Biologia Oke Poznań 2017 klucz odpowiedzi

MATERIAŁ ĆWICZENIOWY

Z BIOLOGII

STYCZEŃ 2017

POZIOM ROZSZERZONY

ZASADY OCENIANIA ZADAŃ

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 2 z 28

Zadanie 1.

(0–5)

Zadanie 1.1. (0–2)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

II. Pogłębienie wiadomości dotyczących
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdający objaśnia funkcjonowanie
organizmu ludzkiego na różnych poziomach
złożoności […].

V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
człowieka.
4. Układ pokarmowy i przebieg procesów
trawiennych. Zdający:
1) omawia budowę poszczególnych
elementów układu pokarmowego oraz przed-
stawia związek pomiędzy budową a pełnioną
funkcją;
3. Układ ruchu. Zdający:
7) analizuje procesy pozyskiwania energii
w mięśniach ([...] rola mioglobiny,[...])

Schemat punktowania
2 p. – za podanie obu właściwych nazw.
1 p. – za podanie tylko jednej właściwej nazwy.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
1. wątroba
2. mioglobina

Zadanie 1.2. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający
objaśnia i komentuje informacje [...],
formułuje i przedstawia opinie związane
z omawianymi zagadnieniami biologicznymi,
dobierając racjonalne argumenty.
I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający […]
przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska
biologiczne [...].

III. Metabolizm
3. Oddychanie wewnątrzkomórkowe.
Zdający:
4) wyjaśnia zasadę działania łańcucha
oddechowego i mechanizm syntezy ATP.

Schemat punktowania
1 p. – za wykazanie związku, odnoszące się do białek łańcucha przenośników elektronów,

które zawierają żelazo.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązanie
Żelazo jest składnikiem białek będących przenośnikami elektronów / białek
odpowiedzialnych za transport elektronów w łańcuchu oddechowym / cytochromów
występujących w wewnętrznej błonie mitochondrialnej, dlatego przy jego niedoborze
transport ten jest upośledzony.

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 3 z 28

Zadanie 1.3. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający
objaśnia i komentuje informacje [...], formułuje
i przedstawia opinie związane z omawianymi
zagadnieniami biologicznymi, dobierając
racjonalne argumenty.
I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający […]
przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska
biologiczne; przedstawia związki między
strukturą a funkcją na różnych poziomach
organizacji życia [...].

V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
człowieka.
4. Układ pokarmowy i przebieg procesów
trawiennych. Zdający:
2) podaje źródła, funkcje i wyjaśnia
znaczenie składników pokarmowych
dla prawidłowego rozwoju
i funkcjonowania organizmu
ze szczególnym uwzględnieniem roli
witamin, soli mineralnych, […];
13. Układ rozrodczy. Zdający:
4) przedstawia przebieg cyklu
menstruacyjnego;

Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie, zawierające określenie przyczyny, jaką jest miesiączkowanie

i związanej z nim utratą żelaza.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
Kobiety tracą żelazo wraz z krwią menstruacyjną, dlatego muszą stale uzupełniać powstające
w ten sposób niedobory tego pierwiastka (dlatego potrzebują go więcej niż mężczyźni).

Zadanie 1.4. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
człowieka.
4. Układ pokarmowy i przebieg procesów
trawiennych. Zdający:
2) podaje źródła, funkcje i wyjaśnia znaczenie
składników pokarmowych dla prawidłowego
rozwoju i funkcjonowania organizmu ze
szczególnym uwzględnieniem roli […] soli
mineralnych, […];

Schemat punktowania
1 p. – za określenie przyczyny, jaką jest obecność żelaza hemowego / połączonego z białkami

w pokarmach pochodzenia zwierzęcego.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania



W pokarmach pochodzenia zwierzęcego występuje żelazo hemowe / dwuwartościowe,
(które ma znacznie lepszą przyswajalność).



W pokarmach pochodzenia zwierzęcego żelazo jest połączone z białkami, co zwiększa
jego przyswajalność.

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 4 z 28

Zadanie 2. (0–2)

Zadanie 2.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający
objaśnia […] informacje, odnosi się
krytycznie do przedstawionych informacji.
I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający [...]
przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska
biologiczne [...].

II. Budowa i funkcjonowanie komórki.
Zdający:
5) wyjaśnia rolę […] aparatu Golgiego,
lizosomów […] w przemianie materii
komórki;

Schemat punktowania
1 p. – za poprawną ocenę wszystkich trzech informacji dotyczących struktur Golgiego.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

Zadanie 2.2. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający
objaśnia i komentuje informacje [...],
formułuje i przedstawia opinie związane
z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi, dobierając racjonalne
argumenty.
I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający […]
przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska
biologiczne; przedstawia związki między
strukturą a funkcją na różnych poziomach
organizacji życia [...].

II. Budowa i funkcjonowanie komórki.
Zdający:
5) wyjaśnia rolę […] siateczki
śródplazmatycznej (gładkiej i szorstkiej),
aparatu Golgiego, lizosomów […]
w przemianie materii komórki;
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
człowieka.
4. Układ pokarmowy i przebieg procesów
trawiennych. Zdający:
1) omawia budowę poszczególnych
elementów układu pokarmowego oraz
przedstawia związek pomiędzy budową
a pełnioną funkcją;

Schemat punktowania
1 p. – za wskazanie komórek trzustki oraz wykazanie powiązania ich funkcji z rolą aparatu

Golgiego w komórce.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

erytrocyty,

komórki trzustki,

komórki naskórka, komórki mięśnia sercowego

1. Woreczki aparatu Golgiego połączone są ze sobą kanałami.

Stos woreczków aparatu Golgiego ma budowę zróżnicowaną
strukturalnie na część wejściową i wyjściową.

Pęcherzyki odrywające się od woreczków aparatu mogą
przekształcać się w lizosomy.

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 5 z 28

Uzasadnienie:



są to komórki wydzielnicze, w których wydzielane substancje białkowe transportowane są
w pęcherzykach tworzonych w aparacie Golgiego.



w komórkach trzustki produkowane są duże ilości białek (enzymy, hormony),
modyfikowanych i pakowanych w aparacie Golgiego do pęcherzyków, z których uwalniane
są (w procesie egzocytozy) na zewnątrz komórki.

Zadanie 3. (0–3)

Zadanie 3.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

I. Poznanie świata organizmów
na różnych poziomach organizacji życia.
Zdający [...] przedstawia i wyjaśnia
procesy i zjawiska biologiczne [...].

III. Metabolizm
2. Ogólne zasady metabolizmu. Zdający:
5) wskazuje substraty i produkty głównych
szlaków i cykli metabolicznych ([...]
oddychanie beztlenowe, glikoliza, […]);
3. Oddychanie wewnątrzkomórkowe. Zdający:
2) wyjaśnia różnicę między oddychaniem
tlenowym a fermentacją, porównuje ich bilans
energetyczny;

Schemat punktowania
1 p. – za podanie obu właściwych nazw: nazwy etapu oddychania beztlenowego oraz rodzaju

fosforylacji.

0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
Nazwa etapu: glikoliza
Rodzaj fosforylacji: substratowa

Zadanie 3.2. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający [...]
przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska
biologiczne [...].
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdający odczytuje,
selekcjonuje, [...] informacje [...].

III. Metabolizm
2. Ogólne zasady metabolizmu. Zdający:
2) wyjaśnia różnicę między oddychaniem
tlenowym a fermentacją, porównuje ich
bilans energetyczny;
3) opisuje na podstawie schematów przebieg
glikolizy, […]

Schemat punktowania
1 p. – za podkreślenie wszystkich czterech właściwych określeń.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
W etapie procesu oznaczonym III. dzięki (redukcji / utlenianiu) aldehydu octowego

odnawiany jest zapas (ADP / ATP / NAD

/ NADH), co umożliwia (utlenianie / redukcję)

kolejnych cząsteczek (glukozy / pirogronianu).

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 6 z 28

Zadanie 3.3. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

III. Pogłębienie znajomości metodyki badań
biologicznych. Zdający [...] formułuje
wnioski z przeprowadzonych obserwacji
i doświadczeń. [...].
I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający [...]
przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska
biologiczne [...].

III EAP. Zalecane doświadczenia
i obserwacje. Zdający:
1) planuje i przeprowadza doświadczenie:
a) wykazujące, że podczas fermentacji
drożdże wydzielają dwutlenek węgla,
III. Metabolizm
2. Ogólne zasady metabolizmu. Zdający:
5) wskazuje substraty i produkty głównych
szlaków i cykli metabolicznych ([...]
oddychanie beztlenowe, glikoliza, […]);

Schemat punktowania
1 p. – za podanie nazwy produktu (CO

) oraz poprawnego przykładu sposobu jego

wykrywania w doświadczeniu.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
Produkt X: CO

/ tlenek węgla(IV) / dwutlenek węgla

Sposób wykrywania:

1. za pomocą wody wapiennej, która będzie mętniała, jeżeli wprowadzimy do niej

(np. za pomocą wężyka) zbierający się CO

;

2. zebrany (np. do zlewki) CO

„wylewamy” nad płomieniem palącej się zapałki /

świecy, która zgaśnie pod jego wpływem.

Zadanie 4. (0–3)

Zadanie 4.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający
objaśnia i komentuje informacje, [...],
wyjaśnia zależności przyczynowo-
skutkowe, [...], formułuje i przedstawia
opinie związane z omawianymi
zagadnieniami biologicznymi, dobierając
racjonalne argumenty.
I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający [...]
przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska
biologiczne; przedstawia związki między
strukturą a funkcją na różnych poziomach
organizacji życia [...].

IV. Przegląd różnorodności organizmów
6. Rośliny – budowa i funkcje tkanek
i organów. Zdający:
2) analizuje budowę morfologiczną rośliny
okrytonasiennej, rozróżniając poszczególne
organy i określając ich funkcje;
IX. Ewolucja.
5. Pochodzenie i rozwój życia na Ziemi.
Zdający:
3) […] podaje przykłady konwergencji
i dywergencji; identyfikuje konwergencje
i dywergencje na podstawie schematu,
rysunku, opisu itd.;

Schemat punktowania
1 p. – za określenie, że są to struktury analogiczne i uzasadnienie odnoszące się

do pochodzenia z różnych organów.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 7 z 28

Przykładowe rozwiązanie
Są to struktury analogiczne, ponieważ powstały z różnych organów (liści lub pędów).

Zadanie 4.2. (0–2)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający
objaśnia i komentuje informacje, [...],
wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe,
[...], formułuje i przedstawia opinie związane
z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi, dobierając racjonalne
argumenty.
I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający [...]
przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska
biologiczne; przedstawia związki między
strukturą a funkcją na różnych poziomach
organizacji życia [...].

IV. Przegląd różnorodności organizmów
6. Rośliny – budowa i funkcje tkanek
i organów. Zdający:
2) analizuje budowę morfologiczną rośliny
okrytonasiennej, rozróżniając poszczególne
organy i określając ich funkcje;
4) opisuje modyfikacje organów roślin ([…]
liści, łodygi) jako adaptacje do bytowania
w określonych warunkach środowiska;
5) wyróżnia formy ekologiczne roślin
w zależności od dostępności wody i światła
w środowisku.

Schemat punktowania
2 p. – za poprawne uzasadnienie roli cierni u kaktusów z terenów pustynnych, odnoszące się

do obrony przed roślinożercami, dzięki występowaniu ostrych, kłujących struktur oraz
do zmniejszenia powierzchni transpiracji / ograniczenia utraty wody poprzez
zredukowanie powierzchni liści.

1 p. – za poprawne uzasadnienie tylko jednej roli cierni u kaktusów rosnących na terenach

pustynnych.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązanie
1. Dzięki przekształceniu liści kaktusów w ciernie powstają ostre, kłujące struktury chroniące

łodygi (wypełnione wodą) przed roślinożercami (na ternach, gdzie jest mało roślin).

2. Przekształcenie liści w ciernie zmniejsza powierzchnię transpiracji i jest przystosowaniem

do oszczędnej gospodarki wodnej tych roślin.

Uwaga :
Nie uznaje się odpowiedzi polegających na podaniu tylko roli, ponieważ polecenie dotyczy
uzasadnienia.

Zadanie 5. (0–2)

Zadanie 5.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający [...]
przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska
biologiczne; przedstawia związki między
strukturą a funkcją na różnych poziomach
organizacji życia [...].

VI. Genetyka i biotechnologia.
2. Cykl komórkowy. Zdający:
4) podaje różnicę między podziałem
mitotycznym a mejotycznym i wyjaśnia
biologiczne znaczenie obu typów podziału;

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 8 z 28

Schemat punktowania
1 p. – za podanie właściwych nazw obu procesów.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
A. zapłodnienie / gamia / gametogamia
B. mejoza

Zadanie 5.2. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia
i komentuje informacje, [...], formułuje i przedstawia
opinie związane z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi, dobierając racjonalne argumenty.
I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający [...]
przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska
biologiczne; [...].
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie
informacji. Zdający odczytuje, selekcjonuje, [...]
informacje [...].

IV. Przegląd różnorodności
organizmów
3) porównuje przemianę pokoleń
(i faz jądrowych) grup roślin […].
VI. Genetyka i biotechnologia.
2. Cykl komórkowy. Zdający:
4) podaje różnicę między podziałem
mitotycznym a mejotycznym i
wyjaśnia biologiczne znaczenie obu
typów podziału;

Schemat punktowania
1 p. – za określenie, że komórki troficzne zawłotni są haploidalne i poprawne uzasadnienie,

odwołujące się do możliwości ich przekształcania się w gamety lub powstawania
z zygoty na drodze mejozy.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
Komórki troficzne zawłotni są haploidalne / (n), ponieważ
– mogą przekształcać się w gamety.
– ich powstanie poprzedza mejoza.
– w cyklu zawłotni występuje mejoza postgamiczna.

Zadanie 6. (0–3)

Zadanie 6.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający opisuje,
porządkuje i rozpoznaje organizmy [...].
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdający odczytuje,
selekcjonuje, [...] informacje [...].

IV. Przegląd różnorodności organizmów.
5. Rośliny lądowe. Zdający:
5) rozróżnia rośliny jednoliścienne
od dwuliściennych, wskazując ich cechy
charakterystyczne (cechy liścia i kwiatu,
system korzeniowy, budowa anatomiczna
korzenia i pędu);

Schemat punktowania
1 p. – za określenie, że ziemniak jest rośliną dwuliścienną i wymienienie dwóch,

świadczących o tym odpowiednich cech budowy różnych organów.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 9 z 28

Rozwiązanie
A. dwuliścienne
1. kwiaty pięciokrotne / kwiat zróżnicowany na kielich i koronę
2. liście z nerwacją pierzastą / liście ogonkowe

Zadanie 6.2. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający opisuje,
porządkuje i rozpoznaje organizmy, [...].
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdający odczytuje,
selekcjonuje, [...] informacje [...].

IV. Przegląd różnorodności organizmów.
8. Rośliny – rozmnażanie się. Zdający:
5) opisuje sposoby rozmnażania
wegetatywnego.

Schemat punktowania
1 p. – za wymienienie dwóch, widocznych na rysunku, sposobów wegetatywnego

rozmnażania się ziemniaka, jakimi są bulwy i rozłogi.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

1. Za pomocą bulw.
2. Za pomocą odrostów (łodygowych) / młodych roślin wyrastających na końcach

rozłogów / rozłogów.

Zadanie 6.3. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdający [...], formułuje i przedstawia
opinie związane z omawianymi
zagadnieniami biologicznymi,
dobierając racjonalne argumenty.
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdający
odczytuje, selekcjonuje, [...]
informacje [...].

IV. Przegląd różnorodności organizmów.
6. Rośliny – budowa i funkcje tkanek i organów.
Zdający:
2) analizuje budowę morfologiczną rośliny
okrytonasiennej, rozróżniając poszczególne organy
i określając ich funkcje; (korzeni, liści, łodygi)
jako adaptacje do bytowania w określonych
warunkach środowiska;
8. Rośliny – rozmnażanie się. Zdający:
5) opisuje sposoby rozmnażania wegetatywnego.

Schemat punktowania
1 p. – za wyjaśnienie, uwzględniające powstawanie większej liczby rozłogów w miejscach

obumierających liści na obsypanych ziemią dolnych fragmentach łodygi, co zwiększy
liczbę bulw powstających na tych rozłogach.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
Na obsypanych ziemią dolnych odcinkach łodyg wyrośnie w miejsce obumierających liści
więcej rozłogów, na których wytworzy się większa liczba / więcej bulw.

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 10 z 28

Zadanie 7. (0–2)

Zadanie 7.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

IV. Przegląd różnorodności organizmów.
13. Porównanie struktur zwierząt
odpowiedzialnych za realizację różnych
czynności życiowych. Zdający:
18) przedstawia podstawowe etapy rozwoju
zarodka, wymienia listki zarodkowe,
wyróżnia zwierzęta pierwo- i wtórouste;

Schemat punktowania
1 p. – za wymienienie dwóch odpowiednich cech świadczących o tym, że na rysunku

przedstawiono rozwój wtóroustych.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania



Bruzdkowanie jest równomierne.



Celoma powstaje z uchyłków prajelita / zawiązki mezodermy powstają z uchyłków

prajelita.



Odbyt powstaje na miejscu pragęby.



Otwór gębowy wykształca się wtórnie.

Uwaga: Kolejność nie ma znaczenia.

Zadanie 7.2. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający
objaśnia i komentuje informacje, odnosi się
krytycznie do przedstawionych informacji [...].
I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający opisuje,
porządkuje i rozpoznaje organizmy, [...].

IV. Przegląd różnorodności organizmów.
13. Porównanie struktur zwierząt
odpowiedzialnych za realizację różnych
czynności życiowych. Zdający:
18) przedstawia podstawowe etapy
rozwoju zarodka, wymienia listki
zarodkowe, wyróżnia zwierzęta pierwo-
i wtórouste;

Schemat punktowania
1 p. – za poprawną ocenę wszystkich trzech informacji dotyczących zwierząt pierwo-

i wtóroustych.

0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

1. Wszystkie zwierzęta bezkręgowe należą do pierwoustych.

Zarówno wśród zwierząt pierwoustych, jak i wtóroustych występują
formy prowadzące osiadły tryb życia.

3. Wśród kręgowców występują zwierzęta pierwouste i wtórouste.

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 11 z 28

Zadanie 8. (0–3)

Zadanie 8.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

III. Pogłębienie znajomości metodyki
badań biologicznych. Zdający […]
formułuje problemy badawcze […].
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdający
odczytuje, selekcjonuje, [...]
informacje [...].

IV. Przegląd różnorodności organizmów
11. Zwierzęta bezkręgowe. Zdający:
3) przedstawia budowę, czynności życiowe i tryb
życia parzydełkowców[…];
13. Porównanie struktur zwierząt odpowiedzialnych
za realizację różnych czynności życiowych. Zdający:
16) wymienia typy rozmnażania bezpłciowego
i podaje grupy zwierząt, u których może ono
zachodzić;

Schemat punktowania
1 p. – za podanie poprawnego problemu badawczego dotyczącego odtwarzania ciała polipa

(stułbi) z komórek (środkowej części) jej ciała.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązanie



Czy z komórek środkowej części ciała stułbi można odtworzyć cały jej organizm?



Czy polip stułbi może być odtwarzany z komórek jego środkowej części?



Czy zmiana układu komórek wyizolowanych z (środkowej części) polipa stułbi wpłynie
na sposób odtworzenia / regeneracji z nich nowego polipa?



Czy komórki (środkowej części) ciała stułbi mają zdolność do reagregacji?

Zadanie 8.2. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

III. Pogłębienie znajomości metodyki badań
biologicznych. Zdający [...] formułuje wnioski
z przeprowadzonych obserwacji
i doświadczeń. [...].
V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający
objaśnia i komentuje informacje, odnosi się
krytycznie do przedstawionych informacji […].

Schemat punktowania
1 p. – za podanie poprawnego wniosku dotyczącego regeneracji komórek ciała stułbi z jego

części środkowej lub „pamięci” komórek związanej z miejscem ich pochodzenia.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązanie



Komórki części środkowej odtwarzają polipa stułbi zgodnie z pierwotnym ich
położeniem w ciele zwierzęcia.



Poszczególne grupy komórek ze środkowej części ciała stułbi odtwarzają określone
części ciała polipa.



Rozproszone komórki części środkowej ciała stułbi cechuje pamięć miejsca, z którego
pochodzą.

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 12 z 28



Środkowa część ciała stułbi zawiera komórki totipotencjalne, z których można odtworzyć
cały organizm.

Zadanie 8.3. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

I. Poznanie świata organizmów
na różnych poziomach organizacji życia.
Zdający opisuje, porządkuje i rozpoznaje
organizmy, [...], przedstawia i wyjaśnia
procesy i zjawiska biologiczne [...].

IV. Przegląd różnorodności organizmów
11. Zwierzęta bezkręgowe. Zdający:
2) wymienia cechy pozwalające na rozróżnienie
parzydełkowców, […];
3) przedstawia budowę, czynności życiowe
i tryb życia parzydełkowców, […];
13. Porównanie struktur zwierząt
odpowiedzialnych za realizację różnych
czynności życiowych. Zdający:
16) wymienia typy rozmnażania bezpłciowego
i podaje grupy zwierząt, u których może ono
zachodzić;

Schemat punktowania
1 p. – za podkreślenie wszystkich czterech właściwych określeń.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
Ciało stułbi zbudowane jest z dwóch warstw komórek, pomiędzy którymi znajduje się

bezkomórkowa (mezoderma / mezoglea). Charakterystycznymi komórkami ektodermy są

(komórki parzydełkowe / komórki gruczołowe). Polip stułbi rozmnaża się bezpłciowo przez

(pączkowanie / rozmnóżki). Polip stułbi (może / nie może) rozmnażać się płciowo.

Zadanie 9. (0–2)

Zadanie 9.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający
opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy,
[...], przedstawia i wyjaśnia procesy
i zjawiska biologiczne [...].
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdający odczytuje,
selekcjonuje, [...] informacje [...].

IV. Przegląd różnorodności organizmów
12. Zwierzęta kręgowe. Zdający:
1) wymienia cechy charakterystyczne ryb,
płazów [...] w powiązaniu ze środowiskiem
i trybem życia;
2) opisuje przebieg czynności życiowych,
w tym rozmnażanie się i rozwój grup
wymienionych w pkt 1;

Schemat punktowania
1 p. – za poprawne uporządkowanie wszystkich oznaczeń literowych.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
D, C, B, A

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 13 z 28

Zadanie 9.2. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający
objaśnia i komentuje informacje, [...],
wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe,
[...], formułuje i przedstawia opinie związane
z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi, dobierając racjonalne
argumenty.
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdający odczytuje,
selekcjonuje, [...] informacje [...].

Schemat punktowania
1 p. – za wykazanie związku udziału gałek ocznych w procesie połykania pokarmu przez żabę

z budową jej czaszki, uwzględniające brak oczodołów kostnych.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązanie
Czaszka płazów jest ażurowa / nie ma oczodołów kostnych, dlatego duże gałki oczne
naciskają pokarm od góry, co ułatwia jego połykanie / przesuwanie w stronę gardzieli.

Zadanie 10. (0–3)

Zadanie 10.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

II. Pogłębienie wiadomości dotyczących
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdający objaśnia funkcjonowanie
organizmu ludzkiego na różnych poziomach
złożoności; [...].
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji.
Zdający odczytuje, selekcjonuje, [...]
informacje [...].

) przedstawia […] proces trawienia,

wchłaniania i transportu białek, cukrów
i tłuszczów;

Schemat punktowania:
1 p. – za wskazanie właściwej litery (A), którą oznaczono naczynie limfatyczne i poprawne

określenie roli tego naczynia we wchłanianiu produktów trawienia.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązanie
Naczynie limfatyczne oznaczono A – do niego wchłaniane są produkty trawienia tłuszczów
(oraz witaminy rozpuszczalne w tłuszczach) / wchłania i transportuje produkty trawienia
tłuszczów

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 14 z 28

Zadanie 10.2. (0–2)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdający objaśnia i komentuje informacje,
[...], wyjaśnia zależności przyczynowo-
skutkowe, [...], formułuje i przedstawia
opinie związane z omawianymi
zagadnieniami biologicznymi, dobierając
racjonalne argumenty.
II. Pogłębienie wiadomości dotyczących
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdający objaśnia funkcjonowanie
organizmu ludzkiego na różnych poziomach
złożoności.

II. Budowa i funkcjonowanie komórki.
Zdający:
1) wskazuje poszczególne elementy
komórki,
5) wyjaśnia rolę […] siateczki
śródplazmatycznej (gładkiej i szorstkiej),
[…] w przemianie materii komórki;
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
człowieka.
4. Układ pokarmowy i przebieg procesów
trawiennych. Zdający:
1) omawia budowę poszczególnych
elementów układu pokarmowego oraz
przedstawia związek pomiędzy budową
a pełnioną funkcją;

Schemat punktowania
2 p. – za poprawne wykazanie związku budowy enterocytu z pełniona funkcją,

uwzgledniające rolę mikrokosmków, jaką jest zwiększanie powierzchni chłonnej
oraz rolę rozbudowanej szorstkiej siateczki śródplazmatycznej, jaką jest synteza białek
związanych z transportem pobieranych składników pokarmowych / produktów
trawienia.

1 p. – za poprawne wykazanie związku budowy enterocytu z pełnioną funkcją,

uwzględniające tylko rolę mikrokosmków lub tylko rolę rozbudowanej szorstkiej
siateczki śródplazmatycznej.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązanie
Enterocyt na powierzchni zwróconej do światła jelita ma liczne mikrokosmki (C), które
zwiększają powierzchnię wchłaniania składników pokarmowych oraz rozbudowaną szorstką
siateczkę wewnątrzplazmatyczna (D) umożliwiającą syntezę białek (błonowych) / białek
przenośnikowych, biorących udział w transporcie składników pokarmowych ze światła jelita /
białek związanych z transportem wewnątrzkomórkowym pobranych cząsteczek związków
organicznych.

Zadanie 11. (0–3)

Zadanie 11.1. (0–2)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji.
Zdający odczytuje, selekcjonuje, [...]
informacje [...].

14. Rozwój człowieka. Zdający:
4) przedstawia etapy ontogenezy człowieka
(od narodzin po starość).
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
człowieka.
9. Układ nerwowy. Zdający:
1) opisuje budowę i funkcje mózgu, rdzenia
kręgowego i nerwów;

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 15 z 28

Schemat punktowania
2 p. – za każde w pełni poprawne skonstruowanie i wypełnienie tabeli, uwzględniającej trzy

cechy: wagę mózgu (g), procent masy ciała, jaki stanowi mózg i zapotrzebowanie
energetyczne w % oraz cztery przedziały wiekowe.

1 p. – za skonstruowanie tabeli, w której zostały wypełnione poprawnie wszystkie wiersze

i kolumny, ale występuje pojedyncza usterka w opisie nagłówków wiersza lub kolumny,
np. brak jednostki lub niedokładny opis.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

Wiek

Masa mózgu (g)/

waga mózgu (g)

% masy ciała

którą stanowi

masa mózgu

Zapotrzebowanie

na energię (%) /

% zużywanej energii

noworodek

380

czterolatek /4 lata

1270

dwunastolatek /12 lat

1440

Dwudziestodwulatek /22 lata

1450

Uwaga: układ kolumn i wierszy może być odwrotny.

Zadanie 11.2. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia
i komentuje informacje, [...], wyjaśnia zależności
przyczynowo-skutkowe, [...], formułuje i przedstawia
opinie związane z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi, dobierając racjonalne argumenty.
II. Pogłębienie wiadomości dotyczących budowy
i funkcjonowania organizmu ludzkiego. Zdający
objaśnia funkcjonowanie organizmu ludzkiego
na różnych poziomach złożoności.

14. Rozwój człowieka. Zdający:
4) przedstawia etapy ontogenezy
człowieka (od narodzin po starość).
V. Budowa i funkcjonowanie
organizmu człowieka.
9. Układ nerwowy. Zdający:
1) opisuje budowę i funkcje mózgu,
rdzenia kręgowego i nerwów;

Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające wielkość / masę mózgu, a co za tym idzie

wielkość głowy, która byłaby zbyt duża u noworodka, co utrudniałoby poród.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązanie
Gdyby mózg noworodka był w pełni ukształtowany, to jego głowa byłaby zbyt duża / dużo
większa, co utrudniałoby poród.
Wraz ze wzrostem wielkości mózgowia zwiększona byłaby wielkość głowy dziecka,
co uniemożliwiałoby przeciśnięcie się jej przez kanał rodny w miednicy.

Zadanie 11.3. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

II. Pogłębienie wiadomości
dotyczących budowy
i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdający objaśnia
funkcjonowanie organizmu ludzkiego
na różnych poziomach złożoności.

V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka.
9. Układ nerwowy. Zdający:
6) wykazuje kontrolno-integracyjną rolę mózgu,
z uwzględnieniem funkcji jego części: kory,
poszczególnych płatów, […];
7) przedstawia lokalizację i rolę ośrodków korowych;

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 16 z 28

Schemat punktowania
1 p. – za poprawne przyporządkowanie wszystkich wymienionych rodzajów kory do płatów

kresomózgowia.

0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
A. płat czołowy - 1. (kora ruchowa)
B. płat ciemieniowy - 2. (kora czuciowa)
C. płat skroniowy - 4. (kora słuchowa)
D. płat potyliczny - 3. (kora wzrokowa)

Zadanie 12. (0–2)

Zadanie 12.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

II. Pogłębienie wiadomości dotyczących
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdający objaśnia funkcjonowanie
organizmu ludzkiego na różnych poziomach
złożoności.
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdający odczytuje,
selekcjonuje, [...] informacje [...].

V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
człowieka.
12. Układ dokrewny. Zdający;
3) wyjaśnia mechanizmy homeostazy (w tym
mechanizm sprzężenia zwrotnego ujemnego)
i ilustruje przykładami wpływ hormonów
na jej utrzymanie;
5) wyjaśnia mechanizm antagonistycznego
działania niektórych hormonów
na przykładzie […] kalcytoniny
i parathormonu;

Schemat punktowania
1 p. – za poprawne uzupełnienie wszystkich czterech miejsc na schemacie.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 17 z 28

Zadanie 12.2. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

II. Pogłębienie wiadomości dotyczących
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdający objaśnia
funkcjonowanie organizmu ludzkiego
na różnych poziomach złożoności.

V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
człowieka.
4. Układ pokarmowy i przebieg procesów
trawiennych. Zdający:
2) podaje źródła, funkcje i wyjaśnia znaczenie
składników pokarmowych dla prawidłowego
rozwoju i funkcjonowania organizmu ze
szczególnym uwzględnieniem roli witamin […];

Schemat punktowania
1 p. – za podkreślenie nazwy właściwej witaminy.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

A, B

, D

E , kwas foliowy, K,

Zadanie 13. (0–1)

Zadanie 13.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający [...]
przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska
biologiczne [...].

VI. Genetyka i biotechnologia.
5. Genetyka mendlowska. Zdający:
1) [...] stosuje podstawowe pojęcia genetyki
klasycznej (allel, allel dominujący, allel
recesywny [...], homozygota, heterozygota,
genotyp, fenotyp);

3) zapisuje i analizuje krzyżówki jednogenowe
[…] (z dominacją zupełną […]) […].

Schemat punktowania
1 p. – za poprawne zapisanie genotypów obojga rodziców.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

Genotyp matki: Gg Genotyp ojca: Gg

Zadanie 13.2. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

VI. Genetyka i biotechnologia.
5. Genetyka mendlowska. Zdający:

3) zapisuje i analizuje krzyżówki jednogenowe
i dwugenowe (z dominacją zupełną i niezupełną
[…], posługując się szachownicą Punnetta)

oraz

określa prawdopodobieństwo wystąpienia
poszczególnych genotypów i fenotypów
w pokoleniach potomnych;
5) przedstawia sposób dziedziczenia płci
u człowieka, […];

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 18 z 28

Schemat punktowania
2 p. – za właściwe określenie prawdopodobieństwa na podstawie poprawnie zapisanej

krzyżówki lub obliczeń.

1p – za poprawne zapisanie krzyżówki lub obliczeń, ale niewłaściwie obliczone

prawdopodobieństwo lub jego brak.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

Uwaga: zdający nie musi zapisywać przecinków pomiędzy literami oznaczającymi
chromosom a literami oznaczającymi allele genu.

Prawdopodobieństwo, że kolejnym dzieckiem będzie zdrowy chłopiec = 3/8

II metoda

Gg x Gg

GG, Gg, Gg, gg

Prawdopodobieństwo urodzenia zdrowego dziecka = ¾ / 75%
Prawdopodobieństwo, że będzie to chłopiec = ½ / 50%
Prawdopodobieństwo, że dzieckiem będzie zdrowy chłopiec = ½ x ¾ = 3/8 lub 50% x 75% =
37,5%

Prawdopodobieństwo, że kolejnym dzieckiem będzie zdrowy chłopiec 3/8 / 37,5%

Zadanie 14. (0–2)

Zadanie 14.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdający objaśnia i komentuje informacje,
[...], wyjaśnia zależności przyczynowo-
skutkowe, [...].

VI. Genetyka i biotechnologia.
5. Genetyka mendlowska. Zdający:

3) zapisuje i analizuje krzyżówki […]
dwugenowe (z dominacją zupełną i niezupełną
oraz allelami wielokrotnymi, posługując się
szachownicą Punnetta)

[…].

Schemat punktowania
1 p. – za wskazanie właściwego genotypu.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
B. rrPp

X, G

Y, G

X, g

Y, g

X, G XX, GG XY, GG XX, Gg XY, Gg

X, g XX, Gg XY, Gg XX, gg XY, gg

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 19 z 28

Zadanie 14.2. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
człowieka.

12.

Układ dokrewny. Zdający;

7) analizuje działanie hormonów
odpowiedzialnych za dojrzewanie i rozród
człowieka;

Schemat punktowania
1 p. – za wyjaśnienie odnoszące się do wytwarzania przez jądra męskich hormonów

płciowych / testosteronu, które wpływają na ujawnianie się drugorzędowych cech
płciowych.

0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązanie



Powtórne wszczepienie jąder spowodowało rozwój cech zależnych od hormonów
płciowych wytworzonych w jądrach, np. grzebienia charakterystycznego dla koguta.



Drugorzędowe cechy płciowe zależą od hormonów płciowych wytwarzanych w jądrach.
Wytwarzanie tych hormonów przez wszczepione jądra powoduje rozwój cech typowych
dla samców.

Zadanie 15. (0–2)

Zadanie 15.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający [...]
przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska
biologiczne [...].

opisuje sprzężenia genów (w tym

sprzężenia z płcią) i przedstawia sposoby ich
mapowania na chromosomie;

Schemat punktowania
1 p. – za poprawnie zapisane genotypy obu muszek oraz legendę dotyczącą przyjętych

oznaczeń alleli obu genów.

0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązanie
A – normalna długość skrzydeł, a – zredukowane skrzydła
B – brązowa barwa ciała, b – czarna barwa ciała

Genotyp samicy: AB/ab lub

lub

. Genotyp samca: ab/ab lub

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 20 z 28

Zadanie 15.2. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

VI. Genetyka i biotechnologia.
5. Genetyka mendlowska. Zdający:

opisuje sprzężenia genów (w tym

sprzężenia z płcią) i przedstawia sposoby ich
mapowania na chromosomie;

Schemat punktowania
1 p. – za podanie poprawnej odległości, obliczonej jako suma odsetków rekombinantów.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
(9,2% + 9,4% = 18,6%)
Odległość = 18,6 j.m. / cM

Zadanie 16. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający
objaśnia i komentuje informacje, odnosi
się krytycznie do przedstawionych
informacji [...].

VI. Genetyka i biotechnologia.
6. Zmienność genetyczna. Zdający:
1) określa źródła zmienności genetycznej
(mutacje, rekombinacja);
4) podaje przykłady zachodzenia rekombinacji
genetycznej (mejoza);
IX. Ewolucja.
3. Elementy genetyki populacji. Zdający:
1) definiuje pulę genową populacji;

Schemat punktowania
1 p. – za poprawną ocenę wszystkich trzech stwierdzeń dotyczących rekombinacji.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

Crossing-over to proces wymiany odcinków chromatyd chromosomów
homologicznych w metafazie mejozy.

2. Rekombinacja zachodzi również podczas losowego łączenia się gamet.

3. Rekombinacja nie zmienia puli genowej gatunku.

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 21 z 28

Zadanie 17. (0–4)

Zadanie 17.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

VI. Genetyka i biotechnologia.
3. Informacja genetyczna i jej ekspresja.
Zdający:
2) przedstawia strukturę podwójnej helisy
i określa rolę wiązań wodorowych w jej
utrzymaniu;
4) opisuje i porównuje strukturę i funkcję
cząsteczek DNA i RNA;

Schemat punktowania
1 p. – za poprawne zapisanie w wyznaczonym miejscu sekwencji nukleotydów fragmentu nici

matrycowej DNA.

0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

Zadanie 17.2. (0–2)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdający objaśnia i komentuje informacje,
[...], wyjaśnia zależności przyczynowo-
skutkowe, [...], formułuje i przedstawia
opinie związane z omawianymi
zagadnieniami biologicznymi […].
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdający odczytuje,
selekcjonuje, [...] informacje [...].

VI. Genetyka i biotechnologia.
3. Informacja genetyczna i jej ekspresja.
Zdający:
1) wyjaśnia sposób kodowania porządku
aminokwasów w białku za pomocą
kolejności nukleotydów w DNA, posługuje
się tabelą kodu genetycznego;
2) przedstawia poszczególne etapy
prowadzące od DNA do białka (transkrypcja,
translacja) […].

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 22 z 28

Schemat punktowania
2 p. – za poprawne zaznaczenie strzałką kierunku odczytu informacji z mRNA (od 5’ do 3’)

oraz wpisanie właściwych nazw lub skrótów nazw wszystkich zakodowanych w nim
aminokwasów.

1 p. –za wpisanie nazw aminokwasów odczytanych z niewłaściwej sekwencji nukleotydów

(leucyna, treonina, kw. asparaginowy, arginina, walina), niezależnie od kierunku
narysowanej strzałki lub przy jej braku.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

Uwaga:
W przypadku odczytu aminokwasów z nukleotydów od końca 3’ mRNA zdający otrzymuje
1 punkt za umiejętność posługiwania się tabelą kodu.

Zadanie 17.3. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający [...]
przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska
biologiczne [...].

I. Budowa chemiczna organizmów
4. Białka. Zdający:
2) przedstawia za pomocą rysunku
powstawanie wiązania peptydowego;

Schemat punktowania
1 p. – za podanie poprawnej nazwy wiązania łączącego aminokwasy.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
(Wiązanie) peptydowe

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 23 z 28

Zadanie 18. (0–4)

Zadanie 18.1. (0–2)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdający objaśnia i komentuje informacje,
[...], formułuje i przedstawia opinie
związane z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi.
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdający odczytuje,
selekcjonuje, [...] informacje [...].

VI. Genetyka i biotechnologia.
5. Genetyka mendlowska. Zdający:
5) przedstawia sposób dziedziczenia płci
u człowieka, […];
IX. Ewolucja.
6. Antropogeneza. Zdający:
2) przedstawia zmiany, jakie zaszły
w trakcie ewolucji człowieka;

Schemat punktowania
2 p. – za poprawne określenie dwóch tendencji ewolucyjnych związanych z wykształceniem

się chromosomów płci u człowieka.

1 p. – za poprawne podanie jednej tendencji związanej z wykształceniem się chromosomów

płci u człowieka. Lub za odrębnie sformułowane tendencje dotyczące długości tych
chromosomów (1. Skracanie się chromosomu Y i 2. wydłużanie się chromosomu X).

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania



Skracanie się chromosomu Y i wydłużanie chromosomu X.



Powiększanie się obszarów nieulegających rekombinacji w obu chromosomach (płci).

Zadanie 18.2. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający
objaśnia i komentuje informacje, [...], wyjaśnia
zależności przyczynowo-skutkowe, [...], formułuje
i przedstawia opinie związane z omawianymi
zagadnieniami biologicznymi […].
II. Pogłębienie wiadomości dotyczących budowy
i funkcjonowania organizmu ludzkiego. Zdający
objaśnia funkcjonowanie organizmu ludzkiego
na różnych poziomach złożoności.

VI. Genetyka i biotechnologia.
2. Cykl komórkowy. Zdający:
3) opisuje budowę chromosomu
(metafazowego), podaje podstawowe
cechy kariotypu organizmu
diploidalnego;
6. Zmienność genetyczna. Zdający:
4) podaje przykłady zachodzenia
rekombinacji genetycznej (mejoza);

Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowe wyjaśnienie, dlaczego geny znajdujące się na chromosomie X mogą

ulegać rekombinacji, a geny z chromosomu Y nie mogą, uwzględniające występowanie
dwóch chromosomów X w komórkach kobiety dzielących się mejotyczne oraz brak
możliwości rekombinacji pomiędzy chromosomem X i Y podczas spermatogenezy.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
Oogeneza zachodzi w komórkach macierzystych, które mają dwa (homologiczne)
chromosomy X, pomiędzy którymi może zajść crossing-over. natomiast mężczyźni mają
w komórkach macierzystych gamet chromosom X i Y, pomiędzy którymi niemożliwy jest
crossing-over, ponieważ mają różną wielkość oraz duże obszary nieulegające rekombinacji.

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 24 z 28

Zadanie 18.3. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdający objaśnia i komentuje informacje,
[...], wyjaśnia zależności przyczynowo-
skutkowe, [...], formułuje i przedstawia
opinie związane z omawianymi
zagadnieniami biologicznymi […].
II. Pogłębienie wiadomości dotyczących
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdający objaśnia funkcjonowanie
organizmu ludzkiego na różnych poziomach
złożoności.

VI. Genetyka i biotechnologia.
7. Choroby genetyczne. Zdający:
2) podaje przykłady chorób genetycznych
wywoływanych przez mutacje
chromosomowe i określa te mutacje
(zespoły Downa, Turnera i Klinefeltera).

Schemat punktowania
1 p. – za poprawne uzasadnienie odwołujące się do zespołu Turnera.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązanie
Osoby / kobiety z zespołem Turnera mają tylko jeden chromosom płciowy X.

Zadanie 19. (0–2)

Zadanie 19.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

Schemat punktowania
1 p. – za poprawne określenie znaczenia dla wicekróla podobieństwa do monarchy,

uwzględniające ochronę przed drapieżnikami / ptakami, żywiącymi się motylami.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązanie



Podobieństwo do niejadalnego gatunku jest sposobem ochrony przed drapieżnikami.



Zmniejsza to prawdopodobieństwo zjedzenia tego motyla przez ptaki żywiące się

motylami.



Zwiększa to jego szanse na przeżycie, ponieważ ptaki mylą go z niejadalnym gatunkiem
i omijają.

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 25 z 28

Zadanie 19.2. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdający objaśnia i komentuje informacje,
[...], wyjaśnia zależności przyczynowo-
skutkowe, [...], formułuje i przedstawia
opinie związane z omawianymi
zagadnieniami biologicznymi […].
I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający
opisuje […] organizmy, przedstawia
i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne;
[…] interpretuje różnorodność organizmów
na Ziemi jako efekt ewolucji biologicznej.

IX. Ewolucja.
2. Dobór naturalny. Zdający:
2) przedstawia mechanizm działania doboru
naturalnego i jego rodzaje (stabilizujący,
kierunkowy, różnicujący), omawia skutki
doboru w postaci powstawania adaptacji
u organizmów;
3) przedstawia adaptacje wybranych
(poznanych wcześniej gatunków) do życia
w określonych warunkach środowiska.

Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające odniesienie się do większej szansy

na przeżycie i przekazanie potomstwa motyli wicekróla, które były bardziej podobne
do monarchy oraz wskazanie, że jest to dobór kierunkowy.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania



Osobniki wicekróla bardziej podobne do monarchy były rzadziej zjadane przez ptaki
i miały większe szanse na przeżycie i przekazania tej cechy potomstwu, a osobniki mniej
podobne były częściej zjadane przez drapieżniki, dlatego cecha ta się utrwalała. Jest to
przykład działania doboru kierunkowego.



Dobór kierunkowy eliminował osobniki wicekróla mniej podobne do monarchy, ponieważ
były one częściej zjadane przez ptaki, natomiast te bardziej podobne miały większe szanse
na przeżycie i wydanie potomstwa, dlatego w kolejnych pokoleniach pojawiało się coraz
więcej osobników o takim ubarwieniu.

Zadanie 20. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający [...]
przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska
biologiczne […].

VII. Ekologia.
3. Zależności międzygatunkowe. Zdający:
1) przedstawia źródło konkurencji
międzygatunkowej, jakim jest korzystanie
przez różne organizmy z tych samych
zasobów środowiska;

Schemat punktowania
1 p. – za wskazanie obydwu właściwych przykładów oddziaływań, które nie mają charakteru

interakcji międzygatunkowych.

0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
A, C

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 26 z 28

Zadanie 21. (0–2)

Zadanie 21.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

III. Pogłębienie znajomości metodyki badań
biologicznych. Zdający [...] formułuje
wnioski z przeprowadzonych obserwacji
i doświadczeń.

VII. Ekologia.
3. Zależności międzygatunkowe. Zdający:
5) wyjaśnia zmiany liczebności populacji
zjadanego i zjadającego na zasadzie
ujemnego sprzężenia zwrotnego;

Schemat punktowania
1 p. – za sformułowanie poprawnego wniosku, uwzględniającego właściwą zależność

pomiędzy trudnością w schwytaniu ofiary a udziałem osobników o gorszej kondycji
wśród tych, które zostały upolowane.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania



Im ofiara jest trudniejsza do schwytania, tym większy udział osobników o gorszej kondycji
wśród upolowanych (przez myszołowa / drapieżnika).



Udział osobników o gorszej kondycji wśród ofiar drapieżnika zależy od trudności
w złowieniu ofiary

Uwaga:
Nie uznaje się wniosków z odwrotną zależnością, np. „Trudność złowienia ofiary wzrasta
wraz ze wzrostem liczby procentów osobników o gorszej kondycji wśród schwytanych przez
myszołowa.” lub „Im większy udział osobników o gorszej kondycji wśród upolowanych przez
myszołowa, tym większa trudność w złowieniu ofiary”.
Za wniosek niepełny, np. „Im wyższa trudność złowienia ofiary, tym większy jest udział
osobników o gorszej kondycji” maturzysta otrzymuje 0 pkt, gdyż nie wiadomo, gdzie jest
więcej tych osobników o gorszej kondycji.

Zadanie 21.2. (0–2)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

V. Rozumowanie i argumentacja.

Zdający [...] ,

wyjaśnia zależności przyczynowo-
skutkowe, [...] formułuje i przedstawia
opinie związane z omawianymi
zagadnieniami biologicznymi, dobierając
racjonalne argumenty.

I. Poznanie świata organizmów na różnych
poziomach organizacji życia. Zdający [...]
przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska
biologiczne […].

VII. Ekologia.
3. Zależności międzygatunkowe. Zdający:
6) przedstawia skutki presji populacji
zjadającego (drapieżnika, roślinożercy lub
pasożyta) na populację zjadanego, jakim jest
zmniejszenie konkurencji wśród zjadanych;
przedstawia znaczenie tego zjawiska dla
zachowania różnorodności gatunkowej;

Schemat punktowania
2 p. – za poprawne określenie, że presja drapieżnika powoduje zmniejszenie konkurencji

wewnątrzgatunkowej oraz wyjaśnienie, uwzględniające spadek konkurencji
międzygatunkowej na skutek zmniejszenia konkurencji wewnątrzgatunkowej i skutki
tego dla różnorodności gatunkowej w ekosystemie.

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 27 z 28

1 p. – jedynie za poprawne określenie, że presja drapieżnika powoduje zmniejszenie

konkurencji wewnątrzgatunkowej w populacji zjadanych i wskazanie, że zmniejsza
to konkurencję międzygatunkową w danym ekosystemie, ale błędne odniesienie się
do skutków dla różnorodności biologicznej lub brak uwzględnienia tego w odpowiedzi.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązanie
Presja drapieżnika zmniejsza liczbę osobników ofiary, a więc powoduje zmniejszenie
konkurencji wewnątrzgatunkowej w populacji ofiary, co skutkuje większą dostępnością
pokarmu dla populacji innych gatunków o podobnych wymaganiach, czyli zmniejsza
konkurencję międzygatunkową, dzięki czemu utrzymuje się (w danym ekosystemie) większa
różnorodność gatunkowa / wzrasta różnorodność gatunkowa.

Zadanie 22. (0–2)

Zadanie 22.1. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

III. Pogłębienie znajomości metodyki
badań biologicznych. Zdający […]
formułuje problemy badawcze […].
I. Poznanie świata organizmów
na różnych poziomach organizacji życia.
Zdający [...] przedstawia i wyjaśnia
procesy i zjawiska biologiczne […].

VII. Ekologia.
3. Zależności międzygatunkowe. Zdający:
1) przedstawia źródło konkurencji
międzygatunkowej, jakim jest korzystanie
przez różne organizmy z tych samych zasobów
środowiska;
2) przedstawia skutki konkurencji
międzygatunkowej w postaci zawężenia się
nisz ekologicznych konkurentów lub
wypierania jednego gatunku z części jego
areału przez drugi;

Schemat punktowania
1 p. – za poprawne sformułowanie problemu badawczego odnoszącego się do wpływu

substancji wydzielanych przez trawy na wzrost siewek jabłoni.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania
Czy trawa wydziela substancje wpływające na wzrost siewek jabłoni?
Wpływ substancji wydzielanych do gleby przez trawę na wzrost siewek jabłoni.
Wpływ trawy na wzrost siewek jabłoni.
Czy trawa wykazuje działanie allelopatycznie w stosunku do siewek jabłoni?

Zadanie 22.2. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

III. Pogłębienie znajomości metodyki badań
biologicznych. Zdający […] określa warunki
doświadczenia, rozróżnia próbę kontrolną
i badawczą, […].

VII. Ekologia.
3. Zależności międzygatunkowe. Zdający:
1) przedstawia źródło konkurencji
międzygatunkowej, jakim jest korzystanie
przez różne organizmy z tych samych
zasobów środowiska;

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Materiał ćwiczeniowy z biologii 2017

Poziom rozszerzony

Strona 28 z 28

Schemat punktowania
1 p. – za określenie, że oba te zestawy pełnią funkcję zestawów kontrolnych / kontrolną.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania



Zestaw A pełni funkcję kontrolną (dla wody wodociągowej), zestaw C również jest
zestawem kontrolnym (dla wody przepuszczonej przez glebę).



Oba zestawy są zestawami kontrolnymi.

Zadanie 22.3. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

III. Pogłębienie znajomości metodyki
badań biologicznych. Zdający […]
formułuje wnioski z przeprowadzonych
obserwacji i doświadczeń.

VII. Ekologia.
3. Zależności międzygatunkowe. Zdający:
1) przedstawia źródło konkurencji
międzygatunkowej, jakim jest korzystanie
przez różne organizmy z tych samych zasobów
środowiska;

Schemat punktowania
1 p. – za sformułowanie poprawnego wniosku odnoszącego się do hamującego działania

trawy na wzrost siewek jabłoni.

0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania
Trawa wydziela do gleby substancje hamujące wzrost siewek jabłoni.
Trawa wykazuje allelopatię ujemną w stosunku do siewek jabłoni.
Trawa hamuje wzrost siewek jabłoni.

Zadanie 23. (0–1)

Wymagania ogólne

Wymagania szczegółowe

VI. Postawa wobec przyrody i środowiska.
Zdający rozumie znaczenie ochrony
przyrody i środowiska oraz zna i rozumie
zasady zrównoważonego rozwoju;

ZAKRES PODSTAWOWY
2. Różnorodność biologiczna i jej zagrożenia.
Zdający:
7) uzasadnia konieczność międzynarodowej
współpracy w celu zapobiegania zagrożeniom
przyrody, podaje przykłady takiej współpracy
(np. CITES, „Natura 2000”, Agenda 21).

Schemat punktowania
1 p. – za poprawną ocenę wszystkich trzech informacji dotyczących obszarów Natura 2000.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

Obszary Natura 2000 mogą być wyznaczane na terenach podlegających
ochronie prawnej, np. w parkach krajobrazowych lub w rezerwatach.

Głównym celem wyznaczania obszarów Natura 2000 jest ochrona siedlisk
wodno-błotnych, mających znacznie międzynarodowe jako środowisko
życia ptaków wodnych.

Na obszarach Natura 200 niedozwolona jest działalność gospodarcza,
ale możliwy jest ruch turystyczny.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
2010 styczeń OKE Poznań materiał ćwiczeniowy odpowiedzi klucz
Biologia Oke Poznań 2015 odpowiedzi
matura z maturita biologia kwiecien 2017 klucz odpowiedzi
Biologia Oke Poznań 2015
Biologia Oke Poznań 2016
Biologia Nowa Era 2017 klucz
2012 styczeń OKE Poznań biologia rozszerzona klucz
2012 styczeń OKE Poznań biologia podstawowa klucz
OKE Poznań Styczeń 2017 odpowiedzi PR(1)
2012 styczeń OKE Poznań biologia podstawowa klucz
2012 styczen OKE Poznań klucz
OKE Poznań marzec 2008 klucz
2011 styczeń OKE Poznań KLUCZ
Zasady dbałości o własne ciało - klucz odpowiedzi, Biologia
2012 styczeń OKE Poznań geografia rozszerzona klucz
Biologia OKE PoznaÅ„ styczeÅ„ 2011 p rozszerzony model odpowiedzi
2012 styczeń OKE Poznań chemia podstawowa klucz
biologia nowiny 2017 klucz

więcej podobnych podstron