Wallenrodyzm - postawa czÅ‚owieka, który aby osiÄ…gnąć wyższy cel, siÄ™ga po Å›rodki nieetyczne - zdradÄ™ i podstÄ™p. Przeżywa konflikt - musi wybierać miÄ™dzy nakazami honoru, chrzeÅ›cijaÅ„skÄ… moralnoÅ›ciÄ… a obowiÄ…zkiem walki. PoÅ›wiÄ™ca życie, wÅ‚asne szczęście dla dobra narodu. Bohater osiÄ…ga cel, jednak ponosi klÄ™skÄ™ jako czÅ‚owiek. Kreator bohatera użyÅ‚ â€Å›kostiumu historycznego" - Konrad Wallenrod ukazuje tragizm Polaków - czy zgadzać na wierność zaborcom, czy dokonać spisku; rewolucji. Pieśń wajdeloty Halbana wyraża chęć walki - â€Å›Z tej pieÅ›ni wstanie mÅ›ciciel naszych koÅ›ci".



Poemat â€Å›Konrad Wallenrod" rozpoczyna napad Krzyżaków na LitwÄ™ i porwanie piÄ™ciolet-niego chÅ‚opca. Zakon nadaÅ‚ mu imiÄ™ Walter von Stadion Alf. Wychowywany byÅ‚ w duchu rycerskim przez mistrza krzyżackiego Winrycha. Litewski wajdelota Halban uÅ›wiadomiÅ‚ chÅ‚opcu jego pochodzenie; obudziÅ‚ miÅ‚ość do ojczyzny i pragnienie zemsty. Po potyczce Krzyżaków z Litwinami, Alf wraz z Halbanem przeszli na stronÄ™ rodaków, dostali siÄ™ na dwór Kiejstuta. Walter zakochaÅ‚ siÄ™ z wzajemnoÅ›ciÄ… w jego córce Aldonie, lecz â€Å›szczęścia w domu nie zaznaÅ‚, bo go nie byÅ‚o w ojczyźnie". PowróciÅ‚ z Halbanem do Krzyżaków. Jako giermek hrabiego Konrada Wallenroda wyruszyÅ‚ do Palestyny. Hrabia zginÄ…Å‚ w niejasnych okolicznoÅ›ciach. Alf schroniÅ‚ siÄ™ w Hiszpanii. ZdobyÅ‚ tam żoÅ‚nierskÄ… sÅ‚awÄ™ (jako Wallenrod) w bitwach z Maura-mi. ZostaÅ‚ wybrany przez Zakon na mistrza. Zamierzeniem Konrada byÅ‚o wewnÄ™trzne zniszczenie paÅ„stwa krzyżackiego. WyznaczaÅ‚ surowe kary za Å‚amanie Å›lubów, nakazywaÅ‚ modlitwÄ™, pokuty. W dniu Å›w. Jerzego, podczas uczty, Halban przypomniaÅ‚ mu jego misjÄ™. PoprowadziÅ‚ atak na Litwinów, kierujÄ…c Krzyżaków tak, by ponieÅ›li klÄ™skÄ™. Konrad prosiÅ‚ AldonÄ™ by uciekÅ‚a z nim na LitwÄ™. ZostaÅ‚ zdemaskowany jako zabójca prawdziwego Konrada. Boha-ter dokonaÅ‚ samobójstwa, z rozpaczy umieraÅ‚a jego żona.



Winkelriedyzm - bohater dynamiczny - sÅ‚aby, znudzony, ból istnienia; wÄ™drowiec, szuka celu życia, poznaje Å›wiat; spiskowiec. Sens istnienia widzi w samotnym poÅ›wiÄ™ceniu dla oj-czyzny, wyzwoleniu narodów spod wÅ‚adzy absolutnej. Kordian formuÅ‚uje hasÅ‚o: â€Å›Polska Win-kelriedem narodów". (Winkelried - szwajcarski bohater z XIV w.) W odróżnieniu od Wallenroda, nie potrafi zÅ‚amać etyki rycerskiej. Jest chwiejny, przerażony myÅ›lÄ… zabójstwa, naiwny - wierzy, że wraz ze Å›mierciÄ… cara Polska odzyska wolność.



walllenrodyzm - postawa bohatera, który pod pozorami wiernej służby knuje okrutną zemstę na znienawidzonym wrogu, chociaż ta zdradliwa metoda walki wywołuje u niego głęboki konflikt wewnętrzny. Bohater tego typu poświęca szczęście osobiste dla dobra ojczyzny, jest żarliwym patriotą, ale jednocześnie bohaterem prawdziwie tragicznym.

Cechy powieści poetyckiej: (na podst. Giaura)

Fabuła - luźna, epizodyczna, pełna niedomówień i zagadkowości;

Narrator - subiektywny, jawnie komentujący postawę bohatera, zwraca się wprost do czytelnika, jest często maską ukrywającą osobę twórcy;

Czas - zakłócenie chronologii wydarzeń

Forma - otwarta (pelna niedomówień, niejasności)

Język - górnolotny, patetyczny, wyrazy orientalne

Bohater - ma tajemniczą biografię; skłócony ze światem, przeżywający przemianę duchową;





mesjanizm - nazwa pochodzi od Mesjasza (zbawcy, odkupiciela); tak jak Chrystus był Mesjaszem dla całej ludzkości tak Polska ma spełnić podobną rolę wobec narodów europejskich, pozostających w niewoli. W myśl tej teorii Polska jest Chrystusem narodów, gdy więc miara cierpienia się wypełni Polska, tak jak Chrystus zmartwychstanie, odzyska wolność i przyniesie ją innym ujarzmionym narodom. Zanim to jednak nastąpi ukazana jest symboliczna scena ukrzyżowania Polski, w którym niepoślednią rolę odgrywają państwa europejskie. Rolę Heroda w tym akcie ukrzyżowania Polski pełni car Mikołaj I. Piłatem umywającym ręce jest Francja, która mimo zabiegów dyplomatycznych ks. A. Czartoryskiego nie udzieliła Polsce pomocy. Rolę żołdaków pojących żółcią pełnią Prusy i Austria, a żołdak Moskal wytacza krew niewinnego narodu, zostaje też nazwany "najgłupszym, najsroższym z siepaczy". W końcowej części widzenia poeta powraca do wizji wskrzesiciela narodu, nazywa go namiestnikiem wolności na ziemi, powtórnie nazywa go tajemniczym imieniem:

"Z matki obcej, krew jego dawne bohatery,

A imię jego czterdziežci i cztery".

Obrazy w "Widzeniu": (w nawiasach obrazy analogiczne biblijne)

- kibitki wywożące polską patriotyczną młodzież na północ, na Syberię oraz zapowiedź wskrzeszenia narodu (rzeź niewiniątek);

- męka i śmierć narodu polskiego po klęsce Powstania Listopadowego (śmierć Chrystusa na Krzyżu);

- zmartwychstanie narodu polskiego (zmartwychwstanie Chrystusa);

- Mikołaj I (Herod);

- rozbiory, cierpienie narodu polskiego (sąd nad Chrystusem, droga krzyżowa);

- Francja, która nie pomogła Polsce w czasie powstania (Piłat, który umył ręce).