Tytuł oryginału: The Complete Art Of War
Redakcja: Bartosz Oczko na podstawie  Sztuka wojny w tłumaczeniu Dariusza Bakalarza
Konsultacja sinologiczna: Piotr Plebaniak (36 forteli)
Projekt okładki: Magdalena Stasik
ISBN: 978-83-246-6391-0
Polish edition copyright © 2013 by Helion S.A.
All rights reserved.
Copyright © 1996 by Ralph D. Sawyer
All rights reserved. Printed in the United States of America. No part of this book may be
reproduced in any manner whatsoever without written permission except in the case of brief
quotations embodied in critical articles and reviews.
First published in the United States by Basic Books, A Subsidiary of Perseus Books L.L.C.
All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form
or by any means, electronic or mechanical, including photocopying, recording or by
any information storage retrieval system, without permission from the Publisher.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości
lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione.
Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie
książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie
praw autorskich niniejszej publikacji.
Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi
bÄ…dz
towarowymi ich właścicieli.
Wydawnictwo HELION dołożyło wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje
były kompletne i rzetelne. Nie bierze jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich
wykorzystanie, ani za zwiÄ…zane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub
autorskich. Wydawnictwo HELION nie ponosi również żadnej odpowiedzialności
za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.
Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres
http://onepress.pl/user/opinie/artwa3
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.
Wydawnictwo HELION
ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
WWW: http://onepress.pl (księgarnia internetowa, katalog książek)
Printed in Poland.
" Kup książkę " Księgarnia internetowa
" Poleć książkę " Lubię to! Nasza społeczność
" Oceń książkę
Spis tre ci
Przedmowa 7
SUN TZU Sztuka wojny
1 Wst pna ocena 13
2 Prowadzenie wojny 19
3 Planowanie ofensywy 23
4 Rozmieszczenie wojsk 31
5 Strategiczna si a militarna 37
6 Materia i jej brak 43
7 Walka wojskowa 51
8 Dziewi zmiennych 57
9 Manewrowanie armi 63
10 Ukszta towanie terenu 71
11 Dziewi terenów 77
12 Ataki ogniowe 87
13 Zatrudnianie szpiegów 91
14 Dziewi ukszta towa i dwa pytania 97
SUN PIN Metody wojskowe
1 Pojmanie P ang Chüana 111
2 Audiencja u króla Wei 115
3 Pytania króla Wei 119
4 T ien Chi pyta o fortyfikacje 127
5 Dobór o nierzy 133
6 Nocne dzia ania wojenne 137
7 Osiem formacji 143
8 Skarby terenu 149
Kup książkę Poleć książkę
SZTUKA WOJNY
9 Przygotowanie strategicznej siły 153
10 Charakter armii 159
11 Dobór w praktyce 163
12 Zabijanie oficerów 167
13 Wzmaganie ch i 171
14 Stanowiska, część I 181
15 Wzmacnianie armii 189
16 Dziesięć sposobów rozmieszczenia 193
17 Dziesięć pytań 201
18 Dowodzenie rozproszonymi oddziałami 209
19 Odróżnianie gościa od gospodarza 211
20 Biegli w sztuce wojny 217
21 Pięć nazw, pięć wyrazów szacunku 221
22 Wady armii 227
23 Prawość wodza 233
24 Cnoty dowódcy 237
25 Klęski wodza 241
26 Straty wodza 245
27 Miasta męskie i żeńskie 249
28 Pięć kryteriów, dziewięć zagarnięć 255
29 Zwarte i rozproszone 259
30 Konwencjonalne i niekonwencjonalne 265
31 Pięć instrukcji 273
32 Dowodzenie kawaleriÄ… 279
33 Atakowanie serca 283
Trzydzieści sześć forteli 285
Bibliografia 317
Przybliżona chronologia okresów dynastycznych 319
Nizina Chińska i obszary przyległe 320
6
Kup książkę Poleć książkę
SZTUKA WOJNY
5
Strategiczna si a militarna
37
Kup książkę Poleć książkę
SUN TZU
SUN TZU RZEK :
Dowodzenie du armi przypomina dowodzenie niewielkim oddzia-
em. Sprowadza si to do podzia u liczby o nierzy. Walka z du licz-
b wojsk u boku jest podobna walce z niewielk liczb . To tylko kwestia
rozmieszczenia wojsk i zajmowanych pozycji.
Tym, co sprawia, e o nierze Trzech Armii s w stanie niezmiennie
stawia opór, s metody konwencjonalne i niekonwencjonalne.
Gdziekolwiek armia atakuje, jest jak kamie rzucony w jajko  dzia a
na zasadzie dope niaj cych si przeciwie stw.
Generalnie, nawi zuj c walk , korzysta si z metod konwencjonalnych,
a zwyci stwo odnosi si dzi ki metodom niekonwencjonalnym. Ci,
którzy doskonal si w metodach niekonwencjonalnych, s niestrudze-
ni jak Niebo i nieograniczeni jak Jangcy i ó ta Rzeka. S jak s o ce
i ksi yc, które wschodz i zachodz . Jak cztery pory roku, które na-
st puj po sobie.
Pi jest podstawowych d wi ków, ale nie sposób wys ucha wszyst-
kich u o onych z nich melodii. Pi jest kolorów, ale wszystkich od-
cieni nie mo na zobaczy . Pi jest smaków, lecz nie sposób spróbowa
wszystkich ich kombinacji. Strategiczne uk ady si dzieli si tylko na
konwencjonalne i niekonwencjonalne, ale wszystkich przemian, które
te uk ady przechodz , nie da si zliczy . Konwencjonalne rodzi nie-
konwencjonalne  i odwrotnie, przechodz c z jednego w drugie w nie-
ko cz cym si cyklu. Któ zdo a wyczerpa wszystkie mo liwo ci?
38
Kup książkę Poleć książkę
SZTUKA WOJNY
Strategiczny uk ad si wida w nap ywie spi trzonej masy wody, która
toczy g azy. Uderzenie we w a ciwym czasie wida w ataku drapie nego
ptaka, który amie ko ci swej ofiary. Zatem strategiczna si a bieg ych
w sztuce wojny podlega dok adnemu ukierunkowaniu i uderzeniu we
w a ciwym czasie. To strategiczne ukierunkowanie przypomina napi-
nanie kuszy, a uderzenie we w a ciwym czasie  zwalnianie spustu.
Chocia walka wygl da na bez adn i burzliw , oni dzia aj w sposób
zdyscyplinowany. W zamieszaniu i chaosie zbijaj si w kr g i nie mo na
ich pokona .
Symulowany chaos bierze si z opanowania, z udzenie strachu  z od-
wagi, pozorna s abo  z si y. Porz dek lub nieporz dek to tylko kwe-
stia liczb. Odwaga i strach to tylko kwestia rozmieszczenia wojsk.
Kto zatem doskonali si w manipulowaniu wrogiem, dokonuje takiego
rozk adu si , e przeciwnik musi zareagowa . Podsuwa mu co , co ten
musi zdoby . Zmusza wroga do posuni , mami c go korzy ciami, lecz
w zanadrzu ma solidnie przygotowane wojska.
A zatem bieg y w sztuce wojennej odnosi zwyci stwo, polegaj c na
strategicznym uk adzie si , a nie uzale niaj c si od efektywno ci
dzia a swoich ludzi. Potrafi wybra ludzi i wykorzystywa strate-
giczn przewag .
Kto wykorzystuje przewag strategiczn , dowodzi lud mi w bitwie tak,
jakby toczy bale lub kamienie. Drewno i kamie z natury swej zacho-
wuj spokój, gdy stoj nieruchomo, a zsuwaj si na pochy ym gruncie.
Gdy s kanciaste, zatrzymuj si , gdy okr g e  poruszaj . Zatem
strategiczn przewag kogo , kto doskonali si w dowodzeniu armi ,
mo na porówna do spychania okr g ych g azów z niebotycznej góry.
Oto strategiczny uk ad si .
39
Kup książkę Poleć książkę
SUN TZU
KOMENTARZ
W tym rozdziale pad y wst pne sformu owania kilku wa nych koncep-
cji taktycznych, mi dzy innymi wspó istnienia metod  konwencjonal-
nych i niekonwencjonalnych oraz strategicznej przewagi wynikaj cej
z uk adu si , omawianych szerzej we wst pie. Jednak podstawa realizacji
ka dej strategii zawsze opiera si na skutecznym dowodzeniu i kontroli,
a armie staro ytnych Chin ci le przestrzega y hierarchicznej organi-
zacji opartej na wielokrotno ci liczby pi  od dru yny po brygad
i armi . Ponadto ci le zdefiniowana organizacja umo liwia dowódcy
dowodzenie o nierzami tak, jakby dowodzi jednym cz owiekiem, co
jest godn odnotowania analityczn koncepcj w erze Sun Tzu. (Obec-
nie, nie licz c organizacji wojskowych, hierarchiczne struktury dowo-
dzenia  kojarzone z instytucjonalnymi molochami i pionow hierar-
chi  ust puj miejsca podzia owi odpowiedzialno ci, redukcjom,
pracy w ma ych grupach zadaniowych i niezale no ci. Nawet teoria
wojskowo ci podlega cyklicznym zmianom i chocia ogólnie sprowa-
dza o nierza do roli maszyny, czasami podkre la wag jego inicjatywy
i elastyczno ci dzia ania). Tworz c b yskawicznie reaguj c armi , mo -
na zastosowa wiele rodków maskuj cych do manipulowania wro-
giem, aby postawi go w niekorzystnej sytuacji lub zabi go, gdy jest to
nieuniknione.
Przez d ugi czas na Zachodzie pogardzano stosowaniem taktyk nie-
konwencjonalnych, co cz sto skutkowa o wieloma ofiarami zarówno na
polu bitwy, jak i poza nim. O ile dla wielu niekonwencjonalne rodki
s atrakcyjne, a nawet fascynuj ce, u genera a wzbudzaj naiwne po-
czucie  post powania nie fair , które zupe nie nie pasuje do wojennych
okoliczno ci. Jednak wed ug my li taoistycznej zestawienie  konwen-
cjonalny i niekonwencjonalny to tylko dwie dope niaj ce si strony tego
samego medalu, bez pozytywnych czy negatywnych konotacji. Niekon-
wencjonalne rodki u yte w nieodpowiedni sposób prowadz do po-
ra ki, stosuj je te z oczy cy do nikczemnych celów, ale nie mo na po-
t pia przez to samych rodków. Niekonwencjonalne rodki i koncepcja
dope niania si  konwencjonalnego z niekonwencjonalnym umo li-
wiaj raczej spojrzenie na niekorzystne strony  np. na przewag
40
Kup książkę Poleć książkę
SZTUKA WOJNY
liczebn wroga, w asn s abo , brak obiegu informacji, niedostateczne
do wiadczenie  z perspektywy umo liwiaj cej znalezienie alterna-
tywnych sposobów odwrócenia sytuacji na w asn korzy .
W najprostszej sytuacji na polu bitwy, gdy jedna strona ma znacznie
mniej wojska od drugiej, zastosowanie konwencjonalnych rodków po-
lega oby na po piesznym ustanowieniu obszaru, który jest broniony
w pe ni, lecz niewielkimi si ami  z nadziej , e zaciek walk uda si
odeprze atak wroga. (Warto przypomnie , e dawniej obro cy uwa-
ali przewag trzy do jednego za zno n , pod warunkiem e nie byli
nieudolni lub wyczerpani). Do najpowszechniejszych niekonwencjo-
nalnych metod stosowanych w takich sytuacjach w Chinach nale a o
budowanie prowizorycznych fortyfikacji, na przyk ad stawianie wy-
ra nie dostrzegalnych palisad, a tym samym zniech canie przeciwnika
do bezpo redniego ataku, zwodzenie go co do rzeczywistej liczby wojsk
poprzez stawianie kukie , wzniecanie kurzu i u ywanie innych pro-
stych rodków. Pó niej koncentrowano si y na s abym punkcie wroga,
aby doprowadzi do wy omu w jego szeregach, a nast pnie do chaotycz-
nej walki. Po pieszna rejterada i chaos w bitwie mo e by podst pem,
aby poci gn za sob wroga na pole taktycznie przygotowane do kontr-
ataku wspieranego najcz ciej przez ataki z flanki albo na ty ach przez
niewielkie jednostki, którym w pyle bitewnym i ogólnym zam cie uda o
si oddzieli . (Szczególnie znanym przyk adem takiej strategii jest oczy-
wi cie zastosowanie przez T ien Tana p on cych wo ów do przepro-
wadzenia ucieczki pod os on nocy, o czym szerzej mówimy w naszej
publikacji pt. Ancient Chinese Warfare oraz wspominamy pokrótce
w ksi ce Sto niekonwencjonalnych strategii). Taktyka jest niewa na,
a o mistrzostwie stosowania niekonwencjonalnych metod decyduje
umiej tno znajdowania alternatywnych, nietuzinkowych rozwi za
w ka dej sytuacji.
41
Kup książkę Poleć książkę