysowanestrzałki–1pkt.

migracja emigracja imigracja

1

32.

Zapotwierdzeniesłusznościstwierdzeniawrazztrafnymuzasadnieniem–1pkt.
Przykładodpowiedzi:
Ochronawydrmożespowodowaćzmniejszeniepopulacjijeżowców,których
nadmiarzagrażapodwodnymprzybrzeżnymzaroślomstwarzającymsiedlisko
imożliwośćodbyciatarłalicznymgatunkomryb.

1

26.

33.

Zaprzedstawienieswojejocenywrazztrafnymuzasadnieniem(zalubprzeciw)
–1pkt.
Przykładyodpowiedzi:
— Uważamtozasłusznykierunekbadań,gdyżwzrośnieprodukcjażywnościna

świecie/zwiększysięprodukcjawęglowodanów.

— Uważam,żeniejesttosłusznykierunekbadań,ponieważniewszystkie

zmodyfikowanegenetycznieroślinymogłybyprzeżyć(np.wchłodnym
klimacie),cobyłobynieopłacalne.

2

34.

Zawymienieniekażdejztrzechprawidłowychcech–po1pkt.
Przykładyodpowiedzi:
— Esowatewygięciekręgosłupa.
— Skróceniekończyngórnych.
— Wysklepieniestopy.

3

Model odpowiedzi i schemat oceniania – poziom rozszerzony

Uwagi ogólne

i rady egzaminatorów

Zanalizymerytorycznejodpowiedziuczniówwarkuszachmaturalnychwynika,żenależy

ćwiczyć:

. udzielanieodpowiedzizgodniezpoleceniemiwyłącznienatemat,
. zwięzłeiprecyzyjneformułowanieodpowiedzi,unikanieskrótówmyślowych,
. analizowanieiinterpretowaniamateriałówźródłowych(teksty,rysunki,tabele,schematy),
. przetwarzaniepodanychdanych,np.naformęschematu,tabeliitp.,
. czytaniezezrozumieniemtekstówiwyciąganiewnioskównaichpodstawie,
. podawanieodpowiednichprzykładówilustrującychomawianeprocesy,zjawiskabiologiczne,

dotyczącychróżnychorganizmów,

. rozwiązywaniezadańzgenetyki.

Przykładowy arkusz maturalny dla poziomu rozszerzonego

Życzymy s

ukcesu

na egzamin

ie!