JOD (J)

Jod jest pierwiastkiem chemicznym występującym w skorupie Ziemi w postaci

trwałego izotopu (jod-127). Spośród 21 izotopów jodu, największe zastosowanie w
diagnostyce i terapii ma jod-131, który emituje cząstki beta minus oraz promienie
gamma. W tym artykule przedstawiam rolę i znaczenie jodu w ustroju ludzkim. Istnieje
ścisły związek między występowaniem jodu w organizmie ludzkim, a jego siłą obronną i
możliwością przeciwstawienia się chorobom. Ale największe znaczenie ma jod dla
tarczycy, której jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania. Przez dwa płaty
tarczycy znajdujące się z przodu szyi przepływa w ciągu 17 minut krew z całego
organizmu. Słabsze zarazki, które wniknęły do ustroju (np. przez zranioną skórę, przez
błonę śluzową do nosa, gardła lub przewód pokarmowy) przedostają się do krwioobiegu i
są przenoszone do gruczołów tarczycy i tam zabijane przez jod, natomiast silniejsze są
osłabiane za każdym siedemnastominutowym obiegiem krwi, w końcu giną. W
przypadku niedoboru jodu zarazki nie są likwidowane skutecznie. Stwierdzono, że
zawartość jodu w tarczycy zależy od rodzaju wyżywienia i od jakości spożywanej wody.
Gdy jest go za mało w pożywieniu, wodzie, soli i powietrzu - tarczyca nie jest w stanie
produkować tyroksyny. Organizm zaczyna chorować.

Tarczyca, oprócz zabijania zarazków spełnia także inne funkcje. Do nich należy przede

wszystkim odbudowa niezbędnej człowiekowi energii. Istnieje ścisły związek między
siłami, jakimi dysponuje człowiek, a pobieraną przez niego optymalną ilością jodu. W
przypadku wyczerpania należy przede wszystkim sprawdzić, czy gleba, z której pochodzi
pożywienie, nie jest uboga przede wszystkim w jod, a także w kobalt, magnez i żelazo.

Dodatkową właściwością jodu jest uspokojenie organizmu i uwolnienie go od napięcia

nerwowego, które objawia się wzmożoną pobudliwością, bezsennością i ciągłym
niepokojem. (Niespokojne, ciągle wiercące się dzieci poniżej 10 lat można uspokoić
podając 2 krople jodu do szklanki soku owocowego, warzywnego lub do wody z
dodatkiem l łyżeczki octu jabłkowego, np. co trzy lub cztery dni). Inną funkcją jodu jest
usprawnienie myślenia oraz zapobieganie nadmiernej otyłości.

Jod jest jednym z lepszych katalizatorów utleniających. Sprzyja spalaniu tkankowemu

produktów spożywczych. Nie spalone produkty spożywcze gromadzą się w ustroju jako
niepożądany tłuszcz, balast i toksyny.

Picie wody chlorowanej i spożywanie nadmiaru soli powoduje w tarczycy utratę jodu,

który jest wypierany przez chlor. Grupę chlorowców, do których należy także jod,
charakteryzuje prawo wypierania pierwiastków o większej masie atomowej przez
pierwiastki o mniejszej masie atomowej - aktywność chlorowców jest odwrotnie
proporcjonalna do ich masy atomowej, np. (na pierwszym miejscu masa atomowa, na
drugim aktywność) fluor 19 i 100, chlor 35,5 i 50, brom 80 i 24, jod 127 i 14.

Człowiek może uzupełniać niedobór jodu przez:

1. Spożywanie pokarmów bogatych w jod (ryby morskie, rzodkiewka,

rzodkiew, marchew, pomidory, ziemniaki, kapusta, sałata, cebula, żółtka z jajek,
banany, grzyby, truskawki, poziomki, fasola, szpinak, rabarbar, szparagi itp.).

2. Smarowanie małej powierzchni skóry tinkturą jodu.
3. Stosowanie preparatów bogatych w jod, np.: Lugol, tran, tabletki z alg

morskich.

Organizm człowieka zawiera mniej niż 10 kropel jodu. W zależności od ciężaru

pacjenta z niedoborem jodu, zaleca się stosowanie co drugi dzień 1-2 kropli roztworu,
tzw. płynu Lugola (jod w jodku potasu).

Pacjent o wadze 70 kg potrzebuje tylko 2 razy w tygodniu l kroplę, którą należy brać

na czczo, 20 minut przed śniadaniem. W celu uzupełnienia jodu w organizmie zaleca
się następującą receptę:

l łyżeczka octu jabłkowego
1/2 szklanki przegotowanej wody
l kropla roztworu jodku potasu
l łyżeczka miodu.

Wymieszać wszystko i wypić przed posiłkiem.

Preparat ten działa przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwepidemicznie i może

być podawany przez lekarzy weterynarzy bydłu, by otrzymać mleko wolne od bakterii,
lekko kwaśne nie gęste i konserwujące się dłużej, zdrowsze i w większej ilości. Krowy
zaś będą zdrowsze i wolne od chorób skórnych, szybciej przybierać na wadze oraz dawać
lepsze jakościowo mięso.

Stosowanie recepty na zwiększenie skuteczności działania jodu (ocet jabłkowy +

miód + woda) czyni krew bardziej płynną, krążącą w naczyniach włosowatych bez trudu i
wysiłku. Korzystnej jest jadać razowy chleb żytni, produkty kukurydziane, miód zamiast
cukru rafinowanego, popijać soki z jabłek, winogron i borówek, dzięki czemu mocz staje
się normalny, tj. lekko kwaśny, żółty, a nie alkaliczny. Z produktów mięsnych najwięcej
jodu zawiera wątroba. Gdy organizm zawiera nadmiar jodu, wtedy błona śluzowa nosa
jest stale mokra, cieknie i człowiek ma wieczny katar. Należy wówczas przerwać
stosowanie jodu. Natomiast gdy człowiek źle śpi, rano zaś wstaje zmęczony, to powinien
brać jod (np. pod postacią jodowanej soli kuchennej). Zapotrzebowanie na jod wzrasta w
okresie dojrzewania i ciąży. Jeżeli niedobór jodu przedłuża się to występuje wole
(przerost tarczycy niedoczynnej). Gruczoł tarczycowy składa się z dwóch płatów
położonych po obu stronach tchawicy, połączonych ze sobą środkową częścią. Hormon
tarczycy, tyroksyna (TSH), działa głównie jako katalizator reakcji utlenień i jako
regulator szybkości procesów metabolicznych ustroju. Przy braku hormonu tarczycy
procesy ustrojowe ulegają osłabieniu, co ujawnia się zwolnionym tętnem, obniżonym
ciśnieniem krwi, zmniejszoną aktywnością psychiczną i fizyczną, a często, chociaż nie
zawsze, otyłością. We krwi wzrasta poziom cholesterolu. W stanach nadczynności
tarczycy występują odwrotne zjawiska; przyspieszone tętno, rozdrażnienie, nerwowość,
stała utrata masy ciała, wytrzeszcz oczu. Zwiększa się zapotrzebowanie na witaminy,
występuje choroba Basedowa.

Jod jest nieodzowny do wytwarzania hormonu tarczycy i jest to jedyna znana jego

funkcja, gdyż przemiana jodu łączy się ściśle z funkcją tarczycy. Nieorganiczny jod jest
w znacznej mierze pobierany przez tarczycę w związku z syntezą hormonu tarczycowego.
Z całej ilości jodu w ustroju, która wynosi 50 mcg, w tarczycy znajduje się około 10-15
mcg. Czynność tarczycy ma wpływ na całkowitą zawartość jodu w gruczole, a nie ilość
tyroksyny. We krwi występuje jod hormonalny, tj. jod związany z białkiem. Powiększona
tarczyca nazywa się wolem, które jest widoczne na szyi.

Z wyjątkiem woli złośliwych i schorzeń zapalnych tarczycy, wole może być prostym

powiększeniem gruczołu bez nadczynności lub powiększenia gruczołu z nadczynnością.
Rozróżniamy więc:

l.

Wole proste, które jest chorobą z niedoboru, wywołaną nie wystarczającym

dostarczeniem jodu z pożywieniem, występuje w okolicach, gdzie gleba i woda zawierają
mało jodu. Używanie jodowanej soli zmniejszyło w znacznym stopniu występowanie
prostego wola na Podhalu.

2. Wole toksyczne (nadczynność tarczycy), które różnią się od wola prostego tym, że
powiększeniu gruczołu towarzyszy wydzielanie nadmiernych ilości hormonu tarczycy
(nadczynność razem z powiększeniem). Termin „toksyczny” nie odnosi się do wydzieliny

gruczołu, lecz do objawów toksycznych, wynikających z nadczynności. Najczęstszą
postacią nadczynności jest wole (niekiedy zdarza się jego brak) z wytrzeszczem oczu.

Oprócz wola najważniejszymi objawami nadczynności są nerwowość, łatwe meczenie
się, utrata masy ciała mimo odpowiedniego odżywiania, podwyższona temperatura ciała z
nadmiernym poceniem się, stałe przyspieszenie akcji serca, wytrzeszcz gałek ocznych,
drżenie rąk, czasem biegunka. Wole może być skutkiem nie tylko niedoboru jodu, ale
również niedostatku kobaltu, a także nadmiernego spożywania kapusty zawierającej
azotany i azotyny. Mogą z nich powstać nitrozoaminy, których pochodne acetylowe
wywołują wole. Podobnie działa nadmierne spożywanie soli, a także niektóre leki
sulfonamidowe.

Zawartość jodu w niektórych artykułach spożywczych (w mikrogramach na 100 g):

zboża - 55, mleko - 10,2, sery - 35, marchew - 4, pomidory - 2,1, ziemniaki - 4,6, kapusta
- 6,7, rzodkiewka - 8,2, szparagi - 4,5, dorsz - 147, flądra - 25, łosoś - 34. Woda zawiera
2-150 mikrogramów jodu w dcm sześć., woda morska - 20 mikrogramów, powietrze
nadmorskie - 17 mikrogramów w l m sześcieny.

W organizmie człowieka występuje 20-50 mcg jodu, z czego 1/2 w mięśniach, 1/5 w

tarczycy, 0,1 w skórze, 1/17 w kościach, reszta w jajnikach, korze nadnerczy i w przy
tarczycach.

Dużo jodu zawiera sól nie oczyszczana chemicznie, kruszona lub odparowywana, np.

kłodawska, inowrocławska lub bocheńska. Zleca się stosowanie soli kopalnej, która
zawiera niezbędne do życia biopierwiastki. Sól warzona nie zawiera jodu. Chorym
tarczycowym doradza się pobyt na plaży bałtyckiej oraz w Ciechocinku, gdzie pod
tężniami oddycha się jodem. W Polsce l gram soli jodowanej zawiera 50 mikrogramów
jodu.

WSKAZANIA LECZNICZE

Zahamowanie wzrostu u dzieci, niedoczynność tarczycy, nadmiar cholesterolu we

krwi, otyłość, zaburzenia krążenia, dolegliwości płucne, nadciśnienie krwi, reumatyzm,
zaburzenia w okresie starzenia się (już od 40 roku życia należy konsumować jod pod
postacią soli jodowanej). Jod może być źle tolerowany i powodować zatrucia z
następującymi objawami: zawroty i bóle głowy, nieżyt nosa, powiększenie gruczołów
podszczękowych. Lepiej jest pobierać jod wraz z produktami spożywczymi. Niektóre
związki jodu mogą wywołać uczulenie. W takim przypadku należy korzystać z porady
lekarza, w szczególności gdy występują skórne wysypki jodowe. Przy użytku
zewnętrznym uczulenie na jod objawia się jako jododermatitis z zaczerwienieniem skóry
i obrzękami zwłaszcza na twarzy (mogą pojawić się pęcherze). Przy użytku
wewnętrznym mogą występować pęcherzyki pokrzywowe, trądzik jodowy, jodowe
zapalenie skóry, pęcherzyca jodowa (pęcherze na zmienionej zapalnej skórze), np. przy
dożylnym podaniu kontrastu z jodem dla zdjęć rentgenologicznych nerek.

Recepta na leczenie wola. 100 g 10 proc. propolisu i 10 korali bursztynowych drobno

potłuczonych. Macerować kilka dni. Używać tej nalewki 2 razy dziennie po 30 kropli na
wodzie lub cukrze po śniadaniu i po obiedzie, nadto raz dziennie smarować nią bardzo
delikatnie guzowate wole tarczycowe. Po 3-4 miesiącach tarczyca zmięknie i bardzo
wyraźnie zmniejszy się aż do prawidłowej postaci. Ciągłe podawanie jodu wywołuje
nadczynność tarczycy określoną jako choroba Basedowa. Występuje ona częściej u kobiet
niż u mężczyzn, powodując utratę masy, niepokój, wypadanie włosów, biegunki, a
czasami zaparcia, bicie serca ponad 100 na minutę i limfocytozę. Z powodu wybarwienia
limfocytów pokazuje się jodofilia.

Na jednokomórkowego pasożyta jelit u ludzi (jodomoeba buetschlii) zaleca się octan

jodu. Jako antyseptyk stosowany jest jodoform, który w zetknięciu z raną wydziela jod
działający bakteriobójczo i antyseptycznie. Jodek sodu lub jodek potasu mają
zastosowanie jako leki wykrztuśne na zlecenie lekarza. Przy astmie oskrzelowej jod czyni
sekrecje bardziej płynne. Przy zatruciach jodem (jodzica) występuje gorączka, brak
apetytu, nadczynność tarczycy, biegunka, zapalenie błony śluzowej, opuchnięcie twarzy.
Jodek sodu lub potasu przenikają dwukierunkowo przez błony otaczające płyn mózgowo-
rdzeniowy i utrzymują stałe stężenie kationów po obu ich stronach oraz dwukierunkowy
transport aktywny z ogólnego krążenia i do niego. Ma to znaczenie przy leczeniu
niektórych chorób o etiologii nieznanej. Silne bodźce akustyczne powiększają
przepuszczalność tej bariery. Jodyna to ciemnobrunatny roztwór jodu (2-10 procentowy)
w alkoholu etylowym, działający bakteriobójczo. Służyła ona kiedyś chirurgom do
dezynfekcji ran i skaleczeń. Jodyna zawiera również nieco jodku potasu. Zażyta
wewnętrznie jest śmiertelną trucizną.

Niedobory jodu z powodu jego braku w pożywieniu i w napojach, np. w górach,

powodują wyprysk jodowy na kończynach, w szczególności na podudziu. Sole kwasu
jodowego, tzw. jodany mają właściwości utleniające. Jod obniża toksyczne działanie
miedzi. W mleku jod wchodzi w połączenie z kazeiną.

Jod-131, radioaktywny, gromadzi się w tarczycy drogą pokarmową. Jego okres

połowicznego rozpadu wynosi 8 dni. Stosowany niekiedy do leczenia guzków gorących
w wolu guzowatym u ludzi po sześćdziesiątce.