Kulturalny wypoczynek na
Li twi e
a,

,
Podróze po obiektach kultury
01
Znalazłeś się
na Litwie!
 ...po raz pierwszy odwiedziłem Litwę, gdy topniał śnieg. Zupełnie przypadkowo zatrzymałem
się tutaj podczas podróży z Zachodu na Wschód, z jednej starej kultury w inną  zupełnie odmien-
ną. Śpieszyłem się, więc naprawdę nie zamierzałem zatrzymać się. Jednak, gdy tak jechałem przez
Litwę, ogarnęło mnie jakieś, przedtem nigdzie indziej nie doświadczone, poczucie przestrzeni i
wolności. I chęć powrotu...
Więc latem wróciłem tutaj z całą rodziną. Wszechobecna zieleń wciąż jeszcze wzbudzała to
oszałamiające uczucie przestrzeni i wolności. Najczystsze zasoby z
ródeł wody, wody mineral-
ne, mnogość jezior i rzek, wpadających do morza, nadal oczarowywały. Nawet deszcze! Tutaj są
one jakieś inne  przytulne, romantyczne, zachęcające do wejścia do staromiejskiej piekarni, re-
stauracji z wędzonymi rybami lub sklepiku z bursztynowymi upominkami.
Dzieci napluskały się do syta, wciąż jeszcze dzielą się wrażeniami o tajemniczym i posiadającym
wyjątkową aurę miejscu  Górze Krzyży, gdzie wśród tysięcy innych krzyżyków zostawiły też swój.
A najwspanialsze jest to, że jesienią, zupełnie nieoczekiwanie, interesy znowu sprowadziły mnie
na Litwę! Zdumiewające, zwłaszcza jeśli przypomnę, że życzenie powrotu pomyślałem sobie w
lecie, stojąc na płycie spełnienia życzeń w sercu Wilna, na placu Katedralnym. Może ona napraw-
dÄ™ ma magicznÄ… moc?
Więc tym razem ufałem temu krajowi, gdyż spotkałem tu wielu pracowitych, spokojnych ludzi,
którzy potrafili i rzetelnie pracować, i z serca się bawić. Zwłaszcza  podżezować i pokibicować
swej ulubionej drużynie koszykarskiej. Będąc z nimi zapomniałem nawet, że nie jestem stąd! I piwo
tutaj było najsmaczniejsze, i tutejsza osobliwość kulinarna   cepeliny  pycha... Raz nawet
sobie pomyślałem, że chciałbym tutaj mieszkać...
Fragment z pamietnika Johna M.
Treść
Wilno 37 | Dwór w Rakiszkach / 38
1 | Zamki wileńskie / 05 38 | Zamek w Birżach / 39
2 | Litewskie Muzeum Narodowe / 06 39 | Dwór w Pokrojach / 40
3 | Wileńska Bazylika Archikatedralna / 06
40 | Miejska galeria sztuki w Poniewieżu / 41
4 | Uniwersytet Wileński / 07
41 | Auksztocki kompleks kolejki wÄ…skotorowej / 41
5 | Pałac Prezydencki / 09
42 | Muzeum Aniołów / 42
6 | Ulice Zamkowa (Pilies) i Wielka (Didżioji) / 10
43 | Muzeum Konia / 42
7 | Pałac Kongresowy w Wilnie / 12
44 | Litewskie Muzeum Etnokosmologiczne / 44
8 | Narodowy Teatr Opery i Baletu / 12
9 | Republika Zarzecze / 14
Litwa Południowa  Dzukia i Suwalszczyzna
10 | Kościół św. Piotra i Pawła / 15
45 | Grodzisko w Birsztanach albo
11 | Zespół kościołów św. Anny oraz św. Franciszka
Wzgórze Witolda / 45
z Asyżu (Bernardyńskiego) / 16
46 | Grodzisko Merecz / 46
12 | Ostra Brama / 17
47 | Zervynos / 46
48 | Park Grk
tas / 47
Okolice Wilna
49 | Dom  muzeum M. K. 
iurlionisa / 48
13 | Zamek w Trokach / 18
50 | Liszkawa / 48
14 | Karaimska wystawa etnograficzna / 20
51 | Muzeum Emilii Plater w Kopciowie / 49
15 | Pałac dworu w Zatroczu / 20
52 | Dwór Pae~
eriai i Muzeum
16 | Kościół św. Trójcy w Suderwie / 21
Ziemi Wyłkowyskiej / 50
17 | Grodziska Kiernowa / 22
53 | Dwór w Zypliai / 50
18 | Miejscowość Dubinki (Dubingiai) / 23
19 | Park Europy / 24
Żmudz

20 | MÅ‚yn w Lubowie / 24
54 | Góra Krzyży / 52
55 | Willa Chaima Frenkla w Szawlach / 53
Kowno i okolice
56 | Katedra Åšw. Antoniego Padewskiego / 53
21 | Plac Ratuszowy / 25
57 | Dwór w Płungianach / 54
22 | Dom Perkuna / 26
58 | Muzeum Zimnej Wojny / 54
23 | Kościół Witolda Wielkiego / 27
59 | Spichrz dworu w PÅ‚otelach
24 | Zamek w Kownie / 27
i Muzeum Zapustów / 55
25 | Muzeum Sztuki im. M. K. 
iurlionisa / 28
60 | Pałac w Szwekszniach I kościół
26 | Kolejka linowa na Zielonym Wzgórzu / 29
Św. Jakuba Apostoła / 56
27  Zespół klasztorny w Pożajściu / 29
61 | Bazylika Narodzenia Najświętszej
28 | Litewskie Muzeum Bytu Ludowego / 30
Maryi Panny w Szydłowie / 57
Litwa Åšrodkowa
Szlakiem bursztynowego wybrzeża
29 | Grodzisko Wielony / 32
62 | Muzeum Bursztynu w Połądze / 58
30 | Zamek w Raudaniu / 33
63 | Wzgórze Biruty / 59
31 | Zamek Giełgudów / 34
64 | Pałac w Kretyndze / 60
32 | Kościół Ewangelicko - Reformowany / 34
65 | Starówka Kłajpedy / 60
33 | Synagoga w Kiejdanach / 35
66 | Muzeum Zamkowe w KÅ‚ajpedzie / 61
67 | Litewskie Muzeum Morza / 62
Auksztota
34 | Kościół w Połuszach / 37 68 | Nida / 63
35 | Muzeum Dawnego Pszczelarstwa / 37 69 | Muzeum etnograficzne - chata rybacka / 64
36 | Muzeum Ceramiki Vytautasa Valua
isa / 38 70 | Dom-muzeum Thomasa Manna / 64
Malown-
Wzgórze Giedymina
Gediminas Hill
icza trasa poczÄ…tek
begining of the
route
trasy
Obiekt
kultury
Starówka
WILEC
SKA
1
Zamki wileńskie
Litewskie Muzeum
2
Narodowe
Wileńska Bazylika
3
Archikatedralna
4
Uniwersytet Wileński
5 Pałac Prezydencki
Ulice Zamkowa
6
(Pilies) i Wielka
(Didżioji)
Zespół kościołów
św. Anny oraz św.
11
Franciszka z Asyżu
(Bernardyńskiego)
12
Ostra Brama
Starówka
KOWIEC
SKA
21 Plac Ratuszowy
Dom Perkuna
22
Kościół Witolda
23
Wielkiego
poczÄ…tek
poczÄ…tek trasy
trasy
24
Zamek w Kownie
ul. Pilies
al. Gedimino
ul. T
ot
oris

ul. Liejyklos
o
et
sit
onio
er
ul. `

v
. Ignot
o
ul. Mair
ul. Univ
s

rak
ul. T
ul. V
ul. Did~
ioji
ok
ul. Boka
t
ie%0Å„is

o
otua

s
pl. R
ul. Mair
onio
o
azimier
. K
v
ul. `

s

uba%0Å„iaus
ul. S
ul. Rk
dinink
ul. Arklis

ul. M. Dauka
os
ul. Pilies
umelis

ul. P
alan%0Å„iaus
apilio
ul. K
io
ul. M. Dauka
os
ul. M. V
ul. V
. Mapu
ablonsk
. Sladk
. J
evi%0Å„iaus
ul. A
ul. J
otua

s
ul. Vilniaus
otua

s
pl. R
ul. Vilniaus
pl. R
pl. R
otua

s
o
o
ul. Muitin
s
duk
ul. M. Dauka
os
alangos
ul. Aleksot
. Naugar
ul. P
ul. J
Wilno
04
Starówka wileńska
Ulica Literats

Miasto czerwonych
dachów i donośnych
dzwonów
Wilno
Wilno jako stolica jest współczesnym
politycznym, gospodarczym i naukowym
centrum kraju, jednak zwiedzajÄ…cych naj-
Aleja Gedimino
bardziej zachwyca starodawna architektura
 cechująca się północnym opanowaniem,
a jednocześnie bardzo przytulna. Wszyscy
czujÄ… siÄ™ tutaj jak w domu. I Ty to odczujesz,
szczególnie gdy w niedzielny poranek będą
rozbrzmiewać donośne dzwony, a na Sta-
rówce będzie unosił się zapach kawy.
Starówka wileńska, określana mianem
perły Baroku, w 1994 r. została wpisana na
listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Wilno
05
Taras widokowy na wieży Giedymina Pałac Władców (Zamek Dolny)
Litewskie Muzeum Narodowe Pałac
1 | Zamki wileńskie
Wielkich Książąt Litewskich
* pl. Katedralny 4, Vilnius
Zamek Górny, albo Baszta Giedymina
* Tel. [phone]
* ul. Arsenalo 5, Vilnius
* www.valdovurumai.lt
* Tel. [phone]
* Czynne: maj  wrzesień, codziennie w
Zamek Dolny, który niegdyś stał u pod-
godz. 10 19; paz
dziernik-kwiecień,
nóża Baszty Giedymina, na początku XIX w.
II-VII w godz. 10 17
został ostatecznie zniszczony i rozebrany.
* PÅ‚atne. * www.lnm.lt
Muzeum Narodowe - Pałac Wielkich Książąt
Litewskich - czynne od lipca 2013 r.
Pierwsza osada na górze powstała w okre-
sie neolitu. Zamek został wzniesiony w XIII
WAŻNE OBIEKTY:
XIV w. Był on rezydencją prawie wszystkich
władców Litwy. Zamek przebudowywano i
Baszta Giedymina;
powiększano. W XV-XVII w. Wilno było jed-
WyciÄ…g na BasztÄ™ Giedymina.
nym z najważniejszych miast Europy.
Renesansowy piec w Pałacu Władców
Murowana część zamku składała się z
dwóch części  Górnej i Dolnej. Najlepiej
zachowała się zachodnia baszta obronna,
nazywana Basztą Giedymina, która jest do-
stępna dla zwiedzających. Rozciąga się stąd
wspaniała panorama Wilna z pięknymi czer-
wonymi dachami, wśród których wznoszą
się wieże kościelne i biały Pałac Władców.
U podnóża Góry Giedymina znajduje się
wyciąg, którym można wjechać na szczyt
(ul. Arsenalo 5). Działa w okresie maj-wrze-
sień codziennie w godz. 10-19; w okresie
paz
dziernik-kwiecień od wtorku do nie-
dzieli w godz. 10-18.
Wilno
06
Litewskie Muzeum Narodowe Bazylika archikatedralna w Wilnie
Sala ekspozycyjna PÅ‚askorzez
ba  Arka Noego na tympanonie frontonu
2 | Litewskie Muzeum Narodowe 3 | Wileńska Bazylika
Archikatedralna
* ul. Arsenalo 1, Wilno
* Tel. [phone]
* pl. Katedralny 1, Wilno
* Czynne: maj-wrzesień, II VI  w godz. 10 17,
* Tel. [phone]
VII  w godz. 10 15; paz
dziernik-kwiecień,
* Czynne: codziennie (w godz. 7 19).
III VII w godz. 10 17 * PÅ‚atne. * www.lnm.lt
* Bezpłatnie. * www.katedra.lt
Jest to najstarsza i posiadająca najbardziej Bazylika pod wezwaniem św. Stanisława
okazałe zbiory placówka muzealna na Li- Biskupa i św. Władysława mieści się w miej-
twie. Muzeum powstało dzięki historykowi scu dawnej świątyni pogańskiej. Wznie-
Eustachemu Tyszkiewiczowi w XIX w. na ba- siona została w 1251 r. na pamiątkę chrztu
króla Mendoga. Katedrę przebudowywano
zie Muzeum Starożytności. Jeden z działaczy
kilka razy, stąd ta mieszanka stylów archi-
litewskich dr Jonas Basanavi%0Å„ius z Muzeum
tektonicznych. Cechy klasycystyczne kated-
Starożytności i zbiorów Litewskiego Towa-
ra uzyskała w końcu XVIII w. w wyniku prac
rzystwa Naukowego zaczął tworzyć Litews-
słynnego architekta Wawrzyńca Gucewicza.
kie Muzeum Historyczno-Etnograficzne.
WewnÄ…trz Bazylika zachwyca freskami,
W muzeum umieszczono bogate eks-
obrazami, rzez
bami, pomnikami nagrob-
pozycje archeologiczne, etnograficzne i
nymi, a w jej podziemiach mieści się naj-
historyczne. Odbywają się tu zajęcia edu-
starszy fresk (XIV w.), przedstawiajÄ…cy
kacyjne, a w czwartki - wieczory historii kul-
scenę Ukrzyżowania Chrystusa. W podzie-
tury. Przyjdz
na nie koniecznie.
miach kaplicy spoczywają zwłoki patrona
Na placu Katedralnym, obok Zamków, Litwy i młodzieży Św. Kazimierza. W 1430
niczym biały łabędz
wznosi się Bazylika Ar- r. pochowano tu Wielkiego Księcia Litew-
chikatedralna  ważny obiekt historii Wilna. skiego Witolda. Spoczywają szczątki króla
Wilno
07
Uniwersytet Wileński
Polski i Wielkiego Księcia Litewskiego Alek-
sandra (1460 1506) z dynastii Jagiellonów,
również dwie żony króla Zygmunta Augus-
ta: Elżbieta Habsburżanka i Barbara Radzi-
wiłłówna, a także urna z sercem Wielkiego
Księcia Litewskiego i króla Polski Władysła-
wa IV Wazy (1632 1648). Te groby można
zwiedzić zamawiając wycieczkę do podzie-
mi Bazyliki.
Znajdująca się tuż przed katedrą dzwon-
nica jest jedną z baszt należących do daw-
nych fortyfikacji obronnych Zamku Dolne-
4 | Uniwersytet Wileński
go. Jej wysokość sięga 57 metrów. W XVII
w. na wieży umieszczony został zegar, który
* ul. Universiteto 3, Wilno * Tel. [phone]
do dziś odmierza czas biciem dzwonów.
* Wycieczki po zespole i bibliotece sÄ…
organizowane w I - V (godz. 9.00 15);
Przy wyjściu z Archikatedry w kierunku
Dziedzińce otwarte w I-VII (godz. 9.00-18.30)
dzwonnicy ujrzysz wielobarwną płytkę ze
* Dzwonnica otwarta: na wiosnÄ™ i w jesieni w I 
szklanymi literami tworzÄ…cymi napis  Cud .
VII (godz. 10  19); latem w I  VII (godz. 11  20)
Jest ona symbolem jednego z najstarszych
* PÅ‚atne. * www.mb.vu.lt, www.vu.lt
miejsc obchodów pogańskich w Europie.
Ponoć do dziś to miejsce ma magiczną Teren między ulicami Św. Jana, Skapo i
moc. Stań na  cudownej płytce, pomyśl Uniwersytecką zajmuje Uniwersytet Wileń-
ski
życzenie, obróć się dokoła swej osi  Twoje  zespół budynków w stylu gotyckim,
życzenie na pewno się spełni. renesansowym, barokowym i klasycystycz-
nym. Słynie ze swych dwunastu wewnętrz-
A teraz spójrz w lewo i pozdrów założycie-
nych dziedzińców, kościoła Św. Janów i
la Wilna Wielkiego Księcia Giedymina. Spo-
najwyższej dzwonnicy w mieście. Działa tu
glÄ…da na miasto z postumentu.
również biblioteka, założona w 1570 roku,
ze zbiorami ksiÄ…g drukowanych i starych
Prosto przez plac udaj siÄ™ w kierunku ulicy
rękopisów. Wśród nich  jeden z dwóch
Uniwersyteckiej. Po prawej stronie ujrzysz
Prezydenturę, a po lewej zespół zabudo- zachowanych oryginalnych egzemplarzy
pierwszej litewskiej książki  Katechizmu
wań uniwersyteckich.
Martynasa Ma~
vydasa.
Kościół św. Janów
WAŻNE OBIEKTY:
Kaplica św. Kazimierza;
Krypta królewska;
Krypta kapituły;
Krypta biskupia;
Miejsce grobu Witolda Wielkiego;
Mauzoleum.
Wilno
08
Uniwersytet Wileński należy do najstar- zykę, sztukę i inne nauki i sztuki wykładane
szych uczelni w Europie Wschodniej i Åšrod- na uniwersytecie.
kowej. Założony w 1579 r., przez długi czas
Dumą uniwersytetu jest kościół pod
pozostawał jedyną wyższą uczelnią na Lit-
wezwaniem Św. Janów, mieszczący się na
wie i wywierał ogromny wpływ na życie
jednym z najpiękniejszych dziedzińców.
kulturalne krajów ościennych. Z uniwersy-
Koniecznie wstąp tutaj. Kościół zaczęto bu-
tetem związane były postacie słynne w ca-
dować w 1387 r. tuż po chrzcie Litwy. Wnęt-
łej ówczesnej Europie.
rze zachwyca wspaniałym barokowym oł-
W 1753 r. na uniwersytecie powstało Ob- tarzem, jedynym w takim stylu w Krajach
serwatorium Astronomiczne, obecnie jed- Bałtyckich.
no z najstarszych w Europie i najstarsze na
Kościół był świadkiem nie tylko odprawia-
terenach dawnej Rzeczypospolitej Obojga
nych tu nabożeństw, ale także protestów
Narodów. Koniecznie obejrzyj dawny sprzęt
studenckich, przedstawień teatralnych,
astronomiczny.
wizyt królewskich. Dzisiaj wręcza się tutaj
Pójdz
na Wydział Filologiczny. W holu dyplomy absolwentom uczelni, odbywają
Centrum Lituanistyki jest piękny fresk się koncerty, festiwale.
 Mets
laikai ( Pory roku ), twórcą którego
Podziwiaj panoramÄ™ Wilna z dzwonnicy
jest litewski artysta Petras Repa
ys. Fresk o
kościoła Św. Janów  najwyższego budyn-
powierzchni 200 m2 przedstawia sceny z
ku na starym mieście. Nie trudząc nóg, no-
mitologii litewskiej. Obok, w księgarni uni-
woczesnÄ… windÄ… wjedz
na taras widokowy
wersyteckiej  Littera znajduje siÄ™ kolejne
urządzony na wysokości 45 m. Działa też
dzieło sztuki  wykonane techniką al fresco
Muzeum Nauki.
przez litewskiego artystÄ™ malarza Antanasa
Kmieliauskasa. Na sklepieniu o powierzchni Po zejściu na dół wyjdz
przez dziedzińce
120 m2 przedstawione są figury symbolizu- Duże i Sarbiewskiego i wyjdziesz przed Pa-
jÄ…ce astronomiÄ™, medycynÄ™, botanikÄ™, mu- Å‚ac Prezydencki.
Uniwersytet Wileński
Wilno
09
Pałac Prezydencki
5 | Pałac Prezydencki
* pl. S. Daukanto 3,
cuje Prezydent i jej kancelaria, przyjmuje
* Tel. (wycieczki) [phone]
się głowy państw zagranicznych. Jeśli Pre-
* Wycieczki w V (godz. 16.30), w VI (godz. 9.00 
zydent znajduje siÄ™ na Litwie, spoglÄ…dajÄ…c
14.30) * Bezpłatnie. * www.president.lt
w górę na dachu zobaczysz powiewającą
flagę. Gdy Prezydent wyjeżdża z kraju, fla-
Wąskie uliczki w pobliżu Pałacu Prezy-
gÄ™ siÄ™ opuszcza.
denckiego prowadzÄ… na przestronny, kla-
Dołączając do wycieczki zobaczysz histo-
sycystyczny XVIII-XIX-wieczny plac Szymo-
ryczny wystrój wnętrz pałacu i gabinet Pre-
na Dowkonta.
zydenta. Na wycieczkÄ™ zapisz siÄ™ zawcza-
Od XVI w. w pałacu mieściła się rezyden-
su, miej ze sobą dowód tożsamości.
cja biskupów wileńskich. Gdy w XVIII w.
Każdej niedzieli o godz. 12 na placu od-
okupowana Litwa weszła w skład Impe-
bywa siÄ™ uroczysta ceremonia zmiany fla-
rium Rosyjskiego, pałac przejął general-
gi, w której uczestniczą żołnierze odziani w
-gubernator wileński. W tym pięknym bu-
paradne mundury i średniowieczne zbroje.
dynku bywali kiedyÅ› car Rosji Aleksander I,
król Francji Ludwik XVIII, cesarz Napoleon
Po zwiedzeniu Pałacu Prezydenckiego
Bonaparte, marszałek Rzeczypospolitej
przejdz
przez plac i skręć w prawo - przez
Polskiej Józef Piłsudski.
skwer Skapo wyjdziesz na hucznÄ…, bruko-
Obecnie w białych ścianach pałacu pra- waną ulicę.
Wilno
10
Ulice Zamkowa (Pilies)
miejscu mieszkał poeta wraz z ojczymem
Augustem Becu  profesorem, pierwszym
litewskim epidemiologiem, prekursorem
szczepionki przeciw ospie. Po prawej stro-
nie ulicy mieści się Uniwersytet Wileński.
Po drugiej stronie, trochę wyżej (ul. Zamko-
wa 24)  hotel  Narutis . Na poczÄ…tku XIX w.
mieszkał tutaj inny polski pisarz i historyk Jó-
zef Ignacy Kraszewski. Obok, przy ul. Zamko-
wej 26 znajduje siÄ™ Dom Sygnatariuszy. Tu
16 lutego 1918 r. Rada Najwyższa Republiki
Litewskiej ogłosiła Akt Niepodległości Li-
twy. Obecnie w tym miejscu działa muzeum.
Na styku ulic, gdzie kiedyś mieścił się Ry-
nek Rybny, obecnie znajduje siÄ™ plac tar-
gowy. Na placu leży duży kamień nazwany
imieniem bożka piwa Ragutisa. Legenda
głosi, że ten, kto go poruszy, umrze śmiercią
nienaturalną. Kamień znaleziono w pobliżu,
przy ul. Latako i przeniesiono tu.
Obok jest cerkiew Piatnicka (św. Para-
skiewy) (ul. Wielka 2). Legenda głosi, że
ochrzczono w niej pradziadka rosyjskiego
6 | Ulice Zamkowa (Pilies) i
pisarza A. Puszkina  Hanibala.
Wielka (Didżioji)
Dom pod numerem 1 (ul. Wielka 1) dłu-
go był nazywany domem Franka, gdyż na
* Wileńskie CIT, ul. Did~
ioji 31
początku XIX w. mieszkał w nim kierownik
* Tel. [phone]
Kliniki Terapeutycznej Jozeph Frank. DziÄ™-
* www.vilnius-tourism.lt
ki niemu medycyna uniwersytecka była
na tak wysokim poziomie, że mogła za-
To najstarsze i najładniejsze ulice Starów-
błysnąć nawet w Paryżu, jak skomentował
ki, gdzie swe domy budowali magnaci i bo-
w 1812 r. w składanym cesarzowi raporcie
gaci mieszczanie, główny szlak na Zamek
Ulice Wielka (Didżioji)
Królewski.
Ulica Zamkowa przyciąga uwagę różno-
rodnością architektoniczną: są tu zarów-
no budowle gotyckie, na przykład domy
mieszkalne oznaczone numerami 12 i 14,
jak też renesansowe  Zamkowa 4, i baro-
kowe  fronton kościoła św. Janów.
Przy ulicy Zamkowej pod numerem 22
umieszczono tablicÄ™ pamiÄ…tkowÄ… i biust
Juliusza Słowackiego świadczące, że w tym
Wilno
11
Plac Ratuszowy
lekarz wojsk napoleońskich. W tym budyn- został powieszony hetman wielki litewski Szy-
ku zatrzymywał się również skarbnik armii mon Kossakowski. W XVI w. na placu palono
napoleońskiej Marie Henri Beyle, dziś znany książki protestanckie. Występy organizowali
jako pisarz Stendhal. Obecnie mieści się tu
podróżujący akrobaci, komedianci, wystawia-
Ambasada Francji i przytulna kawiarenka w
no misteria. Imprezy na Ratuszu odbywajÄ… siÄ™
stylu francuskim.
do dziś. Ratusz (ul. Wielka 31) istniał w Wil-
nie już za panowania Władysława Jagiełły w
Po drugiej stronie ulicy (ul. Wielka 4) znaj-
XIV w. Początkowo była to gotycka budow-
duje się dawny pałac Chodkiewiczów, w
la, póz
niej przebudowana przez znanego
którym mieści się Wileńska Galeria Obra-
litewskiego architekta Wawrzyńca Guce-
zów, dysponująca bogatą kolekcją dzieł
wicza w końcu XVIII wieku w stylu klasycy-
sztuki zachodniej. W muzeum odbywajÄ…
stycznym. Przechowywano tam broń, a w
się wieczory muzyki klasycznej, które latem
piwnicy znajdowało się więzienie. Obecnie
przenoszą się na podwórko. W latach 1940
odbywajÄ… siÄ™ tu koncerty, wystawy, festiwa-
1950 mieszkał tu filozof Wasyl Sezeman,
le. Stąd przemawiał Prezydent Stanów Zjed-
którego książki  Logika (1928 r.) i  Estetyka
noczonych Ameryki George Bush i Królowa
(1970 r.) uchodzą za najważniejsze litewskie
Anglii Elżbieta II.
dzieła filozoficzne.
Przy ul. Wiekiej 34 stoi pierwszy na Litwie
W tym miejscu zaczyna się najważniejszy
barokowy kościół św. Kazimierza. Na pa-
plac miasta  Plac Ratuszowy. Dawniej
miątkę o Świętym Kazimierzu wznieśli go
mieścił się tu miejski rynek. W 1387 roku
jezuici. W kościele zostały zainstalowane or-
Litwa przyjęła chrzest, a Wilnu nadane
gany mechaniczne niemieckiej firmy  Obe-
zostały prawa magdeburskie, zbudowano
rlinger . W niedzielÄ™ odbywajÄ… siÄ™ koncerty
ratusz, w którym mieścił się Magistrat (czyli
muzyki sakralnej, na które wstęp jest wolny.
Rada Miasta). Znajdowały się tu sale sądowe,
skarbiec, archiwum. Stał tu również słup, do
Z kościoła św. Kazimierza ulicą Zamkową
którego przywiązywano przestępców. Na
wróć na plac Katedralny. Idz
alejÄ… Giedymi-
placu wykonywano również wyroki śmierci
na aÅ› z prawej strony ujrzysz rzez
bÄ™ V. Ku-
przez ścięcie.
dirki. Za nią skręć ulicą w prawo, niedługo
W 1794 r. na szubienicy przed Ratuszem zbliżysz się do Pałacu Kongresowego.
Wilno
12
Bohema
tylko z Litwy, lecz i z całego świata. W Pałacu
7 | Pałac Kongresowy w Wilnie
Kongresowym występy mieli Violeta Urma-
na, Sergej Larin, Sergei Leiferkus.
* ul. Vilniaus 6/16
* Tel. [phone]
Wystawiana w latach 2006  2007 w Pałacu
* www.lvso.lt
Kongresowym opera ,,Bohema o młodych
artystach cieszyła się zdumiewającą popu-
Goszcząc w stolicy jeden wieczór prze-
larnością i przerosła oczekiwania jej pomy-
znacz na zwiedzenie wileńskiego Pałacu
słodawców  reżysera D. Ibelhauptait
, dy-
Kongresowego, który od 1999 r. stał się
rygenta G. Rinkevi%0ńiusa i twórcę kostiumów
siedzibą Litewskiej Państwowej Orkiestry
J. Statkevi%0ńiusa. Przedstawienie te stanowiło
Symfonicznej. Główny dyrygent i kierownik
początek potężnego ruchu ,,Bohemy . Two-
artystyczny orkiestry  Gintaras Rinkevi%0Å„ius.
rzone przez ,,Bohemę przedstawienia stały
W sali koncertowej odbywajÄ… siÄ™ koncerty
się wyróżniającym się zjawiskiem w litew-
muzyki symfonicznej i kameralnej, przedsta-
skiej kulturze.
wienia operowe, goszczą tutaj najsłynniejsi
Po wyjściu z Pałacu Kongresowego spójrz
wykonawcy jazzu i muzyki popularnej nie
w lewo - po drugiej stronie ulicy zobaczysz
Pałac Kongresowy w Wilnie
Litewski Narodowy Teatr Opery i Baletu.
8 | Narodowy Teatr Opery i
Baletu
* ul. A. Vienuolio 1, Wilno
* Tel. [phone],
rezerwacja biletów tel. [phone]
* Otwarte w I VII (godz. 10 18.30) i podczas
przedstawień. * www.opera.lt
Wilno
13
Przed wzniesionym w 1974 r. budynkiem Nie raz na scenie teatru tańczyli soliści
Narodowego Teatru Opery i Baletu stoi Teatru Maryjskiego z Sankt Petersburga,
skromny pomnik Kiprasa Petrauskasa au- a Moskiewski Teatr Wielki wystawiał
torstwa Gediminasa Jokk
bonisa. Z tą po-  Korsarza , w którym główne role zagrali
artyści nazywani perłami baletu: Nikołaj
stacią wiąże się początek historii litewskiej
Tsiskaridze, Marija Aleksandrowa, Natalija
opery.
Osipowa i Iwan Wasiljew. Szczególną więz

W sali, która mieści prawie tysiąc widzów,
z teatrem ma Maja Plisiecka.
wystawiane są świetne sztuki, śpiewają
W repertuarze Teatru Opery i Baletu jest
gwiazdy operowe, tańczą słynni soliści ba-
wiele klasycznych baletów  nie każdy teatr
letu. Częstymi gośćmi są światowej sławy
europejski może tym się pochwalić. Dlate-
solistki Violeta Urmana ir Nomeda Kazlaus.
go marzeniem wielu artystów baletu kla-
Åšpiewali tu Montserrat Caballe i Ramon
sycznego jest praca na Litwie. W przerwie
Vargas.  Latającego Holendra reżysero-
widzowie mogą delektować się lampką
wała Amerykanka Francesca Zambello.
szampana albo filiżanką gorącej czekolady.
 Madame Butterfly  angielski reżyser An-
Ty też skorzystaj z tej okazji.
thony Minghella, a awangardzista z USA
David Alden stworzył  Salomeę . Utwory F.
Teraz aleją Giedymina wróć na plac Ka-
Chopina i R. Schumanna wykonywał jeden
tedralny. Na przeciwległej stronie ujrzysz
z najlepszych pianistów świata Jewgienij
park. Po tym jak zawrócisz na ulicę Maironi-
Kissin, a w ubiegłym roku gościnnie grała sa, niedługo znajdziesz się przy rzecze Wi-
słynna Orkiestra Filharmonii Nowojorskiej. lence. Przejdz
przez most na drugÄ… stronÄ™.
Narodowy Teatr Opery i Baletu
Wilno
14
Zarzecze
Oprócz tego Zarzecze posiada własny hymn,
9 | Republika Zarzecze
szeryfa, biskupa, dwa kościoły i siedem
mostów. Na ulicy %7ńvirg~
dyno zwiedzisz
* W pobliżu Starówki, na prawym brzegu Wilenki
jeden z najstarszych w Wilnie cmentarzy
* Bezpłatnie.
 Bernardyński, z omszałymi pomnikami 
tutaj spoczywa wiele sławnych litewskich
Na centralnym placu Zarzecza przywita CiÄ™
osobowości.
figura Anioła Stróża wykonana w brązie.
W czasach sowieckich Zarzecze było za-
Tę ulubioną przez artystów dzielnicę często
niedbane, jednak ze względu na położoną
przyrównuje się do paryskiego Montmartre
w tej dzielnicy Akademię Sztuki zaczęli tutaj
czy kopenhaskiej Christianii.
osiedlać się artyści. Na Zarzeczu odbywają się
Skręcając przy Aniole w ulicę Paupio,
festiwale alternatywnej mody, koncerty, wido-
przeczytaj zapisaną w różnych językach na
wiska, oryginalne święta, wieczory poetyckie.
ogrodzeniu konstytucjÄ™ Republiki Zarzecza.
W zarzeckiej  Galerii odbywajÄ… siÄ™ wystawy
Zarzecze
sztuki alternatywnej. W niszy nadbrzeża Wi-
lenki siedzi inny symbol Zarzecza  syrenka z
brązu, zwana także Panienką Zarzecza. Przy-
ciąga ona do Zarzecza ludzi z całego świata,
a ci, którzy nie potrafią oprzeć się jej czarom,
pozostają tu na długo.
Z Zarzecza wzdłuż rzeki wróć pod Górę Gie-
dymina. Idz
wzdłuż rzeki do mostu Zamkowe-
go. UlicÄ… T. Kosciua
kos dojdz
do ronda, gdzie
zobaczysz kościół Św. Piotra i Pawła.
Wilno
15
Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła
śmierci fundatora, świątynia stała się jego
10 | Kościół św. Piotra i Pawła
grobem. Na życzenie Michała Kazimierza
Paca jego szczÄ…tki spoczywajÄ… w piwnicy,
* ul. Antakalnio 1, Wilno * Tel. [phone]
pod progiem kościoła.
* Bezpłatne.
* Otwarte: codziennie (w godz. 6-18.30).
Jako upamiętnienie pielgrzymki Jana Paw-
* www.vilnius-tourism.lt
Å‚a II na LitwÄ™ i do Wilna w 1993 r., plac przed
kościołem został nazwany jego imieniem.
Turystów przyciąga bogate wnętrze koś-
cioła, a pielgrzymi udają się pod obraz Naj- Przed Tobą jeszcze jedno dzieło szuki, któ-
rym zachwycał się sam Napoleon. Musisz
świętszej Marii Panny A
askawej i cudowny
obraz, przedstawiający Marię Pannę chro- wrócić na Starówkę.
Wnętrze kościoła św. Piotra i Pawła
niącą mieszkańców Wilna przed dżumą w
1710 r.
Legenda głosi, że pierwszy kościół został
wzniesiony w XIV w. na miejscu świątyni
bogini miłości Mildy. Obecny kościół ufun-
dował w 1668 r. Michał Kazimierz Pac (1624
1682), hetman wielki litewski, jako wotum za
pomyślne zakończenie wojny z Moskwą.
Prace dekoratorskie, których efektem były
wyjÄ…tkowe sztukaterie, wykonali WÅ‚osi
Pietro Peretti oraz Giovanni Maria Galli. Po
Wilno
16
Kościół św. Franciszka z Asyżu (Bernardynów).
obronnym miasta. Po przebudowie wyko-
11 | Zespół kościołów św. Anny
nanej w XVI-XVII w., kościół zyskał cechy
oraz św. Franciszka z Asyżu
budowli renesansowej z elementami baro-
(Bernardyńskiego)
kowymi, jednak do dziÅ› uchodzi za jednÄ… z
największych budowli sakralnych w stylu
* ul. Maironio 8 1, 10, Wilno
gotyckim na Litwie.
* Tel. [phone]
* Otwarte: Kościół św. Anny: I, II, IV, V (godz.
Turystom oferuje siÄ™ szlak zwiedzania
7 19); III, VI (godz. 10 -19); VII (godz. 8:30- 19)
kościoła św. Franciszka z Asyżu
Kościół Bernardynów jest otwarty codziennie
(godz. 7  19) (Bernardyńskiego), który prowadzi do
* Bezpłatne. * www.parapija.bernardinai.lt kaplicy św. Floriana (Trzech Króli): idąc
korytarzem upiększonym freskami
Kościół św. Anny - jedna z najpiękniejszych trafisz na gotycki dziedziniec, następnie
i najsłynniejszych budowli Wilna jest arcy- do prezbiterium  na chór kapłański, do
dziełem póz
nego gotyku. Legenda głosi, podziemnej krypty, gotyckiej dzwonnicy i
że Napoleon zachwycony finezyjnością ar- schodami w górę na poddasze kościoła,
chitektury tego kościoła chciał go na dłoni skąd rozciąga się piękna panorama Wilna.
przenieść do Paryża. Kościół wybudowano
w latach 1495-1501. Wielokrotnie był remon-
WAŻNE OBIEKTY:
towany, ale zewnętrzna część prawie się nie
Kaplica św. Floriana;
zmieniła.
Freski;
W końcu XV w. obok kościóła św. Anny
Panorama Wilna i poddasze kościoła
wzniesiono kościół św. Franciszka (Ber-
św. Franciszka (Bernardyńskiego).
nardyński), który jednocześnie był murem
Wilno
17
Wota
12 | Ostra Brama
* ul. Aua
ros Varts
12, Wilno
* Tel. [phone]
* Czynne: codziennie (w godz. 6-19)
* Bezpłatnie. * www.ausrosvartai.lt
W Rzymie pielgrzymi udajÄ… siÄ™ do Bazy-
liki św. Piotra, a w Wilnie do Ostrej Bramy.
W latach 1492-1506 położono tu ka-
mień węgielny, gdyż brama znajdowała
siÄ™ na szlaku prowadzÄ…cym przez Mied-
niki w kierunku Moskwy. Nad bramÄ…
Miednicką, w baszcie obronnej mieści się
kaplica Matki Bożej. Zgodnie z tradycją
katolickich miast europejskich, umiesz-
czono w niej cudowny obraz Matki Bożej
Miłosierdzia. Od XVII w. obraz uważany
jest za cudowny. Na jego temat krąży
wiele legend. Jedna z nich głosi, że w
Ostra Brama
Obraz Matki Bożej
1671 r. po wniesieniu do kaplicy obrazu
Matki Bożej, dwuletnie dziecko spadło z
pierwszego piętra i uderzyło o posadz-
kę. Zrozpaczeni rodzice zostawili zmarłe
dziecko przy obrazie, a rano znalez
li je
żywe i zdrowe. Przy obrazie umieszczane
sÄ… wota przynoszone przez ludzi Matce
Bożej w podzięce. W 1927 r. obraz ukoro-
nowano koronÄ… papieskÄ….
Tu trasa po Wilnie się kończy, jednak to
wygodnie miejsce do rozpoczęcia zwie-
dzania okolic Wilna.
Okolice Wilna
18
Trzy stolice Litwy
Zamek Trocki
Okolice Wilna
13 | Zamek w Trokach
* ul. Karaims
43C, Troki
Podróżując dokoła Wilna, w odległości
* Tel. [phone]
nie większej niż 50 km, zwiedzisz jeszcze
* Czynne: maj-wrzesień, codziennie (w godz.
dwie stolice Litwy  Kiernów i Troki. W
10 19); marzec, kwiecień i paz
dziernik,
pierwszej, która istniała w XIII w., obecnie
II VII  w godz. 10 19, listopad-luty,
możesz podziwiać piękną panoramę
II VII  w godz. 10 17
pięciu grodzisk. Druga przypomina
* PÅ‚atne. * www.trakaimuziejus.lt
o tym, że w XV w. granice Wielkiego
Księstwa Litewskiego sięgały od Morza
Zamek w Trokach, położony na jednej z
Bałtyckiego aż po Morze Czarne. Zwiedz

wysp jeziora Galwie, jest symbolem Lit-
muzeum w średniowiecznym zamku,
wy. Zamek został wzniesiony w XIV XV w.
który stoi na wyspie jeziora Galwie. Trafisz
przez Wielkiego Księcia Litewskiego Kiej-
tam pokonując długie drewniane mosty.
stuta i jego syna Witolda. Był to zamek
OglÄ…daj mury ogromnego zamku z wody:
warowny, który nigdy nie został zdobyty
wykąp się, popływaj łódką bądz
jachtem,
rowerem wodnym, żaglówką. przez wroga.
WycieczkÄ™ po okolicach Wilna rozpocznij Po wygranej Bitwie pod Grunwaldem
od Trok. Od obecnej stolicy Wilna do byłej (1410 r.), po rozgromieniu Zakonu Krzy-
stolicy  28 km. żackiego, zamek stał się rezydencją Wiel-
Okolice Wilna
19
Program  Walki średniowieczne
kich Książąt Litewskich. Ożyło też mias-
teczko. Zwiększył się napływ kupców,
posłów zagranicznych, których przyjmo-
wano w komnacie reprezentacyjnej na
Zamku. W 1987 r., po wykonaniu prac
restauratorskich, Zamek odzyskał swój
XV-wieczny wyglÄ…d. Obecnie czynne jest
tu interesujące muzeum, w którym eks-
ponowane sÄ… dawne meble, fajki, pieczÄ™-
cie, zegarki, wyroby z porcelany i szkła,
trofea myśliwskie, w kaplicy Dominikań-
skiej ekspozycja sztuki sakralnej.
Koncert w Pałacu w Zatroczu
Latem przyjedz
na odbywajÄ…ce siÄ™ na
podwórku zamkowym festiwale opero-
we i koncerty.
W trzeci piÄ…tek maja zwiedzaj Muzeum
Historyczne w Trokach, w Dniu Między-
narodowej Nocy Muzealnej. Nauczysz
się starych rzemiosł, strzelania z łuku. O
zmroku rozpocznie się impreza ze śre-
dniowieczną muzyką, tańcami, walkami
rycerzy, fakirami.
Panorama Trok
Okolice Wilna
20
Pałac dworu w Zatroczu
14 | Karaimska wystawa 15 | Pałac dworu w Zatroczu
etnograficzna
* ul. U~
trakio 5, Troki
* Tel. [phone]
* ul. Karaims
22, Troki * Tel. [phone]
* Czynne: IV VII (w godz. 11 19).
* Czynne: III VII (w godz. 10 18). * PÅ‚atne.
* PÅ‚atne. * www.seniejitrakai.lt
* www.trakaimuziejus.lt
Z pałacu rozciąga się piękny widok na
Karaimi - to jeden z najmniejszych naro-
jezioro Galwie, zamek trocki i miasteczko.
dów europejskich, posługujący się językiem
z grupy języków tureckich. Wielki Książę Li-
Pałac zbudowano w latach 1897-1902 z
tewski Witold prowadzÄ…c politykÄ™ zdobywa-
inicjatywy hrabiego Józefa Tyszkiewicza.
nia innych ziem w XIV w. dotarł na Półwysep
Własnością rodu Tyszkiewiczów pałac był
Krymski. Po zwycięskiej bitwie ze Złotą Ordą
do początku II wojny światowej. Budowlę
przywiozł on na Litwę 383 rodziny karaim-
w stylu historyzmu wzniesiono według
skie i osadził je w Trokach. Karaimi pełnili
projektu słynnego warszawskiego archi-
wartÄ™ w zamku, pracowali na roli, zajmowali
Rzez
ba przy Pałacu w Zatroczu
się handlem i rzemieślnictwem. Naród ten
do dziś zachował swoje tradycje i ojczysty
język. Dotychczas modlą się w jedynej funk-
cjonującej kienesie w Europie. Więcej na te-
mat Karaimów dowiesz się w muzeum.
Będąc w Trokach spróbuj narodowego
dania karaimskiego  kibina. Spożywając
posiłek spojrzyj na drugi brzeg jeziora Gal-
wie, zobaczysz tam klasycystyczny pałac. Do
niego zaledwie 10 km.
Okolice Wilna
21
Kościół pw. Św. Trójcy w Suderwie
tekta Józefa Hussa. Otoczony jest zapro-
jektowanym przez francuskiego architekta
krajobrazu E.Andrego angielskim parkiem
ze stawami, kwietnikami i rzez
bami. Hra-
biowie Tyszkiewiczowie na półwysep
przeprawiali siÄ™ promem przez przesmyk
między jeziorami Galwie i Skaistis. Latem
w pałacu odbywa się cykl koncertów mu-
zyki kameralnej  Wieczory w Zatroczu .
Koncerty rozpoczynajÄ… siÄ™ w lipcu i trwajÄ…
przez cały miesiąc.
Po spacerze po pięknym parku czas w
drogę. 40 km dalej leży Suderwa, miejsco-
wość z jedynym kościołem rotundowym
na Litwie.
1803-1822 dominikanin Walenty Wołczacki
ufundował kościół. Zbudowano go według
16 | Kościół św. Trójcy w
projektu architekta Wawrzyńca Bortkiewi-
cza na wzór rzymskiego panteonu. Kościół
Suderwie
ma kształt rotundy, na zewnątrz opasany
jest okazałą kolumnadą. Pod okrągłym
* ul. Kernav
s 1, Suderwa, rejon wileński
sklepieniem kościoła znajdują się cenne
* Tel. + 370 5 249 0287
polichromie z XIX wieku. Są też rzez
by apo-
* Otwarte: codziennie przed nabożeństwem 
stołów Piotra i Pawła.
godz. 16.30, VII  godz. 13 i 15 * Bezpłatne.
* http://vilnius.lcn.lt Czas na zwiedzanie pierwszej stolicy Li-
twy. Do Kiernowa - 20 km. Po drodze zaj-
W końcu XVIII w. biskup wileński Ignacy rzyj do parku rzez
b nad brzegiem jeziora
Massalski założył parafię Suderwa. W latach Wilnoja.
Pałac w Zatroczu
Okolice Wilna
22
Na tym terytorium pierwsi mieszkań-
17 | Grodziska Kiernowa
cy osiedli jeszcze w XVIII-IX tysiÄ…cleciu
przed Chrystusem, na końcu okresu ka-
* ul. Kerniaus 4 a., Kiernów, rejon szyrwiński
miennego. Od tych czasów do póz
nego
* Tel. [phone]
średniowiecza tu bez przerwy zamieszku-
* Wycieczki oprowadzane sÄ… w okresie
jący ludzie zostawili ślady byłej kultury.
kwiecień-paz
dziernik, II-VI (w godz. 10-17.30)
* PÅ‚atne.
Pięć grodzisk, skupionych w jednym
* www.kernave.org
miejscu, na tarasie nad szerokÄ… dolinÄ…
Wilii stanowi piękny krajobraz. Jest to je-
Pięć zamczysk na prawym zboczu do-
den z największych w krajach Bałtyckich
liny Wilii tworzÄ… imponujÄ…cy krajobraz.
zespołów warownych i miejsce istnienia
To jeden z największych zachowanych
średniowiecznego miasta. Zespół ten jest
w krajach bałtyckich zespołów zamczysk
wpisany na listę światowego dziedzictwa
obronnych, ukazujÄ…cych prahistoriÄ™ Li-
UNESCO.
twy i wczesny okres kształtowania pań-
Pierwsza historyczna wzmianka o Kier-
stwa litewskiego.
nowie, jako pierwszej stolicy Litwy, po-
chodzi z 1279 r., z okresu rządów Wielkie-
go Księcia Litewskiego Trojdena. W 1390
r. podczas napadu Krzyżaków, Kiernów
został spalony. Szczątki starego miasta
zostały pokryte grubą warstwą gruntu,
który zakonserwował ślady litewskiej
Troi.
Obecnie rezerwat zajmuje 194,4 ha. Na
jego terenie jest 18 zabytków archeolo-
gicznych, historycznych i kulturowych.
Z Kiernowa wracaj przez Szyrwinty. 55
km dalej znajdziesz inne, owiane legen-
dami grodzisko.
Okolice Wilna
23
Dubinki położone są nad Jeziorem Du-
bińskim (Asveja). Jest to półwysep  wzgó-
rze, dawniej wyspa, o długości 500 m i
szerokości 200 m. Zachowały się tu ruiny
pałacu Radziwiłłów i kościoła ewangelic-
ko- reformowanego z XVI-XVII w.
Pierwsze wzmianki o Dubinkach po-
chodzÄ… z opisu najazdu Zakonu Inflanc-
kiego z 1334 r. Wielki Książę Litewski
Witold wzniósł tu zamek po bitwie pod
Grunwaldem. Następnie pałac prze-
szedł we władanie Radziwiłłów. W XVI w.
wzniesiono murowany kościół, w którym
urządzono mauzoleum Radziwiłłów. W
pałacu mieszkała Barbara Radziwiłłówna
 żona Wielkiego Księcia Litewskiego i
Króla Polski Zygmunta Augusta.
Upadek świetności zamku nastąpił w
XVII w. Obecnie z grodziska rozciÄ…ga
się piękny widok na jezioro Dubińskie
(Asveja).
Na 26 km drogi do Wilna drogowskaz
wskaże Ci drogę do Geograficznego
18 | Miejscowość Dubinki
Centrum Europy z kamieniem pamiÄ…tko-
(Dubingiai)
wym i kompozycjÄ… z okazji przystÄ…pienia
Litwy do Unii Europejskiej autorstwa ar-
* Dubingiai, rejon malacki * Tel. [phone]
tysty prof. Gediminasa Jokk
bonisa. Czas
* Otwarte: codziennie. * Bezpłatnie.
na zwiedzanie Parku Europy, który poło-
* www. lietuvospilys.lt, www. musupaveldas.lt
żony jest 20 km od Centrum Europy.
Grodziska Kiernowa
Okolice Wilna
24
19 | Park Europy 20 | MÅ‚yn w Lubowie
* wieÅ› Joneikia
kis
, rejon wileński * w. Liubavas, rej. wileński
* Tel. [phone] * Tel. [phone]
* Otwarte: codziennie, * Od 04.15 do 10.31 w III-V (godz. 10.00  18.00),
od godz. 10.00 do 2.00. w VI-VII (godz. 10.00  18.00) * Wstęp płatny
* PÅ‚atne. * www.liubavas.lt
* www.europosparkas.lt
W kamiennym młynie dworskim - mu-
zeum poznasz pełne odkryć życie dworskie.
Jedno z najciekawszych muzeów sztuki
współczesnej pod gołym niebem, zajmu- Dwór, nazwany imieniem miłości, w prze-
jące powierzchnię 55 ha, zostało stworzo- szłych wiekach należał do księcia Mikołaja
ne przez rzez
biarza Gintarasa Karosasa. Radziwiłła Rudego i innych magnatów. Sta-
Wystawiono tu ponad 100 dzieł ssztuki wy lubowskie były opisane w księdze skar-
z 34 krajów świata. Są tu prace Magdale- bowej władcy Litwy Zygmunta Augusta już
ny Abakanowicz, Solo LeWitto, Dennisa w 1546 r.
Oppenheima, Beverly Pepper. Ciekawym
W pomieszczeniu, gdzie niegdyś mieszkał
objektem jest rzez
ba z telewizorów, która
młynarz, mieści się centrum informacyjne.
została wpisana do księgi rekordów Guin-
Rozmieszczone w innych przestrzeniach
nessa.
urzÄ…dzenia do mielenia ziaren, przesiewa-
nia mÄ…ki i produkcji kasz, autentyczna tur-
Gintaras Karosas otrzymał Narodową
bina wodna, urzÄ…dzenie do podnoszenia
Nagrodę Postępu za pomysł utworzenia
worków, przypominają o pracach wykony-
muzeum pod gołym niebem. Po parku
wanych w owych czasach we młynie.
można jez
dzić wynajętym na miejscu ro-
werem. Działa tu kawiarnia, w której chęt- Najbardziej wpływowa europejska orga-
nie odpoczywają goście parku. nizacja zajmująca się ochroną zabytków
 Europa Nostra uznała młyn dworski  mu-
Z Parku Europy wyrusz do Lubowa  jed- zeum w Lubowie za jeden z najlepszych w
nego z najstarszych dworów na Litwie, Europie przykładów ochrony dziedzictwa i
położonego nad rzeką Ger
ja (%7ńalesa). przyznała nagrodę Unii Europejskiej i  Euro-
pa Nostra w dziedzinie dziedzictwa kultu-
rowego.
Park Europy MÅ‚yn w Lubowie
Kowno
25
Miasto zielonych wzgórz i
średniowiecznych kościołów
Plac Ratuszowy w Kownie
21 | Plac Ratuszowy
Kowno i okolice
* Tel. [phone] * www.kaunastic.lt
Kowno nazywane jest TymczasowÄ…
Ratusz w Kownie jest jednym z 3 ocalałych
Stolicą, gdyż w 1920 r., gdy Polska
Ratuszy na Litwie i jednym z najpiękniejszych.
zajęła Wilno i jego okolice, tu zostały
Obecnie mieści się tu Muzeum Ceramiki. W
przeniesione instytucje państwa. Stolicą
każdy weekend można oglądać piękne sceny
Kowno było tylko do 1939 r., ale jak na
europejską stolicę przystało, aktywnie  panny młode w białych sukniach  w Ratu-
dbało o swój wygląd. Miasto słynie
szu mieści się też Pałac Ślubów.
nie tylko ze swej architektury, ale też
Na prawo od Ratusza wznosi siÄ™ Bazylika Ar-
pięknych krajobrazów. Tonące w zieleni
chikatedralna św. Apostołów Piotra i Pawła
miasto położone jest w dolinie dwóch
(ul. Vilniaus 1), największa neogotycka budow-
największych rzek Litwy  Niemna i
la na Litwie. W świątyni pochowano kardynała
Wilii. WycieczkÄ™ rozpocznij od placu
Ratuszowego. Vincentasa Sladkevi%0ńiusa. Na zewnątrz kościo-
Kowno
26
ła znajduje się mauzoleum księdza Maironisa. mieści się w XVI-wiecynzm bu dynku przy
placu Ratuszowym pod numerem 28. Eks-
Przy Katedrze stoi barokowy kościół je-
ponowane jest wyposażenie zabytkowej
zuitów pw. św. Franciszka Ksawerego (pl.
apteki z XIX w. Spotkasz tu nie tylko turys-
Rotua

s 8). Przy nim zabudowania byłego
tów, ale wielu studentów medycyny.
klasztoru, w których dziś mieści się gim-
nazjum. W działającym w XIX w. kolegium Teraz skręć w ulicę Aleksoto.
wykładał wieszcz narodu polskiego i li-
tewskiego Adam Mickiewicz.
22 | Dom Perkuna
Poznać drogiego każdemu Litwinowi po-
* ul. Aleksoto 6, Kowno * Tel. [phone]
etę Maironisa można w domu z pięknym
* Czynne: I V  w godz. 9 17, VI VII  w godz.
barokowym frontonem (pl. Rotua

s 13).
10 14 * Bezpłatne. * www.perkunonamas.lt
Poeta mieszkał tu pełniąc obowiązki rekto-
ra kowieńskiego seminarium duchownego.
Perkun jest najważniejszym bogiem w po-
Obecnie mieści się tu Muzeum Literatury
gańskiej mitologii litewskiej. Gdy gniewał
Litewskiej im. Maironisa, a po drugiej stro-
się, zrzucał z nieba na ziemię pioruny. Jego
nie ulicy znajduje siÄ™ pomnik Maironisa au-
dom mieści się na Starówce Kowna. Prze-
torstwa Gediminasa Jokk
bonisa.
piękny piętrowy murowany budynek jest
W północnej części placu stoi renesan-
jednÄ… z najoryginalniejszych budowli gotyc-
sowy kościół pod wezwaniem św. Trójcy
kich, powstałych na przełomie XV  XVI w.
(ul. A. Jaka
to1) i Seminarium Duchowne.
W 1864 r. mieszkał w nim biskup żmudz- Piękna jest część frontowa budynku, do
ki, pisarz Motiejus Valan%0ńius. Przy ścianie
budowy której wykorzystano cegły 16 roż-
Seminarium stoi 4-metrowy pomnik M.
nych profili. Kamienica uzyskała nazwę
Valan%0Å„iusa (autor Leonas %7Å„uklys).
Domu Perkuna na poczÄ…tku XIX w., ponie-
waż podczas jej renowacji znaleziono w
Szczególną popularnością cieszy się Mu-
jednej z nisz posążek Perkuna.
zeum Historii Medycyny i Farmacji, które
Dom Perkuna
Kowno
27
Kościół Witolda
Budynek przez dłuższy czas był włas- tał pochowany przy kościele.
nością prywatną, odbudowany po wojnie
Teraz wróć na plac Ratuszowy i zwiedz

lat 1655-1661, został przekazany jezuitom.
bardzo ciekawe muzeum.
Do dziś jest ich własnością i w jego murach
działa gimnazjum jezuickie. Organizowane
24 | Zamek w Kownie
sÄ… teatralizowane wycieczki. Nie przegap
okazji i skorzystaj z tego. Dalej, w głąb uli- * ul. Pilies 17, Kowno * Tel. [phone]
cy, kolejne kowieńskie arcydzieło.
* Otwarte w III-VI (10.00  18.00), w VII (10.00 -
16.00) * Wstęp płatny * www.kaunomuziejus.lt
23 | Kościół Witolda Wielkiego
To najstarszy murowany gotycki zamek w
* ul. Aleksoto, Kowno * Tel. [phone]
Wielkim Księstwie Litewskim. Wzniesiony
* Czynne: podczas mszy: II V  o godz. 18,
w 1362 r. zamek miał ściany wewnętrzne i
VI  o godz. 10 i 18, VII  o godz. 10, 12 i 18
zewnętrzne i dwie baszty. Zamek opasany
* http://vytautine.lcn.lt
był rowem obronnym. W 1362 r. zamek zo-
stał zdobyty przez Krzyżaków, co zostało za-
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii
Zamek kowieński
Panny w Kownie często nazywany jest Wi-
toldowym, albo kościołem Witolda Wiel-
kiego, gdyż jego fundatorem był Wielki
Książę Litewski Witold. Jest to jeden z naj-
starszych kościołów Kowna i Litwy.
Wczesnogotycki kościół z 28-metrową
wieżą wzniesiono w XV w. W latach 1920-
1933 rektorem kościoła był słynny pisarz
litewski, znany z bogatego słownictwa,
ksiÄ…dz Juozas Tumas-Vai~
gantas, który zos-
Kowno
28
Narodowe Muzeum Sztuki im. M. K. 
iurlionisa Obraz M. K. 
iurlionisa  Bajka królów
pisane w ich kronikach, przy tej okazji po raz Muzeum jest bogate w zbiory dzieł sztu-
pierwszy odnotowano nazwÄ™ Kowno. Po 40 ki litewskiej i starej Europy. Najbardziej
latach zamek odbudowano. Do naszych cza- jednak muzeum słynie z tego, że zgroma-
dzono w nim prawie całą spuściznę twór-
sów zachowała się tylko część zamku, gdyż w
czÄ… genialnego litewskiego artysty M.
XVII-XVIII w. został on mocno zniszczony przez
K. 
iurlionisa (1875 1911). Człowiek ten
powodzie. W kolistej baszcie filia muzeum
jako pierwszy z Litwinów zgłębiał sztukę
miejskiego ze stałą ekspozycją i wystawami.
abstrakcyjnÄ… i poszukujÄ…c unikalnego li-
Na podwórku zamkowym odbywają się kon-
tewskiego stylu połączył muzykę z malar-
certy i przedstawienia teatralne.
stwem  w muzyce odzwierciedlał malar-
Posłuchawszy pięknej muzyki na zamku,
stwo i malował muzykę.
koniecznie udaj siÄ™ do muzeum genialnego
Muzeum przechowuje 220 prac malar-
kompozytora i artysty.
skich M. K. 
iurlionisa, 52 szkice, 10 albu-
mów z rysunkami, zdjęciami, a także bo-
25 | Muzeum Sztuki im.
gaty materiał archiwalny. W sali muzycznej
M. K. 
iurlionisa
ciÄ…gle rozbrzmiewajÄ… utwory muzyczne
M. K. 
iurlionisa. CzekajÄ… na Ciebie progra-
* ul. V. Putvinskio 55, Kowno
my edukacyjne, dzięki którym zanurzysz
* Tel. [phone] się w mistycznym świecie malarstwa 
iur-
* Czynne: II VII, w godz. 11 17 lionisa  usłyszysz go w muzyce, zobaczysz
* PÅ‚atne. * www.ciurlionis.lt w animacji.
Narodowe Muzeum Sztuki im. M. K. 
iurlionisa
Kowno
29
Kolej linowa na Zielonym Wzgórzu (lit. %7ńaliakalnis  dzielnica Kowna)
żesz oglądać zieloną panoramę miasta.
Jeżeli zwiedzasz Kowno na piechotę, czas
przesiąść się do samochodu i obejrzeć
piękne okolice miasta. Zaledwie 10 km stąd
zobaczysz wznoszÄ…cy siÄ™ nad Zalewem Ko-
wieńskim nieprawdopodobnie piękny ze-
spół klasztorny w Pożajściu.
27 | Zespół klasztorny w
Pożajściu
* ul. T. Masiulio 31, Kowno * Tel. [phone]
Czas na przejażdżkę. Czeka na Ciebie
* Czynne: II V  w godz. 10 17, VI  w godz.
jedna z najstarszych w Europie kolejek lino-
10 16 * PÅ‚atne. * www.pazaislis.org
wych!
Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi
26 | Kolejka linowa na
Panny i klasztor kamedułów wyróżniają się
Zielonym Wzgórzu bogactwem i splendorem. Wieść o pięknie
klasztoru rozeszła się po całej Europie, obej-
* ul. Aua
ros 6, Kowno * Tel. [phone]
rzeć go przyjechał król Szwecji Karol I, car Alek-
* Czynne: I V (w godz. 7-19),
sander I i Nikołaj I (ostatni był tak zachwycony
VI VII (w godz. 9-19)
kościołem, że proponował 130 tys. rubli za za-
* PÅ‚atne. * www.kaunastic.lt
mienienie go w cerkiew).
Kamień węgielny pod budowę kościoła po-
Już od 80 lat Kownianie ze Starówki na
święcono w 1667 r., a konsekracji dokonano
Zielone Wzgórze wjeżdzają kolejką linową.
dopiero w 1712 r.
Kolejkę zbudowano w latach 30. ubiegłego
Klasztor w Pożajściu
stulecia, a budowę nadzorował sam prezy-
dent Antanas Smetona.
W 1937 r. z kolejki skorzystało 1,4 mln pa-
sażerów. Dziś kolejka jest bardzo popularna.
Codziennie jez
dzi nią 400-600 osób. Wago-
ny poruszają się z prędkością 2 m/s, a cała
podróż trwa 1 min. 38 s. Kolejkę odnowiono
w 1992 r. i dziÅ› wyglÄ…da tak, jak w 1931 r. W
wagonikach robrzmiewa muzyka stworzo-
na przez kowieńskiego kompozytora Gied-
riusa Kuprevi%0Å„iusa specjalnie dla kolejki, a
pasażerów spotykają pracownicy ubrani
w mundur z okresu międzywojennego. Na
najwyższym przystanku eksponowana jest
co miesiąc nowa wystawa zdjęć.
Kolejka linowa na Zielonym Wzgórzu jest
jedną z najstarszych w Europie. Z góry mo-
Kowno
30
Zespół zaprojektował włoski architekt swojego piękna  co roku, 2 lipca na odpust,
Giovanni Battista Frediani, świątynie ude- pod słynący ze swych łask obraz  Maryji z
korowano cyklem malowideł, które wyko- dzieciątkiem przyjeżdżały tłumy pielgrzy-
nał inny Włoch, Michelangelo Palloni oraz mów.
sztukateriami autorstwa mistrzów z Lom-
Już od 15 lat, latem w klasztorze odbywa
bardii. Wnętrze barokowego kościoła, któ-
się słynny międzynarodowy Festiwal Muzy-
ry jest też miejscem spoczynku fundatora
ki Klasycznej w Pożajściu. W tym roku roz-
kościoła - wielkiego kanclerza litewskiego
pocznie siÄ™ w czerwcu.
Krzysztofa Zygmunta Paca, zdobiÄ… cenne
obrazy, drewniane rzez
bienia i 140 fre- Teraz czas na architekturÄ™ ludowÄ… - 12 km
sków, 11 z nich przedstawia św. Brunona
stąd w kierunku Wilna, leży miasteczko
Bonifacego i misjÄ™ chrztu Litwy sprzed
Rumszyszki.
1000 lat.
28 | Litewskie Muzeum
Autorem XVII-wiecznych fresków, zdo-
biących ściany korytarza prowadzącego Bytu Ludowego
do zakrystii jest WÅ‚och Michelangelo Pal-
loni. PrzedstawiajÄ… one przybycie zakon- * ul. L. Lekavi%0Å„iaus 2, Rumszyszki, rejon
nika do naszego kraju w 1009 r., chrzest koszedarski
księcia Netimera i męczeńską śmierć św. Bru- * Tel. [phone]
nona. Kronikarze niemieccy opisując śmierć
* Ekspozycje otwarte:
św. Brunona, po raz pierwszy odnotowali
05 10.15 w I-VII  godz. 10-18
nazwÄ™ Litwa.
10.16  03.31 muzeum można zwiedzać
jako park.
Klasztor stał się słynny nie tylko z powodu
* PÅ‚atne.* www.llbm.lt
WAŻNE OBIEKTY:
Właściciele muzeum przeniosą Cię do
niedalekiej, ale już zapomnianej prze-
szłości kraju. Poznasz tu życie codzienne
Obraz  Maria z dzieciÄ…tkiem ;
ludzi od II poł. XVIII w. - do pocz. XX w.
Drewniane rzez
bienia w zakrystii;
W 1974 r. nad Zalewem Kowieńskim
otworzono muzeum zajmujÄ…ce obszar
Mauzoleum Krzysztofa Paca.
195 ha. Jest tu 140 budynków-zabytków
Klasztor w Pożajściu
Kowno
31
Litewskie Muzeum Bytu Ludowego
IMPREZY W RUMSZYSZKACH
Koniecznie wez
udział w programie
edukacyjnym obrzędów ludowych
albo w programie rękodzieła i w tra-
dycyjnych uroczystościach. Święta ka-
lendarzowe i religijne Litwini do dziÅ›
obchodzą według starych tradycji. W
lutym  Zapusty: smaży się bliny, ludzie
w maskach chodzÄ…c od domu do domu
zbierają prezenty, na stosie płonie sym-
bol zimy - Mor
. W kwietniu świętuje się
Wielkanoc. Jest to ważne święto: zarów-
no dorośli, jak i dzieci robią pisanki  tak
pięknych wzorów nie ujrzysz nigdzie na
świecie. W maju festiwale. W czerwcu
 Noc Świętojańska: pali się ogniska i
tańczy aż do rana. W lipcu  św. Anny
i Święto Plonów. 15 sierpnia  Wniebo-
wzięcie Najświętszej Marii Panny  po-
święcenie kłosów zbóż. We wrześniu
- Dzień Rzemiosła.
architektury ludowej. Ekspozycja podzie- W Rumszyszkach kończy się trasa wy-
lona jest na regiony etniczne, odzwier- cieczki po zielonych wzgórzach i średnio-
ciedlające podstawowe cechy architek- wiecznych kościołach Kowna, jednak stąd
toniczne, kulturowe i życia codziennego warto rozpocząć wycieczkę wzdłuż Niemna
danego regionu. i poznać jeszcze starszą historię Litwy.
Litwa Åšrodkowa
32
Szlak prowadzi prawym wybrzeżem ojca
Zamki położone
rzek Litwy  Niemna. Zachwycisz siÄ™ zam-
kami, grodziskami i rozciÄ…gajÄ…cÄ… siÄ™ z nich
nad Niemnem
panoramą. Posłuchasz żywych legend po-
chodzących z tych terenów. Po dotarciu do
Litwa Åšrodkowa
Kiejdan, niczym po dotknięciu magiczną
różdżką, katolicki kraj zamienia się w ko-
lebkÄ™ reformacji.
Podróż rozpocznij od grodziska w Wie-
lonie.
29 | Grodzisko Wielony
* Wielona, rejon jurborski * Tel. [phone]
* http://tic.sesupe.lt, www.jurbarkotic.lt
U zbiegu rzek Niemna i Veliuon
l
, na
wzgórzu o wysokości 30 m, wznoszą się je-
den przy drugim dwa grodziska - grób Gie-
dymina i wzgórze Zamkowe. Na Wzgórzu
Zamkowym o wysokości 32 m, wznosiła
się forteca Junigedy, która była ciągle ata-
kowana przez Krzyżaków. Najazdy ustały po
Bitwie Grunwaldzkiej (1410 r.). Wielki Książę
Litewski Witold zbudował nową, murowaną
fortecę, która nie przetrwała do naszych
czasów.
Wzgórze grobu Giedymina wznosi się za
rowem, który ma 17 m głębokości. Miesz-
czący się na wzgórzu ołtarz przypomina
czasy pogańskie (przed chrztem w 1387 r.).
Litwa Åšrodkowa
33
Zamek w Raudaniu
Poganie wierzyli, że zamieszkujące podzie-
mia dusze i ich bogini Wielona strzegÄ… uro-
dzajnych ziem i płodności bydła. Podczas
równonocy wiosennej i jesiennej urządza-
no poczęstunek dla dusz i bogini, rozpalano
ogień na ołtarzu.
Inna legenda głosi, że broniąc zamku w
Wielonie zginął Wielki Książę Litewski Gie-
dymin. Ten sam, któremu się przyśnił wy-
jący wilk, symbol założenia Wilna. Zo stał
on pochowany w miejscu, gdzie zginÄ…Å‚, a
mieszkańcy usypali kurhan ku jego pamię-
30 | Zamek w Raudaniu
ci. Wznosi się na nim poświęcony księciu
obelisk.
* Raudań, rejon jurborski
* Tel. [phone]
Jadąc wzdłuż Niemna 11 km dalej trafisz
* Czynne: 15 kwietnia  15 paz
dziernika
do miasteczka Raudań. Mieści się ono na
V VII (w godz. 10 16).
 dwóch piętrach  na górnym i dolnym
* www.jurbarkotic.lt
tarasie Niemna. Przez miasteczko płynie
rzeka Raudon
, od nazwy której powstała
Zamek wzniesiono w XVI w. Przechodził
nazwa miasteczka. Wjeżdżając stromą dro-
z rąk do rąk, był niszczony przez pożary,
gą  na piętro , ujrzysz piękny zamek repre-
odbudowywany, a w 1944 r. Niemcy opusz-
zentacyjny.
czając kraj wysadzili w powietrze dużą
basztę zamku, która runęła i zniszczyła po-
WAŻNE OBIEKTY:
łudniową część zamku. Po wojnie basztę i
zrujnowaną część odbudowano, urządzo-
Pomnik Witolda Wielkiego w
no w niej szkołę.
Wielonie;
Pomnik jubileuszu 700-lecia
Czerwone mury zamku pięknie wygląda-
Wielony; ją szczególnie wieczorem, z baszty o wyso-
kości 33,5 m rozciąga się cudowna panora-
Kamień z odciskiem stopy;
ma. W parku zamkowym rośnie 200-letni
Taras widokowy doliny Niemna;
kasztan, o średnicy pnia 1,4 m.
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej
Maryji Panny (1644 r.) i ekspozycja
sakralna;
Pałac i Muzeum Historyczne
Wielony;
Karczma w Wielonie.
Litwa Åšrodkowa
34
Zamek Giełgudów w Poniemuniu
32 | Kościół Ewangelicko-
Reformowany
* ul. Senoji 1, Kiejdany
* Tel. [phone]
* Czynne: maj-wrzesień, od wtorku do
soboty 11 17, paz
dziernik-kwiecień
po uzgodnieniu.
* PÅ‚atne. * www.kedainiumuziejus.lt
Na Starówce w Kiejdanach wznosi się
niczym twierdza, kościół ewangelicki,
zbudowany w latach 1631-1652 z inicjaty-
wy magnata Krzysztofa II Radziwiłła i jego
syna Janusza XI Radziwiłła. Był to najwięk-
szy kościół Litwy Środkowej i Żmudzi. W
podziemiach kościoła mieści się mauzo-
leum Radziwiłłów, jedyny odnowiony XVII-
-wieczny grobowiec magnatów Wielkiego
Księstwa Litewskiego. W pięknie zdobionej
14 km dalej, nad brzegiem Niemna, przy
renesansowej krypcie, w barokowych sar-
drodze, jeszcze jeden zamek.
kofagach, spoczywajÄ… szczÄ…tki wojewody
wileńskiego i hetmana wielkiego litewskie-
31 | Zamek Giełgudów
go Krzysztofa Radziwiłła Pioruna (1547
1603) i Janusza Radziwiłła (1612 1655). Są
* wieś Zamkowa 1-sza, rejon jurborski tu też odnowione 3 sarkofagi z cyny nielet-
nich braci i siostry Janusza Radziwiłła.
* Tel. [phone]
* www.jurbarkotic.lt
WstÄ…p do restauracji  Gr
jaus namas
mieszczącej się na Starówce, przy ul. Didżio-
Uważa się, że nazwa zamku powstała od
ji, w której podawane są szkockie dania.
nazwy pałacu w Poniemuniu, który w XVI w.
Udając się tam, musisz wiedzieć, że do pro-
nabył węgierski szlachcic Janusz Epereysz
testanckiego centrum Kiejdan pierwszych
i w 1610 r. wzniósł tu rezydencję. Jest to
Kościół ewangelicko-reformowany w Kiejdanach
zamek renesansowy z elementami gotyc-
kimi.
W XVIII w. właścicielami zamku zostali
Giełgudowie. Nowi gospodarze przebu-
dowali zamek w stylu klasycystycznym. W
1831 r. właściciel Antoni Giełgud zginął, za-
mek opustoszał, cenną bibliotekę i galerię
obrazów przewieziono do Rosji. Swym wi-
dokiem zachwyca 5 kaskadowych stawów,
potężne ściany zamku i pagórkowaty teren.
Jedz
przez Rosienie. Do Kiejdan - 100 km.
Litwa Åšrodkowa
35
Kościół ewangelicko-reformowany w Kiejdanach
Szkotów zaprosił magnat Krzysztof Radzi- Szkoła Sztuk Pięknych.
wiłł. Zapraszał on kupców i rzemieślników,
Na początku XIX w. wzniesiono również
zapewniajÄ…c dogodne warunki handlu.
inną - Małą synagogę. W jednej części sy-
nagogi była urządzona cela więzienna.
33 | Synagoga w Kiejdanach
Obecnie w klasycystycznym budynku mie-
ści się ekspozycja przedstawiająca historię
* Senoji rinka 12, Kiejdany
społeczności żydowskiej Kiejdan, działa
* Tel. [phone]
centrum kulturowe. OdbywajÄ… siÄ™ tu kon-
* Czynne: II VI, w godz. 10 17 * PÅ‚atne.
certy muzyki klasycznej, wystawy, wieczory
* www.kedainiutvic.lt
jazzowe, konferencje naukowe, spotkania z
artystami, prezentacje książek.
Na placu w Kiejdanach, zwanym Żydow-
skim Rynkiem, od XVII w. osiedlali się Żydzi,
Podczas II wojny światowej społeczność
z biegiem czasu ta część miasta całkowicie
żydowska Kiejdan została zniszczona, bu-
przeszła w ich władanie. W XVII w. zbudo-
dynki zburzono. Latem 1941 r. Żydowski
wano synagogÄ™ zwanÄ… WielkÄ…. Obecnie
Rynek zamieniono w getto, a w Wielkiej
jest to jedna z dwóch zachowanych baro-
synagodze urzÄ…dzono stajnie.
kowych synagog Litwy. W XVII w. studiował
tu słynny myśliciel żydowski Gaon Elijahu. W Kiejdanach kończy się wycieczka po
Obecnie w synagodze mieści się Dziecięca Litwie Środkowej. Dalej  Auksztota.
Auksztota
36
Teren tysiÄ…ca jezior
szę, pamiętaj też o żołądku  mieszkańcy
Auksztota
Auksztoty są bardzo gościnni, szczególnie
lubią częstować domowym piwem. Uwa-
ZwiedzajÄ…c AuksztotÄ™ zachwyci CiÄ™
żaj, jest ono nie tylko bardzo smaczne, ale
mnogość jezior  duże i małe, głębokie
i płytkie, niebieskie i modre. Otoczone też bardzo mocne!
lasami, starymi drewnianymi wioskami,
WycieczkÄ™ rozpocznij od Auksztockiego
a bardziej na północ  bogatymi dworka-
Parku Narodowego. Po kÄ…pielach w jezio-
mi i zamkami. Tutaj nadal działa kolejka
rze zwiedzaj wiele ciekawych miejsc. Od
wÄ…skotorowa, zaÅ› astronomowie propo-
nują spojrzeć na gwiazdy. Dbając o du- Ignaliny do Połuszy jest zaledwie 6 km.
Kościół w Połuszach
Auksztota
37
Muzeum Dawnego Pszczelarstwa
34 | Kościół w Połuszach
Wśród lasów, na dwóch pięknych wzgó-
* Połuszy, rejon ignaliński
* Tel. [phone] rzach u podnóża których płynie rzeczka
* Czynne: VII, o godz. 12. * www.paluse.lt
Tauragna, wznosi siÄ™ dom. Przywita CiÄ™
ogromna dębowa rzez
ba boga pszczół
W jednym z najpiękniejszych zakątków
Babilasa. Z Babilasa codziennie wylatujÄ… i
kraju, nad brzegiem jeziora Lk
a
iai, w dru-
powracają z miodem pszczoły, gdyż rzez
-
giej połowie XVIII w. zbudowano z bier-
ba jest ulem. Na zboczu wzgórza - dawne
wion kościółek z dzwonnicą. Prawdopo-
ule, z których pszczelarze korzystali od XV
dobnie podczas budowy używano tylko
w. do poczÄ…tku XX w. Nieopodal muzeum,
młotka i nie użyto ani jednego gwoz
dzia!
przy puszczy, pszczoły mieszkają w pniu
Kościół odnowiono w XIX w. Organistą
świerka. W starej chacie zobaczysz sprzęt
był w nim Jonas Petrauskas, ojciec słyn-
pszczelarski i woskowe świece.
nych muzyków XX-wiecznych Kiprasa i
Mikasa Petrauskasów. Kościół w Połuszach
Po drugiej stronie rzeki znajduje się świą-
jest słynny na Litwie  jego wizerunek
tynia-spichlerz patronki pszczół, bogini
umieszczono na banknocie jednego lita!
Austeji i święty kamień z wklęśnięciem.
Piaszczyste leśne dróżki zaprowadzą Cię
Tuż obok ołtarz, na którym zapala się świę-
do pszczelarzy. Do nich - 19 km. Po drodze
ty ogień ku czci bogini ogniska domowego
zatrzymaj się przy pagórku zwanym Lada-
i patronki kobiet Gabii.
kalnis i obejrzyj piękną panoramę jeziora.
W muzeum jest bar. Możesz kupić miód
35 | Muzeum Dawnego
i mocny starodawny napój, który przyrzą-
dzić potrafią tylko Litwini.
Pszczelarstwa
Teraz czas udać się w kierunku Uciany
* Stripeikiai, rejon ignaliński * Tel. [phone]
* Czynne: maj-wrzesień, II VII (w godz. 10 19).  oddalonej o 64 kilometry - do Muzeum
* PÅ‚atne. * www.ignalinatic.lt. Ceramiki V. Valua
isa.
Auksztota
38
Pałac w Rakiszkach
36 | Muzeum Ceramiki
Vytautasa Valua
isa
* ul. Topolis
7, Lelik
nai, rej. uciański
* Tel.: [phone]
* Otwarte w II-VI, godz. 10-18 * Wstęp płatny
* www.utenosmuziejus.lt
Artysta ludowy Vytautas Valiua
is, miano-
wany królem litewskich garncarzy, w 2001
r. założył niezwykłe muzeum ceramiki. W
salach wystawowych muzeum wystawio-
no około 700 autentycznych wzorów daw-
nej ceramiki. Niektóre eksponaty leżą na
półkach, inne ułożono w kredensie, jesz-
Pałac zachował ducha hrabiów Tyzen-
cze inne ustawiono na kamiennym piecu.
hauzów. Organizowane są tu koncerty
SÄ… to moz
dzierze, dachówki, garnki i kubki,
muzyki kameralnej, odbywają się różne
sagany, ozdobne dzbany, gary, stÄ…gwie i in.
spotkania. W pałacu eksponowane są
W pracowni muzeum ceramiki urzÄ…dzono
autentyczne ubrania hrabiów, wśród któ-
trzy nowoczesne pomieszczenia: jedno z
nich jest przeznaczone do nauczania cera- rych sukienki projektowane przez słynną
Coco Chanel.
miki lepionej, drugie  toczonej, w trzeciej
znajdujÄ… siÄ™ piece do wypalania ceramiki.
Pałac zbudowano na początku XIX w.
Śmiało siadaj przy kole garncarskim i utocz
na zamówienie hrabiego Ignacego Tysz-
swój pierwszy w życiu garnek!
kiewicza. Zaprojektowano piękny park z
ogromnymi stawami. Dwór otrzymał w
37 | Dwór w Rakiszkach
spadku Konstanty Tyzenhauz, światowej
sławy ornitolog, który w parku założył la-
* al. Tyzenhauzs
5, Rakiszki
boratorium nauk przyrodniczych.
* Tel. [phone]
Obecnie w murach pałacu mieści się
* Czynne: II VII, w godz. 10 18
Muzeum Regionu Rakiskiego z ponad
* PÅ‚atne. * www.muziejusrokiskyje.lt
80 tys. eksponatów. Są to przedmioty
Muzeum Ceramiki Vytautasa Valua
isa znalezione podczas wykopalisk arche-
ologicznych, stare książki, dokumenty,
kolekcje monet, sztuka stosowana, ar-
chiwalne materiały dworu. Do pałacu
warto przybyć ze względu na jedyne w
kraju EkspozycjÄ™ szopek i rzez
b w drew-
nie słynnego artysty Lionginasa `
epki.
Litewska tradycja wyrobu krzyży została
wpisana na listę światowego dziedzictwa
UNESCO.
Teraz skręć do Birż. Przed Tobą 65 km.
Tam zobaczysz zamek.
Auksztota
39
Zamek w Birżach
Do naszych czasów zachował się wodny
38 | Zamek w Birżach
system obronny zamku, a twierdzÄ™ odbu-
dowano w końcu XX w. Obecnie działa w
* ul. Radvilos 3, Birże
nim Muzeum Regionalne  S
la . Przechowy-
* Tel. [phone]
wane sÄ… tu przedmioty znalezione podczas
* Czynne: zimÄ…: III VI  w godz. 9 17.30,
wykopalisk archeologicznych: piśmien-
VII  w godz. 9 16.30., latem: III VI  w godz.
nictwo z XVI XIX w., dokumenty i publika-
10 18.30, VII  w godz. 10 17.30
cje Litewskiego Kościoła Reformowanego,
* PÅ‚atne. * www.birzumuziejus.lt
wśród nich wydana w 1563 r. Biblia Radzi-
wiłłów, publikacje drukarni w Birżach. Moż-
Zamek pamięta dwie najważniejsze w hi- na zobaczyć jedyny na Litwie odbudowany
autentyczny XVII-wieczny piec kaflowy.
storii Litwy wojny: wojnÄ™ ze Szwedami w
XVII w. i wojnę Północną w XVIII w. Zamek
W muzeum obejrzyj unikatowÄ… ekspo-
wzniesiono w 1586 r. z inicjatywy Krzyszto- zycjÄ™  Stare browary i koniecznie wez

fa Mikołaja Radziwiłła Pioruna. udział w programie edukacyjnym tylko
Wnętrze zamku w Birżach Rzez
by zamku w Birżach
Auksztota
40
Pałac w Pokrojach
dla doroslych  Piwo %7ńaldokasa : poznasz Rezydencja baronów Roppów znajdu-
stare tradycje warzenia piwa, gościnność
je się 2 km od Pokroi. Zespół budynków
mieszkańców Auksztoty i nauczysz się pie-
pałacu wpisany jest do Litewskiej Księgi
śni biesiadnych. Uważaj, piwo birżajskie
Rekordów, jako największa chroniona po-
słynie ze swej mocy! Na Litwie zabrania
siadłość dworska. Wzniesiono go w latach
się prowadzić po spożyciu alkoholu, więc
1817-1840. Obok znajduje się duży park
zadbaj o to, żeby ktoś odwiózł Cię 67 km
w stylu angielskim. Przy pałacu wiele za-
dalej do Pokroi, gdzie znajduje się piękny
dwór.
budowań gospodarczych i symbol Pokroi
- pięcioarkowy most i tama wraz z młynem
Jeżeli piwo podziałało na Ciebie zbyt
na rzece Kroji. Akcentem wspaniałego ze-
mocno, udaj siÄ™ na spacer. Przy zamku jest
most o długości 525 m, jeden z najdłuż- społu jest bogaty piętrowy pałac, wnętrze
szych na Litwie. Prowadzi on do dworu
którego zdobi wiele elementów  trofea
Tyszkiewiczów.
myśliwskie, kryształowe żyrandole i inne.
Pałac można nie tylko oglądać, ale też w
39 | Dwór w Pokrojach
nim zamieszkać, skosztować dań w XIX-
* ul. Parko 5, w. Pakruojis, rej. pokrojski
-wiecznej karczmie. W weekendy i dni
* Tel.: [phone]
świąteczne nadworny młynarz organizuje
* Otwarte w I-V (godz. 9  18), w VI-VII (godz. 10 -
tu wesołe popołudnia, podczas których
18) * Wstęp wolny. * www.pakruojistic.lt.
częstuje regionalnymi daniami, miejsco-
wym piwem. Tu spotkasz legendarnego
psa Ala
isa. Dołączył on ubiegłej jesieni do
Litwinów, którzy powtórzyli szlak księcia
Witolda  konno pokonali 2000 km z Litwy
aż po Morze Czarne. Na piętrze czynne jest
muzeum legendarnego Tadasa Blindy, któ-
ry walczył z panami.
Z Pokroi udaj się do Poniewieża, odle-
głość do którego wynosi 50 km.
Auksztota
41
Miejska galeria sztuki w Poniewieżu
41 | Auksztocki kompleks
kolejki wÄ…skotorowej
* ul. Vilties 2, Onikszty
* Zamówienia są przyjmowane pod
nr tel.: [phone]
* Maj-paz
dziernik I  VII
(w godz. 9-13 i 14-17); listopad-kwiecień
III  VII (w godz. 9-13 i 14-17)
* Wstęp płatny. * www.siaurukas.eu
Kolej o szerokości 75 cm działa już ponad
sto lat. Była ważnym obiektem podczas I
wojny światowej i w okresie międzywojen-
nym. W czasach sowieckich przejeżdżało
nią około 24 pociągów na dobę.
40 | Miejska galeria sztuki Po odzyskaniu przez Litwę Niepodległo-
ści, kolej wąskotorowa stała się własnością
w Poniewieżu
Litewskich Kolei Państwowych. Kolejka wozi
turystów na odcinku Poniewież-Onikszty-
* ul. Respublikos 3, Poniewież
Rubikiai. Można skorzystać z regularnych
* Tel.: [phone]
rejsów. Za dodatkową opłatą organizowa-
* Otwarte III  VII (11.00  18.00) * Wstęp płatny.
ne sÄ… teatralizowane  napady na pociÄ…g .
Co roku, w trzeci czwartek listopada, kiedy
W galerii sztuki w Poniewieżu obejrzyj
wszyscy obchodzą święto młodego wina
dzieła sztuki nie tylko artystów auksztoc-
Beaujolais, kolejka dostarcza turystów na
kich, ale z całej Litwy i nawet świata. W
dygustację młodego wina do klasztoru w
otwartej w 1990 r. galerii co roku odbywa
Troszkunach.
siÄ™ ponad 20 osobistych i grupowych wy-
staw z różnych dziedzin sztuki. Można zamówić wycieczkę łączoną  ko-
lejką i rowerem. Rowerem można dojechać
W galerii zgromadzono ponad 600 dzieł
do dworu w Raguv
l
, który mieści się w
ceramiki szamotowej, stworzonej przez 143
odłegłości 7 km. Z powrotem do Ponie-
artystów z 32 państw świata. Obok tej uni-
wieża wrócisz znowu kolejką. Na stacji ko-
kalnej kolekcji, co roku uzupełnianej przez
lejowej w Oniksztach jest czynne Muzeum
nowe eksponaty, zgromadzono ponad 3000
Kolejki WÄ…skotorowej.
książek, wydań oraz materiałów wizualnych
o świecie ceramiki.
Galeria organizuje międzynarodowe sym-
pozja ceramiczne, w ramach których od-
bywają się międzynarodowe konferencje
teoretyczne. Na wystawie finałowej można
obejrzeć wszystkie prace wykonane w trak-
cie sympozjum. Następnie wyrusz do Oni-
kszt, tam warto przejechać się kolejką.
Auksztota
42
Kościół św. Mateusza
Baw się do woli, odpoczywaj w spokoj- no grono wspaniałych przyjaznych stwor-
nym i pięknym miasteczku Onikszty, poło- zeń - aniołów. Twórcy nadali im przeróżny
żonym nad rzeką Świętą. wygląd, zobaczysz tu anioły wyszydełko-
wane, wylepione z gliny, czy namalowane.
42 | Muzeum Aniołów W zbiorach muzeum znajduje się obecnie
ponad 200 aniołów. Po zwiedzeniu Mu-
* ul. A. Vienuolio 4, Onikszty zeum Aniołów nie poleń się wspiąć na
* Tel: [phone], taras widokowy na najwyższym na Litwie
[phone], dwuwieżowym kościele, skąd można po-
* Otwarte: lipiec-sierpień w godz. 9-18, dziwiać miasto z lotu ptaka.
wrzesień-czerwiec w godz. 8-17
* Wstęp płatny * www.anyksmc.lt
43 | Muzeum Konia
Muzeum Aniolów  to najmłodsze mu-
* wieÅ› Nik
ronys, rejon oniksztyński
zeum w Oniksztach, w którym zgromadzo-
* Tel. [phone]
W sprawie lekcji edukacyjnych należy się umówić:
Nijol
Ka%0Å„kuvien
, tel. [phone],
Rita Vasiliauskien
, tel. [phone]
* Czynne: maj-sierpień  w godz. 9 18,
wrzesień-kwiecień  w godz. 9 17
* PÅ‚atne. * www.arkliomuziejus.lt
W Europie istnieje niewielka liczba mu-
zeów, posiadających w swej kolekcji żywe
eksponaty. A w tym muzeum sÄ… one bar-
dzo duże.
Auksztota
43
We wsi Nik
ronys konie mieszkajÄ… od 1980
r. Doglądają ich wychowankowie Oniksztyń-
skiej Szkoły Rolniczej. Po terenie muzeum
można jez
dzić konno. Jeżeli wolisz jez
dzić
sam, wsiÄ…dz
do ciągniętej przez konia brycz-
ki albo powozu i zrób 12-kilometrowe kółko
brzegiem Świętej.
Jedyne na Litwie Muzeum Konia założył
agronom prof. Petras Vasinauskas (1906
1995). O koniach dowiesz siÄ™ wszystkiego: od
ich wyglądu po budowę ciała. Czy wiesz, jak
ustalić wiek konia? Po zębach. O tym i wielu
innych rzeczach opowie przewodnik.
W czerwcu odbywa siÄ™ tu tradycyjne spor-
towe święto konia  Biegnij, biegnij rumaku .
Jeżeli nie zdążyłeś na święto, nie martw się
 pracownicy zapraszajÄ… do pieczenia chleba
w izbie auksztockiej, robienia świec, malowa-
nia pisanek i zawsze poczęstują regionalnymi
smakołykami  ciastem, miodem, serem i sło-
ninÄ….
A teraz do Uciany. JadÄ…c w jej kierunku na 28
km zobaczysz drogowskaz do Muzeum Et-
nokosmologicznego. 72 km od wsi Nik
ronys.
Auksztota
44
Muzeum Etnokosmologiczne
Nigdzie na świecie nie ujrzysz nic po-
dobnego. Badane są tu więzy człowie-
ka ze światem kosmicznym. Tu powstał
pomysł etnokosmologii, gdyż odwiedza-
jÄ…cy pytali nie tylko o to, co widzi astro-
nom przez teleskop, ale i interesowali
się, dlaczego człowiek egzystuje w tak
ogromnym wszechświecie i jaki jest tego
sens. Odpowiedzi na te pytania znajdziesz
w muzeum, w które zainwestowano 6,4
mln eurów. Jest w nim jeden z najwięk-
szych w Europie teleskopów ze zwiercia-
dłem o średnicy 80 cm, przeznaczony do
użytku publicznego.
44 | Litewskie Muzeum
W muzem można obserwować nie tylko
Etnokosmologiczne
gwiazdy, ale i Słońce. Do tych celów służą
teleskopy z filtrami. Wycieczki organizo-
* wieÅ› Kulionys, rejon malacki
wane są w dzień i w nocy, przy dobrej
* Tel. [phone]
pogodzie.
* Czynne: całą dobę, zimą: I VI; latem: II VI.
Tu kończy się wycieczka przez Au-
* Płatne, po wcześniejszej rejestracji.
* www.cosmos.lt ksztotÄ™. Do Wilna  76 km.
Litwa Południowa
45
Szlak legend i bohaterów
Grodzisko w Birsztanach albo Wzgórze Witolda
JadÄ…c z Wilna szosÄ… w kierunku Mariam-
Litwa Południowa
pola, 90 km dalej drogowskaz zaprasza do
jednego z najładniejszych uzdrowisk Litwy
 Dzukia i
 Birsztan. Szczególnie przyjemnie jest tu
jesienią, kiedy pod nogami szeleszczą żółte
Suwalszczyzna
klonowe liście. Na obrzeżach miasta, obok
cudownego parku, rozruszać nogi możesz
Nigdzie nie usłyszysz tyle legend, opowia-
wdrapując się na jeszcze jedno słynne
dań i podań o walecznej przeszłości Litwi-
wzgórze, zwane Wzgórzem Witolda.
nów, jak na Dzukii. Nic dziwnego, mieszkań-
cy tych ziem jako pierwsi stawali do walki z
45 | Grodzisko w Birsztanach
najez
dz
cami. Legend warto posłuchać sie-
albo Wzgórze Witolda
dząc na wzgórzach, a spacerując krętymi
dróżkami puszczy, nie zapomnij wstąpić do
* Birsztany * Tel. + 370 319 65 740
szczególnej wsi, gdzie ludzie żyją tak, jakby
* Otwarte: codziennie. * www.visitbirstonas.lt
nie wiedzieli, że za oknem XXI w. Koniecznie
zabierz ze sobÄ… koszyk na borowiki.
Ze Wzgórza Witolda rozciąga się piękna
panorama Niemna i okolicznych lasów,
gdyż jest to jedno z najwyższych grodzisk
w kraju, którego wysokość sięga 40 m.
W końcu XIV w. stał tu drewniany zamek,
który był częścią systemu obronnego Księ-
stwa Trockiego i dworkiem myśliwskim
Wielkiego Księcia Litewskiego Witolda.
Zamek otoczony głębokimi rowami, mo-
Litwa Południowa
46
kradłem i murem obronnym był często
47 | Zervynos
atakowany przez Krzyżaków, ale nigdy nie
został zdobyty. Niestety, historia ta dziś
* wieć Zervynos, rejon orański
stanowi kolejną piękną legendę o świet-
* Tel. [phone]
nej przeszłości Litwy.
* www.dzukijosparkas.lt
Litewskie uzdrowiska słyną z natural-
WieÅ› z 48 izbami  to unikatowa miej-
nych zasobów przyrody i krzewionych
scowość leśna, w której zachowano
tradycji lecznictwa.
oryginalność architektury charaktery-
Z Birsztan jedz
przez OlitÄ™ i Merecz. 65
stycznej dla XVIII-XIX w. Mieszkańcy wsi
km dalej zachwyci Cię piękny krajobraz.
zachowali nie tylko unikatowe budynki,
ale też starodawne obyczaje  na Zadusz-
ki palą ogniska na grobach zmarłych. Plan
46 | Grodzisko Merecz
wsi jest najcenniejszą częścią zabytku ar-
chitektonicznego. Wąska dróżka wiodąca
* Merecz, rejon orański
brzegiem rzeki UÅ‚y (j
la) prowadzi w głąb,
* www.dzukijosparkas.lt,
na podwórka domostw. Wszystkie domy
www.musupaveldas.lt
są drewniane. We wsi jest 5 krzyży, a dąb
w Zervynos i dziuplaste sosny ogłoszono
W ujściu rzek Mereczanka i Niemen
pomnikami przyrody i zabytkami dawne-
wznosi siÄ™ grodzisko. Otoczone jest do-
go pszczelarstwa barciowego.
liną Niemna, a od północy od innych
Kiedy do woli nachodzisz siÄ™ piaskowy-
wzgórz oddzielone jest kotliną. Na wzgó-
mi dróżkami wsi Zervynos, pobrodzisz
rzu wznosił się zamek, który w XIV-XV w.
w rzece Ule i nazbierasz grzybów, przez
wraz z Wilnem i Kownem tworzył główny
system obronny kraju. Merecz był głów- Marcinkańce udaj się do Druskienik. Nie
nym obiektem strategicznym na Niemnie zapomnij przed tym skręcić do miejsco-
w walkach z Zakonem Krzyżackim. Nie- wości Grk
tas. Tu też działa wehikuł czasu,
stety, ale w 1391 r. zamek został zdobyty.
który przeniesie Cię nie 200 lat wstecz, a
tylko 50. Z Zervynos do Grk
tas  45 km.
Przez stolicę grzybów - Orany skręć do
Zervynos
Zervynos. Po pokonaniu 45 km poczujesz
się, jakbyś z XXI w. trafił do litewskiej wsi
sprzed 200 lat.
Grodzisko w Mereczu
Litwa Południowa
47
Park Grk
tas
podobnej do tych, w których pokazywano
filmy albo odbywały się zebrania, znajduje
się biblioteka książek radzieckich.
W parku istnieje też ogród zoologiczny.
SÄ… w nim miejscowe i egzotyczne ptaki, kil-
ka saren, dziki.
Po obejrzeniu sowieckich posągów udaj
się do wspaniałego uzdrowiska Druskieniki.
Wsłuchaj się w muzykę, malarstwo i szelest
liści. Uzdrowisko słynne jest nie tylko na
Litwie. Lecznice, SPA, komfortowe hotele i
usługi na wysokim poziomie cieszą się po-
pularnością wśród mieszkańców okolicz-
nych państw.
Druskieniki słyną nie tylko z pięknej przy-
rody, ale też ze światowej sławy artystów.
Tu urodził się słynny rzez
biarz modernista
48 | Park Grk
tas
Jacques Lipchitz, tworzył malarz i kompo-
zytor Mikalojus Konstantinas 
iurlionis.
* Grk
tas, Druskieniki
Noximuss olina, Ti. Alatimus
* Tel. [phone] Park Grk
tas
* Otwarte: codziennie, od 9 godz. do
zmierzchu.
* PÅ‚atne. * www.grutoparkas.lt
W lasach Dzukii, obok Druskienik, na po-
wierzchni 20 ha wśród mokradeł wznosi
się 86 sowieckich bożyszcz  rzez
by, które
kiedyś stały w miastach kraju. Zobaczysz tu
Lenina, Józefa Stalina, litewskiego działacza
Vincasa Kapsukasa i wiele innych znanych
twarzy. Wieże strażnicze, fragmenty obo-
zów takich, jak na Syberii, dokąd zesłano
130 tys. mieszkańców Litwy. Jest też ka-
wiarnia, gdzie spróbujesz dań sowieckich,
oczywiście z sowieckich naczyń. Uwierz,
spodoba Ci się. Dla tych, którzy nie odwa-
żą się skosztować dań z przeszłości, oferuje
siÄ™ dzukijskie dania z grzybami. W klubie
 czytelni odnowiono wyborczy punkt agi-
tacyjny, przypominajÄ…cy powojenne cen-
trum kulturalne z obowiÄ…zujÄ…cÄ… atrybutykÄ…:
portretami Lenina i Stalina, hasłami i litera-
turą radziecką. Na końcu ekspozycji, w sali
Litwa Południowa
48
Muzeum Pamięci M.K. 
iurlionisa
50 | Liszkawa
* rejon orański
* Tel. [phone]
* Czynne: II VII, w godz. 10 12 oraz 14 16
* www.liskiava.lt
Przed 314 laty mieszkający tu Jerzy Kosił-
ło wraz z żoną Krystyną cały swój majątek
zapisali dominikanom, pod warunkiem,
że przeniosą się tu z Sejn i zbudują kościół
49 | Dom  muzeum
pod wezwaniem św. Trójcy oraz klasztor, w
M. K. 
iurlionisa którym zamieszkają. Dominikanie spełnili
wolę fundatora i teraz przed nami piękny
* ul. M. K. 
iurlionio 35, Druskieniki
zespół w stylu póz
nego baroku. Wnętrza
* Tel. [phone]
zdobią freski artystów włoskich, 7 ołtarzy,
* Czynne: II VII (w godz. 11 17).
autentyczne ławki, a także obrazy z XVII-
* PÅ‚atne. * www.muziejai.mch.mii.lt,
-XIX w. Budynek jest odnowiony, można tu
http://info.druskininkai.lt
przenocować, pójść na imprezę.
W miasteczku sÄ… 4 zabytki archeologicz-
Mikalojus Konstantinas 
iurlionis
ne: grodzisko, wzgórze kościelne, kamień
(1875 1911) - pierwszy muzyk i pierwszy
z odciskiem nogi wołu i kamień nazywany
malarz litewski poszukujÄ…cy unikalnego
Wiedz
mim, a także pozostałości wieży zam-
litewskiego stylu, któremu udało się zaj-
kowej z XIV-XV w. Koniecznie zobacz. Atrak-
rzeć w głąb duszy narodu. Człowiek, który
połączył muzykę i malarstwo, symbolista, cja letnia  podróż statkiem z Druskienik.
pierwszy odkrył uroki sztuki abstrakcyjnej.
Kościół w Liszkawie
Muzeum założono w 1963 r. w domu ro-
dziców, w którym artysta mieszkał w latach
1896 1910. W obu domach odtworzono
autentyczne sprzęty, w dwóch innych bu-
dynkach mieści się ekspozycja przedsta-
wiająca historię życia i twórczości artysty.
Jeżeli przyjedziesz tu latem, pójdz
na kon-
cert  Lato w Druskienikach z M. K. 
iurlio-
nisem , w lipcu na tydzień szkoleniowy
organizowany przez wydawnictwo  Baltos
lankos , a w sierpniu  na międzynarodowy
festiwal  Muzyka bez granic .
W mieście zatrzymaj się przy pomniku
autorstwa Vladasa Vild~
ik
nasa  M. K. 
iur-
lionis . Autor otrzymał za tę pracę Nagrodę
Państwową. Teraz można jechać dalej. Ko-
lejny punkt za 12 km.
Litwa Południowa
49
Wnętrze kościoła w Liszkawie
w 1831 r. podczas powstania przeciwko
carskiej Rosji dowodziła pułkiem powsta-
ńców. Powstanie rozgromiono, Emilia
zmarła z wycieńczenia, a jej imię Litwini
wspominajÄ… z dumÄ… do dziÅ›. W Kopciowie
znajduje się jej grób, wzniesiono pomnik.
W muzeum dowiesz się więcej o tej odważ-
nej młodej kobiecie.
Na tym kończy się wycieczka po górzys-
tej Dzukii. Możesz jechać z powrotem do
stolicy, przez Birsztany do niej 144 km,
jednak lepiej rozejrzyj siÄ™ po Suwalsz-
czyz
nie, która dała Litwie wielkich synów.
Suwalszczyzna słynie ze smacznego kwa-
su chlebowego i sycącego chleba, gdyż tu
ziemia jest najbardziej urodzajna. Ziemie
te zrodziły również silnych ludzi. Podróżu-
jÄ…c przez tereny Suwalszczyzny wiele siÄ™
Z Liszkawy warto jechać przez Lejpunyi
dowiesz i smacznie zjesz.
Kopciowo  ogółem 35 km. Usłyszysz tunie-
Pomnik Emilii Plater
powtarzalnÄ… i wstrzÄ…sajÄ…cÄ… historiÄ™.
WAŻNE OBIEKTY:
Podziemia kościóła ze
szczątkami zakonników;
Ekspozycja dziedzictwa
liturgicznego;
Miasteczko;
Grodzisko.
51 | Muzeum Emilii Plater
w Kopciowie
* ul. Taikos 11, Kopciowo, rejon Å‚oz
dziejski
* Tel. [phone]
* Otwarte w sezonie letnim: II IV  w godz.
9 17; V VI  w godz. 9 16, w innych porach
roku w I-IV godz. 9 17; w V  godz. 9-16
* Bezpłatnie.* www.lazdijumuziejus.lt
Litewska Joanna d Arc  tak historycy
nazywają hrabiankę Emilię Platter, która
Litwa Południowa
50
Dwór w Pae~
eriai
GoszczÄ…c w dworze Pae~
eriai dowiesz
52 | Dwór Pae~
eriai i Muzeum
się, że w Sudowii dwory zaczęto budować
Ziemi Wyłkowyskiej
naprawdÄ™ dawno  w XVI-XVII ww. Od
poł. XVII wieku dwór należał do bogaczy z
* W. Pae~
eriai, gmina `
eimena, sam. rej.
Czerwonego Dworu  Zabiełłów.
wyłkowyskiego
Od 1998 r. w parterowych salach pałacu
* Tel.: [phone]
dworskiego w Pae~
eriai sÄ… czynne ekspo-
* Otwarte (godz. 10  17)
zycje Muzeum Ziemi Wyłkowyskiej: przy-
* www.vkmuziejus.lt * www.paezeriai.info
rody, prahistorii, historii krainy i wychodz
-
stwa, znanych działaczy społecznych. W
Kasztanowa aleja prowadzi do domu
rotundowej sali biliardowej sÄ… organizo-
dworskiego w Pae~
eriai  można tutaj
wane wystawy upamiętniające ważne daty
świetnie odpocząć przez kilka godzin.
w historii Litwy i regionu oraz rocznice
W zespole dworskim wyraz
nie widoczne znanych miejscowych osobistości.
jest przejście z baroku w okres klasycyzmu.
Z Wyłkowyszek podróżuj do Dworu na
Do oficyny tuli się neogotycka wieża Bel-
Suwalszczyz
nie - Zyple
wederu.
53 | Dwór w Zypliai
* wieÅ› Tubelis
, rejon szakowski
* Tel. [phone]
* Czynne: latem, codziennie (w godz. 9 17),
zimÄ…, I V (w godz. 9 17).
* Bezpłatnie. * www.zypliudvaras.lt
Jest to jeden z najładniejszych i najmłod-
szych dworków na Litwie. Skromny kla-
sycystyczny pałacyk został wzniesiony w
Litwa Południowa
51
połowie XIX w. przez szlachcica Jana Bart-
kowskiego. W byłych stajniach urządzono
galerię, w jednym z budynków gospodar-
czych  kuz
niÄ™, w innym  pracowniÄ™ cera-
miki. W dworku organizowane sÄ… coroczne
plenery rzemieślnicze, garncarskie, obozy
młodzieży katolickiej, festiwale muzyczne.
Jeszcze do niedawna w parku dworku
rósł sprawiający wrażenie dąb liczący oko-
ło 360 lat. Ludzie staży podobno słyszeli od
jeszcze starszych, że pan wieszał na gałęzi
nieposłusznych robotników. Staruszek-dąb
wywrócił się latem w 2008 r. w czasie ob-
chodów 200-lecia parafii. Tam tez go pozo-
stawiono.
organizuje koncerty, a Związek Artystów
Kowna  wystawy artystyczne. Przez tery-
Przy pałacu znajduje się jeden z najwięk-
torium dworu przechodzi szlak  Suwalskie-
szych parków na Litwie. Jego dumą jest
go pierścienia rowerowego . Gospodarze
pomnik przyrodniczy - dąb w Zypliai, który
zapraszają gości do oficyny i częstują re-
ma 360 lat. Åšrednica pnia  630 cm, wyso-
gionalnymi daniami.
kość  34 m.
Co roku w dworku organizowane są ple- Nasycony i wypoczęty możesz wracać do
nery artystyczne. Swoje dzieła artyści zo- stolicy albo nad Morze Bałtyckie. Tylko mu-
stawiają w dworku. Filharmonia Kowieńska sisz przeprawić się przez Niemen.
Zespół dworski w Zypliai
Żmudz

52
Ziemia spokoju i nadziei
Góra Krzyży
nieje nieduże podłużne wzgórze, na któ-
Żmudz

rym stoi ponad 200 tys. krzyży. Wszystkie
zostały postawione przez naród litewski
Jeżeli zatęskniłeś za spokojem, Żmudz

i pielgrzymów. Litewska tradycja wyrobu
jest miejscem dla Ciebie. Tu odpoczniesz
krzyży została wpisana na listę światowego
w cieniu wież klasztornych i kościelnych,
dziedzictwa UNESCO.
zachwycisz się zręcznością rąk artystów
ludowych i siłą ich wiary. A może masz Pierwsze krzyże postawiono w XIX w.
ochotę udać się na pielgrzymkę? Miejscowi mieszkańcy opowiadają, że sta-
wiano je proszÄ…c Boga o zdrowie. Inne opo-
Poznawanie Żmudzi trzeba zacząć nie
wieści głoszą, krzyże stawiano od 1863 r.,
ze Żmudzi, a z obrzeży Auksztoty, gdzie
aby uczcić śmierć poległych w powstaniu.
pośród pól wiatr pieści krzyże.
Po powstaniu, władze carskie karały osoby,
na których podwórku były krzyże, a krzyże
54 | Góra Krzyży
niszczono. Dlatego wierni stawiali krzyże w
nocy, żeby nikt nie widział, na Górze Krzyży.
* wieÅ› Jurgai%0Å„is
, rejon szawelski
* Tel. [phone] Po odzyskaniu Niepodległości na Górę
* Otwarte: codziennie; Kaplica klasztorna Krzyży zaczęli przyjeżdżać pielgrzymi. Krzy-
Góry Krzyży otwarta codziennie, w godz. 8-21 że ustawiano też u podnóża góry. 7 wrze-
* Bezpłatnie. * www.kryziukalnas.lt śnia 1993 r. papież Jan Paweł II odprawił tu
mszę świętą. W 2000 r. obok góry wzniesio-
12 km na północ od Szawli w polu wid- no klasztor franciszkański.
Żmudz

53
Wytwarzanie krzyży i symbolika krzyża i rodzinie Frenklów, druga  o dworku i
na Litwie zostały wpisane na listę reprezen- mieście w XIX-XX w. Znajdziesz tu otocze-
tatywną niematerialnego dziedzictwa kul- nie stylizowane na pałacowe. W ekspozycji
 Miasto prowincjonalne zobaczysz przed-
turowego UNESCO.
wojenne ulice i sklepy, a w nowo urzÄ…dzo-
Teraz Twoja droga prowadzi przez Szaw-
nej sali kina retro  Kapitol obejrzysz film.
le. Zatrzymaj się i rozejrzyj dokoła. Ko-
Z Szawli do Telsz  75 km. W Telszach udaj
niecznie zobacz willÄ™ Ch. Frenkla.
się do jednego z najważniejszych miejsc
55 | Willa Chaima Frenkla
dla wiernych.
w Szawlach
56 | Katedra Åšw. Antoniego
Padewskiego
* ul. Vilniaus 74, Szawle * Tel. [phone]
* Czynne: II V  w godz. 10 18, VI VII  w godz.
* ul. Katedros 2, Telsze * Tel. [phone]
11 17 * PÅ‚atne. * www.siauliumuziejus.lt
* Czynne: codziennie, w godz. 9-18.
* www.telsiuvyskupija.lt
Chaim Frenkiel był słynnym litewskim
fabrykantem z przełomu XIX i XX w., któ-
Głównym obiektem Telsz jest katedra Św.
ry stworzył słynną w całym Imperium Ro-
Antoniego Padewskiego. Zbudowali jÄ… ber-
syjskim fabrykę wyrobu skór. Fabrykant
nardyni. Na poczÄ…tku XVII w. zarzÄ…dca ziem
słynął nie tylko z dobrze zorganizowanego
telszańskich podkanclerzy Paweł Sapieha
przedsiębiorstwa, ale też ze swej działal-
ufundował klasztor bernardynów. Jego
ności charytatywnej.
portret do dziś jest w kościele.
Ch. Frenkiel wraz z rodziną mieszkał w
W 1624 r. zakonnicy zaczęli wznosić pierw-
secesyjnym pałacu, zbudowanym w 1908
szy drewniany kościół i murowany budynek
r. W latach 1920 - 1940 w willi działało
klasztoru. Jednak po dużym pożarze w XVIII
prywatne żydowskie gimnazjum. Podczas
w. postanowiono stawiać murowany koś-
II wojny światowej mieścił się tu szpital
ciół. Nowa świątynia otrzymała podwójną
niemiecki, póz
niej  szpital żołnierzy so-
nazwÄ™ - Åšw. Antoniego Padewskiego i Matki
wieckich. W 1994 r. budynek przekazano
Bożej Loretańskiej.
muzeum  Aua
ra w Szawlach. Obecnie sÄ…
tu dwie ekspozycje. Pierwsza opowiada o Po modlitwie udaj się do Płungian, poło-
spuściznie kultury żydowskiej w Szawlach żonych o 20 km na zachód.
Katedra pw. św. Antoniego Padewskiego
Willa Chaima Frenkla
Żmudz

54
57 | Dwór w Płungianach 58 | Muzeum Zimnej Wojny
* ul. Parko, PÅ‚ungiany * Tel. [phone] * las Ploka
tin
s, rej. płungiański
* Czynne: III VII, w godz. 10 17.
* Tel.: [phone]
* PÅ‚atne. * www.oginski.lt
* Otwarte codziennie (godz. 10  18)
* PÅ‚atne. * Zwiedzanie tylko z przewodnikiem.
Chociaż pierwsze wzmianki sięgają już
* www.saltojokaromuziejus.lt
XVI w., dworek stał się znany dopiero w XIX
w., gdy zaprojektowany przez Carlo Loren-
W lesie Ploka
tin
s nie przepuść okazji
zo zespół budynków stanowiły budowle
pospacerować podziemnymi korytarzami
neorenesansowe i neogotyckie. Budynek
dawnej sowieckiej wojskowej wyrzutni ra-
otacza bogaty park o powierzchni 60 ha z
kietowej. Litewskie Muzeum Zimnej Wojny
dwoma stawami, utworzony w dolinie Ba-
 jedna z trzech istniejących w świecie uni-
brungas.
kalnych wyrzutni rakietowych, otwartych
dla zwiedzających. W działającej w latach
W dworku obecnie mieści się Żmudzkie
1963 - 1978 wyrzutni były rozmieszczone
Muzeum Sztuki, którego zbiory są bogate
średniodystansowe rakiety balistyczne SS-
w dzieła mieszkających za granicą artystów
4, skierowane na kraje Europy Zachodniej.
żmudzkich. We dworze w Płungianach or-
ganizowane są wystawy artystów żmudz-
Nowo urzÄ…dzona ekspozycja muzeum
kich, a we wrześniu rozbrzmiewa Festiwal
przypomina trwającą blisko pięć dziesię-
Muzyki Klasycznej im. Mikołaja Ogińskiego.
cioleci Zimną Wojnę. Unikalne materiały
obrazowe i graficzne zaznajmiÄ… CiÄ™ z zasa-
W rejonie płungiańskim jest czynne jedno
z najsłynniejszych na Litwie muzeów wojny dami organizacji i działania broni jądrowej
zimnej. dawnego tajnego imperium sowieckiego,
Dwór w Płungianach
Żmudz

55
Muzeum Zimnej Wojny
zobaczysz makiety rakiet bojowych i innej dziwne ubrania, malują twarze sadzą, wkła-
broni z czasów Zimnej wojny. Spacerując dają drewniane brodate maski i zamieniają się
w potwory z pomarszczonymi łbami, dużymi
podziemnymi korytarzami usłyszysz pisk
fal radiowych, warkot silników i głosy żoł- krzywymi nosami, nie jednakowymi oczami,
rozdziawionymi gębami i zgniłymi zębami. W
nierzy.
Muzeum masek zapustowych
Od Plokstine do Płótelów zaledwie 10
kilometrów. W tym miasteczku żmudzkim
czeka na Ciebie autentyczny kamienny
spichrz i Muzeum masek zapustowych.
59 | Spichrz dworu w PÅ‚otelach
i Muzeum Zapustów
* ul. Did~
ioji 22, PÅ‚otele
* Tel.: [phone]
* II-V (godz. 10-17) VI (godz. 10-16:45)
VII (godz. 10-17) * PÅ‚atne.
Podróżując po Żmudzi zajrzyj do Pło-
tel  tutaj w stajni starego dworu mieści
się Muzeum Zapustów. W Zapusty, gdy do
Wielkiejnocy pozostaje siedem tygodni, z
Litwy z hałasem wygania się zimę. Tradycje
zapustowe sięgają czasów pierwotnego
rolnictwa, gdy poprzez pogańskie rytuały
rolnicy wyganiali demonów zimy i budzili
skutÄ… mrozem ziemiÄ™ ze snu.
Uczestnicy Zapustów przebierają się w
Żmudz

56
Pałac w Szwekszniach
muzeum zebrano ponad 250 pomysłowych
60 | Pałac w Szwekszniach i
masek pamiętających różne zapustowe histo-
kościół Św. Jakuba Apostoła
rie. Jest to jedyne takie muzeum w Europie.
Po obejrzeniu masek odwiedz
muzeum
Park: * ul. Parko 1, Szwieksznie, rejon `
ilut

mieszczÄ…ce siÄ™ w spichrzu dworu w PÅ‚ote-
* Bezpłatne.
lach. Wystawiono tu znaleziska archeolo-
Kościół: * ul. Ba~
ny%0Å„ios 1, Szwieksznie, rejon `
ilut

giczne z `
ventorkalnis i z wyspy Zamkowej,
* Tel. [phone]
zbiór starej ludowej rzez
by, stare narzędzia i
* Otwarte: przed nabożeństwem, I VI  godz.
sprzęty domowe.
18, VIII  godz. 9.30 i 12
* Bezpłatne.
Muzeum Zapustów jest uznane za jed-
* www.samogit.lt, www.heritage.lt
no z najbardziej atrakcyjnych miejsc
turystycznych w Europie (EDEN).
Dwór pochodzi z XV w., zbudowany zo-
Jeśli już mówimy o dworkach, warto udać
stał przez hrabiów Platterów. W końcu
się 69 km dalej i obejrzeć Szweksznie.
XIX w. hrabia Aleksander Platter urządził
park w stylu angielskim i wybudował
Spichrz dworu w PÅ‚otelach
neorenesansowy pałac z basztą, zwany
willÄ…  Genovait
 . Po odzyskaniu Niepod-
ległości, dwór został zwrócony prawowitej
właścicielce Laimie Felicji Platerien
, która
chętnie pozwala na zwiedzanie parku.
Kwietniki zdobiÄ… rzez
by, wazony deko-
racyjne, jest zegar słoneczny. Przez park
przepływa rzeka, są sztuczne stawy. Uni-
katowy mostek łączy park z kościołem. W
kościele znajdują się organy z początku XX
w., Droga krzyżowa, 10 ołtarzy, 4 spowied-
nice, ambona.
Żmudz

57
Warto rozejrzeć się po Żmudzi z najwyż- architekt Antoni Wiwulski. W fundamenty
szej góry. Do niej  71 km. ołtarza kaplicy wmurowany jest kamień,
na którym prawdopodobnie ukazała się
Następnie warto by było przejechać jesz-
Najświętsza Maryja Panna.
cze 135 km i zwiedzić Szydłów
W ołtarzu głównym Bazyliki przechowu-
je się cudowny obraz Najświętszej Maryi
61 | Bazylika Narodzenia
Panny z DzieciÄ…tkiem.
Najświętszej Maryi Panny
W kaplicy kościelnej stoi rzez
ba Matki
w Szydłowie
Bożej, wykonana w XVIII w. w Anglii. Tu
* ul. M. Jurgai%0ńio 2, Szydłowo, rejon rosieński
przechowywany jest również stary (1663 r.)
* Tel. [phone]
krzyż namalowany na deskach, przestrze-
* Czynne: maj-paz
dziernik, w godz. 8 20,
lony podczas waśni między katolikami i
listopad-kwiecień, w godz. 8 15 godz.
kalwinami.
* Bezpłatnie. * www.siluva.lt
W Szydłowie już od prawie 500 lat w
połowie września odbywa się odpust
Kto wie, czy to miasteczko byłoby znane,
Najświętszej Maryi Panny. Miasteczko jest
gdyby w 1608 r. nie odnotowano tu pierw-
oblegane przez pielgrzymów z całej Eu-
szego w Europie objawienia Matki Bożej,
ropy. Działa tu centrum pielgrzymkowe. 7
która ukazała się dzieciom pasącym owce.
września 1993 r. święte miejsce odwiedził
To pierwsze ukazanie siÄ™ Maryi w Europie i
papież Jan Paweł II.
jedno z 5 uznawanych przez Kościół.
Obecnie na miejscu objawienia stoi kap- W Szydłowie kończy się wycieczka po
lica. Majestatyczny budynek o wysokości Żmudzi. Możesz wrócić do Szawli albo
40 m na początku XX w. zaprojektował skręcić na autostradę Wilno-Kłajpeda.
Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i Kaplica
Wybrzeże
58
Szlakiem bursztynowego wybrzeża
Muzeum Bursztynu w Połądze
62 | Muzeum Bursztynu
Wybrzeże
w Połądze
Podczas sztormów fale Bałtyku wyrzucają
* ul. Vytauto 17, Połąga * Tel. [phone]
na brzeg bursztyn. To szczątki pałacu kró-
* Czynne: wrzesień-maj, II VI  w godz. 11 17,
lowej Jk
rat
. Legendę o jej nieszczęśliwej
VII  w godz. 11 16; czerwiec-sierpień, II VI 
miłości usłyszysz i Ty. A jeżeli dokładnie się
w godz. 10 20, VII  w godz. 10 19
rozejrzysz, sam znajdziesz okruchy burszty-
* PÅ‚atne. * www.pgm.lt
nowego pałacu. Wybrzeże Bałtyku przycią-
ga nie tylko bursztynem, ale i bogatÄ… histo-
Neoklasycystyczny pałac jest symbolem
rią, pięknymi parkami, cudowną przyrodą.
Połągi. Wznosi się on nieopodal morza w
Wycieczkę po wybrzeżu rozpocznij od Mu-
lasku kapłanki Birut
, uznawanym przez
zeum Bursztynu w Połądze, gdzie przyroda
ludność miejscową za święty. Hrabia Tysz-
zlewa siÄ™ z historiÄ… i architekturÄ….
kiewicz, we władaniu którego było kilka
budynków w Połądze, w 1897 r. założył tu
swoją rezydencję. Dzięki Tyszkiewiczom
miasteczko stało się wspaniałym kurortem.
Dwóch słynnych architektów pracowa-
ło nad budową pałacu: pałac projektował
Niemiec Franz Heinrich Schwechten, a park
 Francuz, autor wielu parków Édouard
François André. Obecnie na zajmujÄ…cym
100 ha terenie mieści się Ogród Botaniczny
Połągi.
Wybrzeże
59
Grota z figurą Matki Boskiej Lourdeńskiej u podnóża Góry Biruty
Zobaczysz tu zmieniajÄ…ce siÄ™ krajobrazy i
atmosferę, wzdłuż ścieżek ścielące się rośli-
ny, stawy i rzez
by.
Hrabia Feliks Tyszkiewicz przechowywał
w pałacu wartościową kolekcję bursztynu 
153 wyroby z epoki neolitu i brązu, które w
latach 1905-1907 znalazł na nadmorskich
mokradłach. Zbiory obecnie można oglą-
dać w Muzeum Bursztynu, działającym w
tym pałacu od 1963 r.
W Komnacie Kominkowej odbywajÄ… siÄ™
63 | Wzgórze Biruty
spotkania z artystami, a latem na tarasie
rozbrzmiewajÄ… popularne koncerty  Noc-
* ul. Vytauto15, Połąga
nej serenady . Od 1971 r. Litewska Orkie-
* Tel. [phone]
stra Kameralna zaprasza na niepowtarzal-
* Otwarte: codziennie.
ne koncerty pod gwiaz
dzistym niebem.
* Bezpłatnie. * www.pgm.lt
Wykonywane z wirtuozeriÄ… utwory klasycz-
ne przyciągają nie tylko wczasowiczów, ale
Na obrzeżach parku wznosi się góra, od
też słynnych wykonawców. Na scenie  Noc-
dawien dawna zwana imieniem Biruty. Le-
nej serenady wraz z LitewskÄ… OrkiestrÄ…
genda głosi: za czasów pogańskich, cno-
Kameralną występowało wielu słynnych
tliwe dziewczyny poświęcały swoje życie
litewskich i zagranicznych wykonawców:
bogom. Paliły wieczny ogień, robiły dobre
skrzypkowie Gidon Kremer, Oleg Kagan,
uczynki, żyły w cnocie. Takie dziewczęta
Tatjana Grindenko i Vilhelm 
epinski, wio-
nazywano kapłankami. Wśród nich była
lonczeliści Natalija Gutman, Karina Geor-
i Biruta. Urodą Biruty zachwycił się książę
gian, Mark Drobinski, Vytautas Sondeckis i
Kiejstut i wziął ją sobie za żonę. Biruta była
klarnecista Eddy Vanoosthuyse.
matką Wielkiego Księcia Litewskiego Wi-
Jeżeli zwiedziłeś pałac i Ogród Botanicz-
tolda. Po śmierci została ona pochowana
ny, czas wejść na Wzgórze Biruty, które jest
na wzgórzu, gdzie płonął wieczny ogień
położone blisko morza i poznać piękną hi-
bogom. O legendzie przypomina rzez
ba,
storię o miłości.
wzniesiona w 1965 r. na symbolicznym
miejscu wiecznego spoczynku Biruty.
W rzeczywistości, na Wzgórzu Biruty za
czasów pogańskich mieściło się obserwa-
torium paleoastronomiczne i pogańska
świątynia rybaków i rolników.
U podnóża wzgórza  Lourdes. Urządził
je w 1900 r. założyciel parku hrabia Feliks
Tyszkiewicz. Wszystkie kamienie wykorzys-
tane do budowy sÄ… naturalne. Dalej droga
prowadzi do miasta portowego. Po dro-
dze warto skręcić do Kretyngi  zaledwie
 Kamień słoneczny
12 km stÄ…d.
Wybrzeże
60
Pałac w Kretyndze
64 | Pałac w Kretyndze 65 | Starówka Kłajpedy
Centrum Informacji Turystycznej w KÅ‚ajpedzie:
* ul. Vilniaus 20, Kretynga * Tel. [phone]
* ul. Turgaus 7, KÅ‚ajpeda
* Czynne: czerwiec-wrzesień: muzeum  III VII
* Tel. [phone]
 w godz. 10 18, ogród zimowy  I  w godz.
* www.klaipedainfo.lt
10 18, II VII  w godz. 10  20.30; wrzesień -
maj: muzeum  III VII  w godz. 10 17, ogród
Kłajpeda przesiąknięta jest duchem
zimowy  II VII  w godz. 10 18, VI  w godz.
miast niemieckich  to miasto budowane
10 19 * PÅ‚atne. * www.kretingosmuziejus.lt
przez Krzyżaków. W 1252 r. miasto nosiło
nazwÄ™ Memelburg. Nad brzegiem rzeki
Pałac w Kretyndze powstawał od sadu,
Dan
Krzyżacy wznieśli twierdzę. Obecna
zasadzonego w XVIII w. Po stu latach dwór
Starówka miasta ukształtowała się w XVII
nabył hrabia Józef Tyszkiewicz. Obecnie
w., wskutek połączenia zamku i dzielnicy,
jest on własnością Muzeum w Kretyndze.
zwanej Miastem Fryderyka.
W dworku prowadzone sÄ… prace restaura-
Starówka kłajpedzka
cyjne, można jednak obejrzeć ekspozycję
historii pałacu, ogród zimowy z kolekcją
roślin tropikalnych i piękny park. W mu-
zeum odbywajÄ… siÄ™ wystawy sztuki i florys-
tyki, koncerty muzyki klasycznej i orkiestr
dętych. W oranżerii eksponuje się nabyte
kolekcje kwiatów, a w parku obchodzi się
święta: Zapusty, Sobótkę, Zielną, jesienią
 Święto drzewa , na wiosnę spotyka się po-
wracajÄ…ce ptaki.
Po odpoczynku w cieniu drzew, jedz
do
KÅ‚ajpedy. To zaledwie 22 km drogi. A tam
ruszaj zwiedzać uliczki Starego Miasta.
Wybrzeże
61
Starówka kłajpedzka
Cechą szczególną Kłajpedy są domy Mieszkańcy Kłajpedy nazywają tę rzez
bÄ™
fachwerkowe. Takie budownictwo było Anike z Tharau.
popularne w pierwszej połowie XIX w.
Spacerując po Starówce koniecznie udaj
Najładniejsze tego typu domy znajdują się
siÄ™ do podziemnego muzeum w zamku
między ulicą Vandens i Placem Rynkowym.
kłajpedzkim.
Tu znajduje siÄ™ fachwerkowy magazyn,
zbudowany w XVIII w.
66 | Muzeum Zamkowe
Sercem miasta jest Plac Teatralny. W
w KÅ‚ajpedzie
1912 r. zbudowano fontannÄ™ ku czci uro-
dzonego w KÅ‚ajpedzie poety, profesora
* ul. Pilies 4, KÅ‚ajpeda
uniwersytetu, Szymona Dacha. Rzez
ba
* Tel. [phone]
przedstawia młodą, bosą dziewczynę -
* Czynne: II VI  w godz. 10 18
opiewaną przez niego postać. Miłosną
* PÅ‚atne. * www.mlimuziejus.lt
piosenkÄ™ tej dziewczyny dzwony na Placu
Ratuszowym w Monachium grajÄ… do dziÅ›.
Zbudowany przez Krzyżaków murowany
Muzeum Zamkowe w KÅ‚ajpedzie
zamek, który był nie raz atakowany przez
Żmudzinów i który po zaciętych walkach
wciąż odbudowywano, miał potężne ob-
warowania - fosy z mostami zwodzonymi,
kazamaty. Obecnie działa tu Muzeum Zam-
kowe.
Cała ekspozycja jest pod ziemią, w poter-
nie i kazamatach księcia Fryderyka. Wysta-
wa zapozna CiÄ™ z rozwojem miasta i zamku
kłajpedzkiego. Przed osiedleniem się Zako-
Wybrzeże
62
Litewskie Muzeum Morza Litewskie Muzeum Morza
urzÄ…dzono akwaria z litewskimi rybami
nu Krzyżackiego w Kłajpedzie, jej okolice
słodkowodnymi, rybami z morza Bałt-
należały do Kurów, stąd w niszach ścian
tyckiego i mórz tropikalnych, ekspozycję
ustawiona jest broń, przedmioty i biżuteria
fauny morskiej. W otwartych basenach
Kurów. Tutaj stąpasz też po najstarszym
przy akwarium mieszkajÄ… pingwiny, foki
litewskim bruku, wykonanym w XVI w., a
bałtyckie, uchatki grzywiaste.
z bastionu Fryderyka obejrzyj panoramÄ™
miasta.
W kazamatach pod wałami twierdzy, w
dawnych prochowniach urzÄ…dzono ekspo-
Następnie droga prowadzi na zachód.
zycjÄ™ na temat historii nawigacji, zaÅ› na wa-
Przepraw się promem do Mierzei Kuroń-
Å‚ach, na dawnych barbetach rozmieszczono
skiej.
kolekcję starych i współczesnych kotwic.
67 | Litewskie Muzeum Morza
Wydmy w Nidzie
* ul. Smiltyn
s 3, KÅ‚ajpeda
* Tel.: [phone]
[phone]; [phone]; [phone]
* latem II-VII (w godz. 10.30-18.30), maj-
wrzesień III-VII (w godz. 10.30-18.00),
paz
dziernik-kwiecień VI-VII (w godz. 10.30-
17.00)
* www.muziejus.lt
Z KÅ‚ajpedy promem przepraw siÄ™ do
Smiltyn
.
W najdalej na północ wysuniętym punk-
cie Mierzei Kurońskiej, zwanym Kopga-
lis, gdzie kończy się półwysep Mierzei
Kurońskiej i otwierają się wrota portu
w Kłajpedzie, w budynku nadbrzeżnej
twierdzy obronnej mieści się najczęściej
odwiedzane Litewskie Muzeum Morza,
które w ciągu roku przyjmuje około 400
tysięcy gości.
W zrekonstruowanym w 1979 r. forcie
Wybrzeże
63
Mierzeją Kurońską
Ze Smiltyne jedz
przez sośniaki krętą
dróżką na drugi koniec półwyspu Mierzei
Kurońskiej. 50 kilometrów i dojedziesz do
miasteczka uzdrowiskowego Nidy.
68 | Nida
* miasteczko Nida, okręg kłajpedzki
* www.visitneringa.com
Omywany przez Morze Bałtyckie i Zato-
kę Kurońską długi i wąski półwysep na-
no je w nogach zmarłego, żeby  w dniu
zywa się Mierzeją Kurońską. Ciągnący się
wzdłuż morza porośnięty lasem piaszczy- sądu ostatecznego wstając miał o co się
sty pas o długości 98 km i w najszerszym oprzeć .
miejscu sięgający zaledwie 3,8 km, zdo-
Obok Nidy leżą piękne wydmy, którymi
biÄ… przytulne, czyste i kolorowe wioski
zachwycał się w 1965 r. odpoczywający
rybackie. 52 km Mierzei należą do Litwy,
tu noblista Jean Paul Sartre. To najwyż-
inna część  do Rosji. To unikalne miejsce
sza wydma Parnidis ze słonecznym ze-
ze względu na swe wartości przyrodnicze
garem. Część zegara została zniszczona
i kulturowe jest wpisane na listę świato-
4 grudnia 1999 r. przez huragan Anatolij.
wego dziedzictwa UNESCO.
Na wydmę trafisz podążając szlakiem o
Obecna Nida - to wioska, w której ryba-
długości 1800 m, oglądając po drodze ro-
cy osiedlili siÄ™ w 1732 r., ich dawne wioski
śliny, grzyby, owady i ptaki. Spacerując po
zostały zasypane piaskiem. Nida zachwy-
Nidzie, nie zapomnij obejrzeć 100-letniej
ca drewnianÄ… architekturÄ… i piaskiem
chaty rybackiej.
skrzypiącym pod nogami. Warto obejrzeć
SpacerujÄ…c po Nidzie, nie zapomnij
stary cmentarz, na którym zachowały się
drewniane nagrobki  krika
ty. Ustawia- obejrzeć 100-letniej chaty rybackiej.
Morze Bałtyckie
Wybrzeże
64
Wiatrowskazy w Neryndze
 Józef i jego bracia , eseje  w tym m. in.
 Moje czasy , artykuły- np.  Czego musi-
my żądać , listy do redakcji, wydawnictw,
tłumaczy, przyjaciół - to wszystko wyszło
w Nidzie spod pióra Laureata Nagrody
Nobla, jednego z najsłynniejszych lite-
ratów pierwszej połowy XX w., Thomasa
Manna. Pisarz wraz z rodziną spędzał lato
1930-1932 r. na wzgórzu Uoa
v
, w domu
zbudowanym według projektu niemiec-
kiego architekta H. Reissmanna.
69 | Muzeum etnograficzne- W 1975 r. wystawÄ™ wzbogacono o
nowe eksponaty, otrzymane z ówczesnej
chata rybacka
Republiki Demokratycznej Niemiec. Od-
nowiono autentyczny wystrój sypialni,
* wieÅ› Naglis
4, Nida, Nerynga
werandę, pokój pracy pisarza.
* Tel. [phone]
* Czynne: czerwiec-sierpień, codziennie godz.
Od 1997 r. w domku Tomasza Manna co
10 18, wrzesień - maj, II VI  w godz. 10 17
roku w lipcu odbywa się międzynarodo-
* PÅ‚atne. * www.visitneringa.com
wy festiwal Tomasza Manna: w salonie
odbywajÄ… siÄ™ koncerty muzyki kameral-
W chacie rybackiej, wzniesionej w 1900
nej, spotkania literackie, konferencje, se-
r., ludzie mieszkali do lat 80. Następnie
minaria.
urzÄ…dzono tu muzeum z autentycznymi
Przy domu T. Manna kończy się wy-
meblami i sprzętami. Odtworzono też
cieczka bursztynowym wybrzeżem Bał-
oryginalne podwórko chaty. Stoją tu 4
tyku.
oryginalne statki rybackie  od łódki po
Etnograficzne gospodarstwo rybackie
charakterystyczną dla Nidy łódz
zwanÄ…
kur
nas.
W chacie wystawia siÄ™ sztuki ludowe,
organizuje się występy zespołów folklo-
rystycznych, demonstruje siÄ™ wyroby rze-
mieślnicze i stare rzemiosła.
Jeżeli lubisz literaturę, koniecznie zajrzyj
do domu T. Manna.
70 | Dom-muzeum
Thomasa Manna
* ul. Skruzdyn
s 17, Nida, Nerynga
* Tel. [phone]
* Czynne: czerwiec-15 września, codziennie
w godz. 10 18, 16 września-maj, II VI  w
godz. 10 17
* PÅ‚atne. * www.mann.lt
Centra informacji turystycznej na Litwie
CIT w Olicie (lit. Alytus) CIT w Kownie przy UAB  Mk
ss
odis
ja CIT okręgu poniewieskiego CIT w Taurogach (lit. Taurag
)
al. Rotua

s 14A, LT-62141 Olita ul. M. Valan%0Å„iaus 19, LT-44275, Kowno pl. Laisv
s 11, LT-35200 Poniewież ul. Vytauto 60, LT-72253 Taurogi
Tel. [phone] Tel. [phone] (lit. Panev
~
ys) Tel. [phone]
E-mail: [e-mail] E-mail: [e-mail] Tel. [phone] E-mail: [e-mail]
www.alytus-tourism.lt www.musuodiseja.lt E-mail: [e-mail] www.taurage.lt
www.panevezysinfo.lt
CIKT w Kojszedarach (lit. Kaia
iadorys) CIT w Telszach
CIT w Oniksztach (lit. Anyka
%0Å„iai)
ul. Gedimino 48, LT-56121 Kojszedary CIT w Poswolu (lit. Pasvalys) pl. Turgaus 21, LT-87122 Telsze
ul. Gegu~

s 1, LT-29106 Onikszty
Tel. [phone] ul. P. Avi~
onio 6, LT-39149 Poswol Tel. [phone]
Tel. [phone]
E-mail: [e-mail] Tel. [phone] E-mail: [e-mail]
E-mail: [e-mail]
www.verslas.kaisiadorys.lt E-mail: [e-mail] www.telsiaitic.lt
www.antour.lt
www.pasvaliomuziejus.lt
CITB w rejonu Kiejdanach (lit. CIT pielgrzymkowe w Cytowianach
CIT w Birsztanach (lit. Bira
tonas)
Kedainis
rajono) CITB w Rosieniach (lit. Raseiniai) (lit. Tytuv
nai)
ul. B. Sruogos 2, LT-59206 Birsztany
pl. Did~
iosios Rinkos 6, LT-57248 Kiejdany ul. Muziejaus 5, LT-60122 Rosienie ul. Maironio 1, Cytowiany, rej. kielmski
Tel. [phone]
Tel. [phone] Tel. [phone] (lit. Kelm
s rajonas)
E-mail: [e-mail]
[phone] E-mail: [e-mail] Tel. [phone]
www.visitbirstonas.lt
E-mail: [e-mail] www.rvic.lt E-mail: [e-mail]
www.kedainiutvic.lt www.tytuvenai.eu
CIT w Birżach (lit. Bir~
ai)
CITB w Rakiszkach (lit. Rokia
kis)
ul. J. Janonio 2, LT-41148 Birże
CIKT w KÅ‚ajpedzie (lit. Klaip
da) ul. Kauno 7, LT-42115 Rakiszki CIT w Trokach (lit. Trakai)
Tel. [phone]
ul. Turgaus 7, LT-91247 KÅ‚ajpeda Tel. [phone] ul. Vytauto 69, LT- 21001 Troki
E-mail: [e-mail]
Tel. [phone] E-mail: [e-mail]
Tel. [phone]
www.visitbirzai.lt
E-mail: [e-mail] www.rokiskiotic.lt
[phone]
www.klaipedainfo.lt
E-mail: [e-mail]
CITB w Druskienikach (lit. CIT Muzeum Diecezji Żmudzkiej
www.trakai-visit.lt
Druskininkai) Centrum kultury im. ul. S.Daukanto 6, Wornie (lit. Varniai),
ul. Gardino 3, Druskieniki M. K. Sarbiewskiego rej. telszański (Tela
is
rajonas)
CITB w Wiłkomierzu (lit. Ukmerg
)
Tel. [phone] ul. Kolegijos 5, Kroże, rej. kielmski Tel. [phone]
pl. Kęstu%0ńio 2-2/ ul. Vienuolyno 14-2,
(lit. Kra~
iai, Kelm
s rajonas) E-mail: [e-mail]
M.K. 
iurlionio ul. 65, LT-20130 Wiłkomierz
Tel. [phone], www.varniai-museum.lt
LT-66164, Druskieniki Tel. [phone]
[phone], [phone]
Tel. [phone] E-mail: [e-mail]
Wydział Kultury i Turystyki Rejonu
E-mail: [e-mail];
E-mail: [e-mail] www.ukmergeinfo.lt
Szkudy (Skuodo raj.)
[e-mail]
www.info.druskininkai.lt
ul. Gedimino 1, LT-98124 Szkudy
CIT w Ucianie (lit. Utena)
www.kraziai.lt
Tel. [phone]
ul. Stoties 39, LT-28134 Uciana
CIT w rejonu kłajpedzkim (lit.
CIT w A
oz
dziejach (lit. Lazdijai) E-mail: [e-mail]
Tel. [phone]
Klaip
dos rajono)
ul. Vilniaus 1, LT-67106 A
oz
dzieje www.skouds.lt
E-mail: [e-mail]
ul. Kvietinis
5, LT-96122 Garg~
dai
Tel. [phone]
www.utenainfo.lt
Tel. [phone]
CIT euroregionu Szeszupy
E-mail: [e-mail],
E-mail: [e-mail]
ul. V.Kudirkos 61/1, LT-71126 Szaki
Muzeum w Wiejsiejach (lit. Veisiejai)
[e-mail]
www.klaipedadistrict.lt
(lit. `
akiai)
ul. Vytauto 47, Wiejsieje., rej. Å‚oz
dziejski
www.lazdijai-turizmas.lt
Tel. [phone]
Tel. [phone]
CIT w Ignalinie
A
oz
dziejskie CIT w pobliżu granicy E-mail: [e-mail]
[phone]
ul. Ateities 23, LT-30121 Ignalina
z PolskÄ… http://tic.sesupe.lt
E-mail: [e-mail]
Tel. [phone]
w. Janaslavas 10, rej. Å‚oz
dziejski
www.lazdijai-turizmas.lt
E-mail: [e-mail] CIT w Szawlach (lit. `
iauliai)
Tel. [phone]
www.ignalinatic.lt ul. Vilniaus 213, LT-76348 rej. szawels- CITB w Wyłkowyszkach
E-mail: [e-mail]
ki (lit. `
iaulis
rajonas)
(lit. Vilkavia
kis)
www.lazdijai-turizmas.lt
Żydowskie Centrum Kulturalno-
Tel. [phone]
pl. J. Basanavi%0Å„iaus 7, LT-70101
Informacyjne
CITB w Możejkach (lit. Ma~
eikiai) [phone]
Wyłkowyszki
ul. M
sinis
3A/5,LT-01133 Wilno
ul. Ventos 8A, LT-89103 Możejki E-mail: [e-mail]
Tel. [phone]
Tel. [phone]
Tel. [phone] http://tic.siauliai.lt
E-mail: [e-mail]
E-mail: [e-mail] E-mail: [e-mail] www.siauliai-events.lt
www.vilkaviskisinfo.lt
www.jewishcenter.lt www.infocentras.mazeikiai.lt
CITB rejonu szawelskiego
CIT w Wilnie
CITB w Molatach (lit. Mol
tai) ul. J. Basanavi%0Å„iaus 7, Kurszany (lit.
CITB w Janowie (lit. Jonava) ul. Vilniaus 22, LT-01119 Wilno
ul. Inturk
s 4, LT-33141 Molaty Kura

nai),
ul. Vasario 16-osios 1, Tel. [phone]
Tel. [phone] Tel. [phone]
LT-55171 Janów ul. Did~
ioji 31, Wilno
E-mail: [e-mail] E-mail: [e-mail]
Tel. [phone] Tel. [phone]
www.infomoletai.lt www.siauliurajonas.lt
E-mail: [e-mail] Rodk
nios kelias 2-1
www.jonavosvic.lt [phone]
CIKT w Nidzie  Agila CITB rejonu szawelskiego
ul. `
ventaragio 2, Vilnius
ul. Taikos 4, LT-5872, Nerynga wieÅ› Jurgai%0Å„iai, gmina Mea
kui%0Å„is
,
CITB w Janiszkach (lit. Jonia
kis)
E-mail: [e-mail]
Tel. [phone] rej. Szawle
ul. %7Å„emai%0Å„is
9, Janiszki
www.vilnius-tourism.lt
[phone] Tel. [phone]
Tel. [phone]
E-mail: [e-mail] Email: [e-mail]
CIT w Jeziorosach (lit. Zarasai)
E-mail: [e-mail]
www.visitneringa.lt www.siauliurajonas.lt
pl. S
lis
22, LT-32110 Jeziorosy
www.jvic.lt
Tel. [phone]
CIT w Pokrojach (lit. Pakruojis) CIT Muzeum w Szyłokarczmie
E-mail: [e-mail]
CIT w Jurborku (lit. Jurbarkas)
ul. Parko 5, LT-83139 (lit. `
ilut
)
www.zarasai.lt
ul. Vydk
no 19, LT-74118 Jurbork
WieÅ› Pakruojis, rej. pokrojski ul. Lietuvininks
36, Szyłokarczma
Tel. [phone]
Tel. [phone] Tel. [phone]
E-mail: [e-mail]
[phone] [phone]
www.jurbarkotic.lt
E-mail: [e-mail] E-mail: [e-mail]
www.pakruojistic.lt www.silutesmuziejus.lt
CIT regionu kowieńskiego i Biuro * CIT  Centrum Informacji Turystycznej
Konferencyjne CIT w Połądze (lit. Palanga) CIT w Święcianach (lit. `
ven%0Å„ionys) CITB  Centrum Informacji Turystycznej
al. Laisv
s 36, LT-44240 Kowno ul. Kretingos 1, LT-00132 Połąga pl. Laisv
s 3, LT-18111 Święciany i Biznesowej
Tel. [phone] Tel. [phone] Tel. [phone] CIKT  Centrum Informacji Kulturalnej i
E-mail: [e-mail] E-mail: [e-mail] E-mail: [e-mail] Turystycznej
www.kaunastic.lt www.palangatic.lt www.svic.lt CRT  Centrum Rekreacji i Turystyki
PL
Państwowy Departament Turystyki przy Ministerstwie Gospodarki
Gedimino pr. 38, LT-01104 Wilno, Litwa
Tel. [phone], faks [phone], e-mail: [e-mail]
www.tourism.lt
www.Lithuania.travel
Publikację opracowała Sp. z o.o.  VIP Viea
osios informacijos partneriai .
Zdjęcia na okładkach: fotograf Monika Po~
erskyt
.
W publikacji wykorzystano fotografie A. Vengrysa, A. %7Å„ebrauskasa, A. %7Å„ygavi%0Å„iusa, D. Garba%0Å„iauskien
, D. Matvejeva,
D. Vitkauskait
, G. Karosasa, G. Lukoa
evi%0Å„iusa, J. Lebednykasa, K. Driskiusa, K. Kantautasa, K. Petronisa, K. Stalnionyt
,
L. Cik
nysa, L. Drukneryt
, %7Å„. Bir~
ietyt
, L. Jonaitisa, L. Medelisa, M. Kaminskasa, M. Po~
erskyt
, N. Skrudupait
,
P. Lileikisa, R. Anusauskasa, R. Eitkevi%0Å„iusa, R. Po~
erskisa, R. Sederevi%0Å„iusa, V. Auka
taitisa, V. Balkk
nasa, V. Kirilovasa,
Z. Rotautasa, archiwum fotografii PDT.
Autorzy tekstów: Aua
rin
`

mien
, Kristina Stalnionyt
.
Redaktorzy: Justyna Kozlovskaja, Honorata `
ocik.
Projektowo-wydawnicza Sp. z o.o. KOPA.
Nie na sprzedaz.