Tytuł oruginalny: Training Your Brain For Dummies®

Tłumaczenie: Leszek Sielicki

ISBN: 978-83-246-6497-9

Oryginalne angielskie wydanie © 2011 by John Wiley & Sons, Ltd, Chichester, West Sussex, England
Wszelkie prawa, włączając prawo do reprodukcji całości lub części w jakiejkolwiek formie,
zarezerwowane. Tłumaczenie opublikowane na mocy porozumienia z Wiley Publishing, Inc.

Wiley, the Wiley Publishing logo, For Dummies, the Dummies Man logo, A Reference for the Rest of Us!,
The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com, i związana z tym szata
graficzna są markami handlowymi John Wiley and Sons, Inc. i/lub firm stowarzyszonych w Stanach
Zjednoczonych i/lub innych krajach. Wykorzystywane na podstawie licencji.

Translation copyright © 2013 by Helion S.A.

Polish language edition published by Wydawnictwo Helion.
Copyright © 2013.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej
publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną,
fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje
naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.

Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były
kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane
z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie
ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji
zawartych w książce.

Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres
http://dlabystrzakow.pl/user/opinie/treuby
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.

Wydawnictwo HELION
ul. Kościuszki 1c, 44-100 Gliwice
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
WWW: http://dlabystrzakow.pl

Printed in Poland.

•

Kup książkę

•

Poleć książkę

•

Oceń książkę

•

Księgarnia internetowa

•

Lubię to! » Nasza społeczność

Spis treci

O autorach ....................................................................................................................11

Wstp ............................................................................................................................13

O ksice .........................................................................................................................................13
Konwencje zastosowane w ksice ......................................................................................................13
Czego nie czyta? ..............................................................................................................................14
Naiwne zaoenia ..............................................................................................................................14
Jak podzielona jest ksika? ...............................................................................................................14

Cz I. Podstawy treningu mózgu .................................................................................................14
Cz II. Pamita, pamita… Utrzymywanie pamici w formie .....................................................14
Cz III. Wspieranie rozwoju szczliwego, zdrowego umysu .........................................................15
Cz IV. W zdrowym ciele zdrowy duch — dieta i styl ycia przyjazne dla mózgu ...........................15
Cz V. No to gramy! Trening mózgu we wasnym domu ..............................................................15
Cz VI. Dekalogi .......................................................................................................................15

Ikony uyte w ksice ........................................................................................................................16
Co dalej? ..........................................................................................................................................16

Cz I: Podstawy treningu mózgu ........................... 17

Rozdzia 1: Wprowadzenie do treningu mózgu .............................................................19

Tak, moesz trenowa swój mózg! ......................................................................................................19
Poznajemy mózg ...............................................................................................................................20
Pami dugo- i krótkotrwaa ..............................................................................................................20

Duga historia ...............................................................................................................................20
Krótka historia .............................................................................................................................21

Dbanie o zdrowie mózgu ...................................................................................................................21
Aktywno przez cae ycie ................................................................................................................22

Rozdzia 2: Poznajemy swój mózg ................................................................................25

Odkrywamy, jak dziaa mózg .............................................................................................................25

Cztery czci mózgu ......................................................................................................................25
Utrzymywanie mózgu w stanie gotowoci i aktywnoci .....................................................................28

Przygldamy si mózgowi z dwóch stron .............................................................................................31

Witamy si z lew pókul .............................................................................................................31
Poznajemy praw pókul ..............................................................................................................32

Kup książkę

Poleć książkę

6

Trening umysu dla bystrzaków

Oddzielanie faktów od fikcji ...............................................................................................................32

Czy naprawd wykorzystujemy tylko 10% mózgu? ..........................................................................33
Czy nasz mózg si kurczy, kiedy si starzejemy? ..............................................................................34
Czy mona zmieni swój mózg? .....................................................................................................35

Rozdzia 3: Trening mózgu dostosowany do Twoich potrzeb ....................................... 37

Trenowanie mózgu dziecka ................................................................................................................37

Zapewnienie mózgowi stymulujcego rodowiska ............................................................................37
„Ulica Sezamkowa” kontra „Poczytaj mi, mamo” ..........................................................................40
Maksymalne wykorzystanie najwczeniejszych lat ycia ....................................................................40

Trening mózgu dla osób dorosych .....................................................................................................42

Obalanie mitów zwizanych z treningiem mózgu .............................................................................42
Wykorzystywanie tego, co jest dla mózgu skuteczne .........................................................................43

Cz II: Pamita, pamita…
Utrzymywanie pamici w formie ..............................45

Rozdzia 4: Doskonalenie pamici dugotrwaej .......................................................... 47

Pamitanie o przeszoci — pami autobiograficzna ...........................................................................47

Poznajemy doniose znaczenie wspomnie z dziecistwa .................................................................48
Ujarzmianie mocy szczliwych wspomnie ....................................................................................48

Wykorzystywanie wiedzy potocznej — pami semantyczna .................................................................50

Odrónianie wiey Eiffla od Krzywej Wiey w Pizie ......................................................................51
Tworzenie trwaych skojarze ........................................................................................................53

Trwae umiejtnoci — pami proceduralna ......................................................................................55

Trening czyni mistrza ...................................................................................................................55
Trening we nie ............................................................................................................................56

Rozdzia 5: Doskonalenie pamici krótkotrwaej ........................................................ 59

Mówimy jzykiem mózgu — pami werbalna ....................................................................................59

Elokwencja suy mózgowi ............................................................................................................60
Mówimy szybko, eby wicej zapamita ........................................................................................61

Poznajemy punkt widzenia mózgu — pami wizualna .......................................................................62

Ujarzmianie mocy wizualizacji .......................................................................................................64
Pami fotograficzna .....................................................................................................................65

Poruszamy si w tempie odpowiednim dla mózgu — pami przestrzenna ............................................66

Wykorzystujemy ptasi perspektyw ...............................................................................................66
Poruszanie si w przestrzeni ..........................................................................................................68

Rozdzia 6: Doskonalenie umiejtnoci jzykowych ................................................... 71

Zapobieganie utracie sów .................................................................................................................71

Zwalczamy zjawisko „mam to na kocu jzyka” .................................................................................71
Uywamy rónorodnych sów ........................................................................................................72

Zapamitywanie listy zakupów i innych wanych spraw .......................................................................74

Powtarza, powtarza, powtarza ..................................................................................................74
Rymowanie wspomaga pami ......................................................................................................74

Poleć książkę

Kup książkę

Spis treci

7

Pomiar poziomu umiejtnoci jzykowych z wykorzystaniem testów inteligencji werbalnej .......................75

Przygldamy si testom inteligencji werbalnej .................................................................................76
Mierzymy iloraz inteligencji werbalnej mózgu .................................................................................76

Rozdzia 7: Rozpoznawanie twarzy i zapamitywanie kierunków .................................79

Czym s umiejtnoci zwizane z pamici wizualno-przestrzenn? ......................................................79
Zwalczanie zjawiska „wygldasz znajomo, ale nie mog sobie ciebie przypomnie” ....................................80

Rozumowanie i logika — klucz do treningu umiejtnoci wizualno-przestrzennych ............................81

wicz „minie” mózgu .....................................................................................................................84
Przygldamy si testom ilorazu inteligencji wizualno-przestrzennej ...........................................................85

Testujemy, testujemy .....................................................................................................................85
Mierzymy iloraz wizualno-przestrzennej inteligencji mózgu ..............................................................87
Punktacja testu .............................................................................................................................87

Cz III: Wspieranie rozwoju szczliwego,
zdrowego umysu ................................................... 89

Rozdzia 8: Zwikszanie poziomu kreatywnoci ...........................................................91

Stymulowanie aktywnoci mózgu dziki kreatywnym przedsiwziciom .................................................91
Wystukiwanie rytmu ..........................................................................................................................93

Muzyka a rozwój mowy .................................................................................................................94
wiczenia muzyczne wspomagaj mózg ..........................................................................................95

Rysowa moe nie tylko Picasso .........................................................................................................98

Bazgrzemy, aby utrzyma koncentracj ...........................................................................................98
Rysujemy, aby uwolni kreatywno ...............................................................................................98

Porównanie mózgów osób kreatywnych i takich, które kreatywne nie s .................................................99

Rozdzia 9: Ksztatowanie pozytywnego sposobu mylenia .......................................101

Umiech na twarzy sposobem na zdrowszy mózg ...............................................................................101

Kiedy codzienno sprawia, e odczuwamy stres ...........................................................................102
Pozytywne mylenie ....................................................................................................................103

Zmiana perspektywy .......................................................................................................................103

Oce stan zdrowia swojego mózgu ...............................................................................................106
Dlaczego „szklanka w poowie pusta” nie ma znaczenia dla zdrowia psychicznego ..........................107

Jak radzi sobie ze stresem i lkiem? .................................................................................................107

Dlaczego stres zabija komórki mózgowe? ......................................................................................108
Przejmujemy kontrol, aby zwalczy stres .....................................................................................109

Rozdzia 10: Korzystanie z dobrodziejstw ciszy i spokoju ..........................................111

Wykorzystywanie potgi ciszy ..........................................................................................................111

Znajdowanie sensu w haasie .......................................................................................................111
Znajdujemy spokój poród chaosu ...............................................................................................112
Znajdowanie czasu na wyciszenie si ...........................................................................................113

Medytacja ratunkiem w codziennej krztaninie ..................................................................................114

Co dzieje si w mózgu podczas medytacji? ...................................................................................115
Wspomaganie pamici wizualnej medytacj ..................................................................................115

Zmie swój mózg dziki modlitwie ...................................................................................................116

Poleć książkę

Kup książkę

8

Trening umysu dla bystrzaków

Rozdzia 11: Mózg powinien mie towarzystwo ........................................................ 119

Pozbywanie si gniewu i samotnoci .................................................................................................119
Nawizywanie przyjani i unikanie wrogoci .....................................................................................120
Stae poczucie szczcia i pielgnowanie przyjani .............................................................................121
Kontakty towarzyskie za porednictwem internetu ..............................................................................123

Komputerowe gry wieloosobowe s kontaktami towarzyskimi .........................................................124
Portale spoecznociowe s OK ...................................................................................................124

Cz IV: W zdrowym ciele zdrowy duch
— dieta i styl ycia przyjazne dla mózgu ...............127

Rozdzia 12: ywienie mózgu ..................................................................................... 129

Jemy, eby y — ywienie w onie matki ............................................................................................129

Apetyt na chleb ze smalcem ........................................................................................................129
Opieramy si apetytowi na sodycze .............................................................................................131

Jemy, eby y — ywienie w dziecistwie ........................................................................................132

Ryby dla mózgu .........................................................................................................................132
Pacyfikowanie wybrednych niejadków ..........................................................................................134
Waciwe przekski — lepszy mózg .............................................................................................134

Ksztatowanie trwaych nawyków ywieniowych ................................................................................136

Soki dla zdrowia .........................................................................................................................136
Miso take si liczy ...................................................................................................................138
Skarby dla mózgu w kuchennej szafce ..........................................................................................138

Rozdzia 13: Przygldamy si stymulantom — rodki farmaceutyczne i kofeina ...... 141

Pobudzanie mózgu ..........................................................................................................................141

Utrzymywanie mózgu w stanie aktywnoci — co jest skuteczne, a co nie .........................................141
Unikanie nadmiaru kofeiny .........................................................................................................143

Relaks dla mózgu ............................................................................................................................143

Filiank zielonej herbaty? ..........................................................................................................144
Wyciszanie mózgu ......................................................................................................................144

Lekarstwa dla mózgu ......................................................................................................................145

ykamy piguki. Czy dziki nim mózg bdzie sprawniejszy? ..........................................................146
Trzymamy si z dala od specyfików „drenujcych” mózg ...............................................................147

Rozdzia 14: wiczenia fizyczne dla ciaa i umysu ................................................... 149

Ruch dla ciaa, zdrowie dla mózgu ...................................................................................................149

Bieganie a joga ...........................................................................................................................149
Znajdujemy idealny poziom ........................................................................................................151
Dobre samopoczucie dziki wiczeniom ........................................................................................151

Zaczynamy program wicze ...........................................................................................................153
Odpoczynek dla mózgu ...................................................................................................................154

Skuteczniejszy wypoczynek ..........................................................................................................155
Wysypianie si z korzyci dla mózgu ...........................................................................................156

Poleć książkę

Kup książkę

Spis treci

9

Cz V: No to gramy!
Trening mózgu we wasnym domu ......................... 161

Rozdzia 15: Sowne gry umysowe ............................................................................163

A gramy na anagramy! ....................................................................................................................163

Poznajemy róne rodzaje anagramów ...........................................................................................164
Tworzymy strategi .....................................................................................................................164
Mierzymy si z anagramami ........................................................................................................165

Relaks z wykrelankami ...................................................................................................................167

Tworzymy strategi .....................................................................................................................167
Próbujemy si w wykrelankach ....................................................................................................168

Rozdzia 16: amigówki liczbowe ..............................................................................173

Wykorzystujemy logik do rozwizywania sudoku ..............................................................................173

Strategie rozwizywania sudoku ...................................................................................................173
Próbujemy rozwizywa amigówki .............................................................................................174

Krymy po kolistych sudoku ...........................................................................................................186

Rozdzia 17: Zabawy z logik ......................................................................................193

amigówki logiczne ........................................................................................................................193

atwe ........................................................................................................................................194
Podchwytliwe .............................................................................................................................194
Trudne ......................................................................................................................................194

Zagadki .........................................................................................................................................195

atwe ........................................................................................................................................196
Podchwytliwe .............................................................................................................................196
Trudne ......................................................................................................................................197

Kryptogramy ..................................................................................................................................197

atwe ........................................................................................................................................198
Podchwytliwe .............................................................................................................................198
Trudne ......................................................................................................................................199

Cz VI: Dekalogi ................................................ 201

Rozdzia 18: Dziesi nowych nawyków sucych mózgowi ....................................203

Spróbuj taca liniowego ..................................................................................................................203
Ukadaj puzzle ...............................................................................................................................204
Naucz si jzyka .............................................................................................................................205
Zapamituj stolice ...........................................................................................................................206
Zmie otoczenie .............................................................................................................................206
Zjedz co nowego ...........................................................................................................................207
Docz do klubu ksiki ...................................................................................................................207
Napisz recenzj filmow ..................................................................................................................208
Powicaj co rano pi minut na kontemplacj ...................................................................................209
Wymie przed snem trzy wydarzenia, dziki którym poczue si szczliwy ........................................209

Poleć książkę

Kup książkę

10

Trening umysu dla bystrzaków

Rozdzia 19: Dziesi gier umysowych, w które mona gra w podróy .................. 211

Dopasowywanie twarzy ...................................................................................................................211
Zapamitywanie obiektów ...............................................................................................................211
Gra w „mam to na kocu jzyka” .....................................................................................................212
Gra liczbowa ..................................................................................................................................212
Gra pamiciowa ..............................................................................................................................212
Opowiadanie bajek .........................................................................................................................213
Rytm jest dobry dla mózgu ..............................................................................................................213
Wymagajce ksiki ........................................................................................................................214
Zabawa w zakrelanie .....................................................................................................................214
Na zakoczenie… ...........................................................................................................................214

Dodatek: amigówki — sprawdzamy odpowiedzi .................................................... 215

Skorowidz ................................................................................................................... 227

Poleć książkę

Kup książkę

Rozdzia 8: Zwikszanie poziomu kreatywnoci

91

Rozdzia 8

Zwikszanie poziomu

kreatywnoci

W tym rozdziale:

Ź

Uwalniamy kreatywn stron mózgu

Ź

Tworzymy muzyk dla mózgu

Ź

Rysujemy, aby w kreatywny sposób rozwizywa problemy

stnieje wiele sposobów na wyzwolenie w mózgu kreatywnoci — od muzyki po
rysowanie. Kreatywno pozwala nam myle nieszablonowo w pracy, w wyjtkowy

sposób rozwizywa problemy, a nawet znajdowa wicej zadowolenia z wykonywania
okrelonych czynnoci.

Ustal, co lubisz robi, i znajd czas, aby zajmowa si tym regularnie. Dziki tym
kreatywnym dziaaniom take Twoje ycie zawodowe stanie si bardziej udane.

W tym rozdziale wyjaniam, w jaki sposób mona wyzwoli w sobie kreatywno.

Stymulowanie aktywnoci mózgu
dziki kreatywnym przedsiwziciom

Trening mózgu to nie tylko cika praca! Mylenie kreatywne — umiejtno
znajdowania oryginalnych rozwiza problemów — to doskonay sposób, aby zachci
mózg do przyswajania informacji z rónych róde (wicej informacji o tym, jak dziaa
mózg, znajdziesz w rozdziale 2.). Oznacza to, e kiedy problem wydaje si trudny,
nie poddajemy si, ale zamiast tego znajdujemy inny punkt widzenia — co nietypowego
lub wyjtkowego.

Nie kady moe sta si kolejnym Beethovenem czy Leonardem da Vinci, ale oto kilka
sugestii, co moesz zrobi, aby rozwin kreatywn stron swojej osobowoci.

9

Bd przygotowany. „Przypadek sprzyja dobrze przygotowanym umysom”.
Ten cytat ze sawnego uczonego (Ludwika Pasteura) podsumowuje stan wiedzy
wspóczesnych naukowców, uzyskany na podstawie bada wzorców mózgowych.

I

Poleć książkę

Kup książkę

92

Cz III: Wspieranie rozwoju szczliwego, zdrowego umysu

Róne czci mózgu wykazuj wiksz aktywno, kiedy dowiadujemy si, e problem
zaraz si pojawi, chocia nie wiemy jeszcze, na czym dokadnie bdzie polega.
Oznacza to, e mózg przygotowuje si i gromadzi informacje z rónych swoich
obszarów, aby z chwil pojawienia si problemu wygenerowa rozwizanie.

Kiedy stoisz przed problemem, jego rozwizanie rzadko bierze si znikd. Jest ono
czsto wynikiem caych godzin (a czasem nawet lat) przygotowa. Kiedy wic
nastpnym razem bdziesz mia do rozwizania jaki problem, odrabiaj wczeniej
pilnie zadania domowe i starannie gromad informacje. W ten sposób kreatywne
rozwizanie problemu pojawi si wkrótce po tym, jak zostaniesz skonfrontowany
z samym problemem.

9

C, koniec gadania. Czsto zdarza si tak, e zbyt wiele dyskusji dotyczcych
danego problemu w negatywny sposób wpywa na kreatywno. Badania dowodz,
e procesy twórcze funkcjonuj najlepiej, kiedy powstrzymujemy si od cigego
mówienia o tym, co mamy do zrobienia. Niektórzy badacze sugeruj nawet, e
kreatywno ma w sobie pewien element podwiadomy — jestemy kreatywni,
nie mylc w ogóle o tym, e mamy tacy by. Tak wic, kiedy znów bdziesz
próbowa by kreatywny, unikaj mówienia o tym i pozwól dziaa mózgowi.

9

Odwró wzrok. Zbyt dugie koncentrowanie si na problemie moe czasami
ogranicza poziom kreatywnoci. Naukowcy dysponuj obecnie dowodami na to,
e kiedy skupiamy si nad problemem przez zbyt dugi czas, nasz mózg wytwarza
nadmiern ilo fal gamma, a tym samym ma miejsce nadmierna koncentracja uwagi.
Ten nadmiar fal gamma powoduje powstanie blokady mentalnej, co oczywicie nie
pomaga w rozwizaniu problemu (w rozdziale 10. znajdziesz informacje o falach
mózgowych i procesie snu).

Jeeli wic stracie swoj kreatywn „wen”, przesta na jaki czas myle o problemie.
Zajmij si przez chwil czym innym, niemajcym zwizku z kwesti, któr starasz
si rozwiza. Pozwól, aby Twój umys odpocz przez jaki czas. Kiedy wrócisz,
Twój mózg bdzie ju odpowiednio „doadowany”.

Badania wykazay, e u osób, które wykorzystuj swoje umiejtnoci kreatywne w pracy,
mog pojawi si problemy ze zrównowaeniem obowizków zawodowych i domowych.
Poniewa proces twórczy czsto nie jest zwizany wycznie z przestrzeni biurow, osoby
takie nierzadko wykonuj swoje zawodowe obowizki poza normalnymi godzinami pracy.
W rezultacie mog one dowiadcza wikszej presji zawodowej, co wpywa na jako ich
relacji rodzinnych i towarzyskich.

Jeli funkcjonujesz w kreatywnym rodowisku pracy, spróbuj znale pozytywne
aspekty tego, czym si zajmujesz. Wikszo kreatywnych osób lubi myle o swojej pracy
i wynajdowa kreatywne rozwizania. Twórcza praca nie jest dla nich stresujcym
problemem, który musz rozwiza i który sprawia, e nie mog spa w nocy. Zamiast tego
kreatywna praca daje im poczucie dumy i spenienia, zwaszcza kiedy znajduj rozwizanie.
Koncentruj si na satysfakcji, któr osigasz dziki wykorzystywaniu swojej kreatywnoci,
a nie na potencjalnym stresie zwizanym z rozwizywaniem problemu (w rozdziale 9.
znajdziesz dodatkowe informacje na temat tego, jak radzi sobie ze stresem i lkiem).

Poleć książkę

Kup książkę

Rozdzia 8: Zwikszanie poziomu kreatywnoci

93

Wystukiwanie rytmu

„Jeeli mio ywi si pokarmem muzyki — grajcie, a poczuj przesyt”. Na podstawie
dowodów niezwykego wpywu muzyki na mózg chciaabym zmieni ten synny cytat,
otwierajcy Wieczór trzech króli Szekspira, na taki: „Jeeli mózg ywi si pokarmem muzyki
— grajcie, a poczuj przesyt”.

Zarówno w przypadku dzieci, jak i osób starszych muzyka wywiera znaczcy wpyw
na mózg. Muzyka moe sprawi, e mózg zaczyna myle w bardziej kreatywny sposób.

Oto kilka wskazówek, które pomog Ci pobudzi muzyczn sfer Twojej osobowoci:

9

piewaj. Dzieci reaguj na ton i rytm mowy. Okrelenie mowa matczyna oznacza
wysoki, gaworzcy ton, którym mamy (i ojcowie te, cho termin mowa ojcowska
raczej si nie przyj, przynajmniej w tym kontekcie!) czsto zwracaj si do swoich
dzieci. Badania dowodz, e dzieci odbieraj te charakteryzujce si wysokimi
tonami wzorce i odpowiadaj w podobny sposób, wykorzystujc identyczne wzorce.
Wczesne próby komunikacji charakteryzuje naladowanie tempa i rytmu mowy.
Kiedy mama gaworzy w okrelony sposób, dziecko robi to samo.

9

Muzyka jako sposób na koncentracj. Na lekcjach muzyki uczniowie lepiej
przyswajaj sobie polecenia nauczyciela. Badania dowodz, e gra na instrumencie
pomaga dzieciom w odfiltrowywaniu haaliwych zakóce w klasie i wspomaga
koncentracj na gosie nauczyciela. Gra na instrumencie nie tylko uczy mózg
zwikszania gonoci wszelkich dwików, ale take pomaga mu efektywniej
oddziela haas od uytecznych informacji.

Kiedy uczymy si gry na instrumencie, trenujemy mózg w wydobywaniu
odpowiednich wzorców muzycznych, takich jak harmonia i rytm. Mózg jest wtedy
w stanie zastosowa t umiejtno do filtrowania i wychwytywania mowy oraz
innych dwików zarówno w klasie, jak i na placu zabaw.

9

Suchaj dwików muzyki. Suchanie muzyki aktywuje róne obszary mózgu,
zwizane z uwag, pamici, przetwarzaniem informacji oraz emocjami. Szczególnie
istotne jest to, e muzyka potrafi „uzdrowi” take mózg dorosego czowieka. Badania
dowodz, e samo suchanie muzyki moe wspomóc leczenie kognitywne u pacjentów
z udarem. Pami werbalna i uwaga pacjentów poprawiaj si szybciej w porównaniu
z osobami suchajcymi wycznie audiobooków. Dodatkowo suchanie muzyki
podczas kuracji po udarze zapobiega take negatywnym nastrojom, takim jak depresja.

Muzyka w procesie uczenia si

Muzyka moe nawet pomaga w szybszym ucze-
niu si mowy osobom z implantami limakowymi.
Implant limakowy to elektroniczne urzdzenie
wszczepiane chirurgicznie w celu poprawy syszenia.
Niektóre dzieci rodz si z takimi zaburzeniami suchu,
których nie s w stanie zniwelowa nawet urzdzenia
wspomagajce syszenie. Takim dzieciom wszczepia
si implanty limakowe. Jednak nawet jeli operacja

koczy si sukcesem, faktem pozostaje to, e takie
dzieci nigdy wczeniej nie syszay mowy i musz si
nauczy j rozumie. Badania wykazay, e terapia
muzyczna jest niezwykle skuteczna w uczeniu poro-
zumiewania si dzieci, które wczeniej byy guche.
Takie dzieci maj moliwo podania za rytmem
i tonem mowy znacznie lepiej, co ma pozytywny
wpyw na szybko, z jak ucz si mówi.

Poleć książkę

Kup książkę

94

Cz III: Wspieranie rozwoju szczliwego, zdrowego umysu

9

Popraw swoj pami. Badania wykazay, e pami osób z chorob Alzheimera
znaczco si poprawia, kiedy piewamy, zamiast mówi. Obszary mózgu zwizane
z pamici (rozdzia 2.) u osób dotknitych chorob Alzheimera dziaaj wolniej.
Jeeli jednak sowa, które maj by zapamitane, wypiewamy, to tworzy si
silniejsze powizanie pamiciowe, ni gdybymy tylko je powtarzali. Jeli wic znasz
kogo z chorob Alzheimera, kto ma problemy z zapamitaniem codziennych
obowizków, skomponuj do listy tych czynnoci muzyk i zapiewaj takiej osobie
tre listy.

Muzyka a rozwój mowy

Mowa matczyna bywa wyjtkowo melodyjna — tatusiowie, mamy, dziadkowie,
a nawet obcy naturalnie przyjmuj taki sposób mówienia, zwracajc si do dziecka.
Charakterystyczne jest przy tym rytmiczne mówienie ze piewnym przechodzeniem
od tonów wysokich do niskich. Oczywicie kady rodzic chciaby wiedzie, czy
posugiwanie si przez niego mow matczyn pomoe dziecku szybciej nauczy si
mówi. Zanim odpowiem na to pytanie, powiniene si dowiedzie, e istniej dwa
rodzaje mowy matczynej:

9

Pierwszy, najczstszy rodzaj charakteryzuje si powolnym rytmem, uywaniem
wysokich tonów, czstymi powtórzeniami i upraszczaniem zda.

9

Drugi rodzaj mowy matczynej zawiera wszystkie cechy mowy pierwszego
rodzaju, a take zmylone sowa, takie jak wa-wa czy din-din.

Pierwszy rodzaj mowy matczynej jest bardzo istotny w procesie nauki mówienia. Badania
dowodz, e wysoki ton gosu moe pomaga dziecku w zrozumieniu struktury mowy.
Uywamy na przykad wysokiego tonu, aby zaznaczy koniec zdania. Co wicej, akcent
kadziony na czasowniki uatwia dziecku koncentracj na istotnych informacjach zawartych
w zdaniu. Oprócz tego, uywajc krótkich sów i czstych powtórze, rodzice kieruj
uwag dziecka na kluczowe obiekty lub wydarzenia w jego otoczeniu. Ta nieskomplikowana
struktura mowy moe by uyteczna we wspomaganiu przyswajania przez dziecko regu
gramatycznych.

Mowa matczyna peni równie wan funkcj w rozwoju spoecznym dziecka. Interakcja
z matk pomaga dziecku w integracji spoecznej, poniewa wysoki ton gosu daje dziecku
sygna, e matka zwraca si wanie do niego, pomagajc mu przygotowa si na bardziej
zoone wymiany zda. Suchajc mowy matczynej, dziecko odbiera sygnay gosowe
okrelajce, kto w danym momencie powinien mówi. Wznoszca intonacja gosu matki
jest na przykad dla dziecka sygnaem, e koczy ona swoj wypowied i e moe ono
rozpocz swoj. Umoliwia to dziecku uczenie si wymiany zda w trakcie konwersacji.

Drugi typ mowy matczynej moe z kolei przynie wicej szkody ni poytku. By moe
zaskoczy Ci to, ale uywanie zmylonych sów moe opóni u dziecka rozwój mowy.
Dzieci naladuj sposób mówienia rodziców, wic jeli w tym okresie krytycznym dla
rozwoju aparatu mowy dziecka bdziesz stale uywa nonsensownych sów, to dziecko
bdzie uczyo si sów nieprzydatnych w sytuacjach yciowych. Rosnc, dziecko bdzie
w rozmowach z rówienikami posugiwao si mnóstwem nic nieznaczcych sów,
co moe spowodowa, e jego pozycja w grupie rówieniczej stanie si sabsza. Co wicej,
badania dowodz, e dzieci rozwijaj si najlepiej, kiedy jzyk, jakim do nich mówimy,

Poleć książkę

Kup książkę

Rozdzia 8: Zwikszanie poziomu kreatywnoci

95

stanowi dla nich wyzwanie, bo jest bardziej zoony ni ich wasny. Jeeli wic uywasz
nonsensownych sów, mówic do swojego dziecka, spróbuj zamiast tego posugiwa si
w rozmowach z nim sownictwem stosowanym w codziennych sytuacjach.

Badania naukowe potwierdzaj, e melodyjny charakter mowy matczynej pomaga dziecku
rozwija aparat mowy. Komunikacja jest jak gra w tenisa, zawiera pauzy, podczas których
suchacz moe wtrci wasny komentarz. Mowa matczyna to narzdzie suce do tego,
aby pokaza dziecku, e jzyk ma charakter interaktywny, nie jest wycznie list polece.

Chocia suchanie muzyki moe rozwija pami i umiejtnoci jzykowe dzieci, pamitaj,
e nic nie jest w stanie zastpi spdzanego z dzieckiem czasu. Na wielu pytach DVD
mona znale informacj o efekcie Mozarta, polegajcym na tym, e dziki suchaniu
Mozarta dziecko ma sta si bystrzejsze (w rozdziale 3. znajdziesz wicej informacji
na ten temat). Jeeli jednak chcesz pozna wszystkie dobrodziejstwa muzyki, suchaj
jej razem z dzieckiem. piewaj mu, klaszcz, wymylajcie razem piosenki, naucz je gra
na jakim instrumencie. Wszystkie te dziaania sprawi, e muzyka bdzie miaa znacznie
wikszy wpyw na mózg dziecka ni w przypadku posadzenia go po prostu przed
odtwarzaczem i nastawienia pyty.

Jeli uwaasz, e absolutnie nie wolno Ci piewa w innym miejscu ni na przykad
pod prysznicem, ze wzgldu na to, e nie potrafisz odtworzy czysto nawet jednej nuty,
to nie jeste w tym twierdzeniu odosobniony. Okoo 10% populacji to osoby pozbawione suchu
muzycznego — co oznacza, e nie potrafi one piewa czysto. Osoby pozbawione suchu
muzycznego nie s take w stanie wiadomie stwierdzi, e faszuj. Skutkiem najnowszych
bada naukowych jest wyodrbnienie w mózgu pewnego obwodu, który czy percepcj
dwików z produkcj mowy. Osoby pozbawione suchu muzycznego nie posiadaj tego
obwodu. Brak suchu muzycznego moe by wczesnym objawem zaburze mowy.

wiczenia muzyczne wspomagaj mózg

Dowody naukowe wykazuj, e wiczenia muzyczne poprawiaj pami — muzycy
zapamituj wicej informacji w porównaniu z osobami, które muzyk si nie zajmuj,
nawet jeeli wemiemy pod uwag taki sam wiek i poziom wyksztacenia. Innymi sowy,
gra na instrumencie aktywuje pewn cz mózgu (kor mózgow), która z kolei uatwia
przypominanie sobie informacji.

wiczenia muzyczne przydaj si w szkole. Dzieci, które podczas lekcji muzyki stykaj
si ze zoonymi zestawieniami rytmów i tonów, zwykle lepiej radz sobie z czytaniem
w porównaniu z dziemi w tym samym wieku, które zaj muzycznych nie maj. Poprawia
si jednak nie tylko umiejtno czytania. Psychologowie odkryli, e uczniowie, którzy
uczestnicz w lekcjach muzyki, dysponuj take wyszym poziomem umiejtnoci
matematycznych i lepiej radz sobie z rozumowaniem przestrzennym (zadania zwizane
z rozumowaniem przestrzennym znajdziesz w rozdziale 7.).

Dlaczego muzyka sprawia, e dzieci lepiej wykorzystuj w szkole moliwoci swojego
mózgu? Kiedy syszymy muzyk, w caym mózgu dochodzi do aktywacji wielu rónorodnych
systemów. Mózg wykorzystuje wtedy pami robocz (patrz ramka „Czy trening naprawd
czyni mistrza?” poniej), a take przetwarza informacje muzyczne przy uyciu zarówno
prawej, jak i lewej pókuli (patrz rozdzia 2., opisujcy budow mózgu). Wykorzystywanie
rónych czci mózgu podczas wicze muzycznych moe równie wpywa na to,
jak dzieci si ucz.

Poleć książkę

Kup książkę

96

Cz III: Wspieranie rozwoju szczliwego, zdrowego umysu

Czy trening naprawd czyni mistrza?

Pamitam, e kiedy byam nastolatk, pobieraam
lekcje gry na fortepianie. Mój nauczyciel by przed-
stawicielem starej szkoy i kiedy graam, zwykle sie-
dzia obok mnie z linijk. Za kadym razem, kiedy si
myliam, uderza mnie linijk po kostkach palców. By
bardzo surowy i musiaam wiczy codziennie.

Pomimo tych rygorów uwielbiam gra na fortepianie
i grywam do dnia dzisiejszego. Czy jednak wszystkie
te wiczenia sprawiy, e staam si muzycznym ge-
niuszem? Niestety, nie. Na koncertach bywam wy-
cznie jako widz. Moe powinnam bya wiczy
wicej?

Wiele osób zastanawia si, czy talent muzyczny
dziedziczymy (czyli czy trzeba si z nim urodzi), czy
te moliwe jest osignicie mistrzowskiego poziomu
dziki wiczeniom. Ostatnio przewag zdobywa po-
gld, e dugie lata wicze mog sprawi, e sta-
niemy si ekspertem.

Znaczenie ma tu jednak nie tylko trening. Pami
robocza — zdolno do przechowywania informacji
w pamici i manipulowania nimi — jest wyjtkowo
istotna take w przypadku zdolnoci muzycznych.
Pianici wykorzystuj na przykad pami robocz
podczas czytania nut. Zwykle wybiegaj mylami
w przód, aby odczyta nuty, które bd gra za
chwil. To umiejtno, któr posiada wikszo
wirtuozów.

Psychologowie poprosili grup dowiadczonych
pianistów, aby zagrali oni a vista kilka utworów
z nut, których nigdy wczeniej nie widzieli. Jak
w ogóle byo to moliwe? Oczywicie, praktyka bya
istotna. Znaczenie miay jednak take umiejtnoci
pianistów z zakresu pamici roboczej. Aby osign
kolejny „stopie wtajemniczenia”, wirtuozi musz
mie dobr pami robocz. Bez niej mog si spo-
dziewa tylko ograniczonych sukcesów.

To, kiedy naley uczy si muzyki, jest tak samo istotne jak to, czego si uczy. Z bada
naukowych wynika, e byskawiczny rozwój mózgu ma miejsce mniej wicej do osignicia
przez dziecko wieku 7 lat. Tak wic stwierdzenie, e wiczenia muzyczne powoduj
wzrost poziomu naszej inteligencji, nie jest samo w sobie dokadne. Jeli chcesz wysa
dziecko na lekcje muzyki, to powinno ono zacz przed ukoczeniem 7 lat, a nawet
wczeniej, jeli zaley Ci take na tym, aby obserwowa u niego postpy w czytaniu,
matematyce czy umiejtnoci rozumowania.

Jeli wstydzisz si piewa karaoke z przyjaciómi, moesz posuy si muzyk do
zwikszenia potencjau swojego mózgu w inny sposób. Oto kilka przykadów, czego
moesz spróbowa:

9

Klaszcz w rce. Brzmi to zaskakujco, ale dzieci, które piewaj piosenki, klaszczc
przy tym w rce, dysponuj lepszymi umiejtnociami — adniej pisz czy popeniaj
mniej bdów ortograficznych. By moe element motoryczny (klaskanie) pomaga
take na zajciach w szkole. Skoro dzieci uwielbiaj klaska podczas piewania,
to jest to doskonaa okazja do stymulowania czci mózgu odpowiedzialnej za
zdolnoci motoryczne. Klaskanie nie wie si jednak wycznie z piosenkami dla
dzieci. Spróbuj klaska w rytm utworu, którego suchasz. Skoncentruj si na tempie
piosenki i klaszcz do rytmu. Dziki temu Twój mózg bdzie trenowa nadanie
za rytmem.

9

Zwracaj uwag na rytm. Poczucie rytmu wie si z pamici robocz. Umiejtno
zapamitywania sekwencji uderze ma na przykad zwizek z tym, jak dobrze
zapamitujemy co, co kto wanie nam powiedzia. Wikszo informacji dociera
do nas w okrelonych sekwencjach. Musimy na przykad zapamitywa informacje
w pewnej kolejnoci, w jakiej je usyszelimy. Progresja polegajca na tym, e najpierw
wykonujemy pierwsz czynno, potem drug i wreszcie ostatni, jest bardzo

Poleć książkę

Kup książkę

Rozdzia 8: Zwikszanie poziomu kreatywnoci

97

podobna do tego, w jaki sposób zapamitujemy sekwencj dwików. Kiedy wic
znowu bdziesz sucha jakiej piosenki, zwró uwag na rytm, aby uaktywni
swoj pami (w rozdziale 19. znajdziesz pomysy na gry, w które moesz gra,
bdc w podróy).

9

Napisz piosenk. Aby to zrobi, nie musisz by Beethovenem ani Beyoncé.
By moe jako dziecko uwielbiae wymyla gupie piosenki. Mój syn wymyla
mnóstwo zabawnych tekstów, a potem siadamy wspólnie do fortepianu i ukadamy
do nich muzyk.

Jako osoba dorosa nadal moesz tworzy muzyk i piewa. Najatwiej zacz od
zdania wyraajcego Twoje emocje. Napisz kilka linijek, a nastpnie uó do swojego
tekstu muzyk. Jeeli nie jeste w stanie sam wymyli melodii, wykorzystaj muzyk
z piosenki, któr lubisz. Celem tego dziaania jest integracja w trakcie pisania piosenki
rónych czci mózgu — zaczynamy od napisania tekstu, potem zastanawiamy
si nad muzyk i rytmem, a w kocu skadamy wszystko w cao. Kto wie,
moe nawet czonkowie rodziny zaczn piewa Twoje piosenki!

Suchanie muzyki przynosi wiele korzyci, od poprawy umiejtnoci jzykowych po szybsz
rekonwalescencj po udarze. Jeeli jednak próbujesz si skoncentrowa, suchanie muzyki
(i piewanie take!) moe by rozpraszajce. Badania wykazuj, e kiedy próbujemy
robi dwie rzeczy naraz, stajemy si mniej wydajni i popeniamy wicej bdów. I nie
ma znaczenia, czy podoba nam si muzyka, której suchamy, czy nie — muzyka, nawet
grajca w tle, sprawia, e popeniamy wicej bdów. W pewnym badaniu naukowcy
polecili grupie osób zapamitywanie listy sów i wykonywanie w pamici pewnych oblicze
matematycznych podczas suchania ulubionej muzyki, muzyki, która si im nie podobaa,
oraz w ciszy. Badani najlepiej radzili sobie z tymi zadaniami, kiedy wykonywali je w cichym
otoczeniu. Tak wic chocia muzyka jest doskonaa dla naszego mózgu, nie jest wskazane
suchanie jej, kiedy robimy co wymagajcego uwagi. Jeeli uwielbiasz muzyk, to moe
zamiast wcza j, eby graa w tle, warto najpierw jej posucha, a dopiero potem zaj si
tym, co masz do zrobienia. Co sobie przypominam… Zaczekaj, tylko wycz radio!

Muzyka w kadym wieku

Jeli zamkniesz oczy i posuchasz piewu Jackie
Evancho, to znajdziesz si w mylach na widowni
opery z piknymi dekoracjami i utalentowan orkie-
str. By moe wyobrazisz sobie Jackie jako stojc
na rodku sceny eleganck dam, majc za sob
lata wicze, dziki którym jej anielski gos, który
teraz syszysz, moe rozbrzmiewa caym bogactwem
niuansów. By moe w wyobrani zobaczysz, jak
Jackie stoi, wycigajc rce w Twoim kierunku,
i piewa z pasj i gbi, czerpic ze swojego wielo-
letniego dowiadczenia.

Kiedy jednak otworzysz oczy, to stwierdzisz, e nie
moge bardziej si pomyli. Jackie nie jest eleganck
dam z wieloletnim dowiadczeniem operowym. Jac-
kie nie jest jeszcze nawet kobiet! To dziesicioletnia
dziewczynka, która zacza piewa przed dwoma
laty, wydaa pyt i jest najmodsz solistk, która
wystpia na scenie Carnegie Hall w Nowym Jorku.

Jackie zacza piewa po obejrzeniu w wieku omiu
lat Upiora w operze. I nie bya ju w stanie przesta.
Dziki pomocy nauczyciela piewu wielokrotnie po-
jawiaa si w telewizji i ponad 3 miliony osób mogy
zobaczy, jak piewa! Jeeli wic poczue inspiracj,
poszukaj nagra Jackie — nie rozczarujesz si.

Poleć książkę

Kup książkę

98

Cz III: Wspieranie rozwoju szczliwego, zdrowego umysu

Która cz mózgu jest odpowiedzialna za przetwarzanie muzyki? W procesie przetwarzania
informacji zwizanych z tonem, melodi i harmoni, a take struktur i znaczeniem
sekwencji muzycznych wikszy udzia ma prawa pókula (wicej na temat funkcji mózgu
znajdziesz w rozdziale 2.). Czy jednak zdolnoci muzyczne s wrodzone, czy te mona
si ich nauczy dziki wiczeniom? Badania wykorzystujce obrazowanie mózgu do
pomiaru aktywnoci mózgowej noworodków (majcych zaledwie kilka dni) wykazay,
e mózg niemowlcia wyposaony jest od urodzenia w pewne wyspecjalizowane funkcje,
umoliwiajce rozumienie muzyki. Prawa pókula odpowiedzialna jest za przetwarzanie
muzyki tonalnej (czyli takiej, w której wystpuj zrónicowane tony). Z kolei lewa pókula
(lewa dolna kora czoowa) przetwarza muzyk dysonansow (czyli nieharmoniczn).

Rysowa moe nie tylko Picasso

Jeli nigdy wczeniej nie uwaae siebie za osob kreatywn, to czas na zmian sposobu
mylenia. Kady czowiek ma potencja umoliwiajcy mu odblokowanie w sobie
kreatywnoci. W poniszym podrozdziale przedstawiam kilka sugestii, aby pomóc Ci zacz.
Zamieszczam w nim wskazówki dotyczce prostych wicze w rysowaniu, ale jeli
potrzebujesz dodatkowej zachty, to moe zaczniesz od bazgrania?

Bazgrzemy, aby utrzyma koncentracj

Czy lubisz bazgra? Czy kartki, na których piszesz, pokryte s wzorkami i zawijasami?
Jeeli tak, to mio mi poinformowa, e Twoje starania, aby uchroni si przed nud,
zyskay ostatnio wsparcie nauki. Niedawno przeprowadzono badanie porównujce
pami robocz dwóch grup ludzi: bazgrzcych i niebazgrzcych. Czonków obu grup
poproszono, aby posuchali nagranej wiadomoci telefonicznej o przyjciu urodzinowym
i zapamitali imiona osób, które miay si na nim pojawi. Grupa bazgrzcych zapamitaa
wicej imion i miejsc wspomnianych w wiadomoci telefonicznej w porównaniu z osobami
niebazgrzcymi. Bazgranie podczas suchania moe by zbawienne, pomaga w utrzymaniu
koncentracji i uwagi oraz nie pozwala na cakowite „wyczenie si”. Bazgranie nie jest
czynnoci wymagajc skupienia i dziaa jak bufor, uniemoliwiajc innym czynnociom,
na przykad oddawaniu si marzeniom, zakócenie procesu zapamitywania tego, co mamy
zapamita. Jeli wic obawiasz si, e zaczniesz odpywa mylami podczas spotkania,
ap za oówek.

Rysujemy, aby uwolni kreatywno

Rysowanie poprawia wyobrani, co ma podstawowe znaczenie we wspomaganiu
znajdowania kreatywnych rozwiza rónych problemów. Jeeli wic bazgranie jest
dla Ciebie dziecinnie proste i czujesz si na siach, aby narysowa co nieco bardziej
skomplikowanego ni esy-floresy na kartce, to prosz bardzo.

Oto kilka pomysów, które moesz wykorzysta, aby zacz rysowa i uwolni swoj
kreatywno:

9

Stwórz labirynt. Zacznij od pojedynczej myli. Nie musi by gboka; moe
to by nawet jaki obiekt, jeli tak bdzie Ci atwiej. Zapisz swoj myl na kartce
formatu A4. Teraz zastanów si nad kolejn myl. W jaki sposób moesz poczy

Poleć książkę

Kup książkę

Rozdzia 8: Zwikszanie poziomu kreatywnoci

99

te dwie idee? Kontynuuj, a Twoja kartka zacznie przypomina labirynt myli
i pomysów. Na pocztku moe si to wydawa pozbawione sensu, jednak po kilku
próbach stwierdzisz, e idzie Ci coraz atwiej. Zauwaysz take, e Twój mózg
zaczyna bardziej aktywnie tworzy poczenia midzy poszczególnymi elementami,
co moe sprawi, e proces kreatywny potoczy si w lawinowym tempie (informacje
o tym, jak dziaa mózg osoby kreatywnej, znajdziesz w podrozdziale „Porównanie
mózgów osób kreatywnych i takich, które kreatywne nie s”, dalej w tym rozdziale).

9

Zrób kartk. Zamiast kupowa komu urodzinow kartk, moe lepiej bdzie
zrobi j samemu? Moliwoci s nieograniczone — moesz co narysowa,
namalowa, moesz nawet posuy si starymi zdjciami, aby odtworzy jakie
cenne wspólne wspomnienie. To nie tylko metoda, aby wyrazi swoje myli w bardziej
znaczcy sposób; praca nad kartk umoliwi Ci równie bycie kreatywnym.

Jeeli nie bawi Ci robienie kartek, to zastanów si nad tworzeniem albumów
z wycinkami. Moe w ten sposób uporzdkujesz wreszcie poniewierajce si
luzem fotografie, a jest to te doskonay sposób na oywienie wspomnie. By moe
wikszo zdj przechowujesz w komputerze — istnieje wiele stron internetowych
umoliwiajcych tworzenie wirtualnych albumów, którymi moesz si podzieli
z rodzin i przyjaciómi. (W rozdziale 11. znajdziesz wicej informacji na temat
tego, jak pozytywnie moe wpywa na Twój mózg ycie towarzyskie).

9

Narysuj komiks. Komiksy, a nawet powieci graficzne, to doskonay sposób
na wyraenie myli. Moe zamiast szuka odpowiednich sów, aby wyrazi, jak si
dzi czue, spróbujesz to narysowa? By moe nawet zadziwisz sam siebie!
Jeli czujesz si wystarczajco odwany, to moesz zacz zamieszcza swoje rysunki
na blogu i dowiedzie si, co o nich myl Twoi przyjaciele. Moesz take zatrzyma
swoje komiksy dla siebie. Niezalenie od tego, co wybierzesz, tworzenie tego rodzaju
pamitnika to zabawny sposób na wyraenie myli i wyzwolenie kreatywnej strony
Twojej osobowoci.

Porównanie mózgów osób kreatywnych
i takich, które kreatywne nie s

Aby odpowiedzie na pytanie, czy mózg osoby kreatywnej róni si od mózgów innych
osób, badacze porównali mózgi tych, którzy rozwizujc problemy, wydaj z siebie
serie wykrzyknie „aha!”, z mózgami osób podchodzcych do tego procesu bardziej
systematycznie. Naukowcy poprosili uczestników o zrelaksowanie si przez chwil i uyli
w tym czasie elektroencefalografu (EEG), aby zarejestrowa aktywno bioelektryczn
mózgów badanych osób.

Nastpnie uczestnikom polecono rozwiza anagram. Spróbuj sam: KRYDZPA
(czyli PRZYKAD).

Wzorce aktywnoci mózgu osób twórczych i metodycznych róniy si znaczco. Osoby
kreatywne, rozwizujc problem, korzystaj z prawej pókuli mózgu. Nawet kiedy takie
osoby nie zastanawiaj si nad rozwizaniem jakiego problemu, ich prawa pókula mózgu
pracuje. Ten wzorzec dowodzi, e nawet marzenia czy „nieistotne” myli osób kreatywnych
pene s rónych pomysów.

Poleć książkę

Kup książkę

100

Cz III: Wspieranie rozwoju szczliwego, zdrowego umysu

Od razu Rzym zbudowano

No có, moe niekoniecznie, ale za to zosta on nary-
sowany w dwa dni. Po jednym trzydziestominuto-
wym locie migowcem nad tym miastem w 2005
roku Stephen Wiltshire odtworzy je niezwykle szcze-
góowo z pamici. Stephen to artysta, który rysuje
i maluje miejskie pejzae z pamici, ogldajc je
wczeniej przez bardzo krótki czas. Kiedy by dziec-
kiem, zdiagnozowano u niego spektrum zaburze
autystycznych, a jedynym, co sprawiao mu ra-
do, wydawao si by rysowanie.

Stephen posiada rzadki dar. Potrafi narysowa krajo-
braz po obejrzeniu go tylko raz. Na przykad po locie

migowcem nad Londynem narysowa z pamici
w cigu zaledwie trzech godzin doskonale utrzymany
w skali widok z lotu ptaka. Jego rysunek zawiera
ponad dziesi najwaniejszych obiektów i dwiecie
budynków!

Stephen narysowa panoramiczne obrazy miast caego
wiata: Sydney, Frankfurtu, Madrytu, Tokio, Hong-
kongu i Nowego Jorku. Wszystkie one zostay oddane
z niezwyk precyzj i mistrzostwem. Jego dziea cie-
sz si midzynarodowym uznaniem, a niedawno
zaczy take osiga rekordowe ceny na aukcjach.

Interesujcy jest fakt, e osoby kreatywne myl wyjtkowo elastycznie. Wyobra sobie
labirynt z niezliczonymi ciekami, które prowadz do innych cieek, czcych si
z kolejnymi itd. Tak wanie przedstawia si aktywno mózgu osoby kreatywnej. Osoba
taka posuguje si rónorodnymi „wyzwalaczami” powodujcymi powstanie okrelonej
myli, która prowadzi do kolejnej. Na przykad rozmowa moe wyzwoli w mózgu takiej
osoby obraz, który ona widziaa przed miesicem, co z kolei przywouje myl sprzed
tygodnia, a to prowadzi do nowego pomysu.

Mózg osoby mylcej metodycznie jest inny. Przypomina prost drog, która zaczyna si
od problemu i biegnie prosto, a do rozwizania. Mylcy metodycznie nie pozwalaj
swoim mózgom na to, aby byy rozpraszane przez inne pomysy, i koncentruj si
wycznie na dziaaniach, które powinni wykona, aby rozwiza problem.

Poleć książkę

Kup książkę

Skorowidz

A

ADHD, 152
aerobowe, wiczenia, 149, 150
aktywno, 22
alkohol, 158
Alzheimera, choroba, 106
amnezja

nastpowa, 30
wsteczna, 30

anaerobowe, wiczenia, 150
anagramy, 164, 165

strategie, 164

autobiograficzna pami, 30, 47

okres reminiscencji, 50

autosabota, 108

B

bajki, opowiadanie, 213
BBC, 44
Bean, Ivy, 123
bieganie, 149
Broki, orodek, 31

C

ceilidh, 204
chmura tagów, 65
choroba Alzheimera, 106
ciao migdaowate, 30, 31
ciao modzelowate, 31
ciemieniowy pat, 27
cisza, 111
czekolada, 139
czoowy pat, 26, 27
czterech pynów, koncepcja, 25

wiczenia fizyczne, 149, 150,

151, 152
aerobowe, 149, 150
anaerobowe, 150
bieganie, 149
motywacja, 153
ttno, 151
wiek, 150

wiczenia muzyczne, 95

D

deklaratywna pami, 30
depresja, 30
DHA, Patrz kwas

dokozaheksaenowy

dieta, 129

czekolada, 139
jajka, 137
kawa, 138
miso, 138
mleko, 130
omega 3, 131
orzechy, 139
ryby, 132, 133
sodycze, 131
soki, 136, 137, 138
niadanie, 136
w czasie ciy, 129, 130,

131, 132

w dziecistwie, 132, 133,

134, 135

elazo, 130

dugotrwaa pami, 20, 47
dokozaheksaenowy, kwas, 133
dopalacze, 146
dopamina, 26, 143
dopasowywanie twarzy, 211
dorosy, trening mózgu, 42, 43
drzemka, 155

Dully, Howard, 28
dziecko

dieta, 132, 133, 134, 135
rozwój mózgu, 40
telewizja, 40
trening mózgu, 37
wspomaganie rozwoju, 41

Dunglowa pami, 39

E

efekt

dugoci sowa, 61
Mozarta, 41, 95
pierwszestwa, 60
praktyki, 38
przeniesienia, 38
wieoci, 61

eikozapentaenowy, kwas, 133
endorfiny, 122, 153
EPA, Patrz kwas

eikozapentaenowy

Evancho, Jackie, 97

F

fale

alfa, 115
beta, 115
delta, 115
theta, 115

faszywe wspomnienia, 48, 49
fotograficzna pami, 65
fruktoza, 135
funkcje wykonawcze, 28, 29

G

GABA, 146
Gage, Phineas, 25, 26
Geller, Uri, 33

Poleć książkę

Kup książkę

228

Trening umysu dla bystrzaków

Ginkgo biloba, Patrz miorzb

dwuklapowy

glukoza, 135
gniew, 119
gotu kola, 148
gra

liczbowa, 212
pamiciowa, 212

grupa kontrolna, 38

H

haas, 111
herbata, 142, 144
hipokamp, 29, 30, 84

I

ikoniczna pami, 65
implant limakowy, 93
informacja fonologiczna, 74
informacje semantyczne, 75
inteligencja werbalna, testy, 76
interferencja proaktywna, 54
interferencja retroaktywna, 54
internet, kontakty

towarzyskie, 123

involuntary musical imagery,

112

IQ, testy, 77, 86
izolacja emocjonalna, 120
izolacja od otoczenia, 119

J

jajka, 137
jet lag, 155
jzyk, 31
jzyk obcy, nauka, 205

K

kawa, 138
klub ksiki, 207
kofeina, 141, 142, 143
kofeinowa zapa, 142
koncepcja czterech pynów, 25
kontakty towarzyskie

gry wieloosobowe, 124
internet, 123
portale spoecznociowe,

124, 125

kontemplacja, 209

kora przedczoowa, 28

test, 29

kora suchowa, 113
kreatywno, 91
krótkotrwaa pami, 20, 21, 59
kryptogramy, 197
ksiki, 214
kwas

dokozaheksaenowy, 133
eikozapentaenowy, 133

L

lateralizacja, 30
leki

metylofenidat, 147
modafinil, 146
nootropowe, 146
stymulanty, 146

lewa pókula, 31
lobotomia, 28

amigówki logiczne, 193

wskazówki, 193

M

mam to na kocu jzyka,

zwrot, 71

maskowanie jednoczesne, 112
mechanizm walki/ucieczki, 107
medytacja, 113, 114, 115

uwanoci, 115
wspomaganie pamici

wizualnej, 115

metylofenidat, 147
miso, 138
miniowa pami, 55
miorzb dwuklapowy, 147
mleko, 130
modafinil, 146
modlitwa, 116
mowa matczyna, 93, 94, 95
Mozarta, efekt, 41, 95
mózg

ciao migdaowate, 30, 31
ciao modzelowate, 31
hipokamp, 29, 30, 84
kora przedczoowa, 28
kora suchowa, 113
lateralizacja, 30

lewa pókula, 31
plastyczno, 19, 35
pat ciemieniowy, 27
pat czoowy, 26, 27
pat potyliczny, 27
pat skroniowy, 27
pókule, 20
prawa pókula, 32
rozwój, 40
starzenie, 34
trening, 19, 20, 42, 43
wykorzystanie 10%, 33, 34
zmiana, 35

muzyka

dysonansowa, 98
tonalna, 98

mylenie kreatywne, 91

N

nauka jzyka, 205
neurony, 151
neuroplastyczno, 151
neuroteologia, 117

O

O'Brien, Dominik, 52
obszar wzrokowej formy sów,

31

omega 3, 131
optymizm, 103
orzechy, 139
orodek Broki, 31

P

palenie, 131
pami

autobiograficzna, 30, 47
deklaratywna, 30
dugotrwaa, 20, 47
fotograficzna, 65
ikoniczna, 65
krótkotrwaa, 20, 21, 59
miniowa, 55
proceduralna, 21, 30, 55
przestrzenna, 21, 66, 69
robocza, 96, 107
semantyczna, 21, 50, 51
werbalna, 59, 60, 61
wizualna, 21, 62, 63

Pasteur, Ludwik, 91

Poleć książkę

Kup książkę

Skorowidz

229

perspektywa

poruszajcego si ego, 67
poruszajcych si obiektów,

67

pesymista, 107
Phelps, Michael, 152
plastyczno mózgu, 19, 35
pat

ciemieniowy, 27
czoowy, 26, 27
potyliczny, 27
skroniowy, 27

polifenole, 144
pomost spoeczny, 124
potyliczny pat, 27
powizanie semantyczne, 52
powtarzanie, 74
pozytywne mylenie, 103
prawa pókula, 32
prawo efektu, 56
proceduralna pami, 21, 30, 55
przestrzenna pami, 21, 66, 69
przyjanie, 120, 121, 123
puzzle, 204

wskazówki, 204

R

randomizacja prób, 38
recenzja filmowa, 208

wskazówki, 208

refleksja, 104
relacje spoeczne, 120
rezerwa poznawcza, 163
robocza pami, 96, 107
rozpamitywanie, 104
rozpoznawanie twarzy, 49,

80, 81

ruchy lustrzane, 68
ruminacja, 103
ryby, 132, 133
rymowanie, 74
rysowanie, 98

S

samotno, 119, 120
schizofrenia, 151
semantyczna pami, 21, 50, 51
sen, 56, 57, 154, 155

faza 1, 154
faza 2, 154
faza 3 i 4, 154
faza 5, 154
faza REM, 154
gboki, 154
znaczenie, 156

sieci spoecznociowe, 124, 125
skroniowy pat, 27
sodycze, 131
soki, 136, 137, 138
stan nadmiernego

wzbudzenia, 156

stolice, zapamitywanie, 206
stres, 102, 103, 107, 108, 119

zwalczanie, 109

Stroopa, test, 29
stymulant, 141
sudoku, 173

koliste, 186
strategie, 173, 174

sygnay neuroprzekaników,

158

szczcie, 121, 122

niadanie, 136

T

taniec liniowy, 203

wskazówki, 203

tanina, 144
teanina, 145
telewizja, 40
test inteligencji wizualno-

przestrzennej, 85, 87

test Stroopa, 29
testy IQ, 77, 86
Tetris, 43
ttno, 151
TOT, 71
trening adaptacyjny, 43

U

umiejtnoci jzykowe, 71

pomiar, 75

umiejtnoci wizualno-

przestrzenne, 79, 81, 85
wiczenie, 84

W

werbalna pami, 59, 60, 61
wizualizacja, 64
wizualna pami, 21, 62, 63

wspomaganie medytacj, 115

wspomnienia

autobiograficzne, 20

wspomnienia fleszowe, 49
wyciszenie, 113
wykrelanki, 167

strategie, 167

wyuczona bezradno, 104

Z

zagadki, 195
zapamitywanie, 74
zapamitywanie obiektów, 211
zapominanie, 53
zdrowie psychiczne, 21
zespó obcej rki, 32
zespó opónionej fazy snu, 155
zielona herbata, 144
zmiana otoczenia, 206

elazo, 130
e-sze, 148
ycie towarzyskie, 119

Poleć książkę

Kup książkę

230

Trening umysu dla bystrzaków

Poleć książkę

Kup książkę