Zabójczy kac

Kiedy rano boli g∏owa, wiesz, ˝e za du˝o
wypi∏eÊ. W procesie pozbywania si´ etanolu
przez organizm powstaje zwiàzek wywo∏ujàcy
objawy kaca – aldehyd octowy. Jest on

unieszkodliwiany przez enzym – dehydrogenaz´
aldehydowà 2. Nadmierne spo˝ywanie
alkoholu prowadzi jednak do wyd∏u˝enia
procesu odtruwania. W Biochemistry
z 19 stycznia br. Shinya Shibutani oraz
grupa naukowców ze State University
of New York w Stony Brook wykazali,
˝e pozosta∏oÊci aldehydu octowego
mogà uszkadzaç nukleotydy, co prowadzi
do mutacji DNA. W dotychczasowych
badaniach tej w∏aÊnie mutacji przypisuje si´
odpowiedzialnoÊç za nowotwory prze∏yku,
krtani i wàtroby.

Niebezpieczne szczepionki

W styczniowym numerze Proceedings
of National Academy of Sciences

opisano

model, w którym szczepionki przeciwko
jednemu szczepowi (np. testowane w terapii
zaka˝enia HIV) mogà zwi´kszyç ryzyko
choroby. Poszczególne gatunki wirusów
obejmujà cz´sto przedstawicieli wielu
spokrewnionych szczepów. Zwykle infekcja,
a tak˝e szczepionka zawierajàca tylko
jeden szczep wirusa wywo∏uje w organizmie
produkcj´ przeciwcia∏, które b´dà dzia∏aç
równie˝ na wirusy pokrewnych szczepów.
W najczarniejszym scenariuszu pewne
wirusy, na przyk∏ad powodujàcy deng´,
w obecnoÊci takich krzy˝owo reagujàcych
przeciwcia∏ odpowiadajà niekiedy jeszcze
zjadliwszym atakiem. Nast´pujàce po sobie
infekcje mogà wi´c doprowadziç do cyklicznych
lub nieprzewidywalnych wybuchów epidemii,
które trudno b´dzie opanowaç.

Dolary dla informatyki

Szykuje si´ powa˝ny zastrzyk pieni´dzy
na rozwój technologii informatycznych.
1 lutego br. prezydent Bill Clinton przedstawi∏
Kongresowi USA projekt przysz∏orocznego
bud˝etu opiewajàcy na sum´ 1.8 bln dolarów.
W dokumencie proponuje si´ wydatkowanie
366 mln na wsparcie projektu Technologii
Informatycznych XXI Wieku. Pieniàdze
majà byç rozprowadzane przez szeÊç agencji
federalnych; wi´kszoÊç przypadnie National
Science Foundation oraz Departamentom
Obrony i Energii – odpowiednio
146, 100 i 70 mln dolarów. Ârodki te zasilà
d∏ugoterminowe programy badaƒ
nad szybszymi komputerami.

16 Â

WIAT

N

AUKI

Czerwiec 1999

Ciàg dalszy ze strony 14

Wybielanie

Zjawisko powszechnego bledni´cia

korali, równie˝ tych ˝yjàcych

na wi´kszych g∏´bokoÊciach,

wcià˝ zdumiewa naukowców

W

spomnienie kàpieli w ∏aêni
budzi u wi´kszoÊci osób mi∏e,
mo˝e nawet nieco romantycz-

ne skojarzenia. Dla Thomasa J. Brighta,
biologa pracujàcego w Glover’s Reef
Marine Research Station u wybrze-
˝y Belize, ma ono jednak zupe∏nie in-
nà wymow´. B´dàc kierownikiem sta-
cji zawiadywanej przez Wildlife Con-
servation Society (Towarzystwo Ochro-
ny Przyrody), sp´dza sporo czasu w
wodzie na monitorowaniu stanu raf
koralowych. Wyniki przeprowadzo-
nych ostatnio obserwacji, szczególnie
dotyczàcych korali rafowych ˝yjà-
cych w nieco g∏´bszych wodach, by∏y
nie tylko zaskakujàce, ale i trudne do
wyjaÊnienia.

Bright wspomina, ˝e wszystko za-

cz´∏o si´ we wrzeÊniu ub. r., kiedy po-
wraca∏ do Belize z wyprawy badawczej
do Hondurasu. Po drodze zatrzyma∏
si´, aby zbadaç jednà z dorodniejszych
raf na Karaibach. „Woda by∏a goràca jak
w ∏aêni” – mówi Bright. Od razu zorien-
towa∏ si´, ˝e coÊ jest nie tak. Podczas
nurkowania okaza∏o si´, ˝e jak przy-
puszcza∏, rafa koralowa by∏a silnie
uszkodzona wskutek procesu zwane-
go bledni´ciem ko-
rali. Wówczas koral
– cz´sto w wyniku
wzrostu temperatu-
ry wody – pozbywa
si´ z tkanek wspó∏-
˝yjàcych z nim glo-
nów, a mianowicie
zooksantelli, które
dostarczajà mu sub-
stancji od˝ywczych,
a tak˝e nadajà cha-
rakterystycznà brà-
zowozielonà barw´.
Bez nich kolonie ko-
rali sà na ogó∏ Ênie˝-
nobia∏e, gdy˝ przez
przezroczyste cia∏a
polipów przeÊwieca
w´glanowy szkie-
let. Po pozbyciu si´
zooksantelli korale
bardzo cz´sto ob-
umierajà.

Rafy z Belize sà

tylko jednym z wie-

lu rejonów, w których odnotowano
ostatnio przypadki ich bledni´cia. Je-
sienià ub. r. Bright, a tak˝e inni naukow-
cy zaobserwowali to na ca∏ym obszarze
Karaibów. Równie˝ wed∏ug danych
International Society for Reef Studies
(ISRS – Mi´dzynarodowego Towarzy-
stwa Badania Raf) w ciàgu ostatnich
dwóch lat bledni´cie korali przybra∏o
w ró˝nych zakàtkach Êwiata niespoty-
kane rozmiary.

Wyst´puje ono zazwyczaj u osobni-

ków ˝yjàcych w wodach bardzo p∏yt-
kich – do oko∏o 2 m g∏´bokoÊci – tam,
gdzie ocean jest najcieplejszy. (Niektórzy
naukowcy sugerujà, ˝e obecne podwy˝-
szenie temperatury powierzchni mórz
tropikalnych ma zwiàzek z globalnym
ociepleniem klimatu.) ¸atwo mo˝na so-
bie zatem wyobraziç zdumienie Brigh-
ta, gdy zaobserwowa∏ bledni´cie korali
na g∏´bokoÊci 30 m. Czy˝by woda by∏a
tam szczególnie ciep∏a? „Nie powinna”
– przyznaje. Podczas nurkowania z in-
nym naukowcem wp∏yn´li w warstw´
goràcej wody na g∏´bokoÊci oko∏o 9 m.
Mo˝e wi´c bledni´cie ma zwiàzek z mi-
gracjà goràcych, silniej zasolonych
(a wi´c o wi´kszej g´stoÊci) warstw wo-
dy w g∏àb morza?

John C. Ogden, kierownik Florida In-

stitute of Oceanography i by∏y prze-
wodniczàcy ISRS, zauwa˝a, ˝e przypad-
ki bledni´cia korali rafowych poni˝ej
30 m notowano ju˝ wczeÊniej, co Êwiad-
czy o tym, ˝e „nadal wiemy bardzo
niewiele o ich zwiàzkach z zooksantel-
lami”. Byç mo˝e jednà z przyczyn bled-
ni´cia jest promieniowanie ultrafioleto-
we, które podobnie jak goràca woda

ÂRODOWISKO

BLEDNI¢CIE KORALI, tu widoczne jedynie na zewn´trznym

brzegu kolonii akropor (Acropora), zachodzi

na Êwiecie w ciàgu ostatnich dwóch lat

na niespotykanà skal´.

KELVIN AITKEN

Peter Arnolds, Inc.

Przepicie a mutacje

ADAM WOOLFITT

Corbis