Hornblower i Wdowa

McCool

2

Flota Kanału płynęła wreszcie do miejsca schronienia. Szalone wichury zachodnie

powodowały tak silne kołysanie wzdłużne, że maszty, żagle i takielunek nie mogły im się dłużej

opierać. Dziewiętnaście okrętów liniowych i siedem fregat pod dowództwem admirała lorda

Bridporta, którego flaga powiewała nad okrętem JKM „Victory"

1

, odstąpiło na pewien czas od

blokady Brestu utrzymywanej od sześciu lat. Okręty opływały Berry Head

2

i stawały na

kotwicach w zaciszu zatoki Tor. Szczur lądowy wystawiony na wycie wiatru mógłby mieć

zastrzeżenia co do skuteczności tego schronienia, lecz dla wyczerpanych i skołatanych pogodą

załóg, przez tyle czasu pływających po burzliwych wodach Zatoki Biskajskiej i usiłujących

trzymać się z dala od skalistego wybrzeża Bretanii, to białe od piany kotwicowisko wydawało się

rajem. Można było nawet wysłać łodzie do Brixham i Torquay po pocztę i słodką wodę; na

większości okrętów oficerowie i członkowie załóg przez trzy miesiące obywali się bez jednego i

drugiego. Mimo chłodu zimowego dnia wielką fizyczną przyjemność sprawiało otwarcie ust i

wlanie do nich łyku słodkiej, czystej wody, tak różnej od cuchnącej, zielonkawej cieczy, jeszcze

wczoraj wydzielanej skąpo przy asyście strażnika.

Młodszy oficer okrętu JKM „Renown", opatulony w ciężkie ubranie sztormowe, przechadzał

się po pokładzie okrętu, który stojąc na kotwicy przewalał się z boku na bok. Oczyma

łzawiącymi od przenikliwego wiatru młody porucznik nieustannie patrzył przez swoją lunetę.

Jako oficer sygnałowy był odpowiedzialny za szybkie odczytywanie i przekazywanie sygnałów,

a teraz właśnie należało się spodziewać rozkazów dotyczących chorych i zaopatrzenia,

pogawędek między kapitanami i admirałami, wzajemnych zaproszeń na obiad, a nawet nowin,

jakie należało podać do ogólnej wiadomości.

Patrzył, jak od francuskiego pryzu, wziętego ubiegłego dnia przez flotę w drodze w górę

Kanału, ruszyła łódź w kierunku ich okrętu. Z „Renown" posłano na pryz młodszego oficera

Harta, żeby objął nad nim dowództwo. Jakimś cudem odbył on pomyślnie ryzykowną podróż i

teraz, zakotwiczywszy bezpiecznie pryz między jednostkami floty, wracał na okręt, żeby złożyć

raport. Oficerowi sygnałowemu fakt ten nie wydał się szczególnie interesujący, ale Hart wyglądał

na podnieconego. Zaraz po wejściu i bardzo zwięzłym zameldowaniu się oficerowi wachtowemu

pośpieszył pod pokład z tym, co przywiózł. I oto zaledwie kilka minut później oficer sygnałowy

miał pełne ręce roboty.

1

„Victory" — „Zwycięstwo".

2

Berry Head — przylądek w pobliżu Plymouth.

3

Na pokład wyszedł bowiem w towarzystwie Harta sam kapitan Sawyer, żeby dopilnować

przekazania nowiny.

— Panie Hornblower!

— Sir!

— Proszę łaskawie nadać ten sygnał.

Sygnał był od kapitana do samego admirała. Początek był łatwy, tylko dwa rzuty flag, by

przekazać: „«Renown» do flagowego". Takie terminy jak „pryz", „francuski" czy „bryg" też nie

były trudne do nadania, ale potem szły nazwiska, które trzeba było dokładnie literować. „Pryz to

francuski bryg «Esperance» z Barrym McCoolem na pokładzie".

— Panie James! — krzyknął Hornblower. Midszypmen sygnałowy czekał u jego boku, ale do

midszypmenów zawsze należało zwracać się podniesionym głosem, szczególnie gdy robił to

świeżo upieczony porucznik.

Hornblower podał bez namysłu liczby i sygnał powędrował na nok rei. Linki sygnałowe

wibrowały mocno wskutek wiatru gwałtownie szarpiącego chorągiewkami. Kapitan Sawyer

czekał na pokładzie na odpowiedź, sprawa musiała być ważna. Hornblower ponownie przeczytał

wiadomość, którą dotąd traktował jako coś, co po prostu miało zostać nadane. Lecz nawet teraz

nie umiał odgadnąć, dlaczego przekazana informacja miałaby być ważna. Wróciwszy trzy

miesiące temu z Hiszpanii, gdzie przebywał dwa lata jako jeniec, miał luki w znajomości

niedawnych wydarzeń. Nazwisko Barry McCool nic mu nie mówiło.

Wyglądało natomiast, że admirałowi mówiło bardzo dużo, bo gdy tylko upłynął czas

niezbędny na przekazanie wiadomości do jego kajuty, na noku rei „Victory" pojawiło się

zapytanie:

„Flagowy do «Renown». — Hornblower odczytywał chorągiewki, w miarę jak się rozwijały,

tak że od razu mógł podać dalszy ciąg sygnału: — Czy McCool żyje?".

— Odpowiedzieć potwierdzająco — polecił kapitan Sawyer.

Ledwie wciągnięto sygnał potwierdzający, a już na „Victory" zatrzepotał następny rzut flag.

„Sprowadzić go natychmiast na pokład. Odbędzie się sąd wojenny".

Sąd wojenny! Kim, u licha, jest ten McCool? Dezerterem? Schwytanie zwykłego dezertera nie

byłoby sprawą interesującą dla głównodowodzącego. Zdrajcą? Byłoby rzeczą dziwną, by zdrajcę

sądził sąd wojenny floty. Lecz tak właśnie miało być. Na słówko rzucone przez kapitana Hart

4

wskoczył do łodzi i ruszył po tajemniczego więźnia, a z „Victory" szły jeden po drugim sygnały

zwołujące sąd wojenny na „Renown".

Hornblower miał pełne ręce roboty z odczytywaniem sygnałów, tak że mógł rzucić tylko

przelotne spojrzenie na Harta i więźnia wciąganego po burcie wraz z jego marynarskim

kuferkiem. Był to mężczyzna o młodzieńczym wyglądzie, wysoki i szczupły, z rękami

związanymi na plecach — to dlatego trzeba go było windować na pokład. Nie miał nakrycia

głowy i wiatr rozwiewał jego długie rude włosy. Ubrany był w granatowy mundur z czerwonymi

wyłogami, przypominający mundur francuskie] piechoty. Nazwisko, mundur i rudy kolor włosów

— Hornblower zaczynał wreszcie orientować się w sytuacji. McCool jest na pewno

Irlandczykiem. Hornblower wiedział, że w czasie, gdy on sam siedział w więzieniu w Ferrol, w

Irlandii miała miejsce krwawa rebelia. Irlandczycy, którzy uciekli, poszli masowo na służbę

Francji. Więzień bez wątpienia był takim zbiegiem, lecz to w dalszym ciągu nie wyjaśniało,

czemu, zamiast władz cywilnych, miałby go sądzić admirał.

Hornblower musiał czekać godzinę na wyjaśnienie, aż o drugiej szklance następnej wachty

podano obiad w mesie młodszych oficerów.

— Jutro rano będzie śliczna mała uroczystość — odezwał się chirurg Clive. Przyłożył dłoń do

szyi gestem, który Hornblower uznał za wstrętny.

— Mam nadzieję, że rezultat będzie uzdrawiający — zauważył drugi oficer Roberts. Koniec

stołu, gdzie siedział Roberts, stał się chwilowo miejscem honorowym, gdyż pierwszy oficer

Buckland był zajęty przygotowaniami do sądu wojennego.

— Ale dlaczego my mielibyśmy go wieszać? — spytał Hornblower.

Roberts obrócił na niego spojrzenie.

— Dezerter — rzek! i dodał: — Ach, przecież pan jest tu od niedawna. Ja sam, osobiście,

zamustrowałem go na ten okręt w dziewięćdziesiątym ósmym. Hart od razu go poznał.

— Sądziłem, że jest rebeliantem. ?

— Rebeliantem też — odrzekł Roberts. — W dziewięćdziesiątym ósmym najszybszą drogą

wydostania się z Irlandii — faktycznie jedyną — było wstąpienie do sił zbrojnych.

— Rozumiem — powiedział Hornblower.

— Tamtej jesieni dali nam setkę ludzi — dorzucił inny porucznik, Smith.

5

I nie pytano ich o nic, pomyślał Hornblower. Jego ojczyzna, walcząca o życie, potrzebowała

marynarzy jak topielec powietrza i była gotowa robić ich z każdego surowego materiału, jaki się

nawinął.

— McCool zdezerterował którejś ciemnej nocy, kiedy staliśmy unieruchomieni ciszą opodal

Penmarks

3

— wyjaśniał Roberts. — Wydostał się przez dolną furtę strzelniczą, zabierając ze

sobą greting, żeby miał na czym płynąć. Myśleliśmy, że się utopił, ale potem z Paryża przyszła

wiadomość, że jest tam i że wrócił do swoich dawnych sztuczek. Przechwalał się, czego to on

dokonał, i stąd dowiedzieliśmy się, że to nasz O'Shaughnessy — takie podał nazwisko u nas na

okręcie.

— Wolfe Tonę też miał na sobie mundur francuski — dodał Smith. — I powiesiliby go, gdyby

przedtem nie podciął sobie gardła.

— Mundur tylko pogarsza sprawę w wypadku dezertera — powiedział Roberts.

Hornblower miał nad czym rozmyślać. Przede wszystkim ta przyprawiająca o mdłości myśl,

że rano odbędzie się egzekucja. Następnie odwieczny problem irlandzki. Im dłużej zastanawiał

się nad tym, tym większy zamęt miał w głowie. Gdyby brało się pod uwagę tylko nagie fakty, nie

byłoby w ogóle problemu. W obecnej sytuacji na świecie Irlandia mogła wybierać jedynie

między zwierzchnictwem Anglii albo Francji. W świecie uwikłanym w wojnę inna możliwość

nie istniała. Wydawało się też nie do pomyślenia, żeby ktoś mógł chcieć wydostać się spod

panowania angielskiego — nie biorąc oczywiście pod uwagę właścicieli ziemskich

mieszkających za granicą i mało co wartych katolików — po to, aby popaść w niewolę

chciwości, okrucieństwa i korupcji republiki francuskiej. Ryzykowanie życiem dla takiej

zamiany byłoby czymś absolutnie nielogicznym, lecz logika, zakonkludował smętnie

Hornblower, nie ma wpływu na patriotyzm, a nagie fakty są czynnikami najmniej branymi pod

uwagę.

A równie dobrze można było poddać krytyce metody angielskie. Nie ulega wątpliwości, że

Irlandczycy uważają Wolfe'a Tone'a i Fitzgeralda za męczenników i że w tym samym świetle

będą widzieć McCoola. Nic bardziej skutecznie nie uszlachetnia i nie ożywia sprawy, jak kilku

męczenników.

Powieszenie McCoola doleje tylko oliwy do ognia, który Anglia stara się ugasić. Dwa narody

powodowane najsilniej działającymi motywami — instynktem samozachowawczym i

3

Penmarks chodzi o przylądek Penmarch na południu Półwyspu Bretońskiego, poniżej Brestu.

6

patriotyzmem — ścierają się w walce, która jeszcze długo nie może mieć zadowalającego

zakończenia.

Właśnie w tej chwili do mesy młodszych oficerów wszedł pierwszy oficer Buckland. Z

zaabsorbowanym wyrazem twarzy, zwykłym u pierwszych oficerów dźwigających ciężar

odpowiedzialności na swoich barkach, przesunął spojrzeniem po obecnych. Wszyscy młodsi

oficerowie, czując, że grożą im jakieś przykre obowiązki, starali się możliwie dyskretnie uniknąć

napotkania jego wzroku. Jak można było przewidzieć, z ust Bucklanda padło nazwisko

najmłodszego oficera.

— Panie Hornblower — powiedział.

— Sir! — odparł Hornblower, czyniąc wszystko, by nie dać poznać rezygnacji po swoim

głosie.

— Zamierzam uczynić pana odpowiedzialnym za więźnia.

— Sir? — rzekł Hornblower ze zmienioną intonacją głosu.

— Hart ma składać zeznania na sądzie wojennym — wyjaśnił Buckland. Była to oznaka

wielkiej łaskawości, że w ogóle raczył coś wyjaśniać. — Pan wie, że dowódca żandarmerii to

tępak. Chcę, żeby McCool stanął przed sądem wojennym cały i zdrowy i chcę, by cały i zdrowy

pozostał także po rozprawie. Powtarzam, panie Hornblower, własne słowa kapitana.

— Tak jest, sir — odrzekł Hornblower, bo nic innego nie mógł powiedzieć.

— Żadnych sztuczek z McCoolem w rodzaju Wolfe'a Tone'a — dodał Smith.

Wolfe Tone podciął sobie gardło w noc przed powieszeniem i umarł w mękach tydzień

później.

— Gdyby pan czegoś potrzebował, panie Hornblower, proszę zwracać się do mnie — dorzucił

Buckland.

— Tak jest, sir.

— Chłopcy burtowi! — rozległo się nagle wołanie na pokładzie nad ich głowami, i Buckland

oddalił się spiesznie. Przybycie wysokiego rangą oficera oznaczało, że sąd wojenny zaczął się

zbierać.

Hornblower zwiesił głowę. Życie jest twarde i bezlitosne, a on jest oficerem w najcięższej,

najbardziej bezlitosnej służbie na świecie, służbie, w której nie wolno było odpowiedzieć ani „nie

mogę", ani „boję się".

7

— Masz pecha, Horny — odezwał się Smith z zaskakującą łagodnością i ze wszystkich stron

stołu rozległy się pomruki współczucia.

— Rób, co ci każą, młodzieńcze — rzekł spokojnie Roberts.

Hornblower wstał z krzesła. Bał się odezwać, toteż ukłoniwszy się tylko, spiesznie opuścił

zebranych przy stole.

— Panie 'Ornblower, tu on jest, cały i zdrowy — odezwał się szef żandarmerii, przystając w

ciemnościach międzypokładu.

Pilnujący drzwi żołnierz piechoty morskiej usunął się z przejścia. Dowódca żandarmerii

oświetlił latarnią świecową dziurkę w zamku i włożył do niej klucz.

— Wsadziłem go do pustego magazynu, sir — ciągnął. — Jest tam z nim dwóch moich

kaprali.

Drzwi otwarły się, ukazując światło innej latarni świecowej. W pomieszczeniu cuchnęło

smrodliwym powietrzem. McCool siedział na kuferku, a obaj kaprale na deskach pokładu,

plecami oparci o grodź. Na widok wchodzącego oficera podnieśli się, lecz mimo to nie było

prawie miejsca dla dwóch nowo przybyłych. Hornblower obrzucił pomieszczenie bacznym

spojrzeniem. Wyglądało, że nie ma tu szansy na ucieczkę albo samobójstwo. W końcu zebrał

siły, żeby napotkać wzrok McCoola.

— Polecono mi pieczę nad panem — rzekł.

— Bardzo mi miło, panie... panie... — odpowiedział McCool wstając z kuferka.

— Hornblower.

— Miło mi bardzo poznać pana, panie Hornblower.

McCool mówił kulturalnym głosem z lekkim tylko akcentem zdradzającym jego irlandzkie

pochodzenie. Rude włosy miał porządnie związane na plecach w ogon. Nawet w słabym świetle

świec jego niebieskie oczy rzucały dziwne błyski.

— Czy potrzebuje pan czegoś? — spytał Hornblower.

— Zjadłbym coś i wypił — odparł McCool. — Nie miałem nic w ustach od czasu zajęcia

„Esperance".

To było wczoraj. Ten człowiek nie jadł i nie pił od przeszło dwudziestu czterech godzin.

— Dopilnuję tego — odparł Hornblower. — Czy coś jeszcze?

8

— Siennik... poduszkę... coś, na czym mógłbym siedzieć — powiedział McCool. Wskazał

ręką na swój marynarski kuferek. — Noszę zaszczytne nazwisko, lecz nie chciałbym, żeby się

odcisnęło na mym siedzeniu.

Kuferek był z kosztownego mahoniu, a wieko miał z grubej drewnianej płyty, na której

wypukłymi literami wyryte było nazwisko: B. I. McCool.

— Przyślę panu siennik — oświadczył Hornblower.

W drzwiach stanął porucznik w mundurze.

— Jestem Payne, ze sztabu admirała — powiedział do Hornblowera. — Mam rozkaz

zrewidować tego człowieka.

— Proszę bardzo — odparł Hornblower.

— Ma pan moje przyzwolenie — dorzucił McCool.

Dowódca żandarmerii i jego ludzie musieli opuścić ciasne pomieszczenie, żeby Payne mógł

przystąpić do dzieła, a Hornblower stanął w kącie i przyglądał się. Payne pracował szybko i

sprawnie. Kazał McCoolowi rozebrać się do naga i uważnie obejrzał jego odzież — szwy,

podszewkę i guziki. Każdą część garderoby zgniatał starannie w dłoni z uchem przy materiale,

widocznie sprawdzając, czy nie ma tam ukrytych papierów. Następnie ukląkł przy kuferku. Klucz

tkwił w zamku, więc otworzył nim wieko. Mundury, koszule, bielizna, rękawiczki, każdy artykuł

został wyjęty, obejrzany i odłożony na bok. W kuferku były dwa portreciki dzieci, które Payne

zbadał szczególnie starannie, nie znajdując jednak niczego.

— Wszystkie rzeczy, których pan szuka — odezwał się McCool — zostały wyrzucone za

burtę, nim załoga pryzową dobiła do „Esperance". Nie znajdzie pan niczego, co zdradziłoby

moich rodaków, więc może pan spokojnie oszczędzić sobie trudu.

— Może się pan ubrać — rzucił szorstko Payne do McCoola, skinął głową Hornblowerowi i

spiesznie odszedł.

— Człowiek niezwykłej wprost uprzejmości — odezwał się McCool zapinając spodnie.

— Dopilnuję, żeby spełniono pańskie życzenia — powiedział Hornblower.

Zatrzymał się na moment przy szefie żandarmerii, żeby jemu i kapralowi zalecić jak najdalej

posuniętą czujność, i poszedł nakazać przyniesienie McCoolowi jedzenia i picia. Zaraz potem

wrócił.

McCool wypił chciwie kwaterkę wody i zabrał się do suchara okrętowego i mięsa.

— Nie ma noża ani widelca — poskarżył się.

9

— Nie — odparł Hornblower bezbarwnym tonem.

— Rozumiem.

Dziwnie było stać tak i patrzeć, jak człowiek, który ma jutro umrzeć, z marnym skutkiem

usiłuje odgryźć kęs trzymanego w zębach mięsa.

Grodź, o którą oparł się Hornblower, zadrżała lekko i pod pokład dobiegł cichy odgłos

wystrzału armatniego. Był to sygnał, że zaraz zacznie się sąd wojenny.

— Idziemy? — spytał McCool.

— Tak.

— Mogę zatem zostawić to wyśmienite jadło bez naruszenia dobrych manier.

Ruszyli drabinką włazową na pokład główny, w przodzie dwóch żołnierzy piechoty morskiej,

potem McCool, a za nim Hornblower i zamykający pochód obaj kaprale okrętowi.

— Często przechodziłem tymi pokładami — odezwał się McCool patrząc wokół siebie — ale

nie z takim ceremoniałem.

Hornblower uważał, żeby McCool nie wyrwał się i nie skoczył do morza.

Sąd wojenny. Złoto lamowań i krótka, sprawna procedura, a tymczasem „Renown" jeździł na

kotwicy wśród jęków rozwibrowanego wichurą takielunku, przenoszonych przez drewno

masztów i rei. Przeprowadzenie dowodu tożsamości. Lakoniczne pytania.

— Nic, co miałbym do powiedzenia, nie znajdzie posłuchu pośród tych emblematów tyranii

— odpowiedział McCool na pytanie przewodniczącego sądu.

Wystarczyło nie więcej niż piętnaście minut, by skazać człowieka na śmierć: „Wyrokiem

obecnego tu sądu jest, że ty, Barry Ignacy McCool, masz być powieszony za szyję..."

Magazyn, do którego Hornblower odprowadził z powrotem McCoola, stał się teraz celą

skazańca. Ledwie doszli na miejsce, a już nadbiegł zdyszany midszypmen pytając o

Hornblowera.

— Pozdrowienia od kapitana, sir. Kapitan chciałby mówić z panem.

— W porządku — odparł Hornblower.

— Jest z nim admirał, sir — dodał midszypmen w przypływie zaufania.

Kontradmirał, wielce czcigodny Sir William Cornwallis, był istotnie w kajucie kapitańskiej, z

Paynem i kapitanem Sawyerem. Gdy tylko przedstawiono mu Hornblowera, przeszedł od razu do

sedna sprawy.

— Pan jest oficerem, któremu polecono przeprowadzić egzekucję? — spytał.

10

— Tak, sir.

— Niech pan słucha, młody człowieku...

Cornwallis był lubianym admirałem, wymagającym, lecz życzliwym, o nieugiętej odwadze i

wybitnych kwalifikacjach zawodowych. Pod przezwiskiem „Billy Blue"

4

był bohaterem

niezliczonych anegdot i ballad. Lecz zacząwszy to, co miał powiedzieć, okazał wahanie obce

jego naturze. Hornblower czekał na jego dalsze słowa.

— Niech pan słucha — powtórzył Cornwallis. — Przy wieszaniu ma nie być żadnej

przemowy.

— Nie, sir? — zdziwił się Hornblower.

— Jedna czwarta załogi tego okrętu to Irlandczycy — ciągnął Cornwallis. — Przemowa

McCoola do nich równałaby się ogniowi w składzie amunicji.

— Rozumiem, sir — powiedział Hornblower.

Lecz przecież egzekucje miały swój ustalony, koszmarny tok. Od niepamiętnych czasów

skazany miał prawo zwrócić się z ostatnim słowem do przyglądających się.

— Powieście go — ciągnął Cornwallis — żeby zobaczyli, czego mogą się spodziewać w

wypadku dezercji. Lecz jeśli w ogóle pozwoli mu się otworzyć usta... Ten typ ze swą swadą... a

rezultat — niepokoje wśród załogi przez następne sześć miesięcy.

— Tak, sir.

— Więc proszę tego dopilnować, młody człowieku. Może mu pan dać rumu do woli. Ale

gdyby pozwolił mu pan przemówić, będzie z panem krucho.

— Tak jest, sir.

Gdy Hornblower został odprawiony z kajuty, Payne wyszedł za nim.

— Mógłby mu pan zatkać usta pakułami — poradził. — Mając związane ręce nie potrafiłby

ich wyjąć.

— Tak — powiedział Hornblower, czując że krew w nim stygnie.

— Znalazłem dla niego księdza — ciągnął Payne — ale on też jest Irlandczykiem. Nie

możemy być pewni, że nakłoni McCoola do milczenia.

— Tak — powtórzył Hornblower.

4

„Billy Blue" — dosłownie: „Niebieski Billy". Przezwisko mogło powstać w okresie dowodzenia tzw. eskadrą

„niebieską" (od koloru podnoszonej bandery). Może również m.in. znaczyć: „Niezawodny Billy", jeśliby to
znaczenie wyrazu blue uznano za cechę najlepiej określającą admirała Cornwallisa.

11

— McCool jest diabelnie sprytny. Z pewnością wyrzucił wszystko za burtę przed

aresztowaniem.

— Co planował zrobić? — spytał Hornblower.

— Wylądować w Irlandii i od nowa wzniecić niepokoje. Szczęściem ujęliśmy go. I

szczęściem, jeśli już przy tym jesteśmy, możemy go oskarżyć o dezercję i szybko załatwić się z

nim.

— Tak — powiedział Hornblower.

— Niech pan nie liczy na to, że uda się go spić — ciągnął Payne — chociaż tak radzi Billy

Blue. Pijani czy trzeźwi ci Irlandczycy zawsze potrafią gadać. Rada, jaką panu dałem, jest

najlepsza.

— Tak — mruknął Hornblower opanowując dreszcz.

Wrócił do celi skazanego, czując się jakby sam był skazańcem. McCool siedział na

słomianym sienniku, przyniesionym na polecenie Hornblowera, wciąż pod okiem dwóch kaprali.

— Oto nadchodzi Jack Katch

5

— przemówił McCool z prawie naturalnym uśmiechem.

Nie widząc taktownego sposobu załatwienia sprawy, Hornblower od razu przystąpił do

rzeczy.

— Jutro... — zaczął.

— Tak, jutro?

— Jutro ma pan nie występować z żadną mową — rzekł.

— Żadną? Żadnych pożegnalnych słów do rodaków?

— Żadnych — odrzekł Hornblower.

— Okrada pan skazańca z jego ostatniego przywileju.

— Taki mam rozkaz — odpowiedział Hornblower.

— I chce pan wymusić jego wykonanie?

— Tak.

— Mogę spytać jak?

— Na przykład przez zatkanie panu ust pakułami — rzucił Hornblower brutalnie.

McCool popatrzył na bladą, napiętą twarz. — Nie wygląda mi pan na idealnego oprawcę —

zauważył, a potem, jakby tknięty nową myślą, dodał: — Przypuśćmy, że oszczędziłbym panu

kłopotu?

5

Jack Ketch — kat.

12

— Jak?

— Dając słowo honoru, że nic nie powiem.

Hornblower usiłował nie pokazać po sobie, że wątpi, czy można zaufać fanatykowi idącemu

na śmierć.

— Och, nie musiałby pan zawierzyć tylko mojemu słowu — dodał z goryczą McCool. — Jeśli

pan chce, możemy ubić interes. Pan wykona swoją część, dopiero gdy ja spełnię moją.

— Interes?

— Niech mi pan pozwoli napisać do wdowy po mnie. Przyrzeknie pan, że wyśle do niej mój

list i ten oto kuferek marynarski — ma sentymentalną wartość — ja zaś z mojej strony

przyrzekam, że nie powiem ani słowa od chwili wyjścia stąd aż do... aż do... — W tym miejscu

nawet McCoolowi zadrżał głos. — Czy to dosyć jasne?

— No więc... — zaczął Hornblower.

— Będzie pan mógł przeczytać ten list — dodał McCool. — Był pan świadkiem

przeszukiwania mojego kuferka przez tego drugiego pana. Wysyłając moje rzeczy do Dublina,

może pan być pewien, że nie zawierają niczego, co nazwałby pan zdradą.

— Przeczytam list przed wyrażeniem zgody — zdecydował Hornblower.

Wyglądało, że jest to jakieś wyjście z tej okropnej sytuacji. Nie będzie większego kłopotu ze

znalezieniem kabotażowca do Dublina, za kilka szylingów będzie mógł posłać list i kuferek pod

podany adres.

— Przyślę panu pióro, atrament, i papier — powiedział Hornblower.

Był już czas na zajęcie się innymi przykrymi przygotowaniami. Trzeba było przewlec linę

przez linoblok na lewym noku fokrei i dopilnować, żeby lina lekko przesuwała się w bloku.

Obciążyć linę i zrobić kredą kółko w przejściu burtowym, gdzie doprowadzony był jej koniec.

Sprawdzić, czy pętla zaciska się łatwo. Wytypować razem z Bucklandem dziesięciu ludzi i

pouczyć ich, żeby pociągnęli za linę w odpowiedniej chwili. Hornblower przeszedł przez to

wszystko jak człowiek pogrążony w koszmarnym śnie.

Potem wrócił do celi skazańca. McCool był blady i napięty, lecz wciąż potrafił zmusić się do

uśmiechu.

— Jak pan widzi, natchnienie przychodziło mi z trudem — rzekł.

Spojrzawszy na dwie kartki papieru leżące u stóp McCoola; Hornblower stwierdził, że są

pokryte jakby próbkami tekstu wierszowanego. Były tam liczne skreślenia i poprawki.

13

— Ale tu mam czystopis. — McCool podał Hornblowerowi inną kartkę.

List zaczynał się od słów: „..Moja droga Żono, trudno znaleźć słowa na pożegnanie mojej

najukochańszej..."

Nie było rzeczą łatwą dla Hornblowera zmusić się do czytania tego listu. Wydawało mu się,

że wydobywa słowa jak przez mgłę. Lecz były to tylko słowa mężczyzny piszącego do swej

ukochanej, której już nigdy nie zobaczy. To przynajmniej było jasne. Hornblower z trudem

przebrnął przez pełne uczucia zdania. List kończył się tak: „Załączam marny wierszyk, który w

latach, jakie nadejdą, może Ci mnie przypominać, moje najdroższe kochanie. A teraz żegnaj, do

czasu, gdy spotkamy się w niebie. Twój mąż, wierny do grobowej deski, Barry Ignacy McCool".

Potem następował wiersz:

O moce niebieskie! Stójcie przy mnie, gdy będę umierał!

Pszczoła wznosi się przed mym obracającym się okiem.

Życie wciąż płynie dalej w mieście bez serca.

Ciemne moce żądają mojej duszy. Więc uderzcie im.

Morze się wzniesie, morze opadnie. Więc zatoczcie

Pełny krąg. Obróćcie znów. A potem zapłoną

Migotliwe płomienie gdy piekło podniesie swą głowę.

Módl się więc za mnie, gdy wejdę w poczet zmarłych

Hornblower przeczytał bombastyczne linijki wiersza i poczuł się zaintrygowany ich mglistą

obrazowością. Pomyślał jednak, czy on sam byłby w stanie napisać z sensem choćby linijkę,

gdyby wiedział, że za kilka godzin ma umrzeć.

— Adres jest na odwrocie — powiedział McCool. Hornblower odwrócił kartkę. List był

zaadresowany do Wdowy McCool przy jakiejś ulicy w Dublinie. — Czy teraz przyjmie pan moje

słowo? — spytał McCool.

— Tak — odparł Hornblower.

Ponura egzekucja odbywała się o szarej godzinie poranka.

— Załoga do asystowania przy karze!

Zaświergotały gwizdki, i marynarze ustawili się na śródokręciu, twarzami w stronę dziobu. W

poprzek pokładu stanęli szeregami żołnierze piechoty morskiej. Hornblower zobaczył białe

14

plamy twarzy, przyprowadzając McCoola spod pokładu. Pojawienie się skazańca zostało

przywitane pomrukiem. Wokół okrętu ustawiły się łodzie ze wszystkich pozostałych jednostek

floty, wypełnione marynarzami przysłanymi tu, żeby byli świadkami kary, lecz gotowymi do

szturmu na okręt w wypadku jakiegoś poruszenia wśród jego załogi. McCool stanął w kółku

zaznaczonym kredą w przejściu burtowym. Na sygnał z działa rozległ się tupot nóg dziesięciu

marynarzy wybierających linę szubienicy. McCool umarł, jak przyrzekł, nie powiedziawszy ani

słowa.

Ciało wisiało na noku rei, kołysząc się i tańcząc w rytm bocznych przechyłów okrętu na

martwej fali opływającej Berry Head, i miało tam pozostać aż do zapadnięcia nocy. A

Hornblower, blady i zgnębiony, zaczął szukać kabotażowca z Brixham planującego zawinięcie

do Dublina, chciał bowiem wypełnić swoją część umowy. Nie mógł jednak zrobić tego od razu, a

i trup McCoola nie pozostał na noku rei przez przewidziany czas. Wiatr skręcał na północ i jakby

się wzmagał. Wichura od zachodu nie dałaby francuskiej flocie wysadzić nosa z Brestu, ale silny

wiatr północny mógł pomóc jej wypłynąć w morze, toteż flota Kanału musiała spiesznie wrócić

na swoje pozycje. Z okrętów flagowych popłynęły sygnały.

— Załoga do kabestanu! — wołali młodsi bosmani na dwudziestu czterech jednostkach. —

Załoga do stawiania żagli.

Z postawionymi, podwójnie zrefowanymi marslami okręty Floty Kanału uformowały szyk i

przy sprzyjającym wietrze ruszyły w długą drogę w dół Kanału. Na „Renown" Hornblower dostał

rozkaz: „Dopilnować, aby to zostało usunięte". Z pomocą obracających kabestan marynarzy ciało

powieszonego opuszczono z noku rei, zaszyto w płótno żaglowe, obciążono i za Berry Head

wyrzucono za burtę bez żadnej ceremonii czy modlitwy. McCool umarł śmiercią zbrodniarza i

taki właśnie musiał mieć pogrzeb. Ostrym bejdewindem wracały wielkie okręty na swoje pozycje

wśród skał i prądów wybrzeża Bretanii. A na pokładzie „Renown" płynął nieszczęśliwy

porucznik, prześladowany makabrycznymi wspomnieniami.

W ciasnej kajucie, którą Hornblower dzielił ze Smi- them, znajdowało się coś, co nieustannie

przypominało mu tamten poranek: mahoniowy kuferek z nazwiskiem „B.I. McCool" wyrytym na

wieku wypukłym pismem. A w teczce na korespondencję Hornblower trzymał list pożegnalny i

ten bezsensowny, jakby pisany w gorączce, wiersz. Nie mógł odesłać tych rzeczy wdowie, póki

„Renown" nie wróci do portu angielskiego. To przedłużanie się wypełnienia jego części umowy

15

irytowało go. Widok kuferka pod koją działał mu na nerwy, a Smith złościł się, że zabiera

miejsce w ich ciasnej kajucie.

Hornblower nie potrafił wyrzucić McCoola z pamięci. Na okręcie halsującym w nudnej

służbie blokadowej nie było nic, co by mogło oderwać jego myśli od tej obsesji. Nadchodziła

wiosna i pogoda poprawiała się. Kiedy więc otworzył skórzaną teczkę na korespondencję i jego

wzrok padł na ten list, poczuł taką samą jak zawsze nagłą zmianę nastroju. Odwrócił kartkę i w

półmroku małej kajuty z trudem odczytywał czułe słowa pożegnania. Znał już prawie na pamięć

dziwny wiersz, lecz ponownie przyjrzał mu się bacznie, mimo że analizowanie myśli dzielnego,

chociaż przerażonego człowieka, który pisał te słowa w męce ducha tuż przed śmiercią,

wydawało się świętokradztwem. „Pszczoła wznosi się przed mym obracającym się okiem". Jakie

uczucie zainspirowało ten dziwny obraz? „Zatoczcie pełny krąg. Obróćcie znów". Po cóż

niebiańskie moce miałyby to robić?

Nagle w głowie Hornblowera zaświtała niesamowita myśl. List pełen czułych słów został

napisany bez poprawek. Natomiast wiersz — Hornblower przypomniał sobie odrzucone, pokryte

gryzmołami kartki — wiersz pisany był starannie i z uwagą. Szaleniec, człowiek dotknięty

nieszczęściem, mógłby, tak długo się trudząc, napisać bezsensowny wiersz, lecz potem ten sam

człowiek nie napisałby takiego listu. Może...

Hornblower dotąd na półleżący na koi usiadł prosto. „Więc uderzcie i-m". Nie było

wyraźnego powodu, dla którego McCool miałby pisać „i-m" zamiast „je". Hornblower

wypowiedział te słowa na głos. Użycie „je" nie zepsułoby ani eufonii, ani rytmu. Więc może to

szyfr. Ale wówczas dlaczego kuferek? Czemu McCool prosił, żeby go odesłać razem z

nieciekawą zawartością? Były tam dwa portreciki dzieci, z nich łatwo można by zrobić

paczuszkę. Kuferek z solidnym wiekiem z mahoniu i nazwiskiem wyrzeźbionym wystającymi

literami był pięknym okazem mebla, lecz wszystko to razem było bardzo zagadkowe.

Wciąż z listem w ręku Hornblower wstał z koi i wyciąg nął spod niej kuferek. B.I. McCool.

Barry Ignacy McCool. Payne przepatrzył starannie zawartość kuferka. Hornblower otworzył go i

zajrzał ponownie do środka. Nie widząc nic, co by zasługiwało na szczególną uwagę, zamknął

wieko i przekręcił klucz. B.I. McCool. Sekretna skrytka! Rozgorączkowany ponownie otworzył

kuferek, wyrzucił z niego wszystko i obejrzał ścianki i dno. Wystarczyły pobieżne oględziny,

żeby się przekonać, że w kuferku nie ma miejsca na nic więcej niż na jakąś mikroskopijną

16

skrytkę. Wieko było grube i ciężkie, ale to nie wzbudziło w nim żadnych podejrzeń. Zamknął je,

spróbował poruszyć wystającymi literami, ale bez rezultatu.

Już miał wkładać z powrotem zawartość, gdy przyszła mu do głowy nowa myśl. „Pszczoła

wznosi się!" Gorączkowo ujął palcami „B"

6

na wieku. To naciskał literę, to próbował ją obracać.

„Pszczoła wznosi się"! Włożył kciuk i palec wskazujący w wydrążenia „B", chwycił mocno literę

i zaczął ciągnąć ją do góry. Już miał dać spokój, gdy litera trochę się poddała i wysunęła z wieka

o pół cala. Hornblower znów zajrzał do kuferka, ale nic się tam nie zmieniło. Co za dureń z

niego. „Przed mym obracającym się okiem". Z kciukiem i palcem wskazującym na „I"

7

spróbował obrócić literę najpierw w jedną, potem w drugą stronę — i litera obróciła się!

Lecz dalej nie było widać rezultatu. Hornblower znowu popatrzył na wiersz. „Życie wciąż

płynie dalej w mieście bez serca". Nic z tego nie rozumiał. „Ciemne moce żądają mojej duszy".

Nie. Oczywiście! „Więc uderzcie i-m". To „i-m". Hornblower położył dłoń na literze „M" w

„McCool" i mocno ją przydusił. Litera zapadła się w wieko. „Morze się wzniesie, morze

opadnie". Pod silnym naciskiem pierwsze „C"

8

wyskoczyło w górę, drugie opadło w dół.

„Zatoczcie pełny krąg. Obróćcie znów". Hornblower obrócił pierwsze „O", a potem drugie, w

przeciwnym kierunku. Zostało już tylko „L". Jeszcze raz przeniósł wzrok na wiersz. „Piekło

podniesie głowę". Od razu się domyślił. Ujął za górną część „L"

9

i pociągnął. Litera wysunęła się

częściowo z wieka, jakby była od dołu przytrzymywana zawiasem, a jednocześnie wewnątrz

wieka rozległ się głośny, wyraźny trzask. Nic się nie pokazało, i Hornblower trochę niepewnie

ujął za wieko i pociągnął je w górę. Podniosła się jedna połowa, a w dolnej, która pozostała na

swoim miejscu, leżały w podłużnym zagłębieniu papiery porządnie popakowane w paczki.

Pierwszy pakiet okazał się niespodzianką. Zajrzawszy do niego Hornblower stwierdził, że jest

to gruby plik pięciofuntowych banknotów — bardzo duża suma pieniędzy. Druga paczka miała

podobną zawartość. Razem dosyć pieniędzy na sfinansowanie początkowych posunięć w nowej

rebelii. Pierwszą rzeczą, jaką zauważył w następnym pakiecie, była lista nazwisk z krótkimi

uwagami przy każdym. Hornblower nie musiał ich długo studiować, żeby zdać sobie sprawę, że

zawarte tu informacje są dostateczne dla wywołania nowego powstania. W ostatniej paczce był

gotowy do druku projekt proklamacji zaczynający się od: „Irlandczycy".

6

„Pszczoła" to po angielsku: bee.

7

Angielskie „I" wymawia się „aj", tak jak „oko" — eye.

8

Angielskie „C" wymawia się „si", tak samo jak „morze" — sea.

9

„Piekło" to po angielsku: hell.

17

Hornblower usiadł na koi i kołysząc się w rytm ruchów okrętu próbował zebrać myśli.

Znalezione pieniądze uczyniłyby go bogatym do końca życia. A informacje, jeśliby się je

przekazało rządowi, zapełniłyby wszystkie szubienice w Irlandii. Tknięty nagłą myślą włożył

wszystko z powrotem do kuferka i zamknął wieko.

Badanie oryginalnego mechanizmu skrytki w przyjemny sposób odwiodło go na chwilę od

poważnych rozmyślań. Jeśli poszczególne czynności nie zostały wykonane w swojej kolejności,

mechanizm nie reagował. „I" nie dało się obrócić, póki „B" nie zostało wyciągnięte w górę, a

pociągnięcie tej litery z wystarczającą siłą przez kogoś pobieżnie sprawdzającego kuferek, było

absolutnie nieprawdopodobne. Nie było też do pomyślenia, żeby bez odpowiednich wskazówek

ktokolwiek doszedł, jak otwiera się wieko, a zawiasy w drewnie były świetnie ukryte.

Hornblower pomyślał, że gdy doniesie o swoim odkryciu, Payne, któremu powierzono

przeszukanie rzeczy McCo- ola, znajdzie się w tarapatach. Stanie się pośmiewiskiem floty,

człowiekiem zasługującym i na potępienie, i na karę.

Wsunął kuferek pod koję i spokojny teraz, że wchodzący Smith nie zaskoczy go, dalej

rozmyślał nad swoim odkryciem. List McCoola mówił prawdę. „Wierny do grobowej deski".

Ostatnią myślą McCoola była sprawa, za którą oddał życie. Gdyby zachodni wiatr utrzymał się w

zatoce Tor jeszcze przez kilka godzin, kuferek mógłby już być w drodze do Dublina. Natomiast

obecnie jego czeka pochwała i nagroda, oficjalna wzmianka o jego osiągnięciu — rzeczy bardzo

potrzebne młodszemu oficerowi nie mającemu za sobą nikogo zainteresowanego uzyskaniem dla

niego awansu na kapitana. A kat będzie miał w Irlandii jeszcze więcej roboty. Hornblower

przypomniał sobie, jak umierał McCool i znowu poczuł mdłości. W Irlandii panuje teraz spokój.

A zwycięstwa pod St Vincent, nad Nilem i pod Camperdown zażegnały niebezpieczeństwo

wiszące nad Anglią. Stać ją więc na miłosierdzie. I jego też. A pieniądze?

Gdy później w życiu rozpamiętywał to wydarzenie, uznał z cynizmem, że oparł się pokusie,

bo z jednej strony banknoty, numerowane i łatwe do wyśledzenia, to była sprawa ryzykowna, a z

drugiej — mogły być fałszywe, wyprodukowane przez rząd francuski. Lecz Hornblower mylnie

interpretował swoje motywy, może w odruchu samoobrony, gdyż były tak niejasne i zawiłe, że

się ich wstydził. Pragnął zapomnieć o McCoolu. Chciał móc myśleć o całym tym incydencie jako

o zamkniętym raz na zawsze.

Decyzję podjął po wielu godzinach chodzenia po pokładzie i po kilku bezsennych nocach.

Gdy już jednak zdecydował, jak postąpi, poczynił staranne przygotowania, a kiedy nadszedł

18

właściwy moment, działał zdecydowanie. Był spokojny wieczór, gdy obejmował pierwszą

wachtę

10

. Nad Zatoką Biskajską zapadła ciemność i „Renown", pod zmniejszoną liczbą żagli,

krążył po czarnej wodzie, mając inne jednostki floty ledwo w polu widzenia. Smith grał w karty z

intendentem, a chirurg był w mesie podoficerskiej. Na rozkaz Hornblowera dwaj najmniej

rozgarnięci marynarze z wachty udali się do jego kajuty po kuferek, który obciągnął starannie

płótnem w trakcie przygotowań do tej nocy. Kuferek był ciężki, bo między odzienie Hornblower

włożył dwa dwudziestoczterofuntowe pociski. Na rozkaz Hornblowera ustawili kuferek przy

otworze burtowym. A potem, gdy o czwartej szklance „Renown" miał zmieniać hals, Hornblower

silnym pchnięciem wyrzucił kuferek za burtę. Plusk uszedł nie zauważony wśród odgłosów

towarzyszących przechodzeniu na inny hals.

Ale został jeszcze ten list. Leżał w teczce Hornblowera na korespondencję i budził w nim

niepokój, ilekroć wpadał mu w oczy. Te czułe zdania, to gorące pożegnanie — byłoby hańbą,

gdyby wdowie po McCoolu nie było dane ich przeczytać i zachować w pamięci. Ale... ale...

Pewnego dnia, gdy „Renown" stał w Hamoaze, kompletując zaopatrzenie na podróż do Indii

Zachodnich, Hornblower znalazł się przy obiedzie obok Payne'a. Potrzebował kilku chwil, żeby

sprowadzić rozmowę na interesujący go temat.

— Przy okazji — odezwał się dobrze wyćwiczonym lekkim tonem — czy McCool zostawił

po sobie wdowę?

— Wdowę? Nie. Przed opuszczeniem Paryża był wplątany w głośny skandal z tancerką, La

Gitanitą. Ale nie zostawił żadnej wdowy po sobie.

— Aha — mruknął Hornblower.

List był więc taką samą sztuczką literacką co wiersz. Hornblower zdał sobie sprawę, że

nadejście kuferka i listu adresowanego do Wdowy McCool w określonym domu w Dublinie

zwróciłoby należytą uwagę ludzi tam mieszkających. Był trochę zły, że tyle rozmyślał o wdowie,

lecz teraz list mógł w ślad za kuferkiem powędrować za burtę. A Payne nie stanie się

pośmiewiskiem floty.

10

Pierwsza wachta — od godziny 22.00 do 24.00.