Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (1) 2011

NASILENIE WYSTĘPOWANIA NIEKTÓRYCH CHORÓB
I SZKODNIKÓW ROŚLIN UPRAWNYCH W POLSCE
W ROKU 2010

F

ELICYTA

W

ALCZAK

1

,

A

NDRZEJ

B

ANDYK

1

,

M

AGDALENA

J

AKUBOWSKA

1

,

K

AMILA

R

OIK

1

,

A

NNA

T

RATWAL

1

,

J

AN

Z

ŁOTKOWSKI

1

,

I

RENA

H

ERYNG

2

,

M

ARCIN

G

AJEWSKI

2

ORAZ

I

NSPEKTORZY

W

OJEWÓDZKICH

I

NSPEKTORATÓW

PIOR

I

N

1

Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy

Władysława Węgorka 20, 60-318 Poznań
[e-mail]

2

Główny Inspektorat Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa

Młynarska 42, 01-171 Warszawa
[e-mail]

I. WSTĘP

Wyniki ogólnokrajowego monitoringu oceny szkodliwości w 2010 roku, przekazane

z oddziałów terenowych Wojewódzkich Inspektoratów Państwowej Inspekcji Ochrony
Roślin i Nasiennictwa do Zakładu Metod Prognozowania Agrofagów i Ekonomiki
Ochrony Roślin Instytutu Ochrony Roślin – Państwowego Instytutu Badawczego (IOR
– PIB) w Poznaniu, są materiałem źródłowym tworzonej komputerowej bazy danych,
uzupełnianej obserwacjami własnymi pracowników IOR – PIB.

Przedstawiono obraz szkodliwości gospodarczo ważnych agrofagów na roślinach

zbożowych (w tym kukurydzy), okopowych (ziemniaka, buraka cukrowego), przemy-
słowych (rzepaku), warzywnych (pomidora, ogórka, cebuli, kapusty, marchwi) i sa-
downiczych (jabłoni, śliwy, czereśni i wiśni, truskawki) w roku 2010. Wyniki porówna-
no z wynikami obserwacji, analogicznie przeprowadzonymi w 2009 roku.

II. MATERIAŁ I METODY

Wszystkie obserwacje, dotyczące ogólnokrajowego monitoringu oceny szkodliwości

agrofagów, przeprowadzone przez pracowników Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin
i Nasiennictwa (PIORiN) zostały wykonane według metodyk zawartych w instrukcjach
dla służby ochrony roślin z zakresu prognoz, sygnalizacji i rejestracji oraz aneksach do
instrukcji (1976, 1982, 1993, 1998) i poradnikach (2007, 2008), które zostały opraco-
wane w IOR – PIB. Po wprowadzeniu wyników obserwacji do komputerowej bazy

Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (1) 2011

134

danych i przetworzeniu ich, uzyskano tabele (ze średnimi procentami szkodliwości
agrofagów dla Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Roślin i Nasiennictwa i ich dele-
gatur), mapy (obrazujące rejonizację i nasilenie szkodliwości) oraz wykresy (ilustrujące
średnią dla Polski szkodliwość w poszczególnych latach, począwszy od roku 1991 do
2010), które stanowiły podstawę niniejszego opracowania. Ponadto, wyniki obserwacji,
jakie zostały uzyskane w 2010 roku, porównano z wynikami obserwacji, analogicznie
przeprowadzonymi i przetworzonymi (tabele, mapy, wykresy) w 2009 roku (Walczak
i wsp. 2010).

III. WYNIKI

Choroby i szkodniki roślin zbożowych

Mączniak prawdziwy zbóż – Blumeria graminis DC.

Występowanie mączniaka prawdziwego na pszenicy ozimej w roku 2010 notowano

powszechnie na terenie całego kraju. Średnio dla Polski stwierdzono 17,2% porażonych
źdźbeł. Od trzech lat zwiększa się wartość średniego w skali kraju procentu porażonych
źdźbeł (w 2008 – 11,7%, w 2009 – 14,0%, w 2010 – 17,2%), ale od roku 2002 porażenie
źdźbeł nadal utrzymuje się poniżej wartości średniej wieloletniej, która wynosi 24,6%.

Największe nasilenie mączniaka prawdziwego na pszenicy, na poziomie ponad

20,0% porażonych źdźbeł pszenicy ozimej obserwowano w województwach: kujawsko-
pomorskim – 34,6%, lokalnie 98,0–100% (Inowrocław, Brodnica i Tuchola), warmiń-
sko-mazurskim – 22,9%, lokalnie 100% (Braniewo), śląskim – 22,4%, lokalnie 100%
(Częstochowa), dolnośląskim – 20,3%, (Dzierżoniów – 35,2%), a lokalnie 70,0–98,0%
(Dzierżoniów, Świdnica, Wałbrzych, Środa Śl. i Lwówek Śl.).

Ponadto, większe nasilenie choroby odnotowano na terenach województw: lubel-

skiego (Chełm, gdzie stwierdzono średnio 21,2% porażonych źdźbeł pszenicy ozimej,
a lokalnie 80,0% – Krasnystaw, Zamość – 21,7%, a lokalnie 70,0% – Hrubieszów
i Zamość), lubuskim (Gorzów Wlkp. – 21,8%),

mazowieckim (Ciechanów – 25,4%,

a lokalnie 80,0% – Pułtusk, Radom – 22,7%, a lokalnie 88,0% – Zwoleń), podkarpac-
kim (Krosno – 25,7%).

Natomiast lokalnie duże porażenie źdźbeł pszenicy ozimej przez mączniak praw-

dziwy (90,0–100%) rejestrowano w miejscowościach: Nowy Sącz – (małopolskie),
Gdańsk (pomorskie), Koło i Śrem (wielkopolskie).

Rdza brunatna pszenicy – Puccinia recondita Rob. ex Desm. f. sp. tritici (Erikss.)
C.O. Johnson

Występowanie choroby obserwowano powszechnie na terenie całego kraju, odno-

towując średnio 12,2% porażonych źdźbeł pszenicy ozimej. W porównaniu do nasilenia
występowania choroby w roku 2009, stwierdzono jego zwiększenie, a średni w skali
kraju procent porażonych źdźbeł, od roku 2003, po raz pierwszy przekroczył wartość
średnią wieloletnią (11,0%).

Zgodnie z przewidywaniami największe nasilenie rdzy brunatnej pszenicy (podob-

nie, jak w latach ubiegłych), stwierdzono głównie w województwach południowo-
wschodnich i południowych. W roku 2010 nasilenie choroby, przekraczające wartość
średnią krajową, odnotowano w województwach: świętokrzyskim, tj. 35,7% porażo-

Nasilenie występowania chorób i szkodników w 2010 r.

135

nych źdźbeł pszenicy ozimej (w roku 2009 – 13,0%), lokalnie 90,0–100% (Jędrzejów
i Staszów), lubelskim – 26,7% (w roku 2009 – 13,5%), lokalnie 80,0–100% (Krasny-
staw i Łęczna oraz Tomaszów Lubelski, Hrubieszów i Zamość), małopolskim – 21,2%
(w roku 2009 – 13,2%), lokalnie 95,0–100% (Kraków, Nowy Sącz i Tarnów), podkarpac-
kim – 15,8% (w roku 2009 – 7,4%), lokalnie

84,0–90,0% (Nisko, Strzyżów, Rzeszów),

opolskim – 13,3% (w roku 2009 – 8,0%) oraz łódzkim – 13,4% (w roku 2009 – 9,8%).

Natomiast tylko lokalnie duże porażenie źdźbeł pszenicy ozimej przez rdzę brunatną

(90,0–100%) rejestrowano w miejscowościach: Wałbrzych (dolnośląskie), Szydłowiec
i Radom (mazowieckie), Gdańsk (pomorskie), Gliwice (śląskie) i Śrem (wielkopolskie).

Septorioza plew pszenicy – Phaeosphaeria nodorum (Müller) Hedjaroude

W roku 2010 septoriozę plew pszenicy ozimej rejestrowano powszechnie na terenie

całego kraju (średnio stwierdzono 9,8% porażonych kłosów pszenicy ozimej), ale
w nasileniu niższym niż to odnotowano w roku 2009 (12,4%). Wielkość porażenia
kłosów pszenicy ozimej przez septoriozę plew od roku 2002 kształtuje się poniżej po-
ziomu średniej wieloletniej, która wynosi 13,4%.

Zgodnie z prognozami, największe nasilenie występowania choroby, przekraczające

średnią krajową, odnotowano w rejonach Polski północno-wschodniej i południowo-
wschodniej, tj. w województwach:

warmińsko-mazurskim, gdzie średnio stwierdzono

26,5% porażonych kłosów pszenicy ozimej, a lokalnie 100% (Węgorzewo) oraz
60,0–76,0% (Giżycko i Ełk), małopolskim – 24,5% (w roku 2009 – 13,9%), a lokalnie
90,0–100% (Kraków, Nowy Sącz, Nowy Targ, Sucha Beskidzka) i podkarpackim
– 18,3% (Przemyśl – 30,7%, a lokalnie 88,0%).

Najmniej liczne porażenie kłosów pszenicy ozimej przez septoriozę plew odnoto-

wano w województwie lubuskim – 2,2%.

Fuzariozy kłosów zbóż – Fusarium spp.

Sezon wegetacyjny 2010 jest trzecim rokiem, w którym występowanie grzybów

z rodzaju Fusarium, powodujące fuzariozy kłosów, zostało objęte rejestracją szczegó-
łową. Porażenie kłosów pszenicy ozimej przez Fusarium spp. notowano powszechnie
(poza województwem świętokrzyskim), ale w małym nasileniu. W porównaniu do śred-
niego w skali kraju porażenia kłosów pszenicy ozimej, jakie odnotowano w roku 2009
(5,4%), stwierdzono zmniejszenie się nasilenia tej choroby w roku 2010 (3,5%).

Większe nasilenie choroby, powyżej średniej krajowej, notowano w województwach

południowo-zachodnich oraz centralnych Polski. Były to: opolskie, gdzie porażonych
zostało średnio 5,7% kłosów pszenicy ozimej (w roku 2009 – 8,0%), a lokalnie
21,0–38,0% (Głubczyce, Nysa), śląskie – 5,4% (Częstochowa – 10,0%, lokalnie
90,0%),

kujawsko-pomorskie, małopolskie (lokalnie 50,0% Tarnów), warmińsko-

mazurskie – 4,6%, mazowieckie – 3,8% oraz dolnośląskie i łódzkie – 3,7%.

Najmniej porażonych kłosów pszenicy ozimej przez grzyby z rodzaju Fusarium od-

notowano w województwie zachodniopomorskim – 2,0%.

Łamliwość źdźbła zbóż – Molisia yallundae Wollwork et Spooner

W roku 2010 łamliwość podstawy źdźbła, podobnie jak w latach ubiegłych, występowa-

ła powszechnie, ale w małym nasileniu. Średnio dla kraju, podobnie jak w roku ubiegłym,
odnotowano 4,8% porażonych źdźbeł pszenicy ozimej (średnia dla wielolecia – 5,2%).

Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (1) 2011

136

W 2010 roku większe nasilenie choroby, powyżej średniej krajowej, odnotowano

w województwach północno-wschodnich i południowych, tj.: opolskim, gdzie stwier-
dzono średnio 12,3% porażonych źdźbeł pszenicy ozimej (w roku 2009 – 6,0%), a lo-
kalnie 58,0% (Głubczyce), warmińsko-mazurskim – 10,4% (w roku 2009 – 6,6%),
a lokalnie 75,0% (Giżycko), podkarpackim – 8,4% (w roku 2009 – 5,5%), a lokalnie
100% (Strzyżów), lubelskim – 7,4% (Zamość – 20,0%), a lokalnie 42,0–50,0% (Biłgoraj
i Tomaszów Lubelski) oraz śląskim – 5,0% (Bielsko Biała – 9,3%), a lokalnie 42,0%
(Pszczyna).

Zgorzel podstawy źdźbła – Gaeumannomyces graminis (Sacc.) Arx et Olivier

W roku 2010 informacje o występowaniu zgorzeli podstawy źdźbła, poza woje-

wództwem warmińsko-mazurskim, nadesłano z terenu całego kraju. Średnio dla Polski
odnotowano 3,6% porażonych roślin pszenicy ozimej (w roku 2009 – 3,1%). Średnie
w skali kraju porażenie pszenicy ozimej przez zgorzel podstawy źdźbła od roku 2002
kształtuje się poniżej wartości średniej wieloletniej (4,4%).

Większe nasilenie choroby w sezonie wegetacyjnym 2010 rejestrowano głównie

w rejonach północnych, południowo-wschodnich i centralnych Polski, tj. w wojewódz-
twach: pomorskim, gdzie porażonych zostało 6,0% roślin pszenicy ozimej, a lokalnie
nawet 31,0%, podkarpackim – 5,8% (Rzeszów – 10,7%), a lokalnie 100% (Strzyżów)
oraz 23,0–35,0% (Mielec i Kolbuszowa), małopolskim – 5,4%, a lokalnie 70,0% (Tar-
nów) i 30,0% (Myślenice). Ponadto duże nasilenie choroby notowano w takich Delega-
turach, jak: Kalisz (wielkopolskie), gdzie stwierdzono średnio 5,1% porażonych roślin
i Ciechanów (mazowieckie) – 4,7%.

Najmniejsze nasilenie choroby obserwowano w województwach lubuskim i zachod-

niopomorskim, tj.: 1,6% porażonych roślin.

Skrzypionki – Oulema spp.

W roku 2010 szkodniki wystąpiły powszechnie. Chrząszcze i larwy skrzypionek

uszkodziły średnio w skali kraju 7,0% źdźbeł pszenicy ozimej (w roku 2009 – 7,8%).
Od roku 2002 średnia szkodliwość skrzypionek utrzymuje się poniżej poziomu wartości
średniej wieloletniej, która wynosi 9,2% uszkodzonych źdźbeł pszenicy ozimej.

Terenami największej szkodliwości skrzypionek (średnio dla województwa ponad

10,0% uszkodzonych źdźbeł) były województwa: warmińsko-mazurskie i śląskie.

Ponadto, większą liczebność szkodników obserwowano na terenie województw:

dolnośląskiego, gdzie spowodowały uszkodzenie 9,1% źdźbeł (Wrocław – 13,0%, a lo-
kalnie 42,0% – Milicz, 30,0% – Środa Śl.), lubelskiego – 9,0% (Biała Podlaska
– 13,3%, a lokalnie 25,0% – Parczew oraz Chełm – 10,0%, a lokalnie 35,0% – Krasny-
staw), mazowieckiego – 6,4% (Płock – 13,3%), podkarpackiego – 7,5% (Przemyśl
– 13,0%, a lokalnie 30,0%).

Mniej licznie wystąpiły skrzypionki, uszkadzając średnio poniżej 5,0% źdźbeł,

w województwach: lubuskim, podlaskim, świętokrzyskim i zachodniopomorskim.

Mszyca czeremchowo-zbożowa – Rhopalosiphum padi L.

W 2010 roku średnio w skali kraju opanowanych zostało 3,1% źdźbeł pszenicy ozi-

mej i było to, w porównaniu z wartością średnią odnotowaną w roku 2009, o 1,2%
mniej, natomiast w stosunku do średniej wieloletniej mniej o 3,0%.

Nasilenie występowania chorób i szkodników w 2010 r.

137

Największe nasilenie występowania mszycy czeremchowo-zbożowej w 2010 roku

obserwowano w województwach: śląskim, gdzie średnio stwierdzono 5,0% opanowa-
nych źdźbeł (lokalnie 7,7% – Bielsko-Biała), kujawsko-pomorskim – 4,2% i małopol-
skim – 4,0%.

Najmniej licznie rejestrowano ten gatunek w województwach: zachodniopomor-

skim, gdzie średnio odnotowano 0,3% opanowanych źdźbeł (Szczecin – 0,6%), podkar-
packim – 1,8% (Przemyśl – 3,2%), świętokrzyskim i wielkopolskim (Kalisz 5,3%)
– 2,3%.

Ogólnie w skali województw

liczebność tego gatunku na pszenicy ozimej była mała

i zasiedlił on średnio 0–8,0% źdźbeł, i tylko lokalnie odnotowano większą liczbę opa-
nowanych źdźbeł w takich miejscowościach, jak: Pszczyna – 32,0% (śląskie), Brzeg
– 30,0% (opolskie), Pułtusk – 30,0% (mazowieckie) i Brodnica – 29,0% (kujawsko-po-
morskie).

Jeszcze mniej liczne występowanie mszycy czeremchowo-zbożowej obserwowano

na pszenicy jarej, na której odnotowano średnio 2,7% opanowanych źdźbeł, a więcej
jedynie lokalnie: Olkusz – 10,0% (małopolskie) i Mińsk Mazowiecki – 4,0% (mazo-
wieckie).

Na pszenżycie ozimym występowanie mszycy czeremchowo zbożowej oceniono na

średnio 4,5% opanowanych źdźbeł, a więcej opanowanych źdźbeł stwierdzano jedynie
lokalnie: Ostróda – 25,0% i Gołdap – 20,0% (warmińsko-mazurskie) oraz Mława
– 6,0% (mazowieckie).

Na podstawie własnych obserwacji, wykonanych w Wielkopolsce, w Winnej Górze

oraz w Słupi Wielkiej na polach z pszenicą i jęczmieniem ozimym stwierdzono, że
początek nalotu mszycy czeremchowo zbożowej w obu miejscowościach nastąpił
w dniu 14 maja (pszenica – faza strzelania w źdźbło, jęczmień przed kłoszeniem).
W ciągu całego sezonu obserwowano występowanie pojedynczych mszyc. Na podsta-
wie badań migracji mszyc przy użyciu aspiratora Johnsona zainstalowanego na terenie
Winnej Góry stwierdzono początek lotów mszycy czeremchowo zbożowej w dniu
4 maja, natomiast liczniejsze przeloty tej mszycy obserwowano w II połowie maja.
Procent osobników R. padi, odłowionych aspiratorem w 2010 roku, w stosunku do
ogółu mszyc wyniósł 21,7% i był niższy o 13,4% w porównaniu z wynikami odłowów
prowadzonych w roku 2009.

Gatunek ten najliczniej migrował w okresie wiosny (53,1% osobników odłowionych

w całym roku) oraz jesienią (28,4%). W okresie lata obserwowano załamanie dynamiki
lotów tego gatunku z powodu panujących w tym czasie tropikalnych upałów. Jesienią,
pomimo warunków pogodowych sprzyjających migracji tego gatunku, jego loty były
wyraźnie mniej liczne.

Podobnie, jak w latach ubiegłych również w 2010 roku mszyca czeremchowo-

zbożowa była gatunkiem dominującym w odłowach aspiratorem.

Mszyca zbożowa

–

Sitobion avenae

F.

W 2010 roku mszyca zbożowa wystąpiła na pszenicy ozimej w całym kraju, ale

w małym nasileniu, opanowując średnio 4,0% źdźbeł pszenicy ozimej. Była to szkodli-
wość mniejsza w stosunku do odnotowanej w roku 2009 o 4,8% opanowanych źdźbeł,
natomiast w porównaniu z wartością średnią wieloletnią o 3,2%.

Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (1) 2011

138

Mszyca zbożowa najliczniej występowała na terenie województw: dolnośląskiego,

gdzie opanowanych zostało 7,7% źdźbeł (Wrocław – 12,5%, Dzierżoniów – 9,8%),
małopolskim – 5,5%, świętokrzyskim – 5,3%, pomorskim – 5,0%.

Najmniej licznie wystąpiła na terenie województw: podlaskiego, gdzie odnotowano

1,7% opanowanych źdźbeł (Suwałki – 1,5%), mazowieckiego – 2,0% (Ciechanów
– 1,0%), zachodniopomorskiego – 2,0% i podkarpackiego – 2,9%. Ogólnie na terenie
kraju mszyca zbożowa występowała nielicznie i jedynie lokalnie rejestrowano większe
skupiska tego gatunku w takich miejscowościach, jak: Świebodzin, gdzie stwierdzono
70,0% opanowanych źdźbeł (lubuskie), Jędrzejów – 67,0% (świętokrzyskie), Świdnica
– 42,0% i Dzierżoniów – 40,0% (dolnośląskie).

Na pszenicy jarej średnią szkodliwość S. avenae oszacowano w kilku wojewódz-

twach i średnio stanowiło to 3,2% opanowanych źdźbeł, a jedynie lokalnie więcej
w: Gdańsku – 31,0% (pomorskie) i Olkuszu – 10,0% (małopolskie).

Na podstawie obserwacji własnych, wykonanych w 2010 roku na polach w Winnej

Górze i Słupi Wielkiej stwierdzono, że początek nalotu mszycy zbożowej miał miejsce
w dniu 31 maja – faza pszenicy ozimej przed kłoszeniem, a jęczmienia ozimego w fazie
kłoszenia. W obu miejscowościach stwierdzano, aż do czasu żniw, tylko pojedyncze
osobniki tego gatunku. W badaniach migracji mszyc za pomocą aspiratora Johnsona
w Winnej Górze początek lotów S. avenae obserwowano 21 maja. W całym sezonie
2010 odłowiono aspiratorem zaledwie 75 sztuk tego gatunku, co stanowiło tylko 1,4%
ogółu odłowionych osobników i w porównaniu do liczby osobników odłowionych
w roku 2009 było to o 7,0% mniej. Mszyca zbożowa nieco liczniej migrowała wiosną
i latem, natomiast jesienią odławiane były tylko pojedyncze osobniki.

Pryszczarek zbożowiec – Haplodiplosis equestris Wagn.

Ocenę szkodliwości pryszczarka zbożowca przeprowadzono w roku 2010 na terenie

całego kraju. Średnia dla Polski szkodliwość wynosiła 1,4% uszkodzonych źdźbeł
pszenicy ozimej i była to wartość wyższa niż odnotowana w roku 2009 (1,1%), ale
nadal kształtowała się poniżej poziomu średniej z wielolecia (1,7%).

Należy pamiętać, że liczniejsze występowanie tego szkodnika ma charakter lokalny

i związane jest z określonymi stałymi rejonami na terenie Polski, które determinuje
odpowiednia temperatura, wilgotność powietrza i typ gleby (głównie południowa Pol-
ska i rejony Żuław Wiślanych).

W roku 2010 największą aktywność szkodnika zaobserwowano na plantacjach

pszenicy ozimej na terenie województwa łódzkiego, gdzie średnio uszkodzonych zosta-
ło 4,5% źdźbeł, a lokalnie 20,0% (Tomaszów Mazowiecki), dolnośląskim – 2,3%, po-
morskim – 2,0%, a lokalnie 40,0%, małopolskim – 1,7%, a lokalnie 14,0% (Wadowice),
lubuskim – 1,5%.

Najmniejsze zagrożenie stanowił szkodnik w województwach podlaskim i śląskim,

uszkadzając średnio 0,1% źdźbeł pszenicy ozimej.

K u k u r y d z a

Fuzariozy kolb kukurydzy – Fusarium spp.

Rok 2010 był trzecim rokiem, w którym występowanie grzybów z rodzaju Fusa-

rium, sprawców fuzarioz kolb kukurydzy, zostało objęte rejestracją szczegółową.

Nasilenie występowania chorób i szkodników w 2010 r.

139

Porażenie kolb kukurydzy przez Fusarium spp. notowane było powszechnie (poza

województwem świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim) i wynosiło średnio 4,1%, co
było wartością wyższą o 2,0% od odnotowanej

w roku 2009 (2,1%).

Większe nasilenie choroby na kolbach kukurydzy stwierdzono w województwie

mazowieckim, gdzie odnotowano średnio 7,6% porażonych kolb kukurydzy (Radom –
22,0%, lokalnie 35,0%) oraz zachodniopomorskim – 7,2% (Koszalin – 14,0%, lokalnie
25,0%), lubuskim – 6,2% (Gorzów Wlkp. – 8,3%, a lokalnie 40,0% – Krosno Odrzańskie)
oraz pomorskim – 5,0%. Na terenie pozostałych województw rejestrowano od 2,1% pora-
żonych kolb kukurydzy (wielkopolskie i małopolskie) do 4,9% (dolnośląskie).

Ploniarka zbożówka – Oscinella frit L. i Oscinella puzilla Meig.

Ocenę szkodliwości ploniarki zbożówki na kukurydzy przeprowadzono w roku 2010

powszechnie, na terenie całego kraju.

Średnio w skali kraju uszkodzonych zostało 2,0% źdźbeł (w roku 2009 – 2,5%). Na

terenie 5 województw odnotowano większą szkodliwość ploniarki zbożówki niż w roku
2009 i były to: lubelskie, gdzie stwierdzono zwiększenie się ze średnio 1,5% uszkodzo-
nych roślin do 2,0%, łódzkie z 2,1% do 3,8%, opolskie z 2,0% do 2,4%, podlaskie
z 2,1% do 2,6% oraz świętokrzyskie z 1,0% do 2,0%.

Dla porównania średnia krajowa z dziewięciu lat, w których na przestrzeni lat 1991–

2010 monitorowano szkodliwość ploniarki zbożówki na kukurydzy, wynosi 3,8%
uszkodzonych roślin. W roku 2010 uszkodzenia roślin powyżej tej wartości stwierdzono
w województwach: kujawsko-pomorskim, gdzie liczba uszkodzonych roślin wynosiła
średnio 3,9% (lokalnie 18,0% – Świecie, 24,0% – Tuchola) oraz częściowo dotyczyło to
terenów takich województw, jak: dolnośląskie (Wrocław – 7,9%, a lokalnie 20,0–41,0%
– Lwówek Śl. i Milicz), lubelskie (Biała Podlaska – 5,2%), lubuskie (Gorzów Wlkp. –
5,1%, a lokalnie 35,0% – Krosno Odrzańskie) i łódzkie (Łódź i Piotrków Tryb. – 4,7%).

Ponadto większą liczbę uszkodzonych roślin, ale jedynie lokalnie stwierdzano

w miejscowościach: Brzeg – 24,0% (opolskie) oraz Giżycko – 13,0% (warmińsko-
mazurskie).

Omacnica prosowianka – Ostrinia nubilalis Hbn.

Od 1991 roku szkodliwość omacnicy prosowianki monitorowana była tylko w nie-

których latach. Ze względu na coraz większy areał uprawy kukurydzy w Polsce od
2006 roku procent uszkodzonych roślin przez tego szkodnika oceniany jest systema-
tycznie. W roku 2010 obserwacje prowadzone były we wszystkich województwach.
Średnio w skali kraju uszkodzonych zostało 5,5% roślin. Dla porównania średnia
z 9 lat, obliczona na podstawie obserwacji, które miały miejsce na przestrzeni lat 1991–
2010, wynosi 6,0% uszkodzonych roślin.

W roku 2010 w ośmiu województwach odnotowano zwiększenie się szkodliwości

tego gatunku w porównaniu do wyników obserwacji przeprowadzonych w roku 2009.
Były to: kujawsko-pomorskie, gdzie ze średnio 1,7% uszkodzonych roślin nastąpiło
zwiększenie do 2,9% (lokalnie nawet 45,0% – Świecie); lubelskie z 9,4% do 12,1%
(Chełm – 22,0%, lokalnie 45,0–85,0% – Krasnystaw i Łęczna); lubuskie z 4,5% do
5,7%; łódzkie z 1,6% do 2,4%; mazowieckie z 2,2% do 5,5%; podlaskie z 0,1% do
0,6%; warmińsko-mazurskie z 0,2% do 0,3% oraz zachodniopomorskie z 1,9%
do 5,8%.

Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (1) 2011

140

Największą szkodliwość omacnicy prosowianki w roku 2010 odnotowano w woje-

wództwach: podkarpackim, gdzie średnio uszkodzonych zostało 13,1% roślin, lubel-
skim – 12,0%, dolnośląskim – 10,1% oraz świętokrzyskim – 10,0%.

Choroby i szkodniki roślin okopowych

Z i e m n i a k

Zaraza ziemniaka – Phytophthora infestans (Mont.) de Bary

Zaraza ziemniaka w roku 2010 wystąpiła w nasileniu, podobnym do odnotowanego

w roku 2009 (26,4%). Średnia w skali kraju liczba porażonych roślin wyniosła 27,2%.
Dla porównania średnia wieloletnia, obliczona na podstawie obserwacji, które miały
miejsce na przestrzeni lat 1991–2010, wyniosła 46,0% porażonych roślin.

Największe nasilenie choroby stwierdzono w województwach: małopolskim, w któ-

rym średnio obserwowano 58,8% porażonych roślin ziemniaka, a lokalnie nawet
90,0–100% (Brzesko, Limanowa, Bochnia, Gorlice, Kraków, Nowy Sącz, Tarnów,
Sucha Beskidzka i Nowy Targ), podkarpackim – 55,5% (Krosno – 73,0%), a lokalnie
100% (Jasło, Sanok, Ustrzyki Dolne, Przemyśl), lubelskim (Zamość – 61,0%, a lokalnie
95,0–100% – Tomaszów Lubelski, Hrubieszów i Zamość oraz Chełm – 48,2%,
a lokalnie 80,0–100% – Łęczna, Włodawa i Krasnystaw), świętokrzyskim – 40,5%,
a lokalnie 100% (Kazimierza Wielka i Starachowice), warmińsko-mazurskim – 38,7%
(Elbląg – 42,0%), a lokalnie 90,0% (Braniewo) oraz na terenie dolnośląskiego (Lwówek
Śląski – 43,2%), a lokalnie 80,0–100% (Jelenia Góra i Zgorzelec).

Ponadto, lokalnie większe nasilenie choroby spowodowane przez P. infestans ob-

serwowano w miejscowościach: Brodnica i Tuchola (kujawsko-pomorskie), Kraśnik
i Lubartów (lubelskie), Strzelce Krajeńskie (lubuskie), Kozienice, Radom, Warszawa
i Łosice (mazowieckie), Mielec i Strzyżów (podkarpackie), Gdańsk (pomorskie), Gli-
wice (śląskie) oraz Kalisz (wielkopolskie).

W skali województw najmniejsze zagrożenie dla ziemniaka ze strony sprawcy cho-

roby stwierdzono w mazowieckim i opolskim, gdzie liczba roślin z objawami zarazy
ziemniaka wynosiła odpowiednio 8,4 i 10,2%.

Stonka ziemniaczana – Leptinotarsa decemlineata Say

Średnia liczba roślin ziemniaka z objawami żerowania szkodnika, na podstawie po-

wszechnie przeprowadzonych obserwacji w roku 2010, wynosiła w skali kraju 8,6%
uszkodzonych roślin, co stanowiło znacznie mniej niż połowę wartości średniej wielo-
letniej (22,6%).

Mimo to, w kilku województwach stwierdzono średnio zwiększenie się procentu

uszkodzonych roślin ziemniaka w stosunku do oceny szkodliwości przeprowadzonej
w roku 2009. Były to: lubelskie (z 11,2% do 14,6%), małopolskie (z 12,0% do 12,1%),
opolskie (z 5,0% do 8,8%), śląskie (z 8,6% do 13,4%), świętokrzyskie (z 12,5% do
12,9%), warmińsko-mazurskie (z 7,8% do 8,1%) oraz wielkopolskie (z 3,9% do 6,3%).
W pozostałych województwach w roku 2010 odnotowano mniejszą liczbę uszkodzo-
nych roślin niż w roku 2009. Uszkodzenie średnio w skali województw wynoszące
10,0% roślin i więcej odnotowano w: lubelskim – 14,6%, a lokalnie 90,0–100% (Łęcz-
na i Tomaszów Lubelski), śląskim – 13,4%, a lokalnie 90,0% (Tarnowskie Góry), świę-
tokrzyskim – 12,9%, małopolskim – 12,1%, a lokalnie 40,0–60,0% (Miechów, Myśle-

Nasilenie występowania chorób i szkodników w 2010 r.

141

nice i Nowy Sącz) oraz pomorskim – 10,0% (lokalnie na terenie województwa stwier-
dzano 90,0% uszkodzonych roślin ziemniaka).

Najmniejsze zagrożenie upraw ziemniaka ze strony szkodnika (4,5%) odnotowano

w województwach lubuskim i zachodniopomorskim.

B u r a k c u k r o w y

Chwościk buraka – Cercospora beticola Sacc.

Chorobę rejestrowano powszechnie na terenie 11 województw. Średnia w skali kra-

ju liczba roślin buraka cukrowego, porażonych chwościkiem, w roku 2010 wyniosła
19,1%. Wartość ta była o 0,4% wyższa w porównaniu do odnotowanej w roku 2009,
a także od wartości średniej wieloletniej, która wynosi 14,0% porażonych roślin. Sys-
tematycznie od 2007 roku (poza odnotowanym średnim procentem porażonych roślin
w roku 2008) zwiększa się znaczenie tej choroby na plantacjach buraka cukrowego.

Warunki pogodowe, przypadające na okres września 2010 roku charakteryzowały

się licznymi opadami i niższymi temperaturami, co skutecznie wpływało na rozwój
objawów chorobowych. Dużą liczbę roślin buraka z objawami chwościka, podobnie jak
w roku 2009, stwierdzono w województwach: podkarpackim, gdzie średnio porażonych
zostało 60,4% roślin (Przemyśl – 68,5%, a lokalnie 80,0–100% – Lubaczów i Przemyśl
oraz Rzeszów – 52,2%, a lokalnie 45,0–100% – Leżajsk, Nisko, Rzeszów i Strzyżów),
lubelskim – 44,6% (Chełm – 45,3%), a lokalnie 45,0–100% (Chełm, Krasnystaw, Łącz-
na, Tomaszów Lubelski, Hrubieszów), opolskim – 29,0%, a lokalnie 100% (Strzelce
Opolskie), kujawsko-pomorskim – 28,0%, a lokalnie 80,0–100% (Radziejów, Inowro-
cław, Brodnica i Świecie), świętokrzyskim – 18,5%, a lokalnie 30,0% (Kazimierza
Wielka), wielkopolskim – 15,1% (Poznań i Złotów – 26,3%), a lokalnie 80,0–100%
(Środa Wlkp. i Śrem) oraz dolnośląskim – 13,1% (Dzierżoniów – 18,0% i Wrocław –
16,6%), a lokalnie 60,0% – Wołów).

W pozostałych województwach: lubuskim, śląskim, pomorskim, zachodniopomor-

skim i mazowieckim liczba porażonych roślin mieściła się w przedziale od 1,5 do 6,0%.

Obserwacje, dotyczące nasilenia występowania chwościka na buraku pastewnym,

prowadzono tylko w województwie małopolskim, w którym średnia liczba porażonych
roślin wyniosła 24,5%, a lokalnie stwierdzono 70,0% (Tarnów).

Śmietka ćwiklanka – Pegomyia hyoscyami Panz.

W roku 2010 szkodnik najliczniej wystąpił lokalnie, zwłaszcza w województwie ku-

jawsko-pomorskim (Brodnica – 100%, Świecie – 82,0% i Radziejów – 50,0%). Średnia
w skali kraju liczba uszkodzonych roślin buraka cukrowego wyniosła 4,6% i była
o 2,4% wyższa od odnotowanej w roku 2009. Wartość średniej wieloletniej utrzymała
się na takim samym poziomie, jak obliczona w roku 2009 (4,7%). Począwszy od roku
2007 obserwowane jest takie nasilenie występowanie szkodnika, które kształtuje się
poniżej wartości

średniej wieloletniej.

Podobnie, jak w latach 2008 i 2009 większą liczbę uszkodzonych roślin odnotowano

w województwach: kujawsko-pomorskim, tj. 16,9%, pomorskim – 6,0%, zachodniopo-
morskim – 5,0%, a lokalnie 10,0% (Stargard Szczeciński) oraz na terenie województwa
podkarpackiego (Rzeszów – 5,2%, Przemyśl – 5,0%, a lokalnie 20,0% – Strzyżów oraz
15,0% – Nisko) i lubelskiego (Biała Podlaska – 6,0%). W pozostałych województwach
liczba uszkodzonych roślin wyniosła 1,5–4,0%.

Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (1) 2011

142

Ponadto, do terenów na których tylko lokalnie obserwowano większą liczebność

śmietki ćwiklanki należały Wągrowiec, gdzie uszkodzeniu uległo 15,0% roślin (wielko-
polskie) i Góra – 10,0% (dolnośląskie).

Liczba uszkodzonych roślin buraka pastewnego wyniosła od 1,7% w województwie

małopolskim do 8,3% w kujawsko-pomorskim, a lokalnie 23,0% w Bydgoszczy.

Mszyca trzmielinowo-burakowa – Aphis fabae Scop.

Informacje o występowaniu A. fabae na terenie kraju w roku 2010 pochodzą

z 11 województw. Mszyca ta zasiedlała średnio 3,7% roślin buraka cukrowego. Była to
wartość niższa od odnotowanej w roku 2009 o 0,3% natomiast w porównaniu ze średnią
wieloletnią niższa o 5,8%.

Najliczniejsze występowanie tej mszycy odnotowano na terenie województw: opol-

skiego, gdzie stwierdzono 7,0% opanowanych roślin, świętokrzyskiego – 6,0%, kujaw-
sko-pomorskiego – 5,6% i lubuskiego – 5,3%.

Lokalnie na terenie kraju najwięcej roślin zasiedlonych przez A. fabae zarejestrowa-

no w Dzierżoniowie – 26,0%, Świdnicy – 24,0% i Ząbkowicach Śląskich – 18,0% (dol-
nośląskie), a ponadto w Lipnie – 20,0% (kujawsko-pomorskie). Najmniej licznie wystą-
pił szkodnik na terenie województw: pomorskiego, gdzie opanował 1,0% roślin, lubel-
skiego – 1,4% i mazowieckiego 1,5%.

Na podstawie

własnych obserwacji prowadzonych na terenie Winnej Góry stwier-

dzono, że nalot uskrzydlonych A. fabae na buraki nastąpił 14 maja (faza rozwoju liści).
Natomiast pierwsze liczniejsze kolonie mszyc obserwowano na przełomie czerwca
i lipca (faza rozwoju rozety). W badaniach migracji mszyc aspiratorem Johnsona
w Winnej Górze początek migracji stwierdzono 14 maja, a udział A. fabae w ogólnych
odłowach mszyc wyniósł 1,9% i był wyższy niż w roku 2009 o 0,7%.

Mszyca trzmielinowo-burakowa migrowała w 2010 roku najliczniej wiosną i latem

– łącznie było to 85,0% populacji tego gatunku migrującej w całym roku.

Choroby i szkodniki roślin przemysłowych

R z e p a k

Sucha zgnilizna roślin kapustnych – Leptosphaeria spp.

Od roku 2007 obserwowane jest systematyczne zwiększanie się w skali kraju pro-

centu porażonych roślin rzepaku przez suchą zgniliznę roślin kapustnych. W roku 2010
porażonych zostało 6,3% roślin i była to wartość wyższa od średniej szkodliwości odno-
towanej w roku 2009 (5,4%) i od średniej z wielolecia, która wynosi 4,5%. Zwiększenie
się nasilenia występowania choroby w roku 2010, w stosunku do roku 2009, odnotowa-
no w 10 województwach.

Rejonami, w których liczba porażonych roślin była większa od wartości średniej

krajowej, były tereny województw: małopolskiego, gdzie porażonych zostało średnio
12,5% roślin rzepaku ozimego (lokalnie 50,0% – Tarnów), łódzkiego – 11,0%, pomor-
skiego – 10,0% (lokalnie 44,0%) oraz lubelskiego – 8,0%.

Najmniej zagrożone, ze strony omawianej choroby, były plantacje rzepaku ozimego

w województwie mazowieckim, gdzie objawy suchej zgnilizny roślin kapustnych wy-
stępowały na średnio 2,8% roślin.

Nasilenie występowania chorób i szkodników w 2010 r.

143

Słodyszek rzepakowy – Meligethes aeneus F.

W roku 2010 słodyszek rzepakowy spowodował w skali kraju uszkodzenie 7,7%

pąków kwiatowych (w 2009 r. – 9,0%). W 4 województwach stwierdzono średnio
większą liczbę uszkodzonych pąków kwiatowych rzepaku ozimego w porównaniu do
oceny szkodliwości przeprowadzonej w roku 2009. Zwiększenie szkodliwości miało
miejsce w województwach: lubelskim (z 5,2 do 8,0% uszkodzonych pąków kwiato-
wych), łódzkim (z 9,4% do 9,5%), śląskim (z 13,6% do 13,9%) oraz warmińsko-ma-
zurskim (z 10,3% do 11,6%).

Największe szkody w roku 2010 stwierdzono na plantacjach rzepaku w rejonie wo-

jewództw północno-wschodnich i południowo-wschodnich. Rejonami, w których liczba
uszkodzonych pąków kwiatowych była większa od wartości średniej krajowej, były
tereny województw: śląskiego – 13,9% (lokalnie 60,0% – Racibórz), podkarpackiego
– 11,9% (lokalnie 42,0% – Lubaczów), warmińsko-mazurskiego – 11,6% (lokalnie 38,0%
– Braniewo), pomorskiego – 10,0%, łódzkiego – 9,5% (lokalnie 30,0% – Piotrków Tryb.),
lubuskiego – 8,4% (lokalnie 62,0% – Krosno Odrzańskie) oraz lubelskiego – 8,0%.

Najmniej (2,0–5,1%) uszkodzonych pąków kwiatowych stwierdzono średnio w wo-

jewództwach mazowieckim, opolskim, wielkopolskim i świętokrzyskim.

Chowacz czterozębny – Ceutorhynchus quadridens Panz.

Uszkodzenia roślin rzepaku w roku 2010, spowodowane przez chowacza czterozęb-

nego, oceniane były we wszystkich województwach. Średnie w skali kraju uszkodzenie
roślin w roku 2010 utrzymało się na takim samym poziomie, jak w roku 2009 i wynosi-
ło 6,1% uszkodzonych roślin rzepaku ozimego.

Od 12 lat średnie dla Polski uszkodzenie roślin kształtuje się poniżej wartości śred-

niej z wielolecia (15,3%) i taka sytuacja, zgodnie z ubiegłorocznymi sugestiami, miała
miejsce także w roku 2010. Były jednak takie rejony kraju, w których szkodliwość
przekroczyła tę wartość. Taka sytuacja miała miejsce na terenach województw: podkar-
packiego (Przemyśl, gdzie średnio uszkodzonych zostało 21,7% roślin, a lokalnie 40,0%,
Rzeszów – 19,0%, a lokalnie 80,0% – Strzyżów) i lubelskiego (Zamość – 19,0%).

Średnio w skali województw powyżej 10,0% uszkodzonych roślin rzepaku ozimego

przez chowacza czterozębnego odnotowano jedynie w wymienionym już podkarpackim
(14,6%) i lubelskim (11,0%), a w pozostałych średnia liczba uszkodzonych roślin waha-
ła się od 1,8% w mazowieckim do 9,7% w warmińsko-mazurskim.

Chowacz brukwiaczek – Ceutorhynchus napi Gyll.

Średnie w skali kraju uszkodzenie roślin rzepaku, spowodowane przez chowacza

brukwiaczka w roku 2010 zwiększyło się, ale nieznacznie i wynosiło 3,3% (w 2009 r.
– 3,1%). W ośmiu województwach obserwowano nieco więcej uszkodzonych roślin niż
w roku 2009, były to: kujawsko-pomorskie, lubelskie, łódzkie, małopolskie, opolskie,
podlaskie, warmińsko-mazurskie i wielkopolskie.

Największą liczebność szkodnika i powodowane przez niego szkody średnio w skali

województwa kształtujące się powyżej 4,0% uszkodzonych roślin stwierdzono w woje-
wództwach: warmińsko-mazurskim, gdzie średnio uszkodzonych zostało 7,3% roślin
(lokalnie 25,0% – Elbląg), łódzkim – 6,3% (Skierniewice – 11,0%), lubelskim – 5,0%
(Zamość – 8,0%, lokalnie 15,0% – Hrubieszów) oraz kujawsko-pomorskim – 4,2%
(lokalnie 38,0% – Grudziądz), a ponadto na terenach województw: dolnośląskiego

Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (1) 2011

144

(Dzierżoniów – 6,8%), lubuskiego (Gorzów Wlkp. – 4,6%, lokalnie 16,0% – Lubsko)
oraz podkarpackiego (Przemyśl – 6,7%, lokalnie 16,0% – Lubaczów).

Najmniejszą liczbę uszkodzonych roślin, średnio 1,1–1,5%, odnotowano w woje-

wództwach: opolskim, podlaskim i śląskim.

Chowacz podobnik – Ceutorhynchus assimilis Payk.

W roku 2010 obserwacje, dotyczące oceny szkodliwości chowacza podobnika, pro-

wadzone były we wszystkich województwach. Średnie dla kraju uszkodzenie łuszczyn
utrzymało się średnio w skali kraju na podobnym poziomie, jak w roku 2009 (4,4%) i wy-
nosiło 4,3%. Rok 2010 był kolejnym rokiem od roku 1999 (2,1%), w którym stwierdzono
zwiększanie się w skali kraju procentu uszkodzonych łuszczyn rzepaku ozimego, a ponad-
to odnotowana średnia ukształtowała się powyżej poziomu średniej z wielolecia.

W roku 2010 w siedmiu województwach odnotowano niewielkie zwiększenie się

procentu uszkodzonych łuszczyn. Były to: lubelskie, lubuskie, łódzkie, małopolskie,
mazowieckie, podlaskie i świętokrzyskie. Szkodliwość chowacza podobnika, przekra-
czającą średnio w województwie 5,0%, stwierdzono w: pomorskim – 6,0% (lokalnie
26,0%), podlaskim – 5,6%, mazowieckim i lubuskim – 5,1% oraz na terenach woje-
wództw: łódzkiego (Sieradz – 6,0%), podkarpackiego (Przemyśl – 7,3%, lokalnie
24,0% – Lubaczów) i wielkopolskiego (Leszno – 6,0%, lokalnie 20,0% – Kościan).

Najmniej uszkodzonych łuszczyn, średnio 1,6–3,1%, odnotowano w wojewódz-

twach opolskim, dolnośląskim i śląskim.

Pryszczarek kapustnik – Dasyneura brassicae Winn.

W roku 2010 średnia krajowa wartość uszkodzeń spowodowanych przez pryszczar-

ka kapustnika, wyrażona procentem uszkodzonych łuszczyn, zmniejszyła się w skali
kraju z 5,3% (2009 r.) do 4,4%. Jednak w 4 województwach nastąpiło zwiększenie się
procentu uszkodzonych łuszczyn w stosunku do odnotowanego w roku 2009.

Największą liczebność szkodnika, powyżej wartości średniej krajowej, stwierdzono

w województwach: pomorskim, gdzie odnotowano średnio 9,0% uszkodzonych łusz-
czyn (lokalnie 24,0%), kujawsko-pomorskim – 6,7% (lokalnie 23,0–25,0% – Brodnica
i Włocławek), łódzkim – 6,5% (Łódź i Piotrków Tryb. – 9,5%) oraz lubelskim i święto-
krzyskim – 6,0% Ponadto większą liczbę uszkodzonych łuszczyn stwierdzono na tere-
nie województw: lubuskiego (Gorzów Wlkp. – 6,1%, lokalnie 20,0–22,0% – Krosno
Odrzańskie, Strzelce Krajeńskie, Sulęcin), podkarpackiego (Rzeszów – 5,0%, lokalnie
15,0% – Leżajsk), śląskiego (Częstochowa – 5,0%), warmińsko-mazurskiego (Olsztyn
– 5,7%, lokalnie 19,0% – Giżycko) oraz wielkopolskiego (Konin – 6,5%).

Najmniej uszkodzonych łuszczyn rzepaku ozimego przez pryszczarka kapustnika

odnotowano w województwie opolskim (średnio 1,9%).

Choroby i szkodniki roślin warzywnych

P o m i d o r

Zaraza ziemniaka – Phytophthora infestans (Mont.) de Bary

Informacje o występowaniu choroby i porażeniu owoców pomidora w roku 2010

nadesłano z terenu 6 województw. W porównaniu z rokiem 2009 zmniejszyło się nasi-
lenie choroby z 10,9% do 5,1% porażonych owoców pomidora. Średni procent poraże-

Nasilenie występowania chorób i szkodników w 2010 r.

145

nia owoców w 2010 roku był mniejszy o 10,4 od wartości średniej wieloletniej, która
wynosi 15,5.

Większe zagrożenie ze strony patogena stwierdzono w województwie lubelskim, gdzie

średnio porażonych zostało 8,5% owoców, a lokalnie w rejonie Łęcznej nawet 35,0%.

Ponadto informacje o porażeniu owoców pomidora przez zarazę ziemniaka nadesła-

no z terenu województw: łódzkiego, gdzie średnio odnotowano 5,5% porażonych owo-
ców (Brzeziny – 8,0%), wielkopolskiego – 5,4% (Pleszew – 20,0%, Międzychód
– 8,0%), kujawsko-pomorskiego, mazowieckiego – 5,0% oraz świętokrzyskiego – 1,0%.

O g ó r e k

Mączniak rzekomy dyniowatych – Pseudoperonospora cubensis (Berk. et Curt.) Rostovzev

W roku 2010 odnotowano mniejszą szkodliwość mączniaka rzekomego na ogórku niż

w roku 2009. Średnio w skali kraju porażonych zostało 15,1% roślin (w 2009 r. – 26,8%).

Największe nasilenie występowania choroby odnotowano w rejonach Polski wschod-

niej i południowo-wschodniej, tj. w województwach: podkarpackim, gdzie porażonych
zostało średnio 51,0% roślin ogórka (lokalnie 68,0% – Mielec), lubelskim – 39,0%
(lokalnie 52,0% – Biała Podlaska). Większe nasilenie choroby notowano ponadto
w województwach: łódzkim, gdzie odnotowano 9,0% porażonych roślin (lokalnie Brze-
ziny
– 55,0%), świętokrzyskim 7,7% oraz lokalnie na terenie województwa mazowieckiego
(Radom – 45,0%, Kozienice – 30,0%).

Kanciasta plamistość liści ogórka – Pseudomonas syringae pv. lachrymans (Sm. et B.) Young

W roku 2010 nastąpiło zmniejszenie się nasilenia występowania kanciastej plami-

stości liści ogórka w porównaniu do odnotowanego w roku 2009 (12,8%). Średnio
w skali kraju stwierdzono 7,3% porażonych liści i była to wartość mniejsza od średniej
wieloletniej, która wynosi 14,0%.

Największe nasilenie choroby odnotowano na terenie województwa lubelskiego,

gdzie porażonych zostało średnio 22,0% liści ogórka (Biała Podlaska – 29,0%). Więk-
szą liczbę porażonych liści stwierdzono także w województwach: świętokrzyskim
– 14,0% (lokalnie Pińczów – 25,0%, Kazimierza Wielka – 22,0%), podkarpackim –
8,0% (lokalnie Mielec – 15,0%) oraz łódzkim – 5,3% (lokalnie Brzeziny – 40,0%, Beł-
chatów – 15,0%). Ponadto większą szkodliwość odnotowano lokalnie na terenie woje-
wództwa mazowieckiego (Kozienice – 30,0%).

C e b u l a

Mączniak rzekomy cebuli – Peronospora destructor (Berk.) Fr.

Informacje o występowaniu mączniaka rzekomego cebuli w roku 2010 nadesłano

z 8 województw. Stwierdzono mniejszą niż w roku 2009 szkodliwość patogena, odnotowu-
jąc średnio w skali kraju 6,3% porażonych roślin (w roku 2009 – 13,2%). Nadal (od roku
2003) porażenie roślin cebuli kształtuje się poniżej wartości średniej wieloletniej (14,2%).

Większe zagrożenie dla plantacji cebuli stanowił patogen w województwie święto-

krzyskim, gdzie porażonych zostało średnio 16,0% roślin, (lokalnie Pińczów – 28,0%,
Kazimierza Wielka – 22,0%), kujawsko-pomorskim – 10,0%, (lokalnie Radziejów

Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (1) 2011

146

– 40,0%, Inowrocław – 10,0%) oraz częściowo na terenie województwa mazowieckie-
go, gdzie lokalnie stwierdzono duże nasilenie występowania patogena (Białobrzegi
– 30,0% porażonych roślin, Radom – 20,0%).

K a p u s t a

Bielinek kapustnik – Pieris brassicae L.

Informacje o szkodliwości bielinka kapustnika w 2010 roku nadesłano z 9 woje-

wództw, średnio uszkodzonych zostało 4,1% roślin kapustnych. W porównaniu do jego
szkodliwości ocenianej w roku 2009 procent uszkodzonych roślin zmniejszył się o 0,7%
i nadal kształtuje się poniżej wartości średniej wieloletniej wynoszącej 11,9%.

Większe zagrożenie stanowił szkodnik w województwach: lubelskim, gdzie uszko-

dzeniu uległo średnio 8,0% roślin, (lokalnie Biała Podlaska – 19,0%), łódzkim – 6,6%
(Piotrków Trybunalski – 20,0%, Wieluń – 10,0%). Ponadto większą szkodliwość odno-
towano w województwach: kujawsko-pomorskim – 6,0% roślin (Tuchola – 12,0%),
lubuskim – 6,0% oraz w południowej części województwa mazowieckiego (Siedlce
– 6,0% i Radom – 4,7%, lokalnie Kozienice i Lipsko – 10,0%).

O najmniejszym zagrożeniu ze strony tego szkodnika informowano z województw:

pomorskiego i wielkopolskiego, gdzie stwierdzono średnio 1,0% uszkodzonych roślin
kapustnych.

Piętnówka kapustnica – Mamestra brassicae L.

Podobnie, jak w latach ubiegłych piętnówkę kapustnicę na terenie kraju notowano

powszechnie, ale liczebność szkodnika była mała i jego szkodliwość wyniosła średnio
w skali kraju 3,7% uszkodzonych roślin kapustnych. Średnia wieloletnia wynosi 9,4%
uszkodzonych roślin kapustnych.

Najwięcej uszkodzonych roślin przez piętnówkę kapustnicę notowano w wojewódz-

twach: lubelskim, tj. 8,0% (lokalnie Biała Podlaska – 18,0%), podkarpackim – 8,0%
(lokalnie Leżajsk – 16,0%), mazowieckim – 5,8% (Ciechanów – 15,0%).

Najmniejsze zagrożenie szkodnik stanowił w województwach: kujawsko-pomor-

skim, gdzie uszkodzonych zostało 2,5% roślin oraz pomorskim i wielkopolskim – 1,0%.

Mszyca kapuściana – Brevicoryne brassicae L.

Dane na temat występowania tego gatunku na terenie kraju zostały przekazane

z 9 województw. Średnia liczba opanowanych roślin w Polsce w 2010 roku wyniosła
4,3% i była niższa w stosunku do roku ubiegłego o 1,5%, natomiast w porównaniu ze
średnią wieloletnią była niższa o 9,5%. Najliczniej gatunek ten wystąpił w woje-
wództwach: kujawsko-pomorskim, opanowując średnio 9,5% roślin, a lokalnie 24,0%
(Tuchola), podkarpackim – 6,0%, pomorskim i łódzkim – 5,0%. Dużą liczbę opanowa-
nych roślin stwierdzono ponadto lokalnie w Płońsku – 18,0% (mazowieckie) i w Leżaj-
sku – 12,0% (podkarpackie).

Najmniej licznie mszycę kapuścianą

rejestrowano w województwach: dolnośląskim,

gdzie średnio zasiedlonych było 1,3% roślin, małopolskim – 2,0% i wielkopolskim – 3,0%.

W badaniach nad migracją mszyc B. brassicae z zastosowaniem aspiratora Johnsona

w Winnej Górze stwierdzono początek lotów w dniu 21 maja, a jej udział w ogólnej
migracji mszyc był podobnie, jak w roku ubiegłym, niewielki i wyniósł 1,7%.

Nasilenie występowania chorób i szkodników w 2010 r.

147

M a r c h e w

Połyśnica marchwianka – Chamaepsila rosae Fabr.

W roku 2010 nieznacznie zmniejszyła się liczebność szkodnika w uprawach mar-

chwi. Średni procent uszkodzonych korzeni wyniósł w skali kraju 1,9 i był o 1,4 mniej-
szy w porównaniu do roku 2009. Wartość ta jest niższa od średniej wieloletniej, która
wynosi 4,9%.

Liczniejsze uszkodzenia korzeni spowodowane żerowaniem larw połyśnicy mar-

chwianki rejestrowano na terenie województwa: kujawsko-pomorskiego – 4,2% (Toruń
– 7,0%, Tuchola – 6,0%), lubelskiego – 3,5% (Lublin – 6,0%, lokalnie Puławy – 15,0%).

Natomiast

mniejszą liczbę uszkodzonych korzeni odnotowano w województwie:

pomorskim – 1,0%, wielkopolskim i lubuskim – 0,5%.

Choroby i szkodniki roślin sadowniczych

J a b ł o ń

Parch jabłoni – Venturia inaequalis (Cooke) Aderh.

W 2010 roku nastąpiło znaczne zwiększenie się nasilenia występowania parcha ja-

błoni. Średnio w skali kraju stwierdzono 19,3% porażonych liści i 9,5% porażonych
owoców. W roku 2009 odnotowano mniej porażonych liści (12,5%) i owoców (6,8%).
W roku 2010 liczba porażonych owoców jabłoni nie przekroczyła wartości średniej
wieloletniej (13,3%).

Najwięcej porażonych liści przez parch jabłoni stwierdzono w województwach: dol-

nośląskim – średnio 64,6%, a lokalnie 100% (Lwówek Śląski), małopolskim – 35,2%,
a lokalnie 100% (Nowy Sącz, Tarnów), świętokrzyskim – 27,2%, a lokalnie 70,0%
(Staszów) i 60,0% (Końskie) oraz podkarpackim – 22,1% (Przemyśl – średnio 37,0%,
a lokalnie 55,0% oraz lokalnie 42,0% – Rzeszów).

Większą szkodliwość obserwowano ponadto na terenach takich województw jak:

lubuskie, gdzie porażonych zostało 18,5% liści, a lokalnie 36,0% (Świebodzin), lubel-
skie –18,4% (Zamość – średnio 51,0%, a lokalnie 80,0%) oraz śląskie – 12,2%.

Najmniej porażonych liści stwierdzono w województwach: mazowieckim, tj. śred-

nio 9,8%, łódzkim – 8,3%, wielkopolskim – 8,0% oraz pomorskim – 6,0%.

Rejony, w których liczba porażonych owoców przez parch jabłoni była największa

to województwa: małopolskie – średnio 18,6%, a lokalnie 90,0% (Kraków), dolnoślą-
skie – 16,5%, a lokalnie 58,0% (Środa Śląska) i 50,0% (Milicz), lubelskie – 13,2%
(Zamość – średnio 43,0%, a lokalnie 85,0%), podkarpackie – 12,0%, a lokalnie 39,0%
(Rzeszów) oraz mazowieckie – 10,4% (Ostrołęka – średnio 16,0%, a lokalnie 78,0%
– Ostrów Mazowiecki).

Najmniejsze średnie dla województwa nasilenie choroby odnotowano w: śląskim,

gdzie porażonych zostało

7,0% owoców jabłoni, świętokrzyskim – 6,5%, podlaskim

– 6,0%, kujawsko-pomorskim – 5,3%, wielkopolskim – 5,2% oraz łódzkim – 5,1%.

Kwieciak jabłkowiec – Anthonomus pomorum L.

W 2010 roku informacje o szkodliwości kwieciaka jabłkowca napłynęły tylko

z trzech województw. Średni procent uszkodzonych pąków kwiatowych wyniósł 6,5%
(w roku ubiegłym 3,5%), natomiast średnia wartość wieloletnia wynosi 6,9%.

Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (1) 2011

148

Najwięcej uszkodzonych pąków kwiatowych stwierdzono w województwie lubel-

skim – średnio 13,9% (Chełm – średnio 32,0%, a lokalnie 60,0% – Łęczna). W mazo-
wieckim odnotowano 3,6% uszkodzonych pąków kwiatowych (Radom – średnio 8,0%,
a lokalnie 15,0%) oraz w lubuskim – 2,0%.

Owocnica jabłkowa – Hoplocampa testudinea Klug.

W roku 2010 średnia liczba uszkodzonych zawiązków jabłoni przez owocnicę jabł-

kową była nieco niższa niż w roku 2009 i w skali kraju wynosiła 2,8% (w 2009 r.
– 3,2%). Średnia z wielolecia wynosi 3,6%.

Rejony, w których owocnica jabłkowa spowodowała najwięcej szkód w roku 2010

są niemal takie same, jak w roku 2009. Najwięcej uszkodzeń stwierdzono w wojewódz-
twach: śląskim i było to średnio 6,0% zawiązków jabłoni, wielkopolskim – 4,6%,
a lokalnie 30,0% (Konin), kujawsko-pomorskim – 4,3%, a lokalnie 24,0% (Tuchola)
oraz lubuskim – 3,0%.

W województwach: dolnośląskim, lubelskim, łódzkim, małopolskim, mazowieckim,

podkarpackim, podlaskim, pomorskim i świętokrzyskim uszkodzonych było średnio
mniej niż 3,0% owoców.

Owocówka jabłkóweczka – Cydia pomonella L.

W roku 2010 owocówka jabłkóweczka uszkodziła średnio w skali kraju 3,5% owo-

ców jabłoni (w roku 2009 r. – 3,9%). Od trzech lat szkodliwość tego gatunku utrzymuje
się na podobnym poziomie, nie przekraczającym wartości średniej z wielolecia wyno-
szącej 5,6%.

Najwięcej uszkodzonych owoców stwierdzono w województwach: dolnośląskim,

tj. średnio 6,3%, a lokalnie 25,0% (Wrocław) i 20,0% (Środa Śląska), lubuskim – 5,0%,
a lokalnie 14,0% (Żagań), śląskim – 4,8% (Bielsko-Biała – średnio 8,5%, a lokalnie
12,0%), świętokrzyskim – 4,5%, a lokalnie 30,0% (Staszów), lubelskim – 4,3% (Za-
mość – średnio 8,0%, a lokalnie 20,0%), łódzkim – 4,2% (Łódź i Piotrków Trybunalski
– średnio 5,5%).

Najmniej szkód, poniżej 3,5% uszkodzonych owoców, wyrządziła owocówka jabł-

kóweczka w województwach: pomorskim – średnio 3,0%, wielkopolskim – 2,7%, ma-
zowieckim – 2,1%, podlaskim – 2,0%, małopolskim – 1,6%, podkarpackim – 1,3%.

Ś l i w a

Brunatna zgnilizna drzew pestkowych – Monilinia laxa (Aderh. et Ruhl.) Honey

Informacje o występowaniu choroby i porażeniu pędów śliw przez brunatną zgnili-

znę drzew pestkowych nadesłano z terenu 5 województw. W porównaniu z oceną szko-
dliwości przeprowadzoną w roku 2009 nie stwierdzono zwiększenia się nasilenia wy-
stępowania choroby, a porażenie pędów wyniosło, podobnie jak w roku 2009 – 3,2%.
Średnia z wielolecia wynosi 4,7%.

Najwięcej porażonych pędów odnotowano w województwach: kujawsko-

pomorskim – średnio 7,0%, a lokalnie 34% (Tuchola) i 20% (Włocławek), mazowiec-
kim – 3,8% (Ciechanów – średnio 8,0% i Ostrołęka – średnio 6,0%, a lokalnie 11,0%
– Ostrów Mazowiecki).

Nasilenie występowania chorób i szkodników w 2010 r.

149

Najmniejszą szkodliwość brunatnej zgnilizny drzew pestkowych na śliwach

(3,0% porażonych pędów i poniżej) stwierdzono w województwach: łódzkim – 3,0%,
wielkopolskim – 1,8% i lubelskim – 0,5%.

Owocnice śliwowe – Hoplocampa spp.

W roku 2010 stwierdzono zwiększenie się szkodliwości owocnic śliwowych, odno-

towując średnio w skali kraju 5,4% uszkodzonych zawiązków śliw (w roku 2009
– 3,8%). Średnia wieloletnia wynosi 9,4% uszkodzonych zawiązków śliw.

Główne rejony występowania szkodników pozostały w większości takie same, jak

w minionych latach. Największą liczbę uszkodzonych zawiązków śliw stwierdzono
w województwach: śląskim – średnio 17,0%, a lokalnie 39,0% (Częstochowa), lubu-
skim – 10,0%, wielkopolskim – 6,5% (Leszno – średnio 16,0%, a lokalnie 30,0%
– Kościan oraz Konin – średnio 8,5%, a lokalnie 40,0%), kujawsko- pomorskim – 6,1%,
a lokalnie 20,0% (Tuchola).

Mniej niż 5,0% uszkodzonych zawiązków śliw przez owocnice śliwowe odnotowa-

no w województwach: mazowieckim (4,4%), łódzkim (4,4%), lubelskim (3,0%), pod-
karpackim (3,0%), małopolskim (2,6%), świętokrzyskim (1,7%) i dolnośląskim (1,0%).

Owocówka śliwkóweczka – Cydia funebrana Tr.

W roku 2010 średnia w skali kraju szkodliwość owocówki śliwkóweczki, wyrażona

procentem uszkodzonych owoców, zwiększyła się nieco w porównaniu do odnotowanej
w roku poprzednim i wynosiła 4,0 (2009 r. – 3,5%). Średnia z wielolecia wynosiła
8,4%, a w roku 2009 8,6% uszkodzonych owoców.

Najliczniej szkodnik ten wystąpił w województwach: śląskim, uszkadzając średnio

6,0% owoców śliw, a lokalnie 25,0% (Częstochowa), kujawsko-pomorskim – 6,0%,
a lokalnie 20,0% (Włocławek) i 18,0% (Tuchola), małopolskim – 5,4%, a lokalnie
20,0% (Tarnów), lubuskim – 5,0%, świętokrzyskim – 4,7%, a lokalnie 15,0% (Busko
Zdrój) oraz mazowieckim – 4,0% (Ciechanów – średnio 14,0%, a lokalnie 18,0%
– Płońsk) i dolnośląskim – 4,0%.

Do województw, w których znaczenie owocówki śliwkóweczki było najmniejsze

(poniżej 4,0%) należą: łódzkie, gdzie uszkodzeniu uległo 3,9% owoców, podkarpackie
– 2,0%, wielkopolskie – 1,9%, lubelskie – 1,0%.

C z e r e ś n i a i w i ś n i a

Brunatna zgnilizna drzew pestkowych – Monilinia laxa (Aderh. et Ruhl.) Honey

Informacje o porażeniu pędów wiśni przez sprawcę brunatnej zgnilizny drzew pest-

kowych nadesłano z 10 województw. Średnio w skali kraju na plantacjach wiśni stwier-
dzono znaczne zwiększenie się nasilenia choroby, które wynosiło 15,3% uszkodzonych
pędów. Jest to wartość o około 11,8% wyższa od odnotowanej w 2009 roku.

Największe nasilenie choroby stwierdzono w województwach: dolnośląskim, gdzie

średnio porażonych zostało 39,0% pędów, a lokalnie 85,0% (Wałbrzych), wielkopol-
skim – 32,0%, a lokalnie 100% (Chodzież), mazowieckim – 22,1% (Ciechanów – śred-
nio 46,5%, a lokalnie 70,0% – Pułtusk i Płock – średnio 29,7%, a lokalnie 80,0%).

Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (1) 2011

150

Ponadto większą szkodliwość odnotowano w województwach: małopolskim, gdzie

stwierdzono średnio 14,3% porażonych pędów, a lokalnie 50,0% (Nowy Sącz), święto-
krzyskim – 13,7%, a lokalnie 35,0% (Busko Zdrój), łódzkim – 12,0% (Piotrków Trybu-
nalski – średnio 16,0%, a lokalnie 25,0% – Tomaszów Mazowiecki) oraz lubelskim
– 10,4%, a lokalnie 52,0% (Biała Podlaska).

Najmniej uszkodzonych pędów wiśni (poniżej 10,0%) stwierdzono w wojewódz-

twach: kujawsko-pomorskim – 5,7%, lubuskim – 2,0% i podkarpackim – 2,0%.

Na podstawie danych, dotyczących oceny szkodliwości brunatnej zgnilizny drzew

pestkowych na czereśni, nadesłanych z 7 województw stwierdzono zwiększenie się
szkodliwości tego patogena, odnotowując średnio w skali kraju 5,6% porażonych pę-
dów (w 2009 r. – 2,0%).

Najwięcej porażonych pędów czereśni stwierdzono w województwach: łódzkim

– średnio 12,3% (Łódź i Piotrków Trybunalski – średnio 16,0%), świętokrzyskim
– 9,5% (lokalnie 40,0% – Busko Zdrój) i wielkopolskim – 5,7%.

Najmniejsze nasilenie występowania choroby (5,0% i poniżej) stwierdzono w wo-

jewództwach: lubuskim – 5,0%, mazowieckim – 4,0%, dolnośląskim – 3,0% i lubel-
skim – 0%.

Nasionnica trześniówka – Rhagoletis cerasi L.

W roku 2010 nastąpiło zwiększenie się szkodliwości nasionnicy trześniówki. Średni

procent uszkodzonych owoców czereśni i wiśni (na podstawie obserwacji przeprowa-
dzonych w 10 województwach) był o 2,4% wyższy niż w roku ubiegłym i wynosił
5,1%. Zwiększyła się także wartość średnia z wielolecia o 0,2% w porównaniu do odno-
towanej w roku 2009 i wynosiła 4,0%.

Największe szkody nasionnica trześniówka wyrządziła w województwach: lubu-

skim, gdzie średnio uszkodzonych zostało 25,0% owoców, mazowieckim – 5,6% (Cie-
chanów – średnio 14,0%, a lokalnie 17,0% owoców wiśni – Płońsk i Płock – średnio
5,5%, a lokalnie 25,0% owoców czereśni).

W pozostałych województwach, w których prowadzono ocenę szkodliwości nasion-

nicy trześniówki uszkodzenie owoców nie przekraczało średniej wieloletniej i wynosiło
w województwach: świętokrzyskim – 4,0%, lubelskim – 3,0%, wielkopolskim – 2,7%,
małopolskim – 2,0%, łódzkim – 1,5%, dolnośląskim – 1,5%, podkarpackim – 1,0%.
W województwie pomorskim, podlaskim i śląskim obserwacje nie wykazały obecności
szkodnika.

T r u s k a w k a

Szara pleśń truskawek – Botrytinia fuckeliana (De Bary) Whetzel.

Chorobę rejestrowano powszechnie na plantacjach truskawki niemal w całym kraju

z wyjątkiem trzech województw zachodniopomorskiego, warmińsko-mazurskiego
i opolskiego. W roku 2010 nastąpiło zmniejszenie się szkodliwości szarej pleśni tru-
skawki. Średnia w skali kraju wynosiła 6,6% porażonych owoców (w 2009 roku
– 8,3%). Średnia z wielolecia utrzymywała się na takim samym poziomie i wynosiła
7,9% porażonych owoców.

Województwa, w których odnotowano największe porażenie owoców truskawki

przez szarą pleśń truskawki to: świętokrzyskie – średnio 13,0% (lokalnie 40,0% – Bu-

Nasilenie występowania chorób i szkodników w 2010 r.

151

sko Zdrój), lubelskie – 11,2% (Zamość – średnio 18,0%, a lokalnie 27,0% – Tomaszów
Lubelski), mazowieckie – średnio 10,6% (Ciechanów – średnio 20,0%, a lokalnie
25,0% – Płońsk i Płock – średnio 17,0%, a lokalnie 40,0%), małopolskie – 8,3% (lokal-
nie 35,0% – Gorlice i 30,0% – Kraków), podkarpackie – 7,6% (lokalnie 25,0% – Rop-
czyce i 20,0% – Strzyżów), dolnośląskie – 6,7% (Wrocław – średnio 14,0%, a lokalnie
30,0% – Oleśnica).

Poniżej 6,5% porażonych owoców truskawki średnio dla województwa stwierdzono

w: łódzkim – 6,4%, podlaskim – 5,1%, wielkopolskim – 5,1%, śląskim – 5,0%, kujaw-
sko-pomorskim – 3,2%, lubuskim – 2,5%, pomorskim – 1,0%.

IV. PODSUMOWANIE

Ogólnokrajowy monitoring agrofagów prowadzony od lat umożliwia przedstawie-

nie: zdrowotności roślin uprawnych w Polsce, zmian dotyczących rejonizacji i rozprze-
strzeniania się chorób i szkodników, ocenę znaczenia gospodarczego i zmian gatunko-
wych oraz nasilenia szkodliwości ważnych gospodarczo agrofagów na przestrzeni lat.

Jest również bardzo ważną informacją dla planowania zabiegów ochroniarskich

w następnym roku. Uwzględniając warunki pogodowe oraz dane dotyczące występo-
wania organizmów szkodliwych w poprzednim roku, można z dużym prawdopodobień-
stwem przewidywać wystąpienie poszczególnych gatunków w bieżącym sezonie.

W roku 2010, w stosunku do roku 2009, w skali ogólnokrajowej stwierdzono zwięk-

szenie się nasilenia występowania takich agrofagów roślin uprawnych, jak: mączniak
prawdziwy zbóż, rdza brunatna pszenicy, łamliwość źdźbła zbóż, zgorzel podstawy
źdźbła, pryszczarek zbożowiec, chwościk buraka, śmietka ćwiklanka, sucha zgnilizna
kapustnych, chowacz brukwiaczek, parch jabłoni, kwieciak jabłkowiec, owocnice śli-
wowe, owocówka śliwkóweczka i nasionnica trześniówka.

V. LITERATURA

Aneksy do Instrukcji dla służby ochrony roślin z zakresu prognoz, sygnalizacji i rejestracji – do

Części II, tom I i II (1993) „Metody sygnalizacji i prognozowania pojawu chorób i szkodni-
ków roślin oraz Części III (1976) „Rejestracja ogólna i szczPraca zbiorowa. Wydanie I, Inst.
Ochr. Roślin, Poznań, 47 ss.

Instrukcja dla służby ochrony roślin z zakresu prognoz, sygnalizacji i rejestracji. Część I. Ogólna

(W. Węgorek, J.J. Lipa, red.). 1982. Wydanie V, Inst. Ochr. Roślin, Poznań, 190 ss.

Instrukcja dla służby ochrony roślin z zakresu prognoz, sygnalizacji i rejestracji. Część II, t. I i II.

Metody sygnalizacji i prognozowania pojawu chorób i szkodników roślin (S. Pruszyński,
red.). 1993. Wydanie IV, Inst. Ochr. Roślin, Poznań, 400 ss.

Instrukcja dla służby ochrony roślin z zakresu prognoz, sygnalizacji i rejestracji. Część III Reje-

stracja ogólna i szczegółowa chorób i szkodników roślin uprawnych (Wł. Węgorek, red.).
1976. Wydanie IV, Inst. Ochr. Roślin, Poznań, 162 ss.

Poradnik Sygnalizatora Ochrony Rzepaku. (F. Walczak, red.). 2008. Inst. Ochr. Roślin – PIB

Poznań, 153 ss.

Poradnik Sygnalizatora Ochrony Zbóż. (F. Walczak, red.). 2007. Inst. Ochr. Roślin Poznań,

111 ss.

Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (1) 2011

152

Walczak F., Jakubowska M., Rosiak K., Tratwal A., Złotkowski J., Heryng I., Gajewski M. oraz

Inspektorzy Wojewódzkich Inspektoratów PIORiN. 2010. Szkodliwość wybranych agrofa-
gów roślin uprawnych w Polsce w roku. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 50 (1): 59–80.

F

ELICYTA

W

ALCZAK

,

A

NDRZEJ

B

ANDYK

,

M

AGDALENA

J

AKUBOWSKA

,

K

AMILA

R

OIK

,

A

NNA

T

RATWAL

,

J

AN

Z

ŁOTKOWSKI

,

I

RENA

H

ERYNG

,

M

ARCIN

G

AJEWSKI

AND REPREZENTATIVES OF REGIONAL

I

NSPECTORATES OF

P

LANT

H

EALTH

AND

S

EED

I

NSPECTION

HARMFULLNES INTENSITY OF SOME IMPORTANT PESTS

AND DISEASES OF CROPS IN POLAND IN 2010

SUMMARY

The paper presents harmfulness estimation of the most important diseases and pests occurring

in main agricultural and horticultural crops in Poland in 2010.

Presented data are based on the results of field observations provided by Plant Health and

Seed Inspection Service Inspectors.
In 2010 the increase of agrophages’ occurrence was recorded in cases of: Blumeria graminis DC.,
Puccinia recondita Rob. ex Desm. f. sp. tritici (Erikss.) C.O. Johnson, Molisia yallundae Woll-
work et Spooner, Gaeumannomyces graminis (Sacc.) Arx et Olivier var. tritici Walker, Haplodip-
losis equestris Wagner – on wheat, Cercospora beticola Sacc., Pegomyia hyoscyami Panz. – on
sugar beet, Leptosphaeria spp., Ceutorhynchus napi Gyll. – on rape, Venturia inaequalis (Cooke)
Aderh., Anthonomus pomorum L., Hoplocampa spp., Cydia funebrana Tr., Rhagoletis cerasi L.
– in orchards comparing to 2009.
Key words: pests, diseases, harmfulness, forecast