Komar widliszek & Komar kłujący (brzęczący)

Komar widliszek - Anopheles maculipennis
i komar brzęczący - Culex pipiens

Wiadomości ogólne

Należą do rzędu Diptera. Komar widliszek. Kształt ciała wysmukły. Aparat gębowy kłująco-ssący.
Odnóża cienkie, długie. Samice odżywiają się krwią i nektarem; samce - nektarem. Dorasta do 6
mm długości, barwa brązowoszara jasna lub ciemna, na skrzydłach 4 ciemne plamki. Po kopulacji
samce giną. Samice składają jaja (około 200 sztuk) do wody. Larwy maja długość około 2 mm,
linieją 3-krotnie, żyją w wodzie; odżywiają się roślinami i mikroorganizmami. Larwy
przekształcają się w poczwarki. Cykl rozwojowy trwa ok. 4 tygodnie. Samica żyje kilka miesięcy,
może zimować po zgromadzeniu tłuszczu zapasowego. Jest żywicielem ostatecznym zarodźca
malarycznego, zatem propaguje zimnicę wśród ludzi. Przy spoczynku siedzący widliszek ma
odwłok

skierowany

ku

górze.

Komar brzęczący. Pospolity w Polsce jak poprzedni. Dorasta do 5 mm długości, barwa
jasnobrązowa lub brunatna; wierzch odwłoka z białymi paskami. Cykl rozwojowy trwa ok. 2
tygodnie. Przy spoczynku odwłok jest skierowany ku dołowi.

Culex pipiens

Komary - małe, brzęczące nam nad uchem owady. Jest ich mnóstwo, w samej Polsce doliczymy się
około 50 gatunków. Zdecydowana większość podkrada krew innym organizmom - czy wiemy
jednak dlaczego?

Wygląd

Uskrzydlone, niewielkich rozmiarów insekty, osiągające maksymalnie 6 mm. Budowa jest dość
smukła i delikatna, a barwa waha się od jasnobrązowej do brunatnej.
Skrzydła są wąskie i przezroczyste, używane podczas lotu wydają jakże charakterystyczny, znany
nam brzęczący dźwięk. W czasie spoczynku wysoko podnosi ostatnią parę odnóży (w odmienny
sposób robi to k. brzęczący, a w inny k. widliszek). Rozróżnić płeć możemy m.in. za pomocą czułek
- u samców są pokryte kępkami włosków, sprawiają wrażenie pierzastych. Na grzbietowej stronie
tułowia znajdują się dwie pręgi.

Występowanie

Komary znajdziemy na niemalże każdym kontynencie, w ilościach dużych (strefa umiarkowana),
lub ogromnych (cieplejsze rejony). W Polsce najpopularniejsze są dwa gatunki: opisywany komar
brzęczący oraz komar widliszek.

1

Pokarm

Utrapieniem człowieka są tylko samice; samce mają uwstecznione narządy gębowe (skrócona
szczelinka kłująca) i nie odżywiają się niczym innym, prócz wody i nektaru.
Inaczej jest w przypadku samic; te mają już kłujkę zdolną przebić skórę. Składa się ona z sześciu
długich, bardzo cienkich szczecinek. Tuż po nakłuciu, owady wpuszczają kropelkę swojej śliny,
zapobiegającej krzepnięciu krwi. Proces pobierania pokarmu trwa nawet do kilku minut, atakują
głównie po zmierzchu.

Rozród

Owad o

przeobrażeniu

zupełnym. Cykl rozwojowy jest niezwykle szybki i pozwala w ciągu roku

wydać na świat nawet 5 do 7 pokoleń.
Po 2-4 dniach od złożenia jaj zaczynają się kluć małe, beznogie larwy. Żyją w środowisku wodnym
„zawieszone” głową w dół tuż pod lustrem wody. By przetrwać w środowisku wodnym,
wykształciły specjalną rurkę służącą im do oddychania (znajduje się na ostatnim segmencie
odwłoka); wysuwają ją na powietrze i za jej pomocą pobierają niezbędny do życia tlen z powietrza
atmosferycznego. W skład ich diety wchodzi wszystko co drobne -

fitoplankton

, szczątki

organiczne itp.; rzadziej prowadzą drapieżny tryb życia. Pobieranie tego typu pokarmu umożliwiają
im długie włoski na głowie - są to przekształcone czułki, którymi larwa wychwytuje swój pokarm.
Tak więc narządy gębowe muszą być w ciągłym ruchu, nieustannie odfiltrowując z wody przydatne
cząsteczki. Mimo że larwy wyglądają niepozornie, nie są tak prostym łupem jakby się mogło
wydawać; w obliczu zagrożenia larwy reagują ucieczką, charakterystycznie koziołkując na dno
zbiornika. Osiągają średnio 10 mm długości.
Później jest stadium

poczwarki

- jej rozwój także odbywa się w środowisku wodnym, posiada 2

rurki służące do oddychania i unosi się pod powierzchnią wody. Z pewnością utrzymanie takiej
pozycji byłoby trudne, gdyby nie odrobina powietrza, którą trzymają pod pochewką zawiązków
skrzydeł. Tułów i głowa wyglądają jakby zlane w jedną całość. W porównaniu do poczwarek
innych owadów, mało trafne jest stwierdzenie że jest to stadium nieruchliwe - poczwarki komarów
potrafią bardzo szybko uciec wrogowi wiosłując odwłokiem. Po zaledwie kilku dniach z wody
wychodzi postać dorosła.
Gotowe do rozrodu samice wlatują do środka roju i od razu są otaczane przez samce. Brzęczenie
przez nie wydawane jest niższe od brzęczenia samców. Ci z kolei od razu rozpoznają wśród tego
tłumu potencjalną partnerkę (narząd do tego wykorzystywany znajduje się u nasady czułek).
Kopulacja, niemal akrobatyczna, odbywa się w powietrzu i trwa kilka sekund.
Samice żyją zaledwie kilka dni, ale dzięki białku pochodzącemu z wyssanej krwi, jaja w ich
odwłokach dojrzewają bardzo szybko. Krew więc jest im niezbędna do przedłużenia gatunku.
Jaja składane są w łódeczkowatym pakiecie (zwykle ok. 200-400 jaj), który unosi się na wodzie. Na
miejsce składania wybierają zarówno większe jeziora, jak i stojąca woda deszczowa. Działalność
człowieka w żaden sposób nie wpływa na ich liczebność; namnażają się nawet w wodach
zanieczyszczonych, ściekach itp.

Komary posiadają narządy termologiczne, służące do wykrywania ofiary, dlatego też częściej
atakują osoby spocone.

•

Największym utrapieniem są osobniki małe; żyły w małych zbiornikach i musiały znacznie
przyspieszyć swój rozwój w obawie przed wyschnięciem. Teraz, muszą uzupełnić niedobory
białka, którego nie były w stanie pobrać w wystarczającej ilości jako larwy.

2

•

Odstraszają je goździki, czeremcha, pelargonie oraz mięta. Za to za nic sobie mają
odganianie ręką - włoskowate receptory na odwłoku wykrywają tego typu zagrożenia, więc
przed trwałym unicestwieniem owada zdąży się on oddalić na bezpieczną odległość.
Oczywiście potem są kolejne podejścia do zdobycia drogocennego pokarmu, i tak aż do
skutku.

•

Srogie zimy nie wpływają na ich liczebność.

•

Działają niczym dobra prognoza pogody - zawsze uderzają zdwojoną siłą tuż przed
deszczem.

•

Larwy komarów są popularnym pokarmem dla rybek akwariowych.

Widliszek

Samica widliszka po zapłodnieniu szuka żywiciela, z którego pobiera krew. Kilka dni po krwistym
posiłku składa na wodzie od 150 do 340 jaj, a zdarza się, że nawet więcej. Wybiera naturalne
zbiorniki wodne, które zawierają czystą wodę stojącą, w której znajdują się glony i inne podwodne
rośliny zaopatrujące wodę w tlen i zapewniające larwom liczne kryjówki przed drapieżcami.
Jaja komara widliszka są wrzecionowate, zaopatrzone z boków w komory powietrzne, które
utrzymują je na powierzchni wody. W wodzie jaja są rozrzucone pojedynczo, tworząc na
powierzchni figury o kształcie sieci lub gwiazd. Po kilku godzinach początkowo białawe jaja
ciemnieją. Ich rozwój odbywa się w temperaturze powyżej 10

o

C. Z jaj wylęgają się larwy, które

linieją trzy razy; są więc cztery stadia larwalne. Larwy nie mają syfonu oddechowego, ale ich ciało
pokrywają włoski w kształcie liści palmy, dzięki którym larwy układają się więc równolegle do
powierzchni wody, aby utrzymać kontakt z powietrzem i pobierać pokarm. Głowę obracają o 180

o

do tafli wody i żywią się glonami, grzybami i bakteriami pobieranymi bezpośrednio z powierzchni
wody. Po czwartym linieniu larw uwalnia się poczwarka. Poczwarka nie pobiera pokarmu, ale jest
ruchliwa. Z niej po 3-4 dniach powstaje dorosły owad.
W upalne i ciepłe lata rozwój pokolenia trwa 3-4 tygodnie, w porze chłodniejszej trwa dłużej. W
naszym kraju powstają 3-4 pokolenia widliszka.
Dorosłe widliszki trzymają się miejsc lęgu i odbywają loty w poszukiwaniu żywiciela i kryjówek do
zimowania, nie dłuższe niż kilkaset metrów. Na większe odległości mogą być zwiane przez silny
wiatr.
Zimują zapłodnione samice widliszków, u których rozwój jajników jest zahamowany. Na kryjówki
zimowe wybierają pomieszczenia ludzkie, piwnice, obory. W okresie zimy nie pobierają pokarmu.

3

komar widliszek - Anopheles maculipennis

i

komar brzęczący - Culex pipiens

Wiadomości ogólne. Należą do rzędu Diptera.
Komar widliszek. Kształt ciała wysmukły. Aparat gębowy kłująco-ssący. Odnóża cienkie, długie.
Samice odżywiają się krwią i nektarem; samce - nektarem. Dorasta do długości, barwa
brązowoszara jasna lub ciemna, na skrzydłach 4 ciemne plamki. Po kopulacji samce giną. Samice
składają jaja (około 200 sztuk) do wody. Larwy maja długość około , linieją 3-krotnie, żyją w
wodzie; odżywiają się roślinami i mikroorganizmami. Larwy przekształcają się w poczwarki. Cykl
rozwojowy trwa ok. 4 tygodnie. Samica żyje kilka miesięcy, może zimować po zgromadzeniu
tłuszczu zapasowego. Jest żywicielem ostatecznym zarodźca malarycznego, zatem propaguje
zimnicę wśród ludzi. Przy spoczynku siedzący widliszek ma odwłok skierowany ku górze.
Komar brzęczący. Pospolity w Polsce jak poprzedni. Dorasta do długości, barwa jasnobrązowa lub
brunatna; wierzch odwłoka z białymi paskami. Cykl rozwojowy trwa ok. 2 tygodnie. Przy
spoczynku odwłok jest skierowany ku dołowi.
Objawy: w miejscu ukłucia pojawia się świąd, stan zapalny, a potem guzek zapalny. Guzek
ustępuje bez śladu lub z pozostawieniem przebarwienia. Swędzenie skłania do drapania zmian i w
następstwie - do wtórnego zakażenia bakteriami ropnymi.

4