Jerzy Jakubowski
Z a s a d y d o b o r u
g a z ó w o s ł o n o w y c h i d r u t ó w l i t y c h
d o s p a w a n i a r ó ż n y c h m e t a l i i i c h s t o p ó w
m e t o d a m i M I G / M A G i T I G
P O L I G A Z
GDAC
SK
Szanowni Państwo
Wychodząc naprzeciw licznym zapytaniom naszych klientów i użytkowników gazów
technicznych wykonujących konstrukcje spawane prezentujemy Państwu ZASADY DOBORU
GAZÓW OSA
ONOWYCH I DRUTÓW LITYCH DO SPAWANIA RÓŻNYCH METALI
I ICH STOPÓW METODAMI MIG/MAG I TIG.
Do naszych obszernych i złożonych zagadnień podeszliśmy w sposób bardzo skrócony i
uproszczony. Zrobiliśmy to po wielu konsultacjach świadomie i w przekonaniu, że taki właśnie
stopień uproszczenia ułatwi korzystanie z naszego Poradnika większej ilości średnich i małych
producentów konstrukcji spawanych, nie posiadających bogatego zaplecza technicznego i
specjalistycznej kadry technologów - spawalników. Problemy nietypowe i bardziej skomplikowane
będziemy rozpatrywać indywidualnie.
Ponieważ nasz Poradnik jest pierwszym tego rodzaju opracowaniem w kraju - oczekujemy
uwag, opinii i propozycji. Pragniemy zapewnić, że będą one uwzględniane w następnych
wydaniach.
Zachęcamy do korzystania z naszego Poradnika.
Zapraszamy do współpracy.
Dyrekcja
Poligaz - Gdańsk
Gdańsk, lipiec 1997 rok.
2
SPIS TREŚCI
strona
Część I Gazy osłonowe i ich mieszanki stosowane w procesach spawania łukowego
metodami MIG/MAG i TIG - informacje ogólne................................................ 4
Część II Druty i pręty do spawania i napawania w osłonach gazowych - informacje
ogólne................................................................................................................... 7
Część III Zasady doboru drutów litych i prętów oraz gazów osłonowych i ich mieszanek
zalecanych do spawania różnych metali i ich stopów metodami MIG/MAG i
TIG.................................................................................................. 9
1.Spawanie stali węglowych i niskostopowych................................................... 9
2.Spawanie stali stopowych i wysokostopowych................................................ 12
3.Spawanie aluminium i stopów aluminium........................................................ 15
4.Spawanie miedzi i stopów miedzi.................................................................... 18
5.Spawanie niklu i stopów niklu.......................................................................... 22
Wykaz literatury........................................................................................................................... 24
3
I. GAZY OSA
ONOWE I ICH MIESZANKI STOSOWANE W PROCESACH
SPAWANIA A
UKOWEGO
METODAMI MIG/MAG I TIG - INFORMACJE OGÓLNE
Do osłony łuku spawalniczego i formowania grani spoin stosuje się następujące gazy lub ich
mieszanki:
Argon (Ar)
Hel (He)
Dwutlenek węgla (CO2 )
Tlen (O2 )
Wodór (H2 )
Azot (N2 )
Wszystkie gazy stosowane w procesach spawania powinny być czyste i suche. Wymagania w
zakresie czystości, wilgotności i ilości dopuszczalnych zanieczyszczeń ujęte są w normach krajowych i
Normie Europejskiej EN 439.
ARGON (Ar)
Jest najbardziej wszechstronnym gazem osłonowym stosowanym w procesach spawania łukowego.
Jest to gaz obojętny. Stosowany jest do spawania niemal wszystkich metali i ich stopów, w tym również
metali bardzo łatwo utleniających się jak tytan, tantal, magnez, molibden [6].
Własności spawalnicze Argonu:
- wysoka zdolność jonizacji łuku,
- dobra stabilizacja i łatwość zajarzenia łuku,
- dobra osłona jeziorka spawalniczego.
W zależności od rodzaju spawanych materiałów i wymagań jakościowych stosuje się różne gatunki
Argonu:
Argon spawalniczy sprężony - o czystości min. 99,98 %,
Argon gazowy czysty (Argon 45) - o czystości min. 99,995 %,
Argon wysokiej czystości - o czystości min. 99,999 %.
Dopuszczalna zawartość wilgoci według wymagań Normy Eurppejskiej EN 439 wynosi max. 40 p.p.m..
HEL (He)
Stosowany jest głównie jako składnik osłonowych mieszanek gazowych z Argonem do spawania
metali nieżelaznych. Jest również gazem obojętnym, ale dziesięciokrotnie lżejszym od Argonu.
4
 Własności spawalnicze Helu:
- możliwość uzyskania wyższego napięcia i mocy cieplnej łuku,
- lepsze chłodzenie dyszy i elektrody.
Do niekorzystnych cech tego gazu zalicza się:
- gorsze zajarzenie łuku,
- niższa zdolność jonizacji,
- gorsza osłona jeziorka spawalniczego,
większa wrażliwość na ruchy powietrza.
W zależnośći od rodzaju spawanych materiałów i wymagań jakościowych stosuje się różne gatunki
Helu:
Hel techniczny - o czystości min. 99,98 %,
Hel gazowy czysty (Hel 45) - o czystości min. 99,995 %,
Hel wysokiej czystości - o czystości min. 99,999 %.
Dopuszczalna zawartość wilgoci według wymagań Normy Eurppejskiej EN 439 wynosi max. 40 p.p.m..
DWUTLENEK W
GLA (CO2 )
Jest gazem aktywnym o własnościach utleniających. Stosowany jest jako gaz osłonowy lub składnik
gazu osłonowego w mieszankach z Argonem głównie do spawania stali węglowych i niskostopowych. Dość
dobrze osłania jeziorko spawalnicze i zapewnia względnie dobrą stabilizację jarzenia. Powoduje jednak
tworzenie dużej ilości rozprysków i nadmierną emisję zanieczyszczeń.
Do celów spawalniczych należy stosować wyłącznie CO2 techniczny  T I gatunku o czystości min.
99,7 % i ilości wilgoci max. 200 p.p.m. Nie zaleca się używać do spawania CO2  S spożywczego, gdyż
może on zawierać wodę i nadmierną wilgotność.
Pozostałe gazy jak Tlen, Wodór i Azot stosowane są w procesach spawania jako składniki mieszanek
gazowych. Muszą to być gazy wyłącznie I gatunku o niewielkiej zawartości wilgoci max. 40 p.p.m.
MIESZANKI GAZÓW OSA
ONOWYCH
Potrzeba uzyskiwania coraz wyższych jakości, wydajności i prędkości spawania, a także
konieczność obniżania kosztów oraz poziomu emitowanych zanieczyszceń spowodowały generalny odwrót
od spawania elektrodami otulonymi na korzyść spawania w osłonach gazowych. Te same wymogi
zadecydowały też o wielkiej ekspansji mieszanek gazowych [2], [5].
Mieszanki argonowe powodują dużo mniej rozprysków od samego CO2, co umożliwia znaczną
obniżkę pracochłonności na ich usuwanie. Umożliwiają one również znaczny wzrost prędkośći spawania i
wydajności stapiania drutu, a przy tym emitują dużo mniejszą ilość zanieczyszczeń i tlenków azotu od
5
samego CO2. W zależności od składu mieszanki emisja pyłów i tlenków azotu może być niższa nawet o 50%
[8]. Spoiny wykonane w osłonach mieszanek gazowych charakteryzują się lepszymi własnościami
mechanicznymi oraz lepszym wyglądem i kształtem geometrycznym [7]. Przy spawaniu metali nieżelaznych
jak aluminium, miedz
, nikiel i ich stopy mieszanki Argonu z Helem pozwalają na spawanie grubszych
elementów i obniżenie temperatury wstępnego podgrzewania materiału. Przy tych wszystkich zaletach
stosowanie mieszanek gazowych umożliwia uzyskanie wyższych o 15 20 % efektów ekonomicznych mimo
wyższej ich ceny. Najczęściej stosowane są mieszanki dwuskładnikowe, choć w wielu wypadkach lepsze
efekty dają mieszanki trójskładnikowe, a nawet czteroskładnikowe.
Nie ma polskich norm klasyfikacyjnych na mieszanki gazów osłonowych. Jedynym dokumentem
określającym ich symbole, wymagania jakościowe, tolerancje, zakresy udziałów procentowych i
zastosowanie jest w Polsce Norma Europejska EN 439. Fragment tej normy przedstawia poniższa tabela.
Gazy osłonowe zgodnie z Normą Europejską EN 439
Symbol 1) Składniki w procentach objętościowych Typowe
grupa nr utleniające obojętne redukujące niereaktywne
zastosowania Uwagi
ident.
CO2 O2 Ar He H2 N2
1 uzup. 2) >0 do 15 TIG, PAW, PAC reduku-
R 2 uzup. 2) >15 do 35 osłona grani jące
1 100 MIG, TIG, PAW obojętne
I 2 100 osłona grani
3 uzup. 2) >0 do 95
1 >0 do 5 uzup. 2) >0 do 5
M1 2 >0 d0 5 uzup. 2) MAG lekko
3 >0 d0 3 uzup. 2) utleniające
4 >0 do 5 >0 do 3 uzup. 2)
1 >5 do 25 uzup. 2)
M2 2 >3 do 10 uzup. 2) MAG
3 >0 do 5 >3 do 10 uzup. 2)
4 >5 do 25 >0 do 8 uzup. 2)
1 >25 do 50 uzup. 2) silniej
M3 2 >10 do 15 uzup. 2) MAG utleniające
3 >5 do 50 >8 do 15 uzup. 2)
C 1 100 MAG
2 uzup. >3 do 30
F 1 100 PAC niereaktyw.
2 >0 do 50 uzup. osłona grani redukujące
1)
Gdy niewyszczególnione składniki są dodane do jednej z grup w tabeli, mieszanka gazu jest określana
jako mieszanka specjalna i poprzedzona literą  S .
2)
Argon może być do 95% zastąpiony przez hel.
PAW - spawanie plazmowe (Plasma Arc Welding), PAC - cięcie plazmowe (Plasma Arc Cutting)
6
II. DRUTY I PR
TY DO SPAWANIA I NAPAWANIA W OSA
ONACH
GAZOWYCH - INFORMACJE OGÓLNE
Druty i pręty do spawania i napawania w osłonach gazowych powinny dawać spoiny o składzie
chemicznym i własnościach mechanicznych zbliżonych do spawanego materiału. Muszą mieć w związku z
tym odpowiedni skład chemiczny uwzględniający utleniające działanie niektórych gazów ochronnych, takich
jak O2 i CO2. Dlatego też druty elektrodowe lite do spawania stali węglowych w osłonie gazów aktywnych
lub mieszanek z udziałem tych gazów powinny zawierać pierwiastki odtleniające, takie jak mangan (Mn) i
krzem (Si), a stosowane do spawania stali stopowych winny zawierać np. aluminium(Al) i tytan (Ti) lub
niob (Nb).
Druty i pręty elektrodowe muszą również zawierać więcej niektórych innych składników stopowych
od spawanego materiału, gdyż część składników ulega w procesie spawania utlenianiu. Do liczących się
krajowych producentów drutów i prętów spawalniczych należą Huta im. Edmunda Cedlera, ZPU Multimet,
Elektrody Baildon i Linodrut. Jednak zdecydowana większość tych produktów pochodzi z importu.
Składy chemiczne, wymiary, tolerancje, zastosowanie oraz inne wymagania określają w różnych
krajach odpowiednie normy klasyfikacyjne, np.:
Normy polskie - PN,
Normy niemieckie - DIN,
Normy brytyjskie - BS,
Normy amerykańskie - AWS.
Tworzone i wydawane są również Normy Europejskie (EN) i Normy Międzynarodowe (ISO).
O jakości i przydatności drutów i prętów spawalniczych świadczą też dopuszczenia i uznania
różnych towarzystw lub instytucji klasyfikacyjnych i morskich takich, jak:
IS - Instytut Spawalnictwa w Gliwicach,
UDT - Urząd Dozoru Technicznego,
T�V - Niemiecki Urząd Dozoru Technicznego (Technischer �berwachungs Verein),
PRS - Polski Rejestr Statków,
LRS - Brytyjski Rejestr Statków (Lloyds Register of Shipping),
BV - Francuski Rejestr Statków,
GL - Niemiecki Rejestr Statków (Germanischer Lloyd).
Produkowane w Polsce druty i pręty do spawania elektrycznego i gazowego muszą odpowiadać
następującym normom:
PN-88/M-69420 - Drury lite do spawania i napawania stali,
PN-75/M-69414 - Spoiwa do spawania aluminium i stopów aluminium,
7
PN-70/M-69413 - Spoiwa miedziane, mosiężne, brązowe i niklowe do spawania i lutowania.
Druty lite do spawania w osłonach gazowych mają najczęściej średnice: 0,8; 1,0; 1,2; 1,6 mm.
Rzadziej (głównie do automatów) stosuje się druty o średnicach 2,0; 2,2 i 2,5 mm. Druty te nawijane są na
szpule o średnicach wynoszących najczęściej 200 i 300 mm.
Pręty do spawania metodą TIG wykonywane są w zależności od gatunku w wielkościach średnic
1,6; 2,0; 3,2; 4,0; 5,0; 6,0; 8,0 i 10 mm o długościach najczęściej 250; 500 i 1000 mm.
W celu zabezpieczenia przed korozją druty i pręty spawalnicze pokrywane są cienką warstewką
miedzi, aluminium, chromu lub niklu. Coraz więcej producentów oferuje już druty pokrywane cienką
warstewką tlenków, które również zapobiegają korozji. Druty te jednak łatwiej przesuwają się przez
przewody i końcówkę prądową. Wydzielają one także mniej szkodliwych oparów oraz ułatwiają
przewodzenie prądu.
Zwiększa się też systematycznie zapotrzebowanie na druty proszkowe do spawania, a zwłaszcza
napawania w osłonach gazowych oraz na druty samoosłaniające. Druty te zapewniają wyższą jakość,
większą szybkość i wydajność spawania oraz wyższe efekty ekonomiczne od drutów litych. Dają też
znacznie większe możliwości doboru stopiwa do danego gatunku stali. Do wad drutów proszkowych należą
przede wszystkim ich wysoka cena (zwłaszcza drutów samoosłaniających) oraz emitowanie dużo większej
ilości gazów i pyłów, a także konieczność dostosowania rolek podajnika drutu w niektórych urządzeniach
spawalniczych. Zaleca się stosowanie dobrej wentylacji.
Druty proszkowe dzieli się głównie na:
- druty rurkowe bezszwowe,
- druty zwijane (kilka odmian).
Ze względu na rodzaj wypełnienia dzielą się one na:
- druty z rdzeniem rutylowym,
- druty z rdzeniem zasadowym,
- druty z rdzeniem z proszku metalicznego.
Najczęściej produkowane i stosowane są druty proszkowe o średnicach 1,2 i 1,6 mm.
Druty i pręty należy przechowywać szczególnie starannie. Trzeba chronić je przed wilgocią,
zabrudzeniem i uszkodzeniami mechanicznymi. Zaleca się przeprowadzanie wyrywkowych kontroli ich
czystości oraz przeciągnięcie ręką w białej rękawicy i kontrolę łatwości przesuwania drutu w uchwycie
spawalniczym. Ocenia się, że drut będzie dobrze przesuwać się w uchwycie, jeżeli po wyjściu z uchwytu
ułoży się sam w krąg o średnicy około 1500 mm, a oba jego końce będą leżały na płaszczyz
nie.
Każda szpula lub paczka powinna posiadać czytelną nalepkę zawierającą: nazwę wytwórcy, oznaczenie
spoiwa (norma, rodzaj drutu, cecha, średnica, waga), numer partii lub wytopu, potwierdzenie jakości wyrobu
i znak dopuszczenia przez towarzystwo klasyfikacyjne.
8
III. ZASADY DOBORU DRUTÓW LITYCH I PR
TÓW ORAZ
GAZÓW I MIESZANEK GAZÓW OSA
ONOWYCH
DO SPAWANIA RÓŻNYCH METALI I ICH STOPÓW
METODAMI MIG/MAG I TIG
1. SPAWANIE STALI W
GLOWYCH I NISKOSTOPOWYCH
Rodzaj i gatunek spawanego Zalecany rodzaj spoiwa Zalecane gazy osłonowe Inne
materiału (symbole wg PN i DIN) (symbole i składy według zalecenia
(symbole wg PN) EN 439) i uwagi
1. Stale konstrukcyjne węglowe MIG/MAG Nie wymagają
zwykłej jakości np. St3SY; St3S; szczególnych
St4SX; St4S. Według PN-88/M-69420 C 1 - (100% CO ) zabiegów i zasad
2
SpG3S C 2 - (5 15% O w CO ) postępowania
2 2
SpG4S
2. Stale typu np. St3M. Należy
M 21 - (8 10% CO w Argonie)
2
przestrzegać
- dla blach cienkich
3. Stale okrętowe np. St41B; St41D. Według DIN 8559 ogólnych zaleceń
M 21 - (15 20% CO w Argonie)
2
SG2 zawartych w
- dla blach średnich i grubych
4. Stale wyższej jakości np. 10; 15; SG3 specjalistycznych
M 22 - (5% O w Argonie)
2
20. poradnikach
5. [9]; [10]; [11]
Dobierać indywidualnie w
Stale o podwyższonej wytrzymałości
zależności od gatunku łączonych
np. 09G2; 15GA; 18G2; 18G2A
materiałów i wymagań
6.
jakościowych
Stale kotłowe np. St36K; St41K
9
SPAWANIE STALI W
GLOWYCH I NISKOSTOPOWYCH ciąg dalszy
Rodzaj i gatunek spawanego Zalecany rodzaj spoiwa Zalecane gazy osłonowe Inne
materiału (symbole wg PN i DIN) (symbole i składy według zalecenia
(symbole wg PN) EN 439) i uwagi
1. Stale konstrukcyjne węglowe Według PN-88/M-69420 MIG/MAG
zwykłej jakości np. St3SY; St3S; SpG3S C 1 - (100% CO )
2
St4SX; St4S. SpG4S M 21 - (8 10% CO w Argonie)
2
lub SpG3S1N1 - dla blach cienkich Niektóre gatunki
2. Stale typu np. St3M. (do pracy w niskich stali wymagają
M 21 - (15 20% CO w Argonie)
2
temperat.), zabiegów
- dla blach średnich i grubych
3. Stale okrętowe np. St41D; St41E. albo SpG2SM cieplnych przed i
M 14 - (5% CO2 i 2%O2w Argonie
(do pracy w podwyższonych po spawaniu.
- dla blach cienkich
4. Stale wyższej jakości np. 10; 15G; temperaturach), Postępować
M22 - (5% O w Argonie)
2
20G. SpG3SN1M zgodnie z
- dla blach cienkich
(dla stali o wysokich wymaga- zaleceniami
M24 - (12 18% CO i 2 3% O w
2 2
5. Stale o podwyższonej wytrzymałości niach wytrzymałościowych), zawartymi w
Argonie)
np. 09G2; 15GA; 18G2A; 15G2ANb SpG2SNCuJ specjalistycznych
- dla blach średnich i grubych
18G2ANb; 18G2AV. (dla stali trudno-rdzewiejących poradnikach
6. Stale o zwiększonej odporności na [9]; [10]; [11]
korozję np. 09G2ACu; 18G2ACu; Według DIN 8559
Dobierać indywidualnie w
15G2ANbCu SG2; SG3;
zależności od gatunku łączonych
7. Stale kotłowe np. St36K; St41K SGMo
materiałów i wymagań
(do pracy w podwyższonych
jakościowych
8. Staliwa np. L400; L450 temperaturach)
Druty lub pręty
10
SPAWANIE STALI W
GLOWYCH I NISKOSTOPOWYCH ciąg dalszy
Rodzaj i gatunek spawanego Zalecany rodzaj spoiwa Zalecane gazy osłonowe Inne
materiału (symbole wg PN i DIN) (symbole i składy według zalecenia
(symbole wg PN) EN 439) i uwagi
1. Stale do nawęglania Według PN-88/M-69420 TIG (do 5 mm grub.) Większość
np. 15H; 20H; 20HG; 18HGM SpG3S1N1 I1 - (Argon spawalniczy) tych
Stale ulepszane cieplnie albo SpG3SN1M MIG/MAG gatunków
2. np. 14HNMBCu; 13HNMBA; lub SpG3SHN2M stali wymaga
M 21 - (8 10% CO2 w Argonie)
15HNMBA dla stali o wysokich wymaga- - dla blach cienkich
zabiegów
3. Stale do wyrobu sprzętu silnie niach wytrzymałościowych cieplnych
M 21 - (15 20% CO w Argonie)
2
obciążonego np. 12HN3A; 20HN3A; przed i po
- dla blach średnich i grubych
25HGS Według DIN 8559 spawaniu.
M 24 - (5 8%CO i 2 3%O w
2 2
4. Staliwa SGMo; SGCrMo1 Postępować
Argonie)
np. L500; L600 Druty lub pręty zgodnie z
- dla blach cienkich
zaleceniami
zawartymi w
1. Stale chromowa-molibdenowe do Według PN-88/M-69420 M24 - (10 14% CO i 2 3% O w specjalisty-
2 2
pracy w podwyższonych temperat. SpG2SH1M Argonie) cznych
- do 5500C jak 16M; 15HM; 20M; SpG2SH3M1 - dla blach średniogrubych poradnikach
19G2; 20HM lub SpG3S1H1MF [9]; [10]; [11]
M24 - (16 18% CO i 2 3% O w
2 2
- do 6000C jak 12HMF; 20H2M; Według DIN 8559
Argonie)
13HMF; 10H2M SGCrMo1;
- dla blach grubych
2. Rury kotłowe np. K10; K18 SGCrMo2
M12 - (2 3% CO w Argonie)
2
w zależności od gatunku
W szczególnych przypadkach zaleca
spawanego materiału i
się udział Helu w mieszance
wymagań
argonowej. Dobierać indywidualnie w
Druty lub pręty
zależności od gatunku łączonych
materiałów oraz wymagań
jakościowych i wytrzymałościowych
11
2. SPAWANIE STALI STOPOWYCH I WYSOKOSTOPOWYCH
Rodzaj i gatunek spawanego Zalecany rodzaj spoiwa Zalecane gazy osłonowe Inne
materiału (symbole wg PN i DIN) (symbole i składy według zalecenia
(symbole wg PN) EN 439) i uwagi
Stale chromowe nierdzewne Według PN-88/M-69420 TIG Stale trudno-
np. 0H13; 0H13J; 0H17T; 1H13 Sp04H19N9G1S I 1 - (Argon spawalniczy) spawalne.
Sp06H19N9G1S (Argon czysty 45) Wymagane
R 1 - (do 5% H2 w Argonie) zabiegi przed
Według DIN 8556 Inne metody nie są zalecane i po spawa-
SGX2CrNi 19.9 niu zgodnie
ze szczegóło-
wymi zalece-
niami zawar-
tymi w spe-
cjalistycz-
nych porad-
nikach
[9]; [10];
[11].
Stale chromowo-niklowe nierdzewne Według PN-88/M-69420 TIG (do 5 mm grub.) Nie wymaga-
i kwasoodporne Cr - Ni Sp10H20N10G1SNb I 1 - (Argon czysty 45) ją specjal-
np. 1H18N9 R 1 - (do 5% H w Argonie) nych zabie-
2
00H18N10 Według DIN 8556 MIG/MAG (od 2 mm grub.) gów ciepl-
0H18N10 SGX2CrNi 19.9 I 1 - (Argon czysty 45) nych. Należy
1H18N10 SGX5CrNiNb 19.9 M 12 - (do 3% CO w Argonie) stosować
2
1H18N10T Druty lub pręty M 13 - (do 3% CO w Argonie) inne zalece-
2
0H18N9 M 12(2) - (do 3% CO i 66% He w nia zawarte
2
Argonie) w
Dobierać indywidualnie w zależności specjalistycz-
od wymagań i sposobu spawania. nych porad-
nikach [9];
[10]; [11].
12
SPAWANIE STALI STOPOWYCH I WYSOKOSTOPOWYCH ciąg dalszy
Rodzaj i gatunek spawanego Zalecany rodzaj spoiwa Zalecane gazy osłonowe Inne
materiału (symbole wg PN i DIN) (symbole i składy według zalecenia
(symbole wg PN) EN 439) i uwagi
Stale chromowo- niklowo-molobdenowe Według PN-88/M-69420 TIG Nie wymaga-
nierdzewne, kwasoodporne Cr-Ni-Mo Sp06H19N11M2G1S I 1 - (Argon czysty 45) ją specjal-
np. 0H18N12Nb Tylko TIG R 1 - (do 5% H w Argonie) nych zabie-
2
H18N10MT lub Sp08H19N10M2NbG1S gów ciepl-
H17N13M2T Tylko TIG MIG/MAG (od 2 mm nych.
H17N12M2T Według DIN 8556 grub.) Stosować
00H17N14M2 SGX2CrNiMo I 1 - (Argon czysty 45) należy inne
0H17N16M3T 19.12 M12 - (do 3% CO w Argonie) zalecenia za-
2
lub SGX5CrNiMo M13 - (do 3% O w Argonie) warte w spe-
2
19.12 M12 (2) - (do 3% CO2 i 66% He w cjalistycz-
albo SGX5CrNiMoNb19.12 Argonie) nych porad-
Druty lub pręty Dobierać indywidualnie nikach
[9]; [10];
[11].
Stale chromowo-niklowe żaroodporne Według PN-88/M-69420 TIG Niektóre
i żarowytrzymałe (do 1200 0C) Sp15H16N35S2G1 I 1 - (Argon czysty 45) gatunki
np. H25N20S2 Sp10H20N9G7ST R 1 - (do 5% H w Argonie) (np.H25T)
2
H25T lub skrawki z materiału wymagają
H23N13 spawanego MIG/MAG (od 2 mm zabiegów
H20N12S2 Tylko TIG grub.) cieplnych
H24N18 Według DIN 8556 I 1 - (Argon czysty 45 przed i po
H16N36S2 SGX12CrNi 24.12 M12 - (do 3% CO2 w Argonie) spawaniu.
H15N35S2 lub SGX12CrNi 25.20 M13 - (do 3% O w Argonie) Stosować się
2
Druty lub pręty M12 (2) - (do 3% CO i 66% He w do zaleceń
2
Argonie) zawartych w
Dobierać indywidualnie specjalistycz-
nych porad-
nikach [9];
[10]; [11].
13
SPAWANIE STALI STOPOWYCH I WYSOKOSTOPOWYCH ciąg dalszy
Rodzaj i gatunek spawanego Zalecany rodzaj spoiwa Zalecane gazy osłonowe Inne
materiału (symbole wg PN i DIN) (symbole i składy według zalecenia
(symbole wg PN) EN 439) i uwagi
Stale wysokostopowe Brak w normie TIG Wymagane
chromowo- niklowo-molobdenowe PN-88/M-69420 I 1 - (Argon czysty 45) zabiegi
szczególnie odporne na korozję Stosować skrawki z materiału R 1 - (do 5% H w Argonie) cieplne
2
np. 0H23N28M3TCu rodzimego. przed i po
0H22N24M4TCu MIG/MAG (od 2 mm spawaniu.
Według DIN 8556 grub.) Przestrzegać
SGX2CrNiMoCu 20.25 I 1 - (Argon czysty 45) szczególnie
Druty lub pręty M12 - (do 3% CO w Argonie) starannie
2
M13 - (do 3% O w Argonie) wszystkich
2
M12 (2) - (do 3% CO2 i 66% He w zaleceń
Argonie) zawartych w
Dobierać indywidualnie specjalistycz-
nych porad-
nikach
[9]; [10];
[11].
1.Stale różnoimienne Według PN-88/M-69420 TIG Stosować się
(łączenie stali  czarnych z  białymi Sp10H20N9G7ST I 1 - (Argon czysty 45) do zaleceń
np. stali typu Cr-Ni 18.8 z lub Sp16H19N9G7S R 1 - (do 5% H w Argonie) zawartych w
2
węglowymi) Tylko TIG specjalistycz-
2.Blachy platerowane stalą MIG/MAG (od 2 mm nych
kwasoodporną Według DIN 8556 grub.) poradnikach
3.Trudnospawalne twarde stale SGX10CrNiMn 18.8 I 1 - (Argon czysty 45 [9];[10];[11].
manganowe, stale do pracy w bardzo lub SGX15CrNiMn 18.8 M12 - (do 3% CO w Argonie)
2
niskich temperaturach M13 - (do 3% O w Argonie)
2
(tzw. mrozoodporne) Druty lub pręty M12 (2) - (do 3% CO2 i 66% He w
Argonie)
Dobierać indywidualnie
14
2. SPAWANIE ALUMINIUM I STOPÓW ALUMINIUM
Rodzaj i gatunek spawanego Zalecany rodzaj spoiwa Zalecane gazy osłonowe Inne
materiału (symbole wg PN i DIN) (symbole i składy według zalecenia
(symbole wg PN) EN 439) i uwagi
Aluminium czyste techniczne Według PN-75/M-69414 TIG (do 10 mm Grubsze
Al 99,99 (AR1) SAR 1 grub.) elementy
Al 99,8 (A00) SA 00 I1 - (Argon wysokiej czystości (powyżej
Al 99,7 (A0) Według DIN 1732 min. 99,998%) 10mm) pod-
SG - Al 99,99 (Argon czysty 45) grzewać w
SG - Al 99,8 czasie
I3 - (30% 50% He w Argonie)
Druty lub pręty spawa-nia do
MIG (powyżej 4 mm 110 1500C.
grub.) Obszar spa-
I1 - (Argon wysokiej czystości wania bardzo
min. 99,998%) dokładnie
(Argon czysty 45) wyczyścić do
metalicznego
I3 - (30% 50% He w Argonie)
połysku. Sto-
Dobierać indywidualnie.
sować inne
Mieszanki I3 stosować do spawania
szczególowe
grubszych elementów.
zalecenia
zawarte w
specjalistycz-
nych porad-
nikach [9];
[10]; [11].
Aluminium hutnicze Według PN-75/M-69414 Jak dla
Al 99,5 (A1) SA 1 aluminium
Al 99,0 (A2) czystego
Według DIN 1732 technicznie.
SG - Al 99,5
lub
SG - Al 99,5 Ti
Druty lub pręty
15
SPAWANIE ALUMINIUM I STOPÓW ALUMINIUM ciąg dalszy
Rodzaj i gatunek spawanego Zalecany rodzaj spoiwa Zalecane gazy osłonowe Inne
materiału (symbole wg PN i DIN) (symbole i składy według zalecenia
(symbole wg PN) EN 439) i uwagi
Stopy aluminiowo-magnezowe do Według PN-75/M-69414 TIG (do 10 mm Jak dla
obróbki plastycznej SPA 11 grub.) aluminium
np. Al Mn 1 (PA1) I1 - (Argon czysty 45)
Al Mg 2 (PA2) Według DIN 1732
Al Mg 3 (PA11) SG - Al Mg 3
SG - Al Mg5 MIG (powyżej 4 mm
Druty lub pręty grub.)
I1 - (Argon czysty 45)
I3 - (30% 50% He w Argonie)
Mieszanki I3 stosować do spawania
grubszych elementów.
Dobierać indywidualnie.
Stopy aluminiowo-magnezowe do Według PN-75/M-69414 Jak dla stopów Al - Mg. Jak dla
obróbki plastycznej SPA 20 aluminium
np. Al Mn 3 (PA11) SPA 44
Al Mg 5 (PA20)
Al Mg 4,5 Mn (PA13) Według DIN 1732
SG - Al Mg 4,5 Mn
SG - Al Mg 5
Druty lub pręty
16
SPAWANIE ALUMINIUM I STOPÓW ALUMINIUM ciąg dalszy
Rodzaj i gatunek spawanego Zalecany rodzaj spoiwa Zalecane gazy osłonowe Inne
materiału (symbole wg PN i DIN) (symbole i składy według zalecenia
(symbole wg PN) EN 439) i uwagi
Stopy aluminiowo-krzemowe Według PN-75/M-69414 Jak dla stopów Al - Mg Stopy o
np. Al Mg Si (PA 38) SPA 26 ograniczonej
Al Mg 1 Si Mn (PA 4) SPA 44 spawalności.
Al Mg 1 Si Cu (PA 45) Dokładnie
Według DIN 1732 stosować się
SG - Al Si 5 do zaleceń
zawartych w
Druty lub pręty specjalistycz-
nych porad-
nikach [9];
[10; [11].
Niektóre stopy odlewnicze Według PN-75/M-69414 Jak dla stopów Al - Mg Jak wyżej.
stopy aluminiow- krzemowe SPA 36
o zawartości 10 15% Si
np. Al Si 7 Mg (AK 7) Według DIN 1732
Al Si 9 Mg (AK 9) SG - Al Si 12
Al Si 11 (Ak 11) Druty lub pręty
17
4. SPAWANIE MIEDZI I STOPÓW MIEDZI
Rodzaj i gatunek spawanego Zalecany rodzaj spoiwa Zalecane gazy osłonowe Inne
materiału (symbole wg PN i DIN) (symbole i składy według zalecenia
(symbole wg PN) EN 439) i uwagi
Spawalne gatunki miedzi Według PN-70/M-69413 TIG (do 5 mm grub.) Blachy o
np. Cu 99,9 (M 1 R) SMKM I1 - (Argon czysty 45) grubości do
Cu 99,7 (M 2 R) 1 mm
I3 - (50 75% He w Argonie)
Cu 99,5 (M3R) Według DIN 1733 spawać
SG - Cu Sn prądem sta-
MIG (blachy od 4 mm
łym.
grub.)
Druty lub pręty Dokładnie
I1 - (Argon czysty 45)
odtłuścić i
I3 - (50 75% He w Argonie)
oczyścić.
dla grubszych elementów
Blachy pow.
4 mm grub.
Dobierać indywidualnie
wstępnie
podgrzewać
do 2000C.
Stosować
inne zalece-
nia zawarte
w
poradnikach.
Korzystne
jest dodanie
topnika. Dla
spawania w
pionie tylko
TIG [9]; [10];
[11].
Stopy miedzi z cyną Według PN-70/M-69413 TIG (do 5 mm grub.) Jak dla
(brązy cynowe) o zawartości 3 8% Sn) SB 7 I1 - (Argon czysty 45) miedzi
np. Cu Sn 2 (B2)
I3 - (50 75% He w Argonie)
Cu Sn 4 P (B4) Według DIN 1733
Cu Sn 6 P (B6) SG - Cu Sn 6
MIG (blachy od 4 mm
Cu Si 3 Mn 1 (BK 31)
grub.)
Druty lub pręty
I1 - (Argon czysty 45)
I3 - (50 75% He w Argonie)
dla grubszych elementów
Dobierać indywidualnie
18
SPAWANIE MIEDZI I STOPÓW MIEDZI ciąg dalszy
Rodzaj i gatunek spawanego Zalecany rodzaj spoiwa Zalecane gazy osłonowe Inne
materiału (symbole wg PN i DIN) (symbole i składy według zalecenia
(symbole wg PN) EN 439) i uwagi
Niektóre odlewnicze spawalne stopy Według PN-70/M-69413 TIG Blachy pow.
miedzi z cyną (brązy cynowe) brak spoiwa I1 - (Argon czysty 45) 6 mm grub.
o zawartości 9 11% cyny Stosować skrawki rodzimego I3 - (50 75% He w Argonie) podgrzewać
np. Cu Sn 10 (B 10) materiału. do 2500C.
Cu Sn 10 P (B 101) Pozostałe
MIG
Według DIN 1733 I1 - (Argon czysty 45) zalecenia jak
SG - Cu Sn 13 dla miedzi
I3 - (50 75% He w Argonie)
[9]; [10];
Dobierać indywidualnie.
Druty lub pręty [11].
Mieszanki Argonu z Helem stosować
do spawania grubszych elementów.
Stopy miedzi z aluminium Według PN-70/M-69413 TIG Jak dla
(brązy aluminiowe) brak spoiwa I1 - (Argon czysty 45) miedzi
o zawartości 7 9% aluminium) Stosować skrawki rodzimego I3 - (50 75% He w Argonie)
np. Cu Al 5 (BA 5) materiału.
Cu Al 8 (BA 8)
MIG
Według DIN 1733 I1 - (Argon czysty 45)
SG - Cu Al 8
I3 - (50 75% He w Argonie)
Dobierać indywidualnie.
Druty lub pręty
Mieszanki Argonu z Helem stosować
do spawania grubszych elementów.
19
SPAWANIE MIEDZI I STOPÓW MIEDZI ciąg dalszy
Rodzaj i gatunek spawanego Zalecany rodzaj spoiwa Zalecane gazy osłonowe Inne
materiału (symbole wg PN i DIN) (symbole i składy według zalecenia
(symbole wg PN) EN 439) i uwagi
Spawalne stopy miedziowo-cynkowe Według PN-70/M-69413 TIG Jak dla
(mosiądze) do obróbki plastycznej LM 60 C (wyłącznie) miedzi i
np. Cu Zn 5 (M 95) LM 60 K I1 - (Argon czysty 45) brązów.
Cu Zn 15 (M 85) I3 - (50 75% He w Argonie) Wymagana
Cu Zn 20 (M 80) bardzo dobra
Cu Zn 37 (M 63) Według DIN 1733 wentylacja.
MIG ( nie
Cu Zn 10 Sn (MC 90) SG - Cu Si 3
zalecana)
Cu Zn 36 Pb 1,5 (MO 60)
Cu Zn 16 Si 3 (MK 80) Stosować też skrawki
Dobierać indywidualnie.
Cu Zn 38 Sn 1 (MC 62) materiału rodzimego
Brązy krzemowe Cu-Si
Mieszanki Argonu z Helem stosować
np. Cu Si 3 M 1
do spawania grubszych elementów.
Mosiądze wysokoniklowe Według PN-70/M-69413 TIG Jak dla
(stopy plastyczne na blachy, taśmy, LMN 7 (wyłącznie) miedzi i
rury - dobrze spawalne) I1 - (Argon czysty 45) brązów.
np. Cu Ni 18 Zn 20 ( Nowe Według DIN 1733 I3 - (50 75% He w Argonie) Wymagana
srebro ) brak spoiwa dobra
Cu Ni 15 Zn 21 (MZN wentylscja.
15) Stosować pręty o podobnym Dobierać indywidualnie.
Cu Ni 18 Zn 27 (MZN składzie lub skrawki materiału
18) rodzimego. Mieszanki Argonu z Helem stosować
Cu Ni 12 Zn 24 (MZN do spawania grubszych elementów.
12)
20
SPAWANIE MIEDZI I STOPÓW MIEDZI ciąg dalszy
Rodzaj i gatunek spawanego Zalecany rodzaj spoiwa Zalecane gazy osłonowe Inne
materiału (symbole wg PN i DIN) (symbole i składy według zalecenia
(symbole wg PN) EN 439) i uwagi
Stopy miedziowo-niklowe o udziale Według PN-70/M-69413 Tylko TIG Podgrzewać
do 45% Ni (tzw.  Miedzionikle ) brak spoiwa I1 - (Argon czysty 45) wstępnie
np. Cu Ni 5 Stosować skrawki rodzimego (Argon wysokiej czystości tylko grube
Cu Ni 19 materiału. min. 99,998%) elementy.
( Nikielina )
I3 - (50 75% He w Argonie)
Cu Ni 25 (MN 25) Według DIN 1733 Pozostałe
Cu Ni 30 (MN 30) brak spoiwa zalecenia jak
Dobierać indywidualnie.
Cu Ni 40 Mn 1 dla miedzi
Cu Ni 30 Mn 1 Fe Stosować pręty o składzie [9]; [10];
Mieszanki Argonu z Helem stosować
zbliżonym do spawanego [11].
do spawania grubszych elementów.
materiału lub skrawki
materiału rodzimego.
21
5. SPAWANIE NIKLU I STOPÓW NIKLU
Rodzaj i gatunek spawanego Zalecany rodzaj spoiwa Zalecane gazy osłonowe Inne
materiału (symbole wg PN i DIN) (symbole i składy według zalecenia
(symbole wg PN) EN 439) i uwagi
Nikiel do obróbki plastycznej Według PN-75/M-69413 Tylko TIG Stosować
Ni 99,6 (N 1) SNG 2 I1 - (Argon czysty 45) zabiegi
Ni 99,5 (N 2) lub skrawki rodzimego (Argon wysokiej czystości cieplne przed
Ni 99 (N 3) materiału. min. 99,998%) i po spawa-
niu oraz inne
Według DIN 1736 zalecenia
SG - Ni 99,5 zawarte w
specjalistycz-
nych
poradnikach
[9];[10]; [11]
Stopy Monela Według PN-78/M-93836 Tylko TIG Jak dla niklu.
np. Ni Cu 30 Fe Mn 1 specjalne pręty monelowe Jak dla niklu
Ni Cu 28 Fe 3 Mn 1 lub skrawki materiału
rodzimego.
Według DIN 1736
SG - Ni Cu 25 Fe Nb
lub SG - Ni Cu Mn Ti
albo specjalne spoiwa mone-
lowe lub skrawki rodzimego
materiału.
22
SPAWANIE NIKLU I STOPÓW NIKLU ciąg dalszy
Rodzaj i gatunek spawanego Zalecany rodzaj spoiwa Zalecane gazy osłonowe Inne
materiału (symbole wg PN i DIN) (symbole i składy według zalecenia
(symbole wg PN) EN 439) i uwagi
Wieloskładnikowe stopy niklu dla Według PN-75/M-69413 Tylko TIG Jak dla
przemysłu chemicznego i lotniczego Sp 05 N 67 H 20 G 3 M2 Nb T Jak dla niklu. niklu.
zawierające lub stosować skrawki rodzimego
45 75% Ni materiału.
do 29% Cr
do 26% Mo Według DIN 1736
do 29% Co SG - Ni Cr 20 Nb
tzw.  nichromy np. Ni Cr 9 Pr SG - Ni Cr 21 M0 9 Nb
Ni Cr 20 Pr SG - Ni Cr 23 Mo 16
Ni Cr 23 Mo
Literatura:
1.  Kierunki rozwoju spawania łukowego . B.Czwórnóg; B.I.S. Nr 5/93.
2.  Własności spawalnicze mieszanek gazowych stosowanych do spawania metodą MAG . I.Pilarczyk,
E.Szczok; B.I.S. Nr 2/94.
3.  Spawalnictwo wczoraj i dziś . W.Zeman, Z.Wolnicki; B.I.S. Nr 4/95.
4.  Dobór gazu osłonowegodla poprawy wydajności i jakości spawania . O.Runnenstern, C.H.Person,
G.Cabaj; B.I.S. 5/95.
5.  Ocena gazowych mieszanek osłonowych Spółki BOC Gazy do spawania metodą MAG w warunkach
krajowych . B.Czwórnóg, E.Szczok; B.I.S. Nr 2/95.
6.  Dobór gazu w celu zwiększenia wydajności spawania . R.Olsson, K.A.Persson, L.Mackay; Welding
and Metal Fabrication Nr 11/91.
7.  Własności mechaniczne spoin niskowęglowych i niskostopowych wykonanych w osłonach gazowych .
J.Węgrzyn, A.Gruszczyk, K.Luksa, T.Węgrzyn; Przegląd spawalnictwa Nr 1/1994
8.  Emisja zanieczyszczeń przy spawaniu stali metodą MAG w osłonie różnoskładnikowych mieszanek
gazowych . J. Matusiak; B.I.S. Nr 2/95
9.  Gazy osłonowe do spawania łukowego . W.Lukas; SOUDER - 1993-mars-n02.
10.  Poradnik Inżyniera - Spawalnictwo. Wyd. 1983 r.
11.  Poradnik Spawalniczy . Wyd. 1967 r.
12.  Poradnik Inżyniera Mechanika . Wyd. 1970 r.
13.  Spawanie metodą MAG . S.Jarmoszuk; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Wyd. 1996 r.
23